शिवोपनिषद्


कैलासशिखरासीनमशेषामरपूजितम्  ।
कालघ्नं श्रीमहाकालमीश्वरं ज्ञानपारगम्  ॥ १.१ ॥
संपूज्य विधिवद्भक्त्या ऋष्यात्रेयः सुसंयतः  ।
सर्वभूतहितार्थाय पप्रच्छेदं महामुनिः  ॥ १.२ ॥

ज्ञानयोगं न विन्दन्ति ये नरा मन्दबुद्धयः  ।
ते मुच्यन्ते कथं घोराद्भगवन् भवसागरात् ॥ १.३ ॥

एवं पृष्टः प्रसन्नात्मा ऋष्यात्रेयेण धीमता  ।
मन्दबुद्धिविमुक्त्यर्थं महाकालः प्रभाषते  ॥ १.४ ॥

महादेव उवाच
पुरा रुद्रेण गदिताः शिवधर्माः सनातनाः  ।
देव्याः सर्वगणानां च संक्षेपाद्ग्रन्थकोटिभिः  ॥ १.५ ॥
आयुः प्रज्ञां तथा शक्तिं प्रसमीक्ष्य नॄणामिह  ।
तापत्रयप्रपीडां च भोगतृष्णाविमोहिनीम्  ॥ १.६ ॥
ते धर्माः स्कन्दनन्दिभ्यामन्यैश्च मुनिसत्तमैः  ।
सारमादाय निर्दिष्टाः सम्यक्प्रकरणान्तरैः  ॥ १.७ ॥
सारादपि महासारं शिवोपनिषदं परम्  ।
अल्पग्रन्थं महार्थं च प्रवक्ष्यामि जगद्धितम्  ॥ १.८ ॥
शिवः शिव इमे शान्त- नाम चाद्यं मुहुर्मुहुः  ।
उच्चारयन्ति तद्भक्त्या ते शिवा नात्र संशयः  ॥ १.९ ॥
अशिवाः पाशसंयुक्ताः पशवः सर्वचेतनाः  ।
यस्माद्विलक्षणास्तेभ्यस्तस्मादीशः शिवः स्मृतः  ॥ १.१० ॥

गुणो बुद्धिरहंकारस्तन्मात्राणीन्द्रियानि च  ।
भूतानि च चतुर्विंशदिति पाशाः प्रकीर्तिताः  ॥ १.११ ॥
पञ्चविंशकमज्ञानं सहजं सर्वदेहिनाम्  ।
पाशाजालस्य तन्मूलं प्रकृतिः कारणाय नः  ॥ १.१२ ॥
सत्यज्ञाने निबध्यन्ते पुरुषाः पाशबन्धनैः  ।
मद्भावाच्च विमुच्यन्ते ज्ञानिनः पाशपञ्जरात् ॥ १.१३ ॥
षड्विंशकश्च पुरुषः पशुरज्ञः शिवागमे  ।
सप्तविंश इति प्रोक्तः शिवः सर्वजगत्पतिः  ॥ १.१४ ॥
यस्माच्छिवः सुसंपूर्णः सर्वज्ञः सर्वगः प्रभुः  ।
तस्मात्स पाशहरितः स विशुद्धः स्वभावतः  ॥ १.१५ ॥
पशुपाशपरः शान्तः परमज्ञानदेशिकः  ।
शिवः शिवाय भूतानां तं विज्ञाय विमुच्यते  ॥ १.१६ ॥

एतदेव परं ज्ञानं शिव इत्यक्षरद्वयम्  ।
विचाराद्याति विस्तारं तैलबिन्दुरिवाम्भसि  ॥ १.१७ ॥
सकृदुच्चारितं येन शिव इत्यक्षरद्वयम्  ।
बद्धः परिकरस्तेन मोक्षोपगमनं प्रति  ॥ १.१८ ॥
द्व्यक्षरः शिवमन्त्रोऽयं शिवोपनिषदि स्मृतः  ।
एकाक्षरः पुनश्चायमोमित्येवं व्यवस्थितः  ॥ १.१९ ॥
नामसंकीर्तणादेव शिवस्याशेषपातकैः  ।
यतः प्रमुच्यते क्षिप्रं मन्त्रोऽयं द्व्यक्षरः परः  ॥ १.२० ॥
यः शिवं शिवमित्येवं द्व्यक्षरं मन्त्रमभ्यसेत् ।
एकाक्षरं वा सततं स याति परमं पदम्  ॥ १.२१ ॥
मित्रस्वजनबन्धूनां कुर्यान्नाम शिवात्मकम्  ।
अपि तत्कीर्तनाद्याति पापमुक्तः शिवं पुरम्  ॥ १.२२ ॥
विज्ञेयः स शिवः शान्तो नरस्तद्भावभावितः  ।
आस्ते सदा निरुद्विग्नः स देहान्ते विमुच्यते  ॥ १.२३ ॥
हृद्यन्तःकरणं ज्ञेयं शिवस्य आयतनं परम्  ।
हृत्पद्मं वेदिका तत्र लिङ्गमोंकारमिष्यते  ॥ १.२४ ॥
पुरुषः स्थापको ज्ञेयः सत्यं संमार्जनं स्मृतम्  ।
अहिंसा गोमयं प्रोक्तं शान्तिश्च सलिलं परम्  ॥ १.२५ ॥
कुर्यात्संमार्जनं प्राज्ञो वैराग्यं चन्दनं स्मृतम्  ।
पूजयेद्ध्यानयोगेन संतोषैः कुसुमैः सितैः  ॥ १.२६ ॥
धूपश्च गुग्गुलुर्देयः प्राणायामसमुद्भवः  ।
प्रत्याहारश्च नैवेद्यमस्तेयं च प्रदक्षिणम्  ॥ १.२७ ॥
इति दिव्योपचारैश्च संपूज्य परमं शिवम्  ।
जपेद्ध्यायेच्च मुक्त्यर्थं सर्वसङ्गविवर्जितः  ॥ १.२८ ॥
ज्ञानयोगविनिर्मुक्तः कर्मयोगसमावृत्तः  ।
मृतः शिवपुरं गच्छेत्स तेन शिवकर्मणा  ॥ १.२९ ॥
तत्र भुक्त्वा महाभोगान् प्रलये सर्वदेहिनाम्  ।
शिवधर्माच्छिवज्ञानं प्राप्य मुक्तिमवाप्नुयात् ॥ १.३० ॥
ज्ञानयोगेन मुच्यन्ते देहपातादनन्तरम्  ।
भोगान् भुक्त्वा च मुच्यन्ते प्रलये कर्मयोगिनः  ॥ १.३१ ॥
तस्माज्ज्ञानविदो योगात्तथाज्ञाः कर्मयोगिनः  ।
सर्व एव विमुच्यन्ते ये नराः शिवमाश्रिताः  ॥ १.३२ ॥
स भोगः शिवविद्यार्थं येषां कर्मास्ति निर्मलम्  ।
ते भोगान् प्राप्य मुच्यन्ते प्रलये शिवविद्यया  ॥ १.३३ ॥
विद्या संकीर्तनीया हि येषां कर्म न विद्यते  ।
ते चावर्त्य विमुच्यन्ते यावत्कर्म न तद्भवेत् ॥ १.३४ ॥
शिवज्ञानविदं तस्मात्पूजयेद्विभवैर्गुरुम्  ।
विद्यादानं च कुर्वीत भोगमोक्षजिगीषया  ॥ १.३५ ॥
शिवयोगी शिवज्ञानी शिवजापी तपोऽधिकः  ।
क्रमशः कर्मयोगी च पञ्चैते मुक्तिभाजनाः  ॥ १.३६ ॥
कर्मयोगस्य यन्मूलं तद्वक्ष्यामि समासतः  ।
लिङ्गमायतनं चेति तत्र कर्म प्रवर्तते  ॥ १.३७ ॥

॥ इति शिवोपनिषदि मुक्तिनिर्देशाध्यायः प्रथमः  ॥



अथ पूर्वस्थितो लिङ्गे गर्भः स त्रिगुणो भवेत् ।
गर्भाद्वापि विभागेन स्थाप्य लिङ्गं शिवालये  ॥ २.१ ॥
यावल्लिङ्गस्य दैर्घ्यं स्यात्तावद्वेद्याश्च विस्तरः  ।
लिङ्गतृतीयभागेन भवेद्वेद्याः समुच्छ्रयः  ॥ २.२ ॥
भागमेकं न्यसेद्भूमौ द्वितीयं वेदिमध्यतः  ।
तृतीयभागे पूजा स्वादिति लिङ्गं त्रिधा स्थितम्  ॥ २.३ ॥
भूमिस्थं चतुरश्रं स्वादष्टाश्रं वेदिमध्यतः  ।
पूजार्थं वर्तुलं कार्यं दैर्घ्यात्त्रिगुणविस्तरम्  ॥ २.४ ॥
अधोभागे स्थितः स्कन्दः स्थिता देवी च मध्यतः  ।
ऊर्ध्वं रुद्रः क्रमाद्वापि ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः  ॥ २.५ ॥
एत एव त्रयो लोका एत एव त्रयो गुणाः  ।
एत एव त्रयो वेदा एतच्चान्यत्स्थितं त्रिधा  ॥ २.६ ॥
नवहस्तः स्मृतो ज्येष्ठः षड्ढस्तश्चापि मध्यमः  ।
विद्यात्कनीयस्त्रैहस्तं लिङ्गमानमिदं स्मृतम्  ॥ २.७ ॥
गर्भस्यानतः प्रविस्तारस्तदूनश्च न शस्यते  ।
गर्भस्यानतः प्रविस्ताराद्तदुपर्यपि संस्थितम्  ॥ २.८ ॥
प्रासादं कल्पयेच्छ्रीमान् विभजेत त्रिधा पुनः  ।
भाग एको भवेज्जङ्घा द्वौ भागौ मञ्जरी स्मृता  ॥ २.९ ॥
मञ्जर्या अर्धभागस्थं शुकनासं प्रकल्पयेत् ।
गर्भादर्धेन विस्तारमायामं च सुशोभनम्  ॥ २.१० ॥
गर्भाद्वापि त्रिभागेन शुकनासं प्रकल्पयेत् ।
गर्भादर्धेन विस्तीर्णा गर्भाच्च द्विगुणायता  ॥ २.११ ॥
जङ्घाभिश्च भवेत्कार्या मञ्जर्यङ्गुलराशिना  ।
प्रासादार्धेन विज्ञेयो मण्डपस्तस्य वामतः  ॥ २.१२ ॥
मण्डपात्पादविस्तीर्णा जगती तावदुच्छ्रिता  ।
प्रासादस्य प्रमाणेन जगत्या सार्धमङ्गणम्  ॥ २.१३ ॥
प्राकारं तत्समन्ताच्च गुपुरादालभूषितम्  ।
प्राकारान्तः स्थितं कार्यं वृषस्थानं समुच्छ्रितम्  ॥ २.१४ ॥
नन्दीश्वरमहाकालौ द्वारशाखाव्यवस्थितौ  ।
प्राकाराद्दक्षिणे कार्यं सर्वोपकरणान्वितम्  ॥ २.१५ ॥
पञ्चभौमं त्रिभौमं वा योगीन्द्रावसथं महत् ।
प्राकारगुप्तं तत्कार्यं मैत्रस्थानसमन्वितम्  ॥ २.१६ ॥
स्थानाद्दशसमायुक्तं भव्यवृक्षजलान्वितम्  ।
तन्महानसमाग्नेय्यां पूर्वतः सत्त्रमण्डपम्  ॥ २.१७ ॥
स्थानं चण्डेशमैशान्यां पुष्पारामं तथोत्तरम्  ।
कोष्ठागारं च वायव्यां वारुण्यां वरुणालयम्  ॥ २.१८ ॥
शमीन्धनकुशस्थानमायुधानां च नैरृतम्  ।
सर्वलोकोपकाराय नगरस्थं प्रकल्पयेत् ॥ २.१९ ॥
श्रीमदायतनं शम्भोर्योगिनां विजने वने  ।
शिवस्यायतने यावत्समेताः परमाणवः  ॥ २.२० ॥
मन्वन्तराणि तावन्ति कर्तुर्भोगाः शिवे पुरे  ।
महाप्रतिमलिङ्गानि महान्त्यायतनानि च  ॥ २.२१ ॥
कृत्वाप्नोति महाभोगानन्ते मुक्तिं च शाश्वतीम्  ।
लिङ्गप्रतिष्ठां कुर्वीत यदा तल्लक्षणं कृती  ॥ २.२२ ॥
पञ्चगव्येन संशोध्य पूजयित्वाधिवासयेत् ।
पालाशोदुम्बराश्वत्थ- पृषदाज्यतिलैर्यवैः  ॥ २.२३ ॥
अग्निकार्यं प्रकुर्वीत दद्यात्पूर्णाहुतित्रयम्  ।
शिवस्याष्टशतं हुत्वा लिङ्गमूलं स्पृशेद्बुधः  ॥ २.२४ ॥
एवं मध्येऽवसाने तन्मूर्तिमन्त्रैश्च मूर्तिषु  ।
अष्टौ मूर्तीश्वराः कार्याः नवमः स्थापकः स्मृतः  ॥ २.२५ ॥

प्रातः संस्थापयेल्लिङ्गं मन्त्रैस्तु नवभिः क्रमात् ।
महास्नापनपूजां च स्थाप्य लिङ्गं प्रपूजयेत् ॥ २.२६ ॥
गुरोर्मूर्तिधराणां च दद्यादुत्तमदक्षिणाम्  ।
यतीनां च समस्तानां दद्यान्मध्यमदक्षिणाम्  ॥ २.२७ ॥
दीनान्धकृपणेभ्यश्च सर्वासामुपकल्पयेत् ।
सर्वभक्ष्यान्नपानाद्यैरनिषिद्धं च भोजनम्  ॥ २.२८ ॥
कल्पयेदागतानां च भूतेभ्यश्च बलिं हरेत् ।
रात्रौ मातृगणानां च बलिं दद्याद्विशेषतः  ॥ २.२९ ॥

एवं यः स्थापयेल्लिङ्गं तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
कुलत्रिंशकमुद्धृत्य भृत्यैश्च परिवारितः  ॥ २.३० ॥
कलत्रपुत्रमित्राद्यैः सहितः सर्वबान्धवैः  ।
विमुच्य पापकलिलं शिवलोकं व्रजेन्नरः  ।
तत्र भुक्त्वा महाभोगान् प्रलये मुक्तिमाप्नुयात् ॥ २.३१ ॥

॥ इति शिवोपनिषदि लिङ्गायतनाध्यायो द्वितीयः  ॥


अथान्यैरल्पवित्तैश्च नृपैश्च शिवभावितैः  ।
शक्तितः स्वाश्रमे कार्यं शिवशान्तिगृहद्वयम्  ॥ ३.१ ॥
गृहस्येशानदिग्भागे कार्यमुत्तरतोऽपि वा  ।
खात्वा भूमिं समुद्धृत्य शल्यानाकोट्य यत्नतः  ॥ ३.२ ॥
शिवदेवगृहं कार्यमष्टहस्तप्रमाणतः  ।
दक्षिणोत्तरदिग्भागे किंचिच्दीर्घं प्रकल्पयेत् ॥ ३.३ ॥
हस्तमात्रप्रमाणं च दृढपट्टचतुष्टयम्  ।
चतुष्कोणेषु संयोज्यमर्घ्यपात्रादिसंश्रयम्  ॥ ३.४ ॥
गर्भमध्ये प्रकुर्वीत शिववेदिं सुशोभनाम्  ।
उदगर्वाक्च्छ्रितां(?) किंचिच्चतुःशीर्षकसंयुताम्  ॥ ३.५ ॥
त्रिहस्तायामविस्तारां षोडशाङ्गुलमुच्छ्रिताम्  ।
तच्छीर्षाणीव हस्तार्धमायामाद्विस्तरेण च  ॥ ३.६ ॥
शिवस्थण्डिलमित्येतच्चतुर्हस्तं समं शिरः  ।
मूर्तिनैवेद्यदीपानां विन्यासार्थं प्रकल्पयेत् ॥ ३.७ ॥
शैवलिङ्गेन कार्यं स्यात्कार्यं मणिजपार्थिवैः  ।
स्थण्डिलार्धे च कुर्वन्ति वेदिमन्यां सवर्तुलाम्  ॥ ३.८ ॥
षोडशाङ्गुलमुत्सेधां विस्तीर्णां द्विगुणेन च  ।
गृहे न स्थापयेच्छैलं लिङ्गं मणिजमर्चयेत् ॥ ३.९ ॥
त्रिसंध्यं पार्थिवं वापि कुर्यादन्यद्दिनेदिने  ।
सर्वेषामेव वर्णानां स्फाटिकं सर्वकामदम्  ॥ ३.१० ॥
सर्वदोषविनिर्मुक्तमन्यथा दोषमावहेत् ।
आयुष्मान् बलवाञ्श्रीमान् पुत्रवान् धनवान् सुखी  ॥ ३.११ ॥
वरमिष्टं च लभते लिङ्गं पार्थिवमर्चयन्  ।
तस्माद्धि पार्थिवं लिङ्गं ज्ञेयं सर्वार्थसाधकम्  ॥ ३.१२ ॥
निर्दोषं सुलभं चैव पूजयेत्सततं बुधः  ।
यथा यथा महालिङ्गं पूजा श्रद्धा यथा यथा  ॥ ३.१३ ॥
तथा तथा महत्पुण्यं विज्ञेयमनुरूपतः  ।
प्रतिमालिङ्गवेदीषु यावन्तः परमाणवः  ।
तावत्कल्पान्महाभोगस्तत्कर्तास्ते शिवे पुरे  ॥ ३.१४ ॥

॥ इति शिवोपनिषदि शिवगृहाध्यायस्तृतीयः  ॥



अथैकभिन्नाविच्छिन्नं पुरतः शान्तिमण्डपम्  ।
पूर्वापराष्टहस्तं स्याद्द्वादशोत्तरदक्षिणे  ॥ ४.१ ॥
तद्द्वारभित्तिसंबद्धं कपिच्छुकसमावृतम्  ।
पटद्वयं भवेत्स्थाप्य स्रुवाद्यावारहेतुना  ॥ ४.२ ॥
द्वारं त्रिशाखं विज्ञेयं नवत्यङ्गुलमुच्छ्रितम्  ।
तदर्धेन च विस्तीर्णं सत्कवाटं शिवालये  ॥ ४.३ ॥
दीर्घं पञ्चनवत्या च पञ्चशाखासुशोभितम्  ।
सत्कवाटद्वयोपेतं श्रीमद्वाहनमण्टपम्  ॥ ४.४ ॥
द्वारं पश्चान्मुखं ज्ञेयमशेषार्थप्रसाधकम्  ।
अभावे प्राङ्मुखं कार्यमुदग्दक्षिणतो न च  ॥ ४.५ ॥
गवाक्षकद्वयं कार्यमपिधानं सुशोभनम्  ।
धूमनिर्गमनार्थाय दक्षिणोत्तरकुड्ययोः  ॥ ४.६ ॥
आग्नेयभागात्परितः कार्या जालगवाक्षकाः  ।
ऊर्ध्वस्तूपिकया युक्ता ईषच्छिद्रपिधानया  ॥ ४.७ ॥
शिवाग्निहोत्रकुण्डं च वृत्तं हस्तप्रमाणतः  ।
चतुरश्रवेदि(का) श्रीमन्मेखलात्रयभूषितम्  ॥ ४.८ ॥
कुड्यं द्विहस्तविस्तीऋणं पञ्चहस्तसमुच्छ्रितम्  ।
शिवाग्निहोत्रशरणं कर्तव्यमतिशोभनम्  ॥ ४.९ ॥
जगतीस्तम्भपट्टाद्यं सप्तसंख्यं च कल्पयेत् ।
बन्धयोगविनिर्मुक्तं तुल्यस्थानपदान्तरम्  ॥ ४.१० ॥
ऐष्टकं कल्पयेद्यत्नाच्छिवाग्न्यायतनं महत् ।
चतुःप्रेगीवकोपेतम्(?) एकप्रेगीवकेन वा(?)  ॥ ४.११ ॥
सुधाप्रलिप्तं कर्तव्यं पञ्चाण्डकबिभूषितम्  ।
शिवाग्निहोत्रशरणं चतुरण्डकसंयुतम्  ॥ ४.१२ ॥
बहिस्तदेव जगती त्रिहस्ता वा सुकुट्टिमा  ।
तावदेव च विस्तीर्णा मेखलादिविभूषिता  ॥ ४.१३ ॥
कर्तव्या चात्र जगती तस्याश्चाधः समन्ततः  ।
द्विहस्तमात्रविस्तीर्णा तदर्धार्धसमुच्छ्रिता  ॥ ४.१४ ॥
अन्या वृत्ता प्रकर्तव्या रुद्रवेदी सुशोभना  ।
दशहस्तप्रमाणा च चतुरङ्गुलमुच्छ्रिता  ॥ ४.१५ ॥
रुद्रमातृगणानां च दिक्पतीनां च सर्वदा  ।
सर्वाग्रपाकसंयुक्तं तासु नित्यबलिं हरेत् ॥ ४.१६ ॥
वेद्यन्या सर्वभूतानां बहिः कार्या द्विहस्तिका  ।
वृषस्थानं च कर्तव्यं शिवालोकनसंमुखम्  ॥ ४.१७ ॥
अग्रार्षसवितुर्व्योम वृषः कार्यश्च पश्चिमे  ।
व्योम्नश्चाधस्त्रिगर्भं स्यात्पितृतर्पणवेदिका  ॥ ४.१८ ॥
प्राकारान्तर्बहिः कार्यं श्रीमद्गोपुरभूषितम्  ।
पुष्पारामजलोपेतं प्राकारान्तं च कारयेत् ॥ ४.१९ ॥
मृद्दारुजं तृणच्छन्नं प्रकुर्वीत शिवालयम्  ।
भूमिकाद्वयविन्यासादुत्क्षिप्तं कल्पयेद्बुधः  ॥ ४.२० ॥
शिवदक्षिणतः कार्यं तभुक्तेर्योग्यमालयम्  ।
शय्यासनसमायुक्तं वास्तुविद्याविनिर्मितम्  ॥ ४.२१ ॥
ध्वजसिंहौ वृषगजौ चत्वारः शोभनाः स्मृताः  ।
धूमश्वगर्दभध्वाङ्क्षाश्चत्वारश्चार्थनाशकाः  ॥ ४.२२ ॥
गृहस्यायामविस्तारं कृत्वा त्रिगुणमादितः  ।
अष्टभिः शोधयेदापैः शेषश्च गृहमादिशेत् ॥ ४.२३ ॥

इति शान्तिगृहं कृत्वा रुद्राग्निं यः प्रवर्तयेत् ।
अप्येकं दिवसं भक्त्या तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ४.२४ ॥
कलत्रपुत्रमित्राद्यैः स भृत्यैः परिवारितः  ।
कुलैकविंशदुत्तार्य देवलोकमवाप्नुयात् ॥ ४.२५ ॥
नीलोत्पलदलश्यामाः पीनवृत्तपयोधराः  ।
हेमवर्णाः स्त्रियश्चान्याः सुन्दर्यः प्रियदर्शनाः  ॥ ४.२६ ॥
ताभिः सार्धं महाभोगैर्विमानैः सार्वकामिकैः  ।
इच्छया क्रीडते तावद्यावदाभूतसंप्लवम्  ॥ ४.२७ ॥
ततः कल्पाग्निना सार्धं दह्यमानं सुविह्वलम्  ।
दृष्ट्वा विरज्यते भूयो भवभोगमहार्णवात् ॥ ४.२८ ॥
ततः संपृच्छते रुद्रांस्तत्रस्थान् ज्ञानपारगान्  ।
तेभ्यः प्राप्य शिवज्ञानं शान्तं निर्वाणमाप्नुयात् ॥ ४.२९ ॥
अविरक्तश्च भोगेभ्यः सप्त जन्मानि जायते  ।
पृथिव्यधिपतिः श्रीमानिच्छया वा द्विजोत्तमः  ॥ ४.३० ॥
सप्तमाज्जन्मनश्चान्ते शिवज्ञानमनाप्नुयात् ।
ज्ञानाद्विरक्तः संसाराच्छुद्धः खान्यधितिष्ठति  ॥ ४.३१ ॥
इत्येतदखिलं कार्यं फलमुक्तं समासतः  ।
उत्सवे च पुनर्ब्रूमः प्रत्येकं द्रव्यजं फलम्  ॥ ४.३२ ॥

सद्गन्धगुटिकामेकां लाक्षां प्राण्यङ्गवर्जिताम्  ।
कर्पासास्थिप्रमाणं च हुत्वाग्नौ शृणुयात्फलम्  ॥ ४.३३ ॥
यावत्सत्गन्धगुटिका शिवाग्नौ संख्यया हुता  ।
तावत्कोट्यस्तु वर्षाणि भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ॥ ४.३४ ॥
एकाङ्गुलप्रमाणेन हुत्वाग्नौ चन्दनाहुतिम्  ।
वर्षकोटिद्वयं भोगैर्दिव्यैः शिवपुरे वसेत् ॥ ४.३५ ॥
यावत्केसरसंख्यानं कुसुमस्यानले हुतम्  ।
तावद्युगसहस्राणि शिवलोके महीयते  ॥ ४.३६ ॥
नागकेसरपुष्पं तु कुङ्कुमार्धेन कीर्तितम्  ।
यत्फलं चन्दनस्योक्तमुशीरस्य तदर्धकम्  ॥ ४.३७ ॥
यत्पुष्पधूपभष्यान्न- दधिक्षीरघृतादिभिः  ।
पुण्यलिङ्गार्चने प्रोक्तं तद्धोमस्य दशाधिकम्  ॥ ४.३८ ॥
हुत्वाग्नौ समिधस्तिस्रौ शिवोमास्कन्दनामभिः  ।
पश्चाद्दद्यात्तिलान्नानि होमयीत यथाक्रमम्  ॥ ४.३९ ॥
पलाशाअङ्कुरजारिष्ट- पालाल्यः(?) समिधः शुभाः  ।
पृषदाज्यप्लुता हुत्वा शृणु यत्फलमाप्नुयात् ॥ ४.४० ॥
पलाशाङ्कुरसंख्यानां यावदग्नौ हुतं भवेत् ।
तावत्कल्पान्महाभोगैः शिवलोके महीयते  ॥ ४.४१ ॥
तल्लक्ष्यमध्यसंभूतं हुत्वाग्नौ समिधः शुभाः  ।
कल्पार्धसंमितं कालं भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ॥ ४.४२ ॥
शमीसमित्फलं देयमब्दानपि च लक्षकम्  ।
शम्यर्धफलवच्छेषाः समिधः क्षीरवृक्षजाः  ॥ ४.४३ ॥
तिलसंख्यांस्तिलान् हुत्वा ह्याज्याक्ता(?) यावती भवेत् ।
तावत्स वर्षलक्षांस्तु भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ॥ ४.४४ ॥
यावत्सुरौषधीरज्ञस्(?) तिलतुल्यफलं स्मृतम्  ।
इतरेभ्यस्तिलेभ्यश्च कृष्णानां द्विगुणं फलम्  ॥ ४.४५ ॥
लाजाक्षताः सगोधूमाः वर्षलक्षफलप्रदाः  ।
दशसाहस्रिका ज्ञेयाः शेषाः स्युर्बीजजातयः  ॥ ४.४६ ॥
पलाशेन्धनजे वह्नौ होमस्य द्विगुणं फलम्  ।
क्षीरवृक्षसमृद्धेऽग्नौ फलं सार्धार्धिकं भवेत् ॥ ४.४७ ॥
असमिद्धे सधूमे च होमकर्म निरर्थकम्  ।
अन्धश्च जायमानः स्याद्दारिद्र्योपहतस्तथा  ॥ ४.४८ ॥
न च कण्टकिभिर्वृक्षैरग्निं प्रज्वाल्य होमयेत् ।
शुष्कैर्नवैः प्रशस्तैश्च काष्ठैरग्निं समिन्धयेत् ॥ ४.४९ ॥
एवमाज्याहुतिं हुत्वा शिवलोकमवाप्नुयात् ।
तत्र कल्पशतं भोगान् भुङ्क्ते दिव्यान् यथेप्सितान्  ॥ ४.५० ॥
स्रुचैकाहितमात्रेण व्रतस्यापूरितेन च  ।
याहुतिर्दीयते वह्नौ सा पूर्णाहुतिरुच्यते  ॥ ४.५१ ॥
एकां पूर्णाहुतिं हुत्वा शिवेन शिवभावितः  ।
सर्वकाममवाप्नोति शिवलोके व्यवस्थितः  ॥ ४.५२ ॥
अशेषकुलजैर्सार्धं स भृत्यैः परिवारितः  ।
आभूतसंप्लवं यावद्भोगान् भुङ्क्ते यथेप्सितान्  ॥ ४.५३ ॥
ततश्च प्रलये प्राप्ते संप्राप्य ज्ञानमुत्तमम्  ।
प्रसादादीश्वरस्यैव मुच्यते भवसागरात् ॥ ४.५४ ॥
शिवपूर्णाहुतिं वह्नौ पतन्तीं यः प्रपश्यति  ।
सोऽपि पापरि नरः सर्वैर्मुक्तः शिवपुरं व्रजेत् ॥ ४.५५ ॥
शिवाग्निधूमसंस्पृष्टा जीवाः सर्वे चराचराः  ।
तेऽपि पापविनिर्मुक्ताः स्वर्गं यान्ति न संशयः  ॥ ४.५६ ॥
शिवयज्ञमहावेद्या जायते ये न सन्ति वा  ।
तेऽपि यान्ति शिवस्थानं जीवाः स्थावरजङ्गमाः  ॥ ४.५७ ॥
पूर्णाहुतिं घृताभावे क्षीरतैलेन कल्पयेत् ।
होमयेदतसीतैलं तिलतैलं विना नरः  ॥ ४.५८ ॥
सर्षपेङ्गुडिकाशाम्र- करञ्जमधुकाक्षजम्  ।
प्रियङ्गुबिल्वपैप्पल्य- नालिकेरसमुद्भवम्(?)  ॥ ४.५९ ॥
इत्येवमादिकं तैलमाज्याभावे प्रकल्पयेत् ।
दूर्वया बिल्वपत्त्रैर्वा समिधः संप्रकीर्तिताः  ॥ ४.६० ॥
अन्नार्थं होमयेत्क्षीरं दधि मूलफलानि वा  ।
तिलार्थं तण्डुलैः कुर्याद्दर्भार्थं हरितैस्तृणैः  ॥ ४.६१ ॥
परिधीनामभावेन शरैर्वंशैश्च कल्पयेत् ।
इन्धनानामभावेन दीपयेत्तृणगोमयैः  ॥ ४.६२ ॥
गोमयानामभावेन महत्यम्भसि होमयेत् ।
अपामसंभवे होमं भूमिभागे मनोहरे  ॥ ४.६३ ॥
विप्रस्य दक्षिणे पाणावश्वत्थे तदभावतः ।
छागस्य दक्षिणे कर्णे कुशमूले च होमयेत् ॥ ४.६४ ॥
स्वात्माग्नौ होमयेत्प्राज्ञः सर्वाग्नीनामसंभवे  ।
अभावे न त्यजेत्कर्म कर्मयोगविधौ स्थितः  ॥ ४.६५ ॥
आपत्कालेऽपि यः कुर्याच्छिवाग्नेर्मनसार्चनम्  ।
स मोहकञ्चुकं त्यक्त्वा परां शान्तिमवाप्नुयात् ॥ ४.६६ ॥
प्राणाग्निहोत्रं कुर्वन्ति परमं शिवयोगिनः  ।
बाह्यकर्मविनिर्मुक्ता ज्ञानध्यानसमाकुलाः  ॥ ४.६७ ॥

॥ इति शिवोपनिषदि शान्तिगृहाग्निकार्याध्यायश्चतुर्थः  ॥


अथाग्नेयं महास्नानमलक्ष्मीमलनाशनम्  ।
सर्वपापहरं दिव्यं तपः श्रीकीर्तिवर्धनम्  ॥ ५.१॥
अग्निरूपेण रुद्रेण स्वतेजः परमं बलम्  ।
भूतिरूपं समुद्गीर्णं विशुद्धं दुरितापहम्  ॥ ५.२॥
यक्षरक्षःपिशाचानां ध्वंसनं मन्त्रसत्कृतम्  ।
रक्षार्थं बालरूपाणां सूतिकानां गृहेषु च  ॥ ५.३॥
यश्च भुङ्क्ते द्विजः कृत्वा अन्नस्य वा परिधित्रयम्(?)  ।
अपि शूद्रस्य पङ्क्तिस्थः पङ्क्तिदोषैर्न लिप्यते  ॥ ५.४॥
आहारमर्धभुक्तं च कीटकेशादिदूषितम्  ।
तावन्मात्रं समुद्धृत्य भूतिस्पृष्टं विशुद्ध्यति  ॥ ५.५॥
आरण्यं गोमयकृतं करीषं वा प्रशस्यते  ।
शर्करापांसुनिर्मुक्तमभावे काष्ठभस्मना  ॥ ५.६॥
स्वगृहाश्रमवल्लिभ्यः कुलालालयभस्मना  ।
गोमयेषु च दग्धेषु हीष्टकानि च येषु च  ॥ ५.७॥
सर्वत्र विद्यते भस्म दुःखापार्जनरक्षणम् (दुःखोपार्)  ।
शङ्खकुन्देन्दुवर्णाभमादद्याज्जन्तुवर्जितम्  ॥ ५.८॥
भस्मानीय प्रयत्नेन तद्रक्षेद्यत्नवांस्तथा  ।
मार्जारमूषिकाद्यैश्च नोपहन्येत तद्यथा  ॥ ५.९॥
पञ्चदोषविनिर्मुक्तं गुणपञ्चकसंयुतम्  ।
शिवैकादशिकाजप्तं शिवभस्म प्रकीर्तितम्  ॥ ५.१०॥
जातिकारुकवाक्काय- स्थानदुष्टं च पञ्चमम्  ।
पापघ्नं शांकरं रक्षा- पवित्रं योगदं गुणाः(?)  ॥ ५.११॥
शिवव्रतस्य शान्तस्य भासकत्वाच्छुभस्य च  ।
भक्षणात्सर्वपापानां भस्मेति परिकीर्तितम्  ॥ ५.१२॥
भस्मस्नानं शिवस्नानं वारुणादधिकं स्मृतम्  ।
जन्तुशैवालनिर्मुक्तमाग्नेयं पङ्कवर्जितम्  ॥ ५.१३॥
अपवित्रं भवेत्तोयं निशि पूर्वमनाहृतम्  ।
नदीतडागवापिषु गिरिप्रस्रवणेषु च  ॥ ५.१४॥
स्नानं साधारणं प्रोक्तं वारुणं सर्वदेहिनाम्  ।
असाधारणमेवोक्तं भस्मस्नानं द्विजन्मनाम्  ॥ ५.१५॥
त्रिकालं वारुणस्नानादनारोग्यं प्रजायते  ।
आग्नेयं रोगशमनमेतस्माद्सार्वकामिकम्  ॥ ५.१६॥
संध्यात्रयेऽर्धरात्रे च भुक्त्वा चान्नविरेचने  ।
शिवयोग्याचरेत्स्नानमुच्चारादिक्रियासु च  ॥ ५.१७॥
भस्मास्तृते महीभागे समे जन्तुविवर्जिते  ।
ध्यायमानः शिवं योगी रजन्यन्तं शयीत च  ॥ ५.१८ ॥
एकरात्रोषितस्यापि या गतिर्भस्मशायिनः  ।
न सा शक्या गृहस्थेन प्राप्तुं यज्ञशतैरपि  ॥ ५.१९ ॥
गृहस्थस्त्र्यायुषोंकारैः स्नानं कुर्यात्त्रिपुण्ड्रकैः  ।
यतिः सार्वाङ्गिकं स्नानमापादतलमस्तकात् ॥ ५.२० ॥
शिवभक्तस्त्रिधा वेद्यां भस्मस्नानफलं लभेत् ।
हृदि मूर्ध्नि ललाटे च शूद्रः शिवगृहाश्रमी  ॥ ५.२१ ॥
गणाः प्रव्रजिताः शान्ताः भूतिमालभ्य पञ्चधा  ।
शिरोललाटे हृद्बाह्वोर्भस्मस्नानफलं लभेत् ॥ ५.२२ ॥
संवत्सरं तदर्धं वा चतुर्दश्यष्टमीषु च  ।
यः कुर्याद्भस्मना स्नानं तस्य पुण्यफलं शृनु  ॥ ५.२३ ॥
शिवभस्मनि यावन्तः समेताः परमाणवः  ।
तावद्वर्षसहस्राणि शिवलोके महीयते  ॥ ५.२४ ॥
एकविंशकुलोपेतः पत्नीपुत्रादिसंयुतः  ।
मित्रस्वजनभृत्यैश्च समस्तैः परिवारितः  ॥ ५.२५ ॥
तत्र भुक्त्वा महाभोगानिच्छया सार्वकामिकान्  ।
ज्ञानयोगं समासाद्य प्रलये मुक्तिमाप्नुयात् ॥ ५.२६ ॥
भस्म भस्मान्तिकं येन गृहीतं नैष्ठिकव्रतम्(?)  ।
अनेन वै स देहेन रुद्रश्चङ्क्रमते क्षितौ  ॥ ५.२७ ॥
भस्मस्नानरतं शान्तं ये नमन्ति दिने दिने  ।
ते सर्वपापनिर्मुक्ता नरा यान्ति शिवं पुरम्  ॥ ५.२८ ॥
इत्येतत्परमं स्नानमाग्नेयं शिवनिर्मितम्  ।
त्रिसंध्यमाचरेन्नित्यं जापी योगमवाप्नुयात् ॥ ५.२९ ॥
भस्मानीय प्रदद्याद्यः स्नानार्थं शिवयोगिने  ।
कल्पं शिवपुरे भोगान् भुक्त्वान्ते स्याद्द्विजोत्तमः  ॥ ५.३० ॥
आग्नेयं वारुणं मान्त्रं वायव्यं त्वैन्द्रपञ्चमम्  ।
मानसं शान्तितोयं च ज्ञानस्नानं तथाष्टमम्  ॥ ५.३१ ॥
आग्नेयं रुद्रमन्त्रेण भस्मस्नानमनुत्तमम्  ।
अम्भसा वारुणं स्नानं कार्यं वारुणमूर्तिना  ॥ ५.३२ ॥
मूर्धानं पाणिनालभ्य शिवैकादशिकां जपेत् ।
ध्यायमानः शिवं शान्तं मन्त्रस्नानं परं स्मृतम्  ॥ ५.३३ ॥
गवां खुरपुटोत्खात- पवनोद्धूतरेणुना  ।
कार्यं वायव्यकं स्नानं मन्त्रेण मरुदात्मना  ॥ ५.३४ ॥
व्यभ्रेऽर्के वर्षति स्नानं कुर्यादैन्द्रीं दिशं स्थितः  ।
आकाशमूर्तिमन्त्रेण तदैन्द्रमिति कीर्तितम्  ॥ ५.३५ ॥
उदकं पाणिना गृह्य सर्वतीर्थानि संस्मरेत् ।
अभ्युक्षयेच्छिरस्तेन स्नानं मानसमुच्यते  ॥ ५.३६ ॥
पृथिव्यां यानि तीर्थानि सरांस्यायतनानि च  ।
तेषु स्नातस्य यत्पुण्यं तत्पुण्यं क्षान्तिवारिणा  ॥ ५.३७ ॥
न तथा शुध्यते तीर्थैस्तपोभिर्वा महाध्वरैः  ।
पुरुषः सर्वदानैश्च यथा क्षान्त्या विशुद्ध्यति  ॥ ५.३८ ॥
आक्रुष्टस्ताडितस्तस्मादधिक्षिप्तस्तिरस्कृत  ।
क्षमेदक्षममानानां स्वर्गमोक्षजिगीषया  ॥ ५.३९ ॥
यैव ब्रह्मविदां प्राप्तिर्यैव प्राप्तिस्तपस्विनाम्  ।
यैव योगाभियुक्तानां गतिः सैव क्षमावताम्  ॥ ५.४० ॥
ज्ञानामलाम्भसा स्नातः सर्वदैव मुनिः शुचिः  ।
निर्मलः सुविशुद्धश्च विज्ञेयः सूर्यरश्मिवत् ॥ ५.४१ ॥
मेध्यामेध्यरसं यद्वदपि वत्स विना करैः  ।
नैव लिप्यति तद्दोषैस्तद्वज्ज्ञानी सुनिर्मलः  ॥ ५.४२ ॥
एषामेकतमे स्नातः शुद्धभावः शिवं व्रजेत् ।
अशुद्धभावः स्नातोऽपि पूजयन्नाप्नुयात्फलम्  ॥ ५.४३ ॥
जलं मन्त्रं दया दानं सत्यमिन्द्रियसंयमः  ।
ज्ञानं भावात्मशुद्धिश्च शौचमष्टविधं श्रुतम्  ॥ ५.४४ ॥
अङ्गुष्ठतलमूले च ब्राह्मं तीर्थमवस्थितम्  ।
तेनाचम्य भवेच्छुद्धः शिवमन्त्रेण भावितः  ॥ ५.४५ ॥
यदधः कन्यकायाश्च तत्तीर्थं दैवमुच्यते  ।
तीर्थं प्रदेशिनीमूले पित्र्यं पितृविधोदयम्(?)  ॥ ५.४६ ॥
मध्यमाङ्गुलिमध्येन तीर्थमारिषमुच्यते  ।
करपुष्करमध्ये तु शिवतीर्थं प्रतिष्ठितम्  ॥ ५.४७ ॥
वामपाणितले तीर्थमौमं नाम प्रकीर्तितम्  ।
शिवोमातीर्थसंयोगात्कुर्यात्स्नानाभिषेचनम्  ॥ ५.४८ ॥
देवान् दैवेन तीर्थेन तर्पयेदकृताम्भसा  ।
उद्धृत्य दक्षिणं पाणिमुपवीती सदा बुधः  ॥ ५.४९ ॥
प्राचीनावीतिना कार्यं पितॄणां तिलवारिणा  ।
तर्पणं सर्वभूतानामारिषेण निवीतिना  ॥ ५.५० ॥
सव्यस्कन्धे यदा सूत्रमुपवीत्युच्यते तदा  ।
प्राचीनावीत्यसव्येन निवीती कण्ठसंस्थिते  ॥ ५.५१ ॥
पितॄणां तर्पणं कृत्वा सूर्यायार्घ्यं प्रकल्पयेत् ।
उपस्थाय ततः सूर्यं यजेच्छिवमनन्तरम्  ॥ ५.५२ ॥

॥ इति शिवोपनिषदि शिवभस्मस्नानाध्यायः पञ्चमः  ॥


अथ भक्त्या शिवं पूज्य नैवेद्यमुपकल्पयेत् ।
यदन्नमात्मनाश्नीयात्तस्याग्रे विनिवेदयेत् ॥ ६.१ ॥
यः कृत्वा भक्ष्यभोज्यानि यत्नेन विनिवेदयेत् ।
शिवाय स शिवे लोके कल्पकोटिं प्रमोदते  ॥ ६.२ ॥
यः पक्वं श्रीफलं दद्याच्छिवाय विनिवेदयेत् ।
गुरोर्वा होमयेद्वापि तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.३ ॥
श्रीमद्भिः स महायानैर्भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ।
वर्षाणामयुतं साग्रं तदन्ते श्रीपतिर्भवेत् ॥ ६.४ ॥
कपित्थमेकं यः पक्वमीश्वराय निवेदयेत् ।
वर्षलक्षं महाभोगैः शिवलोके महीयते  ॥ ६.५ ॥
एकमाम्रफलं पक्वं यः शम्भोर्विनिवेदयेत् ।
वर्षाणां युतं भोगैः क्रीडते स शिवे पुरे  ॥ ६.६ ॥
एकं वटफलं पक्वं यः शिवाय निवेदयेत् ।
वर्षलक्षं महाभोगैः शिवलोके महीयते  ॥ ६.७ ॥
यः पक्वं दाडिमं चैकं दद्याद्विकसितं नवम्  ।
शिवाय गुरवे वापि तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.८ ॥
यावत्तद्बीजसंख्यानं शोभनं परिकीर्तितम्  ।
तावदष्टायुतान्युच्चैः शिवलोके महीयते  ॥ ६.९ ॥
द्राक्षाफलानि पक्वानि यः शिवाय निवेदयेत् ।
भक्त्या वा शिवयोगिभ्यस्तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.१० ॥
यावत्तत्फलसंख्यानमुभयोर्विनिवेदितम्  ।
तावद्युगसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ॥ ६.११ ॥
द्राक्षाफलेषु यत्पुण्यं तत्खर्जूरफलेषु च  ।
तदेव राजवृक्षेषु पारावतफलेषु च  ॥ ६.१२ ॥
यो नारङ्गफलं पक्वं विनिवेद्य महेश्वरे  ।
अष्टलक्षं महाभोगैः कृडते स शिवे पुरे  ॥ ६.१३ ॥
बीजपूरेषु तस्यार्धं तदर्धं लिकुचेषु च  ।
जम्बूफलेषु यत्पुण्यं तत्पुण्यं तिन्दुकेषु च  ॥ ६.१४ ॥
पनसं नारिकेलं वा शिवाय विनिवेदयेत् ।
वर्षलक्षं महाभोगैः शिवलोके महीयते  ॥ ६.१५ ॥
पुरुषं च प्रियालं च मधूककुसुमानि च  ।
जम्बूफलानि पक्वानि वैकङ्कतफलानि च  ॥ ६.१६ ॥
निवेद्य भक्त्या शर्वाय प्रत्येकं तु फले फले  ।
दशवर्षसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ॥ ६.१७ ॥
क्षीरिकायाः फलं पक्वं यः शिवाय निवेदयेत् ।
वर्षलक्षं महाभोगैर्मोदते स शिवे पुरे  ॥ ६.१८ ॥
वालुकात्रपुसादीनि यः फलानि निवेदयेत् ।
शिवाय गुरवे वापि पक्वं च करमर्दकम्  ॥ ६.१९ ॥
दशवर्षसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ।
बदराणि सुपक्वानि तिन्तिडीकफलानि च  ॥ ६.२० ॥
दर्शनीयानि पक्वानि ह्यामलक्याः फलानि च  ।
एवमादीनि चान्यानि शाकमूलफलानि च  ॥ ६.२१ ॥
निवेदयति शर्वाय शृणु यत्फलमाप्नुयात् ।
एकैकस्मिन् फले भोगान् प्राप्नुयादनुपूर्वशः  ॥ ६.२२ ॥
पञ्चवर्षसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ।
गोधूमचन्दकाद्यानि सुकृतं सक्तुभर्जितम्  ॥ ६.२३ ॥
निवेदयीत शर्वाय तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
यावत्तद्बीजसंख्यानं शुभं भ्रष्टं निवेदयेत् ॥ ६.२४ ॥
तावद्वर्षसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ।
यः पक्वानीक्षुदण्डानि शिवाय विनिवेदयेत् ॥ ६.२५ ॥
गुरवे वापि तद्भक्त्या तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
इक्षुपर्णानि चैकैकं वर्षलोकं प्रमोदते  ॥ ६.२६ ॥
साकं शिवपुरे भोगैः पौण्ड्रं पञ्चगुणं फलम्  ।
निवेद्य परमेशाय शुक्तिमात्ररसस्य तु  ॥ ६.२७ ॥
वर्षकोटिं महाभोगैः शिवलोके महीयते  ।
निवेद्य फाणितं शुद्धं शिवाय गुरवेऽपि वा  ॥ ६.२८ ॥
रसात्सहस्रगुणितं फलं प्राप्नोति मानवः  ।
गुडस्य फलमेकं यः शिवाय विनिवेदयेत् ॥ ६.२९ ॥
अम्बकोटिं शिवे लोके महाभोगैः प्रमोदते  ।
खण्डस्य पलनैवेद्यं गुडाच्छतगुणं फलम्  ॥ ६.३० ॥
खण्डात्सहस्रगुणितं शर्कराया निवेदने  ।
मत्सण्डिकां महाशुद्धां शंकराय निवेदयेत् ॥ ६.३१ ॥
कल्पकोटिं नरः साग्रं शिवलोके महीयते  ।
परिशुद्धं भृष्टमाज्यं सिद्धं चैव सुसंस्कृतम्  ॥ ६.३२ ॥
मासं निवेद्य शर्वाय शृणु यत्फलमाप्नुयात् ।
अशेषफलदानेन यत्पुण्यं परिकीर्तितम्  ॥ ६.३३ ॥
तत्पुण्यं प्राप्नुयात्सर्वं महादाननिवेदने  ।
पनसानि च दिव्यानि स्वादूनि सुरभीणि च  ॥ ६.३४ ॥
निवेदयेत्तु शर्वाय तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
कल्पकोटिं नरः साग्रं शिवलोके व्यवस्थितः  ॥ ६.३५ ॥
पिबन् शिवामृतं दिव्यं महाभोगैः प्रमोदते  ।
दिने दिने च यस्त्वापं वस्त्रपूतं समाचरेत् ॥ ६.३६ ॥
सुखाय शिवभक्तेभ्यस्तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
महासरांसि यः कुर्याद्भवेत्पुण्यं शिवाग्रतः  ॥ ६.३७ ॥
तत्पुण्यं सकलं प्राप्य शिवलोके महीयते  ।
यदिष्टमात्मनः किंचिदन्नपानफलादिकम्  ॥ ६.३८ ॥
तत्तच्छिवाय देयं स्यादुत्तमं भोगमिच्छता  ।
न शिवः परिपूर्णत्वात्किंचिदश्नाति कस्यचित् ॥ ६.३९ ॥
किन्त्वीश्वरनिभं कृत्वा सर्वमात्मनि दीयते  ।
न रोहति यथा बीजं स्वस्थमाश्रयवर्जितम्  ॥ ६.४० ॥
पुण्यबीजं तथा सूक्ष्मं निष्फलं स्यान्निराश्रयम्  ।
सुक्षेत्रेषु यथा बीजमुप्तं भवति सत्फलम्  ॥ ६.४१ ॥
अल्पमप्यक्षयं तद्वत्पुण्यं शिवसमाश्रयात् ।
तस्मादीश्वरमुद्दिश्य यद्यदात्मनि रोचते  ॥ ६.४२ ॥
तत्तदीश्वरभक्तेभ्यः प्रदातव्यं फलार्थिना  ।
यः शिवाय गुरोर्वापि रचयेन्मणिभूमिकम्  ॥ ६.४३ ॥
नैवेद्य भोजनार्थं यः पत्त्रैः पुष्पैश्च शोभनम्  ।
यावत्तत्पत्त्रपुष्पाणां परिसंख्या विधीयते  ॥ ६.४४ ॥
तावद्वर्षसहस्राणि सुरलोके महीयते  ।
पलाशकदलीपद्म- पत्त्राणि च विशेषतः  ॥ ६.४५ ॥
दत्त्वा शिवाय गुरवे शृणु यत्फलमाप्नुयात् ।
यावत्तत्पत्त्रसंख्यानमीश्वराय निवेदितम्  ॥ ६.४६ ॥
तावदब्दायुतानां स लोके भोगानवाप्नुयात् ।
यावत्ताम्बुलपत्त्राणि पूगांश्च विनिवेदयेत् ॥ ६.४७ ॥
तावन्ति वर्षलक्षाणि शिवलोके महीयते  ।
यच्छुद्धं शङ्खचूर्णं वा गुरवे विनिवेदयेत् ॥ ६.४८ ॥
ताम्बूलयोगसिद्ध्यर्थं तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
यावत्ताम्बूलपत्त्राणि चूर्णमानेन भक्षयेत् ॥ ६.४९ ॥
तावद्वर्षसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ।
जातीफलं सकङ्कोलं लताकस्तूरिकोत्पलम्  ॥ ६.५० ॥
इत्येतानि सुगन्धीनि फलानि विनिवेदयेत् ।
फले फले महाभोगैर्वर्षलक्षं तु यत्नतः  ॥ ६.५१ ॥
कामिकेन विमानेन क्रीडते स शिवे पुरे  ।
त्रुटिमात्रप्रमाणेन कर्पूरस्य शिवे गुरौ  ॥ ६.५२ ॥
वर्षकोटिं महाभोगैः शिवलोके महीयते  ।
पूगताम्बूलपत्त्राणामाधारं यो निवेदयेत् ॥ ६.५३ ॥
वर्षकोट्यष्टकं भोगैः शिवलोके महीयते  ।
यश्चूएणाधारसत्पात्रं कस्यापि विनिवेदयेत् ॥ ६.५४ ॥
मोदते स शिवे लोके वर्षकोटीश्चतुर्दश  ।
मृत्काष्ठवंशखण्डानि यः प्रदद्याच्छिवाश्रमे  ॥ ६.५५ ॥
प्राप्नुयाद्विपुलान् भोगान् दिव्याञ्छिवपुरे नरः  ।
माणिक्यं कलशं पात्रीं स्थाल्यादीन् भाण्डसंपुटान्  ॥ ६.५६ ॥
दत्त्वा शिवाग्रजस्तेभ्यः शिवलोके महीयते  ।
तोयाधारपिधानानि मृद्वस्त्रतरुजानि वा  ॥ ६.५७ ॥
वंशालाबुसमुत्थानि दत्त्वाप्नोति शिवं पुरम्  ।
पञ्चसंमार्जनीतोयं गोमयाञ्जनकर्पटान्  ॥ ६.५८ ॥
मृत्कुम्भपीटिकां दद्याद्भोगाञ्छिवपुरे लभेत् ।
यः पुष्पधूपगन्धानां दधिक्षीरघृताम्भसाम्  ॥ ६.५९ ॥
दद्यादाधारपात्राणि शिवलोके स गच्छति  ।
वंशतालादिसंभूतं पुष्पाधारकरण्डकम्  ॥ ६.६० ॥
इत्येवमाद्यान् यो दद्याच्छिवलोकमवाप्नुयात् ।
यः स्रुक्स्रुवादिपात्राणि होमार्थं विनिवेदयेत् ॥ ६.६१ ॥
वर्षकोटिं महाभागैः शिवलोके महीयते  ।
यः सर्वधातुसंयुक्तं दद्याल्लवणपर्वतम्  ॥ ६.६२ ॥
शिवाय गुरवे वापि तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
कल्पकोटिसहस्राणि कल्पकोटिशतानि च  ॥ ६.६३ ॥
स गोत्रभृत्यसंयुक्तो वसेच्छिवपुरे नरः  ।
विमानयानैः श्रीमद्भिः सर्वकामसमन्वितैः  ॥ ६.६४ ॥
भोगान् भुक्त्वा तु विपुलांस्तदन्ते स महीपतिः  ।
मनःशिलां हरीतालं राजपट्टं च हिङ्गुलम्  ॥ ६.६५ ॥
गैरिकं मणिदन्तं च हेमतोयं तथाष्टमम्  ।
यश्च तं पर्वतवरं शालितण्डुलकल्पितम्  ॥ ६.६६ ॥
शिवायगुरवे वापि तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
कल्पकोटिशतं साग्रं भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ॥ ६.६७ ॥
यः सर्वधान्यशिखरैरुपेतं यवपर्वतम्  ।
घृततैलनदीयुक्तं तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.६८ ॥
कल्पकोटिशतं साग्रं भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ।
समस्तकुलजैः सार्धं तस्यान्ते स महीपतिः  ॥ ६.६९ ॥
तिलधेनुं प्रदद्याद्यः कृत्वा कृष्णाजिने नरः  ।
कपिलायाः प्रदानस्य यत्फलं तदवाप्नुयात् ॥ ६.७० ॥
घृतधेनुं नरः कृत्वा कांस्यपात्रे सकाञ्चनान्  ।
निवेद्य गोप्रदानस्य समग्रं फलमाप्नुयात् ॥ ६.७१ ॥
द्वीपिचर्मणि यः स्थाप्य प्रदद्याल्लवणाढकम्  ।
अशेषरसदानस्य यत्पुण्यं तदवाप्नुयात् ॥ ६.७२ ॥
मरिचाढेन कुर्वीत(?) मारीचं नाम पर्वतम्  ।
दद्याद्यज्जीरकं पूर्वमाग्नेयं हिङ्गुमुत्तमम्  ॥ ६.७३ ॥
दक्षिणे गुडशुण्ठीं च नैरृते नागकेसरम्  ।
पिप्पलीं पश्चिमे दद्याद्वायव्ये कृष्णजीरकम्  ॥ ६.७४ ॥
कौबेर्यामजमोदं च त्वगेलाश्चेशदैवते  ।
कुस्तुम्बर्याः प्रदेयाः स्युर्बहिः प्राकारतः स्थिताः  ॥ ६.७५ ॥
ककुभामन्तरालेषु समन्तात्सैन्धवं न्यसेत् ।
सपुष्पाक्षततोयेन शिवाय विनिवेदयेत् ॥ ६.७६ ॥
यावत्तद्दीपसंख्यानं सर्वमेकत्र पर्वते  ।
तावद्वर्षशतादूर्ध्वं भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ॥ ६.७७ ॥
कूश्माण्डं मध्यतः स्थाप्य कालिङ्गं पूर्वतो न्यसेत् ।
दक्षिणे क्षीरतुम्बीं तु वृन्ताकं पश्चिमे न्यसेत् ॥ ६.७८ ॥
पटीसान्युत्तरे स्थाप्य कर्कटीमीशदैवते  ।
न्यसेद्गजपटोलांश्च मधुरान् वह्निदैवते  ॥ ६.७९ ॥
कारवेल्लांश्च नैरृत्यां वायव्यां निम्बकं फलम्  ।
उच्चावचानि चान्यानि फलानि स्थापयेद्बहिः  ॥ ६.८० ॥
अभ्यर्च्य पुष्पधूपैश्च समन्तात्फलपर्वतम्  ।
शिवाय गुरवे वापि प्रणिपत्य निवेदयेत् ॥ ६.८१ ॥
यावत्तत्फलसंख्यानं तद्दीपानां च मध्यतः  ।
तावद्वर्षसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ॥ ६.८२ ॥
मूलकं मध्यतः स्थाप्य तत्पूर्वे वालमूलकम्  ।
आग्नेय्यां वास्तुकं स्थाप्य याम्यायां क्षारवास्तुकम्  ॥ ६.८३ ॥
पालक्यं नैरृते स्थाप्य सुमुखं पश्चिमे न्यसेत् ।
कुहद्रकं च वायव्यामुत्तरे वापि तालिकीम्  ॥ ६.८४ ॥
कुसुम्भशाकमैशान्यां सर्वशाकानि तद्बहिः  ।
पूर्वक्रमेण विन्यस्य शिवाय विनिवेदयेत् ॥ ६.८५ ॥
यावत्तन्मूलनालानां पत्त्रसंख्या च कीर्तिता  ।
तावद्वर्षसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ॥ ६.८६ ॥
दत्त्वा लभेन्महाभोगान् गुग्गुल्वद्रेः पलद्वयम्  ।
वर्षकोटिद्वयं स्वर्गे द्विगुणं गुडमिश्रितैः  ॥ ६.८७ ॥
गुडार्द्रकं सलवणमाम्रमञ्जरिसंयुतम्  ।
निवेद्य गुरवे भक्त्या सौभाग्यं परमं लभेत् ॥ ६.८८ ॥
हस्तारोप्येण वा कृत्वा महारत्नान्वितां महीम्  ।
निवेदयित्वा शर्वाय शिवतुल्यः प्रजायते  ॥ ६.८९ ॥
वज्रेन्द्रनीलवैडूर्य- पद्मरागं समौक्तिकम्  ।
कीटपक्षं सुवर्णं च महारत्नानि सप्त वै  ॥ ६.९० ॥
यश्च सिंहासनं दद्यान्महारत्नान्वितं नृपः  ।
क्षुद्ररत्नैश्च विविधैस्तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.९१ ॥
कुलत्रिंशकसंयुक्तः सान्तःपुरपरिच्छदः  ।
समस्तभृत्यसंयुक्तः शिवलोके महीयते  ॥ ६.९२ ॥
तत्र भुक्त्वा महाभोगान् शिवतुल्यपराक्रमः  ।
आमहाप्रलयं यावत्तदन्ते मुक्तिमाप्नुयात् ॥ ६.९३ ॥
यदि चेद्राज्यमाकङ्क्षेत्ततः सर्वसमाहितः  ।
सप्तद्वीपसमुद्रायाः क्षितेरधिपतिर्भवेत् ॥ ६.९४ ॥
जन्मकोटिसहस्राणि जन्मकोटिशतानि च  ।
राज्यं कृत्वा ततश्चान्ते पुनः शिवपुरं व्रजेत् ॥ ६.९५ ॥
एतदेव फलं ज्ञेयं मकुटाभरणादिषु  ।
रत्नासनप्रदानेन पादुके विनिवेदयेत् ॥ ६.९६ ॥
दद्याद्यः केवलं वज्रं शुद्धं गोधूममात्रकम्  ।
शिवाय स शिवे लोके तिष्ठेदाप्रलयं सुखी  ॥ ६.९७ ॥
इन्द्रनीलप्रदानेन स वैडूर्यप्रदानतः  ।
मोदते विविधैर्भोगैः कल्पकोटिं शिवे पुरे  ॥ ६.९८ ॥
मसूरमात्रमपि यः पद्मरागं सुशोभनम्  ।
निवेदयित्वा शर्वाय मोदते कालमक्षयम्  ॥ ६.९९ ॥
निवेद्य मौक्तिकं स्वच्छमेकभागैकमात्रकम्  ।
भोगैः शिवपुरे दिव्यैः कल्पकोटिं प्रमोदते  ॥ ६.१०० ॥
कीटपक्षं महाशुद्धं निवेद्य यवमात्रकम्  ।
शिवायाद्यः शिवे लोके मोदते कालमक्षयम्  ॥ ६.१०१ ॥
हेम्ना कृत्वा च यः पुष्पमपि माषकमात्रकम्  ।
निवेदयित्वा शर्वाय वर्षकोटिं वसेद्दिवि  ॥ ६.१०२ ॥
क्षुद्ररत्नानि यो दद्याद्धेम्नि बद्धानि शम्भवे  ।
मोदते स शिवे लोके कल्पकोट्ययुतं नरः  ॥ ६.१०३ ॥
यथा यथा महारत्नं शोभनं च यथा यथा  ।
तथा तथा महत्पुण्यं ज्ञेयं तच्छिवदानतः  ॥ ६.१०४ ॥

भूमिभागे स()विस्तीऋणे जम्बूद्वीपं प्रकल्पयेत् ।
अष्टावरणसंयुक्तं नगेन्द्राष्टकभूषितम्  ॥ ६.१०५ ॥
तन्मध्ये कारयेद्दिव्यं मेरुप्रासादमुत्तमम्  ।
अनेकशिखराकीर्णमशेषामरसंयुतम्  ॥ ६.१०६ ॥
बहिः सुवर्णनिचितं सर्वरत्नोपशोभितम्  ।
चतुःप्रग्रीवकोपेतं चक्षुर्लिङ्गसमायुतम्  ॥ ६.१०७ ॥
चतुर्दिक्षु वनोपेतं चतुर्भिः संयुतैः शरैः  ।
चतुर्णां पुरयुक्तेन प्राकारेण च संयुतम्  ॥ ६.१०८ ॥
मेरुप्रासादमित्येवं हेमरत्नविभूषितम्  ।
यः कारयेद्वनोपेतं सोऽनन्तफलमाप्नुयात् ॥ ६.१०९ ॥
भूम्यम्भःपरमाणूनां यथा संख्या न विद्यते  ।
शिवायतनपुण्यस्य तथा संख्या न विद्यते  ॥ ६.११० ॥
कुलत्रिंशकसंयुक्तः सर्वभृत्यसमन्वितः  ।
कलत्रपुत्रमित्रैश्च सर्वस्वजनसंयुतः  ॥ ६.१११ ॥
आश्र्तितोपाश्रितैः सर्वैरशेषगणसंयुतः  ।
यथा शिवस्तथैवायं शर्वलोके स पूज्यते  ॥ ६.११२ ॥
न च मानुष्यकं लोकमागच्छेत्कृपणं पुनः  ।
सर्वज्ञः परिपूर्णश्च मुक्तः स्वात्मनि तिष्ठति  ॥ ६.११३ ॥

यः शिवाय वनं कृत्वा मुदाब्दसलिलोत्थितम्(?)  ।
तद्दण्डकोपशोभं च हस्ते कुर्वीत सर्वदा  ॥ ६.११४ ॥
शोभयेद्भूतनाथं वा चन्द्रशालां क्वचित्क्वचित् ।
वेदीं वाथाभ्यपद्यन्त प्रोन्नताः स्तम्भपङ्क्तयः  ॥ ६.११५ ॥
शातकुम्भमयीं वापि सर्वलक्षणसंयुताम्  ।
ईश्वरप्रतिमां सौम्यां कारयेत्पुरुषोच्छ्रिताम्  ॥ ६.११६ ॥
त्रिशूलसव्यहस्तां च वरदाभयदायिकां  ।
सव्यहस्ताक्षमालां च जटाकुसुमभूषिताम्  ॥ ६.११७ ॥
पद्मसिंहासनासीनां वृषस्थां वा समुच्छ्रिताम्  ।
विमानस्थां रथस्थां वा वेदिस्थां वा प्रभान्विताम्  ॥ ६.११८ ॥
सौम्यवक्त्रां करालां वा महाभैरवरूपिणीम्  ।
अत्युच्छ्रितां सुविस्तीर्णां नृत्यस्थां योगसंस्थिताम्  ॥ ६.११९ ॥
कुर्यादसंभवे हेम्नस्तारेण विमलेन च  ।
आरकूटमयीं वापि ताम्रमृच्छैलदारुजाम्  ॥ ६.१२० ॥
अशेषकैः सरूपैश्च वर्णकैर्वा पटे लिखेत् ।
कुड्ये वा फलके वापि भक्त्या वित्तानुसारतः  ॥ ६.१२१ ॥
एकां सपरिवारां वा पार्वतीं गणसंयुताम्  ।
प्रतीहारसमोपेतां(?) कुर्यादेवाविकल्पतः  ॥ ६.१२२ ॥
पीठं वा कारयेद्रौप्यं ताम्रं पित्तलसंभवम्  ।
चतुर्मुखैकवक्त्रं वा बहिः काञ्चनसंस्कृतम्  ॥ ६.१२३ ॥
पृथक्पृथगनेकानि कारयित्वा मुखानि तु  ।
सौम्यभैरवरूपाणि शिवस्य बहुरूपिणः  ॥ ६.१२४ ॥
नानाभरणयुक्तानि हेमरौप्यकृतानि च  ।
शिवस्य रथयात्रायां तानि लोकस्य दर्शयेत् ॥ ६.१२५ ॥
उक्तानि यानि पुण्यानि संक्षेपेण पृथक्पृथक् ।
कृत्वैकेन ममैतेषामक्षयं फलमाप्नुयात् ॥ ६.१२६ ॥
मातुः पितुः सहोपायैर्(?) दशभिर्दशभिः कुलैः  ।
कलत्रपुत्रमित्राद्यैर्भृत्यैर्युक्तः स बान्धवैः  ॥ ६.१२७ ॥
अयुतेन विमानानां सर्वकामयुतेन च  ।
भुङ्क्ते स्वयं महाभोगानन्ते मुक्तिमवाप्नुयात् ॥ ६.१२८ ॥
मण्डपस्तम्भपर्यन्ते कीलयेद्दर्पणान्वितम्  ।
अभिषिच्य जना यस्मिन् पुजां कुवन्ति बिल्वकैः  ॥ ६.१२९ ॥
कालकालकृतिं कृत्वा कीलयेद्यः शिवाश्रमे  ।
सर्वलोकोपकाराय पूजयेच्च दिने दिने  ॥ ६.१३० ॥
धूपवेलाप्रमाणार्थं कल्पयेद्यः शिवाश्रमे  ।
क्षरन्तीं पूर्यमाणां वा सदायामे घटीं नृपः  ॥ ६.१३१ ॥
एषामेकतमं पुण्यं कृत्वा पापविवर्जितः  ।
शिवलोके नरः प्राप्य सर्वज्ञः स सुखी भवेत् ॥ ६.१३२ ॥
रथयात्रां प्रवक्ष्यामि शिवस्य परमात्मनः  ।
सर्वलोकहितार्थाय महाशिल्पिविनिर्मिताम्  ॥ ६.१३३ ॥
रथमध्ये समावेश्य यथा यष्टिं तु कीलयेत् ।
यष्टेर्मध्ये स्थितं कार्यं विमानमतिशोभितम्  ॥ ६.१३४ ॥
पञ्चभौमं त्रिभौमं वा दृढवंशप्रकल्पितम्  ।
कर्मणा सुनिबद्धं च रज्जुभिश्च सुसंयुतम्  ॥ ६.१३५ ॥
पञ्चशालाण्डिकैर्युक्तं नानाभक्तिसमन्वितम्  ।
चित्रवर्णपरिच्छन्नं पटैर्वा वर्णकान्वितैः  ॥ ६.१३६ ॥
लम्बकैः सूत्रदाम्ना च घण्टाचामरभूषितम्  ।
बुद्बुदैरर्धचन्द्रैश्च दर्पणैश्च समुज्ज्वलम्  ॥ ६.१३७ ॥
कदल्यर्धध्वजैर्युक्तं महाच्छत्त्रं महाध्वजम्  ।
पुष्पमालापरिक्षिप्तं सर्वशोभासमन्वितम्  ॥ ६.१३८ ॥
महारथविमानेऽस्मिन् स्थापयेद्गणसंयुतम्  ।
ईश्वरप्रतिमां हेम्नि प्रथमे पुरमण्डपे  ॥ ६.१३९ ॥
मुखत्रयं च बध्नीयाद्बहिः कुर्यात्तथाश्रितम्  ।
पुरे पुरे बहिर्दिक्षु गृहकेषु समाश्रितम्  ॥ ६.१४० ॥
चतुष्कं शिववक्त्राणां संस्थाप्य प्रतिपूजयेत् ।
दिनत्रयं प्रकुर्वीत स्नानमर्चनभोजनम्  ॥ ६.१४१ ॥
नृत्यक्रीडाप्रयोगेण गेयमङ्गलपाठकैः  ।
महावादित्रनिर्घोषैः पौषपूर्णिमपर्वणि  ॥ ६.१४२ ॥
भ्रामयेद्राजमार्गेण चतुर्थेऽहनि तद्रथम्  ।
ततः स्वस्थानमानीय तच्छेषमपि वर्धयेत् ॥ ६.१४३ ॥
अवधार्य जगद्धात्री प्रतिमामवतारयेत् ।
महाविमानयात्रैषा कर्तव्या पट्टकेऽपि वा  ॥ ६.१४४ ॥
वंशैर्नवैः सुपक्वैश्च कटं कुर्याद्भरक्षमम्(?)  ।
वृत्तं द्विगुणदीर्घं च चतुरश्रमधः समम्  ॥ ६.१४५ ॥
सर्वत्र चर्मणा बद्धं महायष्टिसमाश्रितम्  ।
मुखं बद्धं च कुर्वीत वंशमण्डलिना दृढम्  ॥ ६.१४६ ॥
कटेऽस्मिंस्तानि वस्त्राणि स्थाप्य बध्नीत यत्नतः  ।
उपर्युपरि सर्वाणि तन्मध्ये प्रतिमां न्यसेत् ॥ ६.१४७ ॥
वर्णकैः कुङ्कुमाद्यैश्च चित्रपुष्पैश्च पूजयेत् ।
नानाभरणपूजाभिर्मुक्ताहारप्रलम्बिभिः  ॥ ६.१४८ ॥
रथस्य महतो मध्ये स्थाप्य पट्टद्वयं दृढम्  ।
अधरोत्तरभागेन मध्ये छिद्रसमन्वितम्  ॥ ६.१४९ ॥
कटियष्टेरधोभागं स्थाप्य छिद्रमयं शुभैः  ।
आबद्ध्य कीलयेद्यत्नाद्यष्ट्यर्धं च ध्वजाष्टकम्  ॥ ६.१५० ॥
कटस्य पृष्टं सर्वत्र कारयेत्पटसंवृतम्  ।
तत्पटे च लिखेत्सोमं सगणं सवृषं शिवम्  ॥ ६.१५१ ॥
विचित्रपुष्पस्रग्दाम्ना समन्ताद्भूषयेत्कटम्  ।
रवकैः किङ्किणीजालैर्घण्टाचामरभूषितैः  ॥ ६.१५२ ॥
महापूजाविशेषैश्च कौतूहलसमन्वितम्  ।
वाद्यारम्भोपचारेण मार्गशोभां प्रकल्पयेत् ॥ ६.१५३ ॥
तद्रथं भ्रामयेद्यत्नाद्राजमार्गेण सर्वतः  ।
ततः स्वाश्रममानीय स्थापयेत्तत्समीपतः  ॥ ६.१५४ ॥
महाशब्दं ततः कुर्यात्तालत्रयसमन्वितम्  ।
ततस्तुष्णीं स्थिते लोके तच्छान्तिमिह धारयेत् ॥ ६.१५५ ॥
शिवं तु सर्वजगतः शिवं गोब्राह्मणस्य च  ।
शिवमस्तु नृपाणां च तद्भक्तानां जनस्य च  ॥ ६.१५६ ॥
राजा विजयमाप्नोति पुत्रपौत्रैश्च वर्धताम्  ।
धर्मनिष्ठश्च भवतु प्रजानां च हिते रतः  ॥ ६.१५७ ॥
कालवर्षी तु पर्जन्यः सस्यसंपत्तिरुत्तमा  ।
सुभिक्षात्क्षेममाप्नोति कार्यसिद्धिश्च जायताम्  ॥ ६.१५८ ॥
दोषाः प्रयान्तु नाशं च गुणाः स्थैर्यं भजन्तु वः  ।
बहुक्षीरयुता गावो हृष्टपुष्टा भवन्तु वः  ॥ ६.१५९ ॥
एवं शिवमहाशान्तिमुच्चार्य जगतः क्रमात् ।
अभिवर्ध्य ततः शेषमैश्वरीं सार्वकामिकीम्  ॥ ६.१६० ॥
शिवमालां समादाय सदासीपरिचारिकः  ।
फलैर्भक्षैश्च संयुक्तां गृह्य पात्रीं निवेशयेत् ॥ ६.१६१ ॥
पात्रीं च धारयेन्मूर्ध्ना सोष्णीषां देवपुत्रकः  ।
अलंकृतः शुक्लवासा धार्मिकः सततं शुचिः  ॥ ६.१६२ ॥
ततश्च तां समुत्क्षिप्य पाणिना धारयेद्बुधः  ।
प्रब्रूयादपरश्चात्र शिवधर्मस्य भाजकः  ॥ ६.१६३ ॥
तोयं यथा घटीसंस्थमजस्रं क्षरते तथा  ।
क्षरते सर्वलोकानां तद्वदायुरहर्निशम्  ॥ ६.१६४ ॥
यदा सर्वं परित्यज्य गन्तव्यमवशैर्ध्रुवम्  ।
तदा न दीयते कस्मात्पाथेयार्थमिदं धनम्  ॥ ६.१६५ ॥
कलत्रपुत्रमित्राणि पिता माता च बान्धवाः  ।
तिष्ठन्ति न मृतस्यार्थे परलोके धनानि च  ॥ ६.१६६ ॥
नास्ति धर्मसमं मित्रं नास्ति धर्मसमः सखा  ।
यतः सर्वैः परित्यक्तं नरं धर्मोऽनुगच्छति  ॥ ६.१६७ ॥
तस्माद्धर्मं समुद्दिश्य यः शेषामभिवर्धयेत् ।
समस्तपापनिर्मुक्तः शिवलोकं स गच्छति  ॥ ६.१६८ ॥
उपर्युपरि वित्तेन यः शेषामभिवर्धयेत् ।
तस्येयमुत्तमा देया यतश्चान्या न वर्धते  ॥ ६.१६९ ॥
इत्येवं मध्यमां शेषां वर्धयेद्वा कनीयसीम्  ।
ततस्तेषां प्रदातव्या सर्वशोकस्य शान्तये  ॥ ६.१७० ॥
येनोत्तमा गृहीता स्याच्शिवशेषा महीयसी  ।
प्रापणीया गृहं तस्य तथैव शिरसा वृता  ॥ ६.१७१ ॥
ध्वजच्छत्त्रविमानाद्यैर्महावादित्रनिःस्वनैः  ।
गृहद्वारं ततः प्राप्तमर्चयित्वा निवेशयेत् ॥ ६.१७२ ॥
दद्याद्गोत्रकलत्राणां भृत्यानां स्वजनस्य च  ।
तर्पयेच्चानतान्(?) भक्त्या वादित्रध्वजवाहकान्  ॥ ६.१७३ ॥
एवमादीयते भक्त्या यः शिवस्योत्तमा गृहे  ।
शोभया राजमार्गेण तस्य धर्मफलं शृणु  ॥ ६.१७४ ॥
समस्तपापनिर्मुक्तः समस्तकुलसंयुतः  ।
शिवलोकमवाप्नोति सभृत्यपरिचारकः  ॥ ६.१७५ ॥
तत्र दिव्यैर्महाभोगैर्विमानैः सार्वकामिकैः  ।
कल्पानां क्रीडते कोटिमन्ते निर्वाणमाप्नुयात् ॥ ६.१७६ ॥
रथस्य यात्रां यः कुर्यादित्येवमुपशोभया  ।
भक्षभोज्यप्रदानैश्च तत्फलं शृनु यत्नतः  ॥ ६.१७७ ॥
अशेषपापनिर्मुक्तः सर्वभृत्यसमन्वितः  ।
कुलत्रिंशकमुद्धृत्य सुहृद्भिः स्वजनैः सह  ॥ ६.१७८ ॥
सर्वकामयुतैर्दिव्यैः स्वच्छन्दगमनालयैः  ।
महाविमानैः श्रीमद्भिर्दिव्यस्त्रीपरिवारितः  ॥ ६.१७९ ॥
इच्छया क्रीडते भोगैः कल्पकोटिं शिवे पुरे  ।
ज्ञानयोगं ततः प्राप्य संसारादवमुच्यते  ॥ ६.१८० ॥
शिवस्य रथयात्रायामुपवासपरः क्षमी  ।
पुरतः पृष्ठतो वापि गच्छंस्तस्य फलं शृणु  ॥ ६.१८१ ॥
अशेषपापनिर्मुक्तः शुद्धः शिवपुरं गतः  ।
महारथोपमैर्यानैः कल्पाशीतिं प्रमोदते„  ॥ ६.१८२ ॥
ध्वजच्छत्त्रपताकाभिर्दीपदर्पणचामरैः  ।
धूपैर्वितानकलशैरुपशोभा सहस्रशः  ॥ ६.१८३ ॥
गृहीत्वा याति पुरतः स्वेच्छया वा परेच्छया  ।
संपर्कात्कौतुकाल्लाभाच्छिवलोके व्रजन्ते ते  ॥ ६.१८४ ॥
शिवस्य रथयात्रां तु यः प्रपश्यति भक्तितः  ।
प्रसङ्गात्कौतुकाद्वापि तेऽपि यान्ति शिवं पुरम्  ॥ ६.१८५ ॥
नानायत्नादिशेषान्ते नानाप्रेक्षणकानि च  ।
कुर्वीत रथयात्रायां रमते च विभूषिता  ॥ ६.१८६ ॥
ते भोगैर्विविधैर्दिव्यैः शिवासन्ना गणेश्वराः  ।
क्रीडन्ति रुद्रभवने कल्पानां विंशतीर्नराः  ॥ ६.१८७ ॥
महता ज्ञानसङ्घेन तस्माच्छिवरथेन च  ।
पृथक्जीवा मृता यान्ति शिवलोकं न संशयः  ॥ ६.१८८ ॥
श्रीपर्वते महाकाले वाराणस्यां महालये  ।
जल्पेश्वरे कुरुक्षेत्रे केदारे मण्डलेश्वरे  ॥ ६.१८९ ॥
गोकर्णे भद्रकर्णे च शङ्कुकर्णे स्थलेश्वरे  ।
भीमेश्वरे सुवर्णाक्षे कालञ्जरवने तथा  ॥ ६.१९० ॥
एवमादिषु चान्येषु शिवक्षेत्रेषु ये मृताः  ।
जीवाश्चराचराः सर्वे शिवलोकं व्रजन्ति ते  ॥ ६.१९१ ॥
प्रयागं कामिकं तीर्थमविमुक्तं तु नैष्ठिकम्  ।
श्रीपर्वतं च विज्ञेयमिहामुत्र च सिद्धिदम्  ॥ ६.१९२ ॥
प्रसङ्गेनापि यः पश्येदन्यत्र प्रस्थितः क्वचित् ।
श्रीपर्वतं महापुण्यं सोऽपि याति शिवं पुरम्  ॥ ६.१९३ ॥
व्रजेद्यः शिवतीर्थानि सर्वपापैः प्रमुच्यते  ।
पापयुक्तः शिवज्ञानं प्राप्य निर्वाणमाप्नुयात् ॥ ६.१९४ ॥
तीर्थस्थानेषु यः श्राद्धं शिवरात्रे प्रयत्नतः  ।
कल्पयित्वानुसारेण कालस्य विषुवस्य च  ॥ ६.१९५ ॥
तीर्थयात्रागतं शान्तं हाहाभूतमचेतनम्  ।
क्षुत्पिपासातुरं लोके पांसुपादं त्वरान्वितम्  ॥ ६.१९६ ॥
संतर्पयित्वा यत्नेन म्लानलक्ष्मीमिवाम्बुभिः  ।
पाद्यासनप्रदानेन कस्तेन पुरुषः समः  ॥ ६.१९७ ॥
अश्नन्ति यावत्तत्पिण्डं तीर्थनिर्धूतकल्मषाः  ।
तावद्वर्षसहस्राणि तद्दातास्ते शिवे पुरे  ॥ ६.१९८ ॥
दद्याद्यः शिवसत्त्रार्थं महिषीं सुपयस्विनीम्  ।
मोदते स शिवे लोके युगकोटिशतं नरः  ॥ ६.१९९ ॥
आर्ताय शिवभक्ताय दद्याद्यः सुपयस्विनीम्  ।
अजामेकां सुपुष्टाङ्गीं तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.२०० ॥
यावत्तद्रोमसंख्यानं तत्प्रसूतिकुलेषु च  ।
तावद्वर्षसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ॥ ६.२०१ ॥
मृदुरोमाञ्चितां कृष्णां निवेद्य गुरवे नरः  ।
रोम्णि रोम्णि सुवर्णस्य दत्तस्य फलमाप्नुयात् ॥ ६.२०२ ॥
गजाश्वरथसंयुक्तैर्विमानैः सार्वकामिकैः  ।
सानुगः क्रीडते भोगैः कल्पकोटिं शिवे पुरे  ॥ ६.२०३ ॥
निवेद्याश्वतरं पुष्टमदुष्टं गुरवे नरः  ।
संगतिं सोपकरणं भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ॥ ६.२०४ ॥
दिव्याश्वयुक्तैः श्रीमद्भिर्विमानैः सार्वकामिकैः  ।
कोटिं कोटिं च कल्पानां तदन्ते स्यान्महीपतिः  ॥ ६.२०५ ॥
अपि योजनमात्राय शिबिकां परिकल्पयेत् ।
गुरोः शान्तस्य दान्तस्य तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.२०६ ॥
विमानानां सहस्रेण सर्वकामयुतेन च  ।
कल्पकोट्ययुतं साग्रं भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ॥ ६.२०७ ॥
छागं मेषं मयूरं च कुक्कुटं शारिकां शुकम्  ।
बालक्रीडनकानेतानित्याद्यानपरानपि  ॥ ६.२०८ ॥
निवेदयित्वा स्कन्दाय तत्सायुज्यमवाप्नुयात् ।
भुक्त्वा तु विपुलान् भोगांस्तदन्ते स्याद्द्विजोत्तमः  ॥ ६.२०९ ॥
मुसलोलूखलाद्यानि गृहोपकरणानि च  ।
दद्याच्छिवगृहस्थेभ्यस्तस्य पूण्यफलं शृणु  ॥ ६.२१० ॥
प्रत्येकं कल्पमेकैकं गृहोपकरणैर्नरः  ।
अन्ते दिवि वसेद्भोगैस्तदन्ते च गृही भवेत् ॥ ६.२११ ॥
खर्जूरतालपत्त्रैर्वा चर्मणा वा सुकल्पितम्  ।
दत्त्वा कोट्यासनं वृत्तं शिवलोकमवाप्नुयात् ॥ ६.२१२ ॥
प्रातर्नीहारवेलायां हेमन्ते शिवयोगिनाम्  ।
कृत्वा प्रतापनायाग्निं शिवलोके महीयते  ॥ ६.२१३ ॥
सूर्यायुतप्रभादीप्तैर्विमानैः सार्वकामिकैः  ।
कल्पकोटिशतं भोगान् भुक्त्वा स तु महीपतिः  ॥ ६.२१४ ॥
यः प्रान्तरं विदेशं वा गच्छन्तं शिवयोगिनम्  ।
भोजयीत यथाशक्त्या शिवलोके महीयते  ॥ ६.२१५ ॥
यश्छत्त्रं धारयेद्ग्रीष्मे गच्छते शिवयोगिने  ।
स मृतः पृथिवीं कृत्स्नामेकच्छत्त्रामवाप्नुयात् ॥ ६.२१६ ॥
यः समुद्धरते मार्गे मात्रोपकरणासनम्  ।
शिवयोगप्रवृत्तस्य तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.२१७ ॥
कल्पायुतं नरः साग्रं भुक्त्वा भोगाञ्छिवे पुरे  ।
तदन्ते प्राप्नुयाद्राज्यं सर्वैश्वर्यसमन्वितम्  ॥ ६.२१८ ॥
अभ्यङ्गोद्वर्तनं स्नानमार्तस्य शिवयोगिनः  ।
कृत्वाप्नोति महाभोगान् कल्पाञ्छिवपुरे नरः  ॥ ६.२१९ ॥
अपनीय समुच्छिष्टं भक्तितः शिवयोगिनाम्  ।
दशधेनुप्रदानस्य फलमाप्नोति मानवः  ॥ ६.२२० ॥
पञ्चगव्यसमं ज्ञेयमुच्छिष्टं शिवयोगिनाम्  ।
तद्भुक्त्वा लभते शुद्धिं महतः पातकादपि  ॥ ६.२२१ ॥
नारी च भुक्त्वा सत्पुत्रं कुलाधारं गुणान्वितम्  ।
राज्ययोग्यं धनाढ्यं च प्राप्नुयाद्धर्मतत्परम्  ॥ ६.२२२ ॥
यश्च यां शिवयज्ञाय गृहस्थः परिकल्पयेत् ।
शिवभक्तोऽस्य महतः परमं फलमाप्नुयात् ॥ ६.२२३ ॥
शिवोमां च प्रयत्नेन भक्त्याब्दं योऽनुपालयेत् ।
गवां लक्षप्रदानस्य संपूर्णं फलमाप्नुयात् ॥ ६.२२४ ॥
प्रातः प्रदद्यात्सघृतं सुकृतं बालपिण्डकम्  ।
दूर्वां च बालवत्सानां(?) तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.२२५ ॥
यावत्तद्बालवत्सानां पानाहारं प्रकल्पयेत् ।
तावदष्टायुतान् पूर्वैर्भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ॥ ६.२२६ ॥
विधवानाथवृद्धानां प्रदद्याद्यः प्रजीवनम्  ।
आभूतस्संप्लवं यावच्छिवलोके महीयते  ॥ ६.२२७ ॥
दद्याद्यः सर्वजन्तूनामाहारमनुयत्नतः  ।
त्रिः पृथ्वीं रत्नसंपूर्णां यद्दत्त्वा तत्फलं लभेत् ॥ ६.२२८ ॥
विनयव्रतदानानि यानि सिद्धानि लोकतः  ।
तानि तेनैव विधिना शिवमन्त्रेण कल्पयेत् ॥ ६.२२९ ॥
निवेदयीत रुद्राय रुद्राण्याः षण्मुखस्य च  ।
प्राप्नुयाद्विपुलान् भोगान् दिव्याञ्छिवपुरे नरः  ॥ ६.२३० ॥
पुनर्यः कर्तरीं दद्यात्केशक्लेशापनुत्तये  ।
सर्वक्लेशविनिर्मुक्तः शिवलोके सुखी भवेत् ॥ ६.२३१ ॥
नासिकाशोधनं दद्यात्संदंशं शिवयोगिने  ।
वर्षकोटिं महाभोगैः शिवलोके महीयते  ॥ ६.२३२ ॥
नखच्छेदनकं दत्त्वा शिवलोके महीयते  ।
वर्षलक्षं महाभोगैः शिवलोके महीयते  ॥ ६.२३३ ॥
दत्त्वाञ्जनशलाकां वा लोहाद्यां शिवयोगिने  ।
भोगाञ्छिवपुरे प्राप्य ज्ञानचक्षुरवाप्नुयात् ॥ ६.२३४ ॥
कर्णशोधनकं दत्त्वा लोहाद्यं शिवयोगिने  ।
वर्षकोटिं महाभोगैः शिवलोके महीयते  ॥ ६.२३५ ॥
दद्याद्यः शिवभक्ताय सूचीं कौपीनशोधनीम्  ।
वर्षलक्षं स लक्षार्धं शिवलोके महीयते  ॥ ६.२३६ ॥
निवेद्य शिवयोगिभ्यः सूचिकं सूत्रसंयुतम्  ।
वर्षलक्षं महाभोगैः क्रीडते स शिवे पुरे  ॥ ६.२३७ ॥
दद्याद्यः शिवयोगिभ्यः सुकृतां पत्रवेधनीम्  ।
वर्षलक्षं महाभोगैः शिवलोके महीयते  ॥ ६.२३८ ॥
दद्याद्यः पुस्तकादीनां सर्वकार्यार्थकर्तृकाम्  ।
पञ्चलक्षं महाभोगैर्मोदते स शिवे पुरे  ॥ ६.२३९ ॥
शमीन्धनतृणादीनां दद्यात्तच्छेदनं च यः  ।
क्रीडते स शिवे लोके वर्षलक्षचतुष्टयम्  ॥ ६.२४० ॥
शिवाश्रमोपभोगाय लोहोपकरणं महत् ।
यः प्रदद्याग्कुठाराद्यं तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.२४१ ॥
यावत्तत्फलसंख्यानं लोहोपकरणे भवेत् ।
तावन्ति वर्षलक्षाणि शिवलोके महीयते  ॥ ६.२४२ ॥
शिवायतनवित्तानां रक्षार्थं यः प्रयच्छति  ।
धनुःखड्गायुधादीनि तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.२४३ ॥
एकैकस्मिन् परिज्ञेयमायुधे चापि वै फलम्  ।
वर्षकोट्यष्टकं भोगैः शिवलोके महीयते  ॥ ६.२४४ ॥
यः स्वात्मभोगभृत्यर्थं कुसुमानि निवेदयेत् ।
शिवाय गुरवे वापि तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.२४५ ॥
यावदन्योऽन्यसंबन्धास्तस्यांशाः परिकीर्तिताः  ।
वर्षलक्षं स तावच्च शिवलोके प्रमोदते  ॥ ६.२४६ ॥
नष्टापहृतमन्विष्य पुनर्वित्तं निवेदयेत् ।
शिवात्मकं शिवायैव तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.२४७ ॥
यावच्छिवाय तद्वित्तं प्राङ्निवेद्य फलं स्मृतम्  ।
नष्टमानीय तद्भूयः पुण्यं शतगुणं लभेत् ॥ ६.२४८ ॥
देवद्रव्यं हृतं नष्टमन्वेष्यमपि यत्नतः  ।
न प्राप्नोति तदा तस्य प्राप्नुयाद्द्विगुणं फलम्  ॥ ६.२४९ ॥
ताम्रकुम्भकटाहाद्यं यः शिवाय निवेदयेत् ।
शिवात्मकं शिवायैव तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ६.२५० ॥
यावच्छिवाय तद्वित्तं प्राङ्निवेद्य फलं स्मृतम्  ।
नष्टमानीय तद्भूयः पुण्यं शतगुणं लभेत् ॥ ६.२५१ ॥
स्नानसत्त्रोपभोगाय तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
यावत्तत्फलसंख्यानं ताम्रोपकरणे स्थितम्  ॥ ६.२५२ ॥
पले पले वर्षकोटिं मोदते स शिवे पुरे  ।
यः पत्त्रपुष्पवस्तूनां दद्यादाधारभाजनम्  ॥ ६.२५३ ॥
तद्वस्तुदातुर्यत्पुण्यं तत्पुण्यं सकलं भवेत् ।
दत्त्वोपकरणं किंचिदपि यो वित्तमर्थिनाम्  ॥ ६.२५४ ॥
यद्वस्तु कुरुते तेन तत्प्रदानफलं लभेत् ।
यः शौचपीतवस्त्राणि क्षाराद्यैः शिवयोगिनाम्  ॥ ६.२५५ ॥
स पापमलनिर्मुक्तः शिवलोकमवाप्नुयात् ।
यः पुष्पपट्टसंयुक्तं पटगर्भं च कम्बलम्  ॥ ६.२५६ ॥
प्रदद्याच्छिवयोगिभ्यस्तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
तेषां च वस्त्रतन्तूनां यावत्संख्या विधीयते  ॥ ६.२५७ ॥
तावद्वर्षसहस्राणि भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ।
श्लक्ष्णवस्त्राणि शुक्लानि दद्याद्यः शिवयोगिने  ॥ ६.२५८ ॥
चित्रवस्त्राणि तद्भक्त्या तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
यावत्तत्सूक्ष्मवस्त्राणां तन्तुसंख्या विधीयते  ॥ ६.२५९ ॥
तावद्युगानि संभोगैः शिवलोके महीयते  ।
शङ्खपात्रं तु विस्तीर्णं भाण्डं वापि सुशोभनम्  ॥ ६.२६० ॥
प्रदद्याच्छिवयोगिभ्यस्तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
दिव्यं विमानमारूढः सर्वकामसमन्वितम्  ॥ ६.२६१ ॥
कल्पकोट्ययुतं साग्रं शिवलोके महीयते  ।
शुक्त्यादीनि च पात्राणि शोभनान्यमलानि च  ॥ ६.२६२ ॥
निवेद्य शिवयोगिभ्यः शङ्खार्धेन फलं लभेत् ।
स्फाटिकानां च पात्राणां शङ्खतुल्यफलं स्मृतम्  ॥ ६.२६३ ॥
शैलजानां तदर्धेन पात्राणां च तदर्धकम्  ।
तालखर्जूरपात्राणां वंशजानां निवेदने  ॥ ६.२६४ ॥
अन्येषामेवमादीनां पुण्यं वार्क्ष्यार्धसंमितम्  ।
वंशजार्धसमं पुण्यं फलपात्रनिवेदने  ॥ ६.२६५ ॥
नानापर्णपुटाणां च साराणां वा फलार्धकम्  ।
यस्ताम्रकांस्यपात्राणि शोव्हनान्यमलानि च  ॥ ६.२६६ ॥
स्नानभोजनपानार्थं दद्याद्यः शिवयोगिने  ।
ताम्रां कांसीं त्रिलोहीं वा यः प्रदद्यात्त्रिपादिकाम्  ॥ ६.२६७ ॥
भोजने भोजनाधारं गुरवे तत्फलं शृणु  ।
यावत्तत्पलसंख्यानं त्रिपाद्या भोजनेषु च  ॥ ६.२६८ ॥
तावद्युगसहस्राणि भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ।
लोहं त्रिपादिकं दत्त्वा सत्कृत्वा शिवयोगिने  ॥ ६.२६९ ॥
दशकल्पान्महाभोगैर्नरः शिवपुरे वसेत् ।
यः प्रदद्यात्त्रिविष्टम्भं भिक्षापात्रसमाश्रयम्  ॥ ६.२७० ॥
वंशजं दारुजं वापि तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
दिव्यस्त्रीभोगसंपन्नो विमाने महति स्थितः  ॥ ६.२७१ ॥
चतुर्युगसहस्रं तु भोगान् भुङ्क्ते शिवे पुरे  ।
भिक्षापात्रमुखाच्छादं वस्त्रपर्णादिकल्पितम्  ॥ ६.२७२ ॥
दत्त्वा शिवपुरे भोगान् कल्पमेकं वसेन्नरः  ।
संश्रयं यः प्रदद्याच्च भिक्षापात्रे कमण्डलौ  ॥ ६.२७३ ॥
कल्पितं वस्त्रसूत्राद्यैस्तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
तद्वस्त्रपूततन्तूनां संख्या यावद्विधीयते  ॥ ६.२७४ ॥
तावद्वर्षसहस्राणि रुद्रलोके महीयते  ।
सूत्रवल्कलवालैर्वा शिक्यभाण्डसमाश्रयम्  ॥ ६.२७५ ॥
यः कृत्वा दामनीयोक्त्रं प्रग्रहं रज्जुमेव वा  ।
एवमादीनि चान्यानि वस्तूनि विनिवेदयेत् ॥ ६.२७६ ॥
शिवगोष्ठोपयोगार्थं तस्य पुण्यफलं शृणु  ।
यावत्तद्रज्जुसंख्यानं प्रदद्याच्छिवगोकुले  ॥ ६.२७७ ॥
तावच्चतुर्युगं देही शिवलोके महीयते  ।
यथा यथा प्रियं वस्त्रं शोभनं च यथा यथा  ॥ ६.२७८ ॥
तथा तथा महापुण्यं तद्दानादुत्तरोत्तरम्  ।
यः पन्थानं दिशेत्पृष्टं प्रणष्टं च गवादिकं  ॥ ६.२७९ ॥
स गोदानसमं पुण्यं प्रज्ञासौख्यं च विन्दति  ।
कृत्वोपकारमार्तानां स्वर्गं याति न संशयः  ॥ ६.२८० ॥
अपि कण्टकमुद्धृत्य किमुतान्यं महागुणम्(?)  ।
अन्नपानौषधीनां च यः प्रदातारमुद्दिशेत् ॥ ६.२८१ ॥
आर्तानां तस्य विज्ञेयं दातुस्तत्सदृशं फलम्  ।
शिवाय तस्य संरुद्धं कर्म तिष्ठति यद्विना  ॥ ६.२८२ ॥
तदल्पमपि यज्ञाङ्गं दत्त्वा यज्ञफलं लभेत् ।
अपि काशकुशं सूत्रं गोमयं समिदिन्धनम्  ॥ ६.२८३ ॥
शिवयज्ञोपयोगार्थं प्रवक्ष्यामि समासतः  ।
सर्वेषां शिवभक्तानां दद्याद्यत्किंचिदादरात् ।
दत्त्वा यज्ञफलं विद्यात्किमु तद्वस्तुदानतः  ॥ ६.२८४ ॥

॥ इति शिवोपनिषदि फलोपकरणप्रदानाध्यायः षष्ठः  ॥


अथ स्वर्गापवर्गार्थे प्रवक्ष्यामि समासतः  ।
सर्वेषां शिवभक्तानां शिवाचारमनुत्तमम्  ॥ ७.१ ॥
शिवः शिवाय भूतानां यस्माद्दानं प्रयच्छति  ।
गुरुमूर्तिः स्थितस्तस्मात्पूजयेत्सततं गुरुम्  ॥ ७.२ ॥
नालक्षणे यथा लिङ्गे सांनिध्यं कल्पयेच्छिवः  ।
अल्पागमे गुरौ तद्वत्सांनिध्यं न प्रकल्पयेत् ॥ ७.३ ॥
शिवज्ञानार्थतत्त्वज्ञः प्रसन्नमनसं गुरुम्  ।
शिवः शिवं समास्थाय ज्ञानं वक्ति न हीतरः  ॥ ७.४ ॥
गुरुं च शिववद्भक्त्या नमस्कारेण पूजयेत् ।
कृताञ्जलिस्त्रिसंध्यं च भूमिविन्यस्तमस्तकः  ॥ ७.५ ॥
न विविक्तमनाचान्तम्(?) चङ्क्रमन्तं तथाकुलम्  ।
समाधिस्थं व्रजन्तं च नमस्कुर्याद्गुरुं बुधः  ॥ ७.६ ॥
व्याख्याने तत्समाप्तौ च संप्रश्ने स्नानभोजने  ।
भुक्त्वा च शयने स्वप्ने नमस्कुर्यात्सदा गुरुम्  ॥ ७.७ ॥
ग्रामान्तरमभिप्रेप्सुर्गुरोः कुर्यात्प्रदक्षिणम्  ।
सार्वाङ्गिकप्रणामं च पुनः कुर्यात्तदागतः  ॥ ७.८ ॥
पर्वोत्सवेषु सर्वेषु दद्याद्गन्धपवित्रकम्  ।
शिवज्ञानस्य चारम्भे प्रवासगमनागतौ  ॥ ७.९ ॥
शिवधर्मव्रतारम्भे तत्समाप्तौ च कल्पयेत् ।
प्रसादनाय कुपितो विजित्य च रिपुं तथा  ॥ ७.१० ॥
पुण्याहे ग्रहशान्तौ च दीक्षायां च सदक्षिणम्  ।
आवार्य पदसंप्राप्तौ पवित्रे चोपविग्रहे  ॥ ७.११ ॥
उपानच्छत्त्रशयनं वस्त्रमासनभूषणम्  ।
पात्रदण्डाक्षसूत्रं वा गुरुसक्तं न धारयेत् ॥ ७.१२ ॥
हास्यनिष्ठीवनास्फोटमुच्चभाष्यविजृम्भणम्  ।
पादप्रसारणं गतिं न कुर्याद्गुरुसंनिधौ  ॥ ७.१३ ॥
हीनान्नपानवस्त्रः स्यान्नीचशय्यासनो गुरोः  ।
न यथेष्टश्च संतिष्ठेत्कलहं च विवर्जयेत् ॥ ७.१४ ॥
प्रतिवातेऽनुवाते वा न तिष्ठेद्गुरुणा सह  ।
असंश्रये च सततं न किंचित्कीर्तयेद्गुरोः  ॥ ७.१५ ॥
अन्यासक्तो न भुञ्जानो न तिष्ठन्नपराङ्मुखः  ।
न शयनो न चासीनः संभास्येद्गुरुणा सह  ॥ ७.१६ ॥
दृष्ट्वैव गुरुमायान्तमुत्तिष्ठेद्दूरतस्त्वरम्  ।
अनुज्ञातश्च गुरुणा संविशेच्चानुपृष्ठतः  ॥ ७.१७ ॥
न कण्ठं प्रावृतं कुर्यान्न च तत्रावसक्तिकाम्  ।
न पादधावनस्नानं यत्र पश्येद्गुरुः स्थितः  ॥ ७.१८ ॥
न दन्तधावनाभ्यङ्गमायामोद्वर्तनक्रियाः  ।
उत्सर्गपरिधानं च गुरोः कुर्वीत पश्यतः  ॥ ७.१९ ॥
गुरुर्यदर्पयेत्किंचिद्गृहासन्नं तदञ्जलौ  ।
पात्रे वा पुरतः शिष्यस्तद्वक्त्रमभिवीक्षयन्  ॥ ७.२० ॥
यदर्पयेद्गुरुः किंचि तन्नम्रः पुरतः स्थितः  ।
पाणिद्वयेन गृह्णीयत्स्थापयेत्तच्च सुस्थितम्  ॥ ७.२१ ॥
न गुरोः कीर्तयेन्नाम परोऽक्षमपि केवलम्  ।
समानसंज्ञमन्यं वा नाह्वयीत तदाख्यया  ॥ ७.२२ ॥
स्वगुरुस्तद्गुरुश्चैव यदि स्यातां समं क्वचित् ।
गुरोर्गुरुस्तयोः पूज्यः स्वगुरुश्च तदाज्ञया  ॥ ७.२३ ॥
अनिवेद्य न भुञ्जीत भुक्त्वा चास्य निवेदयेत् ।
नाविज्ञाप्य गुरुं गच्छेद्बहिः कार्येण केनचित् ॥ ७.२४ ॥
गुर्वाज्ञया कर्म कृत्वा तत्समाप्तौ निवेदयेत् ।
कृत्वा च नैत्यकं सर्वमधीयीताज्ञया गुरोः  ॥ ७.२५ ॥
मृद्भस्मगोमयजलं पत्त्रपुष्पेन्धनं समित् ।
पर्याप्तमष्टकं ह्येतद्गुर्वर्थं तु समाहरेत् ॥ ७.२६ ॥
भैषज्याहारपात्राणि वस्त्रशय्यासनं गुरोः  ।
आनयेत्सर्वयत्नेन प्रार्थयित्वा धनेश्वरान्  ॥ ७.२७ ॥
गुरोर्न खण्डयेदाज्ञामपि प्राणान् परित्यजेत् ।
कृत्वाज्ञां प्राप्नुयान्मुक्तिं लङ्घयन्नरकं व्रजेत् ॥ ७.२८ ॥
पर्यटेत्पृथिवीं कृत्स्नां सशैलवनकाननाम्  ।
गुरुभैषज्यसिद्ध्यर्थमपि गच्छेद्रसातलम्  ॥ ७.२९ ॥
यदादिशेद्गुरुः किंचित्तत्कुर्यादविचारतः  ।
अमीमांस्या हि गुरवः सर्वकार्येषु सर्वथा  ॥ ७.३० ॥
नोत्थापयेत्सुखासीनं शयानं न प्रबोधयेत् ।
आसीनो गुरुमासीनमभिगच्छेत्प्रतिष्ठितम्  ॥ ७.३१ ॥
पथि प्रयान्तं यान्तं च यत्नाद्विश्रमयेद्गुरुम्  ।
क्षित्पिपासातुरं स्नातं ज्ञात्वा शक्तं च भोजयेत् ॥ ७.३२ ॥
अभ्यङ्गोद्वर्तनं स्नानं भोजनष्ठीवमार्जनम्  ।
गात्रसंवाहनं रात्रौ पादाभ्यङ्गं च यत्नतः  ॥ ७.३३ ॥
प्रातः प्रसाधनं दत्त्वा कार्यं संमार्जनाञ्जनम्  ।
नानापुष्पप्रकरणं श्रीमद्व्याख्यानमण्डपे  ॥ ७.३४ ॥
स्थाप्यासनं गुरोः पूज्यं शिवज्ञानस्य पुस्तकम्  ।
तत्र तिष्ठेत्प्रतीक्षंस्तद्गुरोरागमनं क्रमात् ॥ ७.३५ ॥
गुरोर्निन्दापवादं च श्रुत्वा कर्णौ पिधापयेत् ।
अन्यत्र चैव सर्पेत्तु निगृह्णीयादुपायतः  ॥ ७.३६ ॥
न गुरोरप्रियं कुर्यात्पीडितस्तारितोऽपि वा  ।
नोच्चारयेच्च तद्वाक्यमुच्चार्य नरकं व्रजेत् ॥ ७.३७ ॥
गुरुरेव पिता माता गुरुरेव परः शिवः  ।
यस्यैव निश्चितो भावस्तस्य मुक्तिर्न दूरतः  ॥ ७.३८ ॥
आहाराचारधर्माणां यत्कुर्याद्गुरुरीश्वरः  ।
तथैव चानुकुर्वीत नानुयुञ्जीत कारणम्  ॥ ७.३९ ॥
यज्ञस्तपांसि नियमात्तानि वै विविधानि च  ।
गुरुवाक्ये तु सर्वाणि संपद्यन्ते न संशयः  ॥ ७.४० ॥
अज्ञानपङ्कनिर्मग्नं यः समुद्धरते जनम्  ।
शिवज्ञानात्महस्तेन कस्तं न प्रतिपूजयेत् ॥ ७.४१ ॥
इति यः पूजयेन्नित्यं गुरुमूर्तिस्थमीश्वरम्  ।
सर्वपापविनिर्मुक्तः प्राप्नोति परमं पदम्  ॥ ७.४२ ॥
स्नात्वाम्भसा भस्मना वा शुक्लवस्त्रोपवीतवान्  ।
दूर्वागर्भस्थितं पुष्पं गुरुः शिरसि धारयेत् ॥ ७.४३ ॥
रोचनालभनं कुर्याद्धूययेदात्मनस्तनुम्  ।
अङ्गुलीयाक्षसूत्रं च कर्णमात्रे च धारयेत् ॥ ७.४४ ॥
गुरुरेवंविधः श्रीमान्नित्यं तिष्ठेत्समाहितः  ।
यस्माज्ज्ञानोपदेशार्थं गुरुरास्ते सदाशिवः  ॥ ७.४५ ॥
धारयेत्पादुके नित्यं मृदुवर्मप्रकल्पिते  ।
प्रगृह्य दण्डं छत्त्रं वा पर्यटेदाश्रमाद्बहिः  ॥ ७.४६ ॥
न भूमौ विन्यसेत्पादमन्तर्धानं विना गुरुः  ।
कुशपादकमाक्रम्य तर्पणार्थं प्रकल्पयेत् ॥ ७.४७ ॥
पादस्थानानि पत्त्राद्यैः कृत्वा देवगृहं विशेत् ।
पात्रास्तरितपादश्च(?) नित्यं भुञ्जीत वाग्यतः  ॥ ७.४८ ॥
न पादौ धावयेत्कांस्ये लोहे वा परिकल्पिते  ।
शौचयेत्तृणगर्भायां द्वितीयायां तथाचमेत् ॥ ७.४९ ॥
न रक्तमुल्बणं वस्त्रं धारयेत्कुसुमानि च  ।
न बहिर्गन्धमाल्यानि वासांसि मलिनानि च  ॥ ७.५० ॥
केशास्थीनि कपालानि कार्पासास्थितुषाणि च  ।
अमेध्याङ्गारभस्मानि नाधितिष्ठेद्रजांसि च  ॥ ७.५१ ॥
न च लोष्टं विमृद्नीयान्न च छिन्द्यान्नखैस्तृणम्  ।
न पत्त्रपुष्पमूल्यानि वंशमङ्गलकाष्ठिताम्  ॥ ७.५२ ॥
एवमादीनि चान्यानि पाणिभ्यां न च मर्दयेत् ।
न दन्तखादनं कुर्याद्रोमाण्युत्पाटयेन्न च  ॥ ७.५३ ॥
न पद्भ्यामुल्लिखेद्भूमिं लोष्टकाष्ठैः करेण वा  ।
न नखांश्च नखैर्विध्यान्न कण्डूयेन्नखैस्तनुम्  ॥ ७.५४ ॥
मुहुर्मुहुः शिरः श्मश्रु न स्पृशेत्करजैर्बुधः  ।
न लिक्षाकर्षणं कुर्यादात्मनो वा परस्य वा  ॥ ७.५५ ॥
सौवर्ण्यरौप्यताम्रैश्च शृङ्गदन्तशलाकया  ।
देहकण्डूयनं कार्यं वंशकाष्ठीकवीरणैः(?)  ॥ ७.५६ ॥
न विचित्तं प्रकुर्वीत दिशश्चैवावलोकयन्  ।
न शोकार्तश्च संतिष्ठेद्धूत्वा पाणौ कपोलकम्  ॥ ७.५७ ॥
न पाणिपादवाक्चक्षुः- श्रोत्रशिश्नगुदोदरैः  ।
चापलानि न कुर्वीत स सर्वार्थमवाप्नुयात् ॥ ७.५८ ॥
न कुर्यात्केनचिद्वैरमध्रुवे जीविते सति  ।
लोककौतूहलं पापं संध्यां च परिवर्जयेत् ॥ ७.५९ ॥
न कुद्वारेण वेश्मानि नगरं ग्राममाविशेत् ।
न दिवा प्रावृतशिरा रात्रौ प्रावृत्य पर्यटेत् ॥ ७.६० ॥
नातिभ्रमणशीलः स्यान्न विशेच्च गृहाद्गृहम्  ।
न चाज्ञानमधीयीत शिवज्ञानं समभ्यसेत् ॥ ७.६१ ॥
शिवज्ञानं परं ब्रह्म तदारभ्य न संत्यजेत् ।
ब्रह्मासाध्य च यो गच्छेद्ब्रह्महा स प्रकीर्तितः  ॥ ७.६२ ॥
कृताञ्जलिः स्थितः शिष्यो लघुवस्त्रमुदङ्मुखः  ।
शिवमन्त्रं समुच्चार्य प्राङ्मुखोऽध्यापयेद्गुरुः  ॥ ७.६३ ॥
नागदन्तादिसंभूतं चतुरश्रं सुशोभनम्  ।
हेमरत्नचितं वापि गुरोरासनमुत्तमम्  ॥ ७.६४ ॥
न शुश्रूषार्थकामाश्च न च धर्मः प्रदृश्यते  ।
न भक्तिर्न यशः क्रौर्यं न तमध्यापयेद्गुरुः  ॥ ७.६५ ॥
देवाग्निगुरुगोष्ठीषु व्याख्याध्ययनसंसदि  ।
प्रश्ने वादेऽनृतेऽशौचे दक्षिणं बाहुमुद्धरेत् ॥ ७.६६ ॥
वशे सततनम्रः स्यात्संहृत्याङ्गानि कूर्मवत् ।
तत्संमुखं च निर्गच्छेन्नमस्कारपुरस्सरः  ॥ ७.६७ ॥
देवाग्निगुरुविप्राणां न व्रजेदन्तरेण तु  ।
नार्पयेन्न च गृह्णीयात्किंचिद्वस्तु तदन्तरा  ॥ ७.६८ ॥
न मुखेन धमेदग्निं नाधःकुर्यान्न लङ्घयेत् ।
न क्षिपेदशुचिं वह्नौ न च पादौ प्रतापयेत् ॥ ७.६९ ॥
तृणकाष्ठादिगहने जन्तुभिश्च समाकुले  ।
स्थाने न दीपयेदग्निं दीप्तं चापि ततः क्षिपेत् ॥ ७.७० ॥
अग्निं युगपदानीय धारयेत प्रयत्नतः  ।
ज्वलन्तं न प्रदीपं च स्वयं निर्वापयेद्बुधः  ॥ ७.७१ ॥
शिवव्रतधरं दृष्ट्वा समुत्थाय सदा द्रुतम्  ।
शिवोऽयमिति संकल्प्य हर्षितः प्रणमेत्ततः  ॥ ७.७२ ॥
भोगान् ददाति विपुलान् लिङ्गे संपूजितः शिवः  ।
अग्नौ च विविधां सिद्धिं गुरौ मुक्तिं प्रयच्छति  ॥ ७.७३ ॥
मोक्षार्थं पूजयेत्तस्माद्गुरुमूर्तिस्थमीश्वरम्  ।
गुरुभक्त्या लभेज्ज्ञानं ज्ञानान्मुक्तिमवाप्नुयात् ॥ ७.७४ ॥
सर्वपर्वसु यत्नेन ह्येषु संपूजयेच्छिवम्  ।
कुर्यादायतने शोभां गुरुस्थानेषु सर्वतः  ॥ ७.७५ ॥
नरद्वयोच्छ्रिते पीठे सर्वशोभासमन्विते  ।
संस्थाप्य मणिजं लिङ्गं स्थाने कुर्याज्जगद्धितम्  ॥ ७.७६ ॥
अन्नपानविशेषैश्च नैवेद्यमुपकल्पयेत् ।
भोजयेद्व्रतिनश्चात्र स्वगुरुं च विशेषतः  ॥ ७.७७ ॥
पूजयेच्च शिवज्ञानं वाचयीत च पर्वसु  ।
दर्शयेच्छिवभक्तेभ्यः सत्पूजां परिकल्पिताम्  ॥ ७.७८ ॥
प्रियं ब्रूयात्सदा तेभ्यः प्रदेयं चापि शक्तितः  ।
एवं कृते विशेषेण प्रसीदति महेश्वरः  ॥ ७.७९ ॥
छिन्नं भिन्नं मृतं नष्टं वर्धते नास्ति केवलम्  ।
इत्याद्यान्न वदेच्छब्दान् साक्षाद्ब्रूयात्तु मङ्गलम्  ॥ ७.८० ॥
अधेनुं धेनुमित्येव ब्रूयाद्भद्रमभद्रकम्  ।
कपालं च भगालं स्यात्परमं मङ्गलं वदेत् ॥ ७.८१ ॥
ऐन्द्रं धनुर्मणिधनुर्दाहकाष्ठादि चन्दनम्  ।
स्वर्यातं च मृतं ब्रूयाच्छिवीभूतं च योगिनम्  ॥ ७.८२ ॥
द्विधाभूतं वदेच्छिन्नं भिन्नं च बहुधा स्थितम्  ।
नष्टमन्वेषणीयं च रिक्तं पूर्णाभिवर्धितम्  ॥ ७.८३ ॥
नास्तीति शोभनं सर्वमाद्यमङ्गाभिवर्धनम्  ।
सिद्धिमद्ब्रूहि गच्छन्तं सुप्तं ब्रूयात्प्रवर्धितम्  ॥ ७.८४ ॥
न म्लेच्छमूर्खपतितैः क्रूरैः संतापवेदिभिः  ।
दुर्जनैरवलिप्तैश्च क्षुद्रैः सह न संवदेत् ॥ ७.८५ ॥
नाधार्मिकनृपाक्रान्ते न दंशमशकावृते  ।
नातिशीतजलाकीर्णे देशे रोगप्रदे वसेत् ॥ ७.८६ ॥
नासनं शयनं पानं नमस्काराभिवादनम्  ।
सोपानत्कः प्रकुर्वीत शिवपुस्तकवाचनम्  ॥ ७.८७ ॥
आचार्यं दैवतं तीर्थमुद्धूतोदं मृदं दधि  ।
वटमश्वत्थकपिलां दीक्षितोदधिसंगमम्  ॥ ७.८८ ॥
यानि चैषां प्रकाराणि मङ्गलानीह कानिचित् ।
शिवायेति नमस्कृत्वा प्रोक्तमेतत्प्रदक्षिणम्  ॥ ७.८९ ॥
उपानच्छत्त्रवस्त्राणि पवित्रं करकं स्रजम्  ।
आसनं शयनं पानं धृतमन्यैर्न धारयेत् ॥ ७.९० ॥
पालाशमासनं शय्यां पादुके दन्तधावनम्  ।
वर्जयेच्चापि निर्यासं रक्तं न तु समुद्भवम्  ॥ ७.९१ ॥
संध्यामुपास्य कुर्वीत नित्यं देहप्रसाधनम्  ।
स्पृशेद्वन्देच्च कपिलां प्रदद्याच्च गवां हितम्  ॥ ७.९२ ॥
यः प्रदद्याद्गवां सम्यक्फलानि च विशेषतः  ।
क्षेत्रमुद्दामयेच्चापि तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ७.९३ ॥
यावत्तत्पत्त्रकुसुम- कन्दमूलफलानि च  ।
तावद्वर्षसहस्राणि शिवलोके महीयते  ॥ ७.९४ ॥
कृशरोगार्तवृद्धानां त्यक्तानां निर्जने वने  ।
क्षुत्पिपासातुराणां च गवां विह्वलचेतसाम्  ॥ ७.९५ ॥
नीत्वा यस्तृणतोयानि वने यत्नात्प्रयच्छति  ।
करोति च परित्राणं तस्य पुण्यफलं शृणु  ॥ ७.९६ ॥
कुलैकविंशकोपेतः पत्नीपुत्रादिसंयुतः  ।
मित्रभृत्यैरुपेतश्च श्रीमच्छिवपुरं व्रजेत् ॥ ७.९७ ॥
तत्र भुक्त्वा महाभोगान् विमानैः सार्वकामिकैः  ।
स महाप्रलयं यावत्तदन्ते मुक्तिमाप्नुयात् ॥ ७.९८ ॥
गोब्राह्मणपरित्राणं सकृत्कृत्वा प्रयत्नतः  ।
मुच्यते पञ्चभिर्घोरैर्महद्भिः पातकैर्द्रुतम्  ॥ ७.९९ ॥
अहिंसा सत्यमस्तेयं ब्रह्मचर्यमकल्कता  ।
अक्रोधो गुरुशुश्रूषा शौचं संतोषमार्जवम्  ॥ ७.१०० ॥
अहिंसाद्या यमाः पञ्च यतीनां परिकीर्तिताः  ।
अक्रोधाद्याश्च नियमाः सिद्धिवृद्धिकराः स्मृताः  ॥ ७.१०१ ॥
दशलाक्षणिको धर्मः शिवाचारः प्रकीर्तितः  ।
योगीन्द्राणां विशेषेण शिवयोगप्रसिद्धये  ॥ ७.१०२ ॥
न विन्दति नरो योगं पुत्रदारादिसंगतः  ।
निबद्धः स्नेहपाशेन मोहस्तम्भबलीयसा  ॥ ७.१०३ ॥
मोहात्कुटुम्बसंसक्तस्तृष्णया शृङ्खलीकृतः  ।
बालैर्बद्धस्तु लोकोऽयं मुसलेनाभिहन्यते  ॥ ७.१०४ ॥
इमे बालाः कथं त्याज्या जीविष्यन्ति मया विना  ।
मोहाद्धि चिन्तयत्येवं परमार्थौ न पश्यति  ॥ ७.१०५ ॥
संपर्कादुदरे न्यस्तः शुक्रबिन्दुरचेतनः  ।
स पित्रा केन यत्नेन गर्भस्थः परिपालितः  ॥ ७.१०६ ॥
कर्कशाः कठिना भक्षा जीर्यन्ते यत्र भक्षिताः  ।
तस्मिन्नेवोदरे शुक्रं किं न जीर्यति भक्ष्यवत् ॥ ७.१०७ ॥
येनैतद्योजितं गर्भे येन चैव विवर्धितम्  ।
तेनैव निर्गत्ं भूयः कर्मणा स्वेन पाल्यते  ॥ ७.१०८ ॥
न कश्चित्कस्यचित्पुत्रः पिता माता न कस्यचित् ।
यत्स्वयं प्राक्तनं कर्म पिता मातेति तत्स्मृतम्  ॥ ७.१०९ ॥
येन यत्र कृतं कर्म स तत्रैव प्रजायते  ।
पितरौ चास्य दासत्वं कुरुतस्तत्प्रचोदितौ  ॥ ७.११० ॥
न कश्चित्कस्यचिच्छक्तः कर्तुं दुःखं सुखानि च  ।
करोति प्राक्तनं कर्म मोहाल्लोकस्य केवलम्  ॥ ७.१११ ॥
कर्मदायादसंबन्धादुपकारः परस्परम्  ।
दृश्यते नापकारश्च मोहेनात्मनि मन्यते  ॥ ७.११२ ॥
ईश्वराधिष्ठितं कर्म फलतीह शुभाशुभम्  ।
ग्रामस्वामिप्रसादेन सुकृतं कर्षणं यथा  ॥ ७.११३ ॥
द्वयं देवत्वमोक्षाय ममेति न ममेति च  ।
ममेति बध्यते जन्तुर्न ममेति विमुच्यते  ॥ ७.११४ ॥
द्व्यक्षरं च भवेन्मृत्युस्त्र्यक्षरं ब्रह्म शाश्वतम्  ।
ममेति द्व्यक्षरं मृत्युस्त्र्यक्षरं न ममेति च  ॥ ७.११५ ॥
तस्मादात्मन्यहंकारमुत्सृज्य प्रविचारतः  ।
विधूयाशेषसङ्गांश्च मोक्षोपायं विचिन्तयेत् ॥ ७.११६ ॥
ज्ञानाद्योगपरिक्लेशं कुप्रावरणभोजनम्  ।
कुचर्यां कुनिवासं च मोक्षार्थी न विचिन्तयेत् ॥ ७.११७ ॥
न दुःखेन विना सौख्यं दृश्यते सर्वदेहिनाम्  ।
दुःखं तन्मात्रकं ज्ञेयं सुखमानन्त्यमुत्तमम्  ॥ ७.११८ ॥
सेवायां पाशुपाल्ये च वानिज्ये कृषिकर्मणि  ।
तुल्ये सति परिक्लेशे वरं क्लेशो विमुक्तये  ॥ ७.११९ ॥
स्वर्गापवर्गयोरेकं यः शीघ्रं न प्रसाधयेत् ।
याति तेनैव देहेन स मृतस्तप्यते चिरम्  ॥ ७.१२० ॥
यदवश्यं पराधीनैस्त्यजनीयं शरीरकम्  ।
कस्मात्तेन विमूढात्मा न साधयति शाश्वतम्  ॥ ७.१२१ ॥
यौवनस्था गृहस्थाश्च प्रासादस्थाश्च ये नृपाः  ।
सर्व एव विशीर्यन्ते शुष्कस्निग्धान्नभोजनाः  ॥ ७.१२२ ॥
अनेकदोषदुष्टस्य देहस्यैको महान् गुणह् ।
यां यामवस्थामाप्नोति तां तामेवानुवर्तते  ॥ ७.१२३ ॥
मन्दं परिहरन् कर्म स्वदेहमनुपालयेत् ।
वर्षासु जीर्णकटवत्तिष्ठन्नप्यवसीदति  ॥ ७.१२४ ॥
न तेऽत्र देहिनः सन्ति ये तिष्ठन्ति सुनिश्चलाः  ।
सर्वे कुर्वन्ति कर्माणि विकृशाः पूर्वकर्मभिः  ॥ ७.१२५ ॥
तुल्ये सत्यपि कर्तव्ये वरं कर्म कृतं परम्  ।
यः कृत्वा न पुनः कुर्यान्नानाकर्म शुभाशुभम्  ॥ ७.१२६ ॥
तस्मादन्तर्बहिश्चिन्तामनेकाकारसंस्थिताम्  ।
संत्यज्यात्महितार्थाय स्वाध्यायध्यानमभ्यसेत् ॥ ७.१२७ ॥
विविक्ते विजने रम्ये पुष्पाश्रमविभूषिते  ।
स्थानं कृत्वा शिवस्थाने ध्यायेच्छान्तं परं शिवम्  ॥ ७.१२८ ॥
येऽतिरम्याण्यरण्यानि सुजलानि शिवानि तु  ।
विहायाभिरता ग्रामे प्रायस्ते दैवमोहिताः  ॥ ७.१२९ ॥
विवेकिनः प्रशान्तस्य यत्सुखं ध्यायतः शिवम्  ।
न तत्सुखं महेन्द्रस्य ब्रह्मणः केशवस्य वा  ॥ ७.१३० ॥
इति नामामृतं दिव्यं महाकालादवाप्तवान्  ।
विस्तरेणानुपूर्वाच्च ऋष्यात्रेयः(?) सुनिश्चितम्  ॥ ७.१३१ ॥

प्रज्ञामथा विनिर्मथ्य(?) शिवज्ञानमहोदधिम्  ।
ऋष्यात्रेयः समुद्धृत्य प्राहेदमणुमात्रकम्  ॥ ७.१३२ ॥
शिवधर्मे महाशास्त्रे शिवधर्मस्य चोत्तरे  ।
यदनुक्तं भवेत्किंचित्तदत्र परिकीर्तितम्  ॥ ७.१३३ ॥
त्रिदैवत्यमिदं शास्त्रं मुनीन्द्रात्रेयभाषितम्  ।
तिर्यङ्मनुजदेवानां सर्वेषां च विमुक्तिदम्  ॥ ७.१३४ ॥
नन्दिस्कन्दमहाकालास्त्रयो देवाः प्रकीर्तिताः  ।
चन्द्रात्रेयस्तथात्रिश्च ऋष्यात्रेयो मुनित्रयम्  ॥ ७.१३५ ॥
एतैर्महात्मबिः प्रोक्ताः शिवधर्माः समासतः  ।
सर्वलोकोपकारार्थं नमस्तेभ्यः सदा नमः  ॥ ७.१३६ ॥
तेषां शिष्यप्रशिष्यैश्च शिवधर्मप्रवक्तृभिः  ।
व्याप्तं ज्ञानसरः शार्वं विकचैरिव पङ्कजैः  ॥ ७.१३७ ॥
ये श्रावयन्ति सततं शिवधर्मं शिवार्थिनाम्  ।
ते रुद्रास्ते मुनीन्द्राश्च ते नमस्याः स्वभक्तितः  ॥ ७.१३८ ॥
ये समुत्थाय शृण्वन्ति शिवधर्मं दिने दिने  ।
ते रुद्रा रुद्रलोकेशा न ते प्रकृतिमानुषाः  ॥ ७.१३९ ॥
शिवोपनिषदं ह्येतदध्यायैः सप्तभिः स्मृतम्  ।
ऋष्यात्रेयसगोत्रेण मुनिना हितकाम्यया  ॥ ७.१४० ॥

॥ इति शिवोपनिषदि शिवाचाराध्यायः सप्तमः ॥

॥ इति शिवोपनिषत्समाप्ता ॥