१,१
स्वर्गापवर्गविस्फारौ भुवनस्योदये यथा  ।
भवरोगहरौ वन्दे चण्डिकाचन्द्रशेखरौ  ॥ १,१.१ ॥
रसोपरसलोहानां तैलमूलफलैः सह  ।
असाध्यं प्रत्ययोपेतं कथ्यते रससाधनम्  ॥ १,१.२ ॥
वैद्यानां यशसेऽर्थाय व्याधितानां हिताय च  ।
वादिनां कौतुकार्थाय वृद्धानां देहसिद्धये  ॥ १,१.३ ॥
मन्त्रिणां मन्त्रसिद्ध्यर्थं विविधाश्चर्यकारणम्  ।
पञ्चखण्डमिदं शास्त्रं साधकानां हितप्रदम्  ॥ १,१.४ ॥
रसखण्डे तु वैद्यानां व्याधितानां रसेन्द्रके  ।
वादिनां वादखण्डे च वृद्धानां च रसायने  ॥ १,१.५ ॥
मन्त्रिणां मन्त्रखण्डे च रससिद्धिः प्रजायते  ।
सुतरां नास्ति संदेहः तत्तत्खण्डविलोकिनाम्  ॥ १,१.६ ॥
हतो हन्ति जरामृत्युं मूर्छितो व्याधिघातकः  ।
धत्ते च खेगतिं बद्धः कोऽन्यः सूतात्कृपाकरः  ॥ १,१.७ ॥
जरामरणदारिद्र्यरोगनाशकरोमतः  ।
मूर्छितो हरते व्याधीन्नसो देहे चरन्नपि  ॥ १,१.८ ॥
मोहयेद्यः परान्बद्धो जीवयेच्च मृतः परान्  ।
मूर्छितो बोधयेदन्यांस्तं सूतं को न सेवते  ॥ १,१.९ ॥
आयुर्द्रविणमारोग्यं वह्निर्मेधा महद्बलम्  ।
रूपयौवनलावण्यं रसोपासनया भवेत् ॥ १,१.१० ॥
मारयेज्जारितं सूतं गन्धकेनैव मूर्छयेत् ।
बद्धः स्याद्द्रुतिसत्वाभ्यां रसस्यैवं त्रिधा गतिः  ॥ १,१.११ ॥
दोषहीनो रसो ब्रह्मा मूर्छितस्तु जनार्दनः  ।
मारितो रुद्ररूपः स्याद्बद्धः साक्षान्महेश्वरः  ॥ १,१.१२ ॥
वेधको देहलोहाभ्यां सूतो देवि सदाशिवः  ।
दर्शनाद्रसराजस्य ब्रह्महत्यां व्यपोहति  ॥ १,१.१३ ॥
स्पर्शनान्नाशयेद्देवि गोहत्यां नात्र संशयः  ।
किं पुनर्भक्षणाद्देवि प्राप्यते परमं पदम्  ॥ १,१.१४ ॥
अल्पमात्रोपयोगित्वादरुचेरप्रप्सङ्गतः  ।
क्षिप्रमारोग्यदायित्वाद्भेषजेभ्यो रसोऽधिकः  ॥ १,१.१५ ॥
यदुक्तं शम्भुना पूर्वं रसखण्डे रसायने  ।
रसस्य वन्दनार्थे च दीपिका रसमङ्गले  ॥ १,१.१६ ॥
व्याधितानां हितार्थाय प्रोक्तं नागार्जुनेन यत् ।
उक्तं चर्पटिसिद्धेन स्वर्गवैद्यकपालिके  ॥ १,१.१७ ॥
अनेकरसशास्त्रेषु संहितास्वागमेषु च  ।
यदुक्तं वाग्भटे तन्त्रे सुश्रुते वैद्यसागरे  ॥ १,१.१८ ॥
अन्यैश्च बहुभिः सिद्धैर्यदुक्तं च विलोक्य तत् ।
तत्र यद्यदसाध्यं स्याद्यद्यद्दुर्लभमौषधम्  ॥ १,१.१९ ॥
तत्तत्सर्वं परित्यज्य सारभूतं समुद्धृतम्  ।
क्वचिच्छास्त्रे क्रिया नास्ति क्रमसंख्या न च क्वचित् ॥ १,१.२० ॥
मात्रा युक्तिः क्वचिन्नास्ति सम्प्रदायो न च क्वचित् ।
तेन सिद्धिर्न तत्रास्ति रसे वाथ रसायने  ॥ १,१.२१ ॥
वैद्ये वादे प्रयोगे च यस्माद्यत्नो मया कृतः  ।
यद्यद्गुरुमुखाज्ज्ञातं स्वानुभूतं च यन्मया  ।
तत्तल्लोकहितार्थाय प्रकटीक्रियतेऽधुना  ॥ १,१.२२ ॥
श्रीमान् सूतनृपो ददाति विलसंल्लक्ष्मीं वपुः शाश्वतंस्वानां प्रीतिकरीमचञ्चलमनो मातेव पुंसां यथा  ।
अन्यो नास्ति शरीरनाशकगदप्रध्वंसकारी ततः कार्यं नित्यमहोत्सवैः प्रथमतः सूताद्वपुःसाधनम्  ॥ १,१.२३ ॥
साक्षादक्षयदायको भुवि नृणां पञ्चत्वमुच्चैः कुतो मूर्च्छां मूर्छितविग्रहो गदभृतां हन्त्युञ्चकैः प्राणिनाम्  ।
बद्धं प्राप्य सुरासुरेन्द्रचरितां तां तां गतिं प्रापयेत् ।
सोऽयं पातु परोपकारचतुरः श्रीसूतराजो जगत् ॥ १,१.२४ ॥
यदन्यत्र तदत्रास्ति यदत्रास्ति न तत्क्वचित् ।
रसरत्नाकरः सोऽयं नित्यनाथेन निर्मितः  ।
ततः कुर्यात्प्रयत्नेन रससंस्कारमुत्तमम्  ॥ १,१.२५ ॥
अविज्ञात्या च शास्त्रार्थं प्रयोगकुशलो भिषक् ।
यम एव स विज्ञेयः मर्त्यानां मृत्युरूपधृक् ॥ १,१.२६ ॥
{रसस्य महादोषाः}
नागो वङ्गो मलो वह्निश्चांचल्यं च विषं गिरिः  ।
असह्याग्निर्महादोषा निषिद्धाः पारदे स्थिताः  ॥ १,१.२७ ॥
जायं गण्डस्तनौ नागात्कुष्ठं वङ्गाद्रुजा मलात् ।
वह्नेर्दाहो बीजनाशश्चाञ्चल्यान्मरणं विषात् ॥ १,१.२८ ॥
गिरेः स्फोटो ह्यसह्याग्नेर्दोषान्मोह उपजायते  ।
{निर्दोषपारदस्य गुणाः}
दोषहीनो यदा सूतस्तदा मृत्युजरापहः  ॥ १,१.२९ ॥
साक्षादमृतमप्येष दोषयुक्तो रसो विषम्  ।
तस्माद्दोषविशुद्ध्यर्थं रसशुद्धिर्विधीयते  ॥ १,१.३० ॥
रसो ग्राह्यः सुनक्षत्रे पलानां शतमात्रकम्  ।
पञ्चाशतं पञ्चविंशद्वा द्वादशं चैकमेव वा  ॥ १,१.३१ ॥
पलादूनं न कर्तव्यं रससंस्कारमुत्तमम्  ।
अघोरेण च मन्त्रेण रससंस्कारपूजनम्  ॥ १,१.३२ ॥
अघोरेभ्योऽथ घोरेभ्यो घोरघोरतरेभ्यः  ।
सर्वेभ्यः सर्वसर्वेभ्यो नमस्तेऽस्तु रुद्ररूपेभ्यः  ॥ १,१.३३ ॥


 १, २
निःसारं वीक्ष्य विश्वं गदविकलवपुर्व्याप्तमेवातितप्तम्  ।
भूयः कारुण्यसिन्धोः सकलगुणनिधेः सूतराजस्य युक्तिम्  ॥ १,२.१ ॥
दृष्ट्वा सूतस्य शास्त्राण्यवहितमनसा प्राणिनामिष्टसिद्ध्यै  ।
शृण्वन्तूच्चैर्मयोक्तं सुविपुलमतयो भोगिकेन्द्राः सरेन्द्राः  ।
यावत्सूतं न शुद्धं न च मृतमथ नो मूर्छितं गन्धबन्धं  ।
नो वज्रं मारितं वा न च गगनवधो नापसूताश्च शुद्धाः  ।
स्वर्णाद्यं सर्वलोहं विषमपि न मृतं तैलपातो न यावत् ।
तावद्वैद्यः क्व सिद्धो भवति वसुभुजां मण्डले श्लाघ्ययोग्यः  ॥ १,२.२ ॥
{अष्टदोषनिवारण}
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि दोषाष्टकनिवारणम्  ।
इष्टकारजनीचूर्णैः षोडशांशैः रसस्य तु  ॥ १,२.३ ॥
मर्दयेत्तप्तखल्वे तं जम्बीरोत्थद्रवैर्दिनम्  ।
खल्वं लोहमयं वाथ पाषाणाश्ममथापि वा  ॥ १,२.४ ॥
काञ्जिकैः क्षालयेत्सूतं नागदोषस्य शान्तये  ।
विशालाङ्कोलचूर्णेन वङ्गदोषं विनाशयेत् ॥ १,२.५ ॥
राजवृक्षो मलं हन्ति चित्रकं हन्ति वह्निजम्  ।
चाञ्चल्यं कृष्णधत्तूरैस्त्रैफलैर्विषनाशनम्  ॥ १,२.६ ॥
कटुत्रयं गिरिं हन्ति असह्याग्निं त्रिकण्टकः  ।
{(२)}
प्रतिदोषं कलांशेन तत्र चूर्णं सकन्यकम्  ॥ १,२.७ ॥
सुवस्त्रगालितं सूतं खल्वे क्षिप्त्वा यथाक्रमम्  ।
प्रत्येकं प्रत्यहं यत्नात्सप्तरात्रं विमर्दयेत् ॥ १,२.८ ॥
उद्धृत्योष्णारनालेन मृद्भाण्डे क्षालयेत्सुधीः  ।
सर्वदोषविनिर्मुक्तः सप्तकञ्चुकवर्जितः  ॥ १,२.९ ॥
जायते शुद्धः सूतोऽयं युज्यते वैद्यकर्मणि  ।
{पारदशोधन}
अजाशकृत्तुषाग्निं च ज्वालयित्वा भुवि क्षिपेत् ।
तस्योपरि स्थितं खल्वं तत्रोक्तं मर्दयेद्रसम्  ॥ १,२.१० ॥
श्रीखण्डं देवदारु च काकतुण्डीं जयाद्रवैः  ।
कर्कोटीमूषलीकन्याद्रवे दत्त्वा विमर्दयेत् ।
दिनैकं पातनायन्त्रे शुद्धं च विनियोजयेत् ॥ १,२.११ ॥
कुमार्याश्च निशाचूर्णे दिनं सूतं विमर्दयेत् ।
पातयेत्पातनायन्त्रे सम्यक्शुद्धो भवेद्रसः  ॥ १,२.१२ ॥
{हिंगुलोत्थपारदशोधन}
पारिभद्ररसैः पेष्यं हिंगुलं याममात्रकम्  ।
जम्बीराणां द्रवैर्वाथ पात्यं पातालयन्त्रके  ॥ १,२.१३ ॥
तं सूतं योजयेद्योगे सप्तकञ्चुकवर्जितम्  ।
इत्येवं शुद्धयः ख्याता यथेष्टैका प्रकारयेत् ॥ १,२.१४ ॥
{शुद्धसूतमारणौषधयः}
अथैतां मूलिकां वक्ष्ये शुद्धसूतस्य मारणे  ।
ब्रह्मदण्डी मेघनादा चित्रकं तृणमुस्तिका  ॥ १,२.१५ ॥
वज्रवल्ली बला शुण्ठी कटुतुम्ब्यर्धचन्द्रिका  ।
विषमुष्ट्यर्कलाक्षाश्च गोक्षुरः काकतुण्डिका  ॥ १,२.१६ ॥
कन्या चण्डालिनीकन्दं सर्पाक्षी सरपुङ्खिका  ।
वस्ता रक्ताग्रनिर्गुण्डी लज्जाली देवदालिका  ॥ १,२.१७ ॥
जाती जयन्ती वाराही भूकदम्बं कुरण्टकम्  ।
कोषातकी नीरकणा लाङ्गली सहदेविकाः  ॥ १,२.१८ ॥
चक्रमर्दोऽमृताकन्दं काकमाची रविप्रिया  ।
विष्णुक्रान्ता हस्तिशुण्डी स्नुक्पयो भृङ्गराट्पटुः  ॥ १,२.१९ ॥
इत्येताः मूलिका आख्याता योज्या पारदमारिकाः  ।
एताः समस्ता व्यस्ता वा देया ह्यष्टादशाधिकाः  ॥ १,२.२० ॥
{पारदभस्मनिर्माण}
अप्रसूतगवां मूत्रे पेषयेद्रक्तमूलिकाम्  ।
तद्द्रवैः शोधितं सूतं तुल्यं गन्धकसंयुतम्  ॥ १,२.२१ ॥
तप्तखल्वे चतुर्याममविच्छिन्नं विमर्दयेत् ।
तत्पिण्डं पातयेद्यन्त्रे त्रिंशद्धट्टमहापुटे  ॥ १,२.२२ ॥
एवं दशपुटैर्मार्यं मर्द्यं पात्यं पुनः पुनः  ।
तदुद्धृत्य पुनर्मर्द्यं वज्रमूषान्तरे क्षिपेत् ॥ १,२.२३ ॥
भूधराख्ये पुटे पच्याद्दशधा भस्मतां व्रजेत् ।
द्रवैर्द्रवैः पुनर्मर्द्यं सिद्धोऽयं वज्रसूतकः  ॥ १,२.२४ ॥
मूलिकामारितः सूतो जारणक्रमवर्जितः  ।
न क्रमेद्देहलोहाभ्यां रोगहर्ता भवेद्ध्रुवम्  ॥ १,२.२५ ॥
{पारदभस्मनिर्माण (२)}
रसं गन्धकतैलेन द्विगुणेन विमर्दयेत् ।
दिनैकं वाथ सर्पाक्षीविष्णुक्रान्ताह्वभृङ्गजैः  ॥ १,२.२६ ॥
त्र्यहं विमर्दयेद्द्रावैस्त्रिंशद्धट्टमहापुटे  ।
इत्येवमष्टधा पाच्यं रसो भस्मीभवेद्ध्रुवम्  ॥ १,२.२७ ॥
{रसभस्मनिर्माण (३)}
श्वेताङ्कोटजटावारि सूतं मर्द्यं दिनत्रयम्  ।
पुटयेद्भूधरे यन्त्रे मूषायां भस्मतां व्रजेत् ॥ १,२.२८ ॥
देवदालीं हरिक्रान्तामारनालेन पेषयेत् ।
सप्तधा सूतकं तेन कुर्याद्धमनमुत्थितम्  ॥ १,२.२९ ॥
तं सूतं खर्परे कुर्याद्दत्त्वा दत्त्वा चतुर्द्रवम्  ।
चुल्ल्योपरि पचेद्वह्नौ भस्म स्यादरुणोपमम्  ॥ १,२.३० ॥
{पारदमारण (४)}
काष्ठोदुम्बरजैः क्षीरैः सितां हिंगु विभावयेत् ।
सप्तवारं प्रयत्नेन शोध्यं पेष्यं पुनः पुनः  ॥ १,२.३१ ॥
काष्ठोदुम्बरपञ्चाङ्गैः कषायं षोडशांशकम्  ।
दत्त्वा तेन पुनर्मर्द्यं हिंगु वङ्गरसेश्वरम्  ॥ १,२.३२ ॥
क्षिप्त्वा निरुध्य मूषायां भूधराख्ये पुटे पचेत् ।
अष्टधा म्रियते सूतो देयं हिंगु पुटे पुटे  ॥ १,२.३३ ॥
{पारदमारण (५)}
अपामार्गस्य बीजानि तथैरण्डस्य चूर्णयेत् ।
तच्चूर्णं पारदे देयं मूषायामेव रोधयेत् ॥ १,२.३४ ॥
रुद्ध्वा लघुपुटे पच्याच्चतुर्भिर्भस्मतां व्रजेत् ।
{पारदमारण (६)}
कटुतुम्ब्युद्भवे कन्दे गर्भे नारीपयःसु वै  ॥ १,२.३५ ॥
सप्तधा म्रियते सूतः स्वेदयेद्गोमयाग्निना  ।
{पारदमारण (७)}
अङ्कोलस्य जटातोयैः पिष्ट्वा खल्वे विमर्दयेत् ॥ १,२.३६ ॥
सूतं गन्धकसंयुक्तं दिनान्ते तं निरोधयेत् ।
पुटयेद्भूधरे यन्त्रे दिनान्ते तं समुद्धरेत् ॥ १,२.३७ ॥
{पारदमारण (८)}
धान्याभ्रं सूतकं तुल्यं मर्दयेन्मारकद्रवैः  ।
दिनैकं तेन कल्केन वस्त्रे लिप्त्वा च वर्तिकाम्  ॥ १,२.३८ ॥
विलिप्य तैलैर्वर्तिं तामेरण्डोत्थैः पुनः पुनः  ।
प्रज्वाल्य तद्धृतं भाण्डे ग्राहयेत्पतितामधः  ॥ १,२.३९ ॥
कृष्णभस्म भवेत्तच्च पुनर्मर्द्यं त्रियामकैः  ।
दिनैकं तत्पचेद्यन्त्रे कच्छपाख्ये न संशयः  ॥ १,२.४० ॥
मृतः सूतो भवेत्सद्यस्तत्तद्योगेषु योजयेत् ।
{पारदमारण (९)}
द्विपलं शुद्धसूतं तु सूतार्धशुद्धगन्धकम्  ॥ १,२.४१ ॥
मर्दयेन्मारकद्रावैर्दिनमेकं निरन्तरम्  ।
बद्ध्वा तु भूधरे यन्त्रे दिनैकं मारयेत्पुटात् ॥ १,२.४२ ॥
{वज्रमूषा}
तुषदग्धस्य भागौ द्वावेको वल्मीकमृत्तिका  ।
लोहकिट्टस्य भागैकं श्वेतपाषाणभागकम्  ॥ १,२.४३ ॥
नरकेशसमं किंचिच्छागीक्षीरेण पेषयेत् ।
यामद्वयं दृढं मर्द्यं तेन मूषान्धसंपुटाम्  ॥ १,२.४४ ॥
शोषयित्वाथ संलिप्य तत्कल्कैः संनिरुध्य च  ।
वज्रमूषा समाख्याता सम्यक्पारदमारिका  ॥ १,२.४५ ॥
{भस्मसूतवर्णाः}
श्वेतं पीतं तथा रक्तं कृष्णं चेति चतुर्विधम्  ।
लक्षणं भस्मसूतस्य श्रेष्ठं स्यादुत्तरोत्तरम्  ॥ १,२.४६ ॥


 १, ३
{जारणपूर्वं मारणम्}
अथातो जारणापूर्वं बीजं मारणमुच्यते  ।
अजीर्णं चाप्यबीजं च सूतकं यस्तु मारयेत् ॥ १,३.१ ॥
ब्रह्महा स दुराचारो मम द्रोही महेश्वरि  ।
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन जारितं मारयेद्रसम्  ॥ १,३.२ ॥
{रसस्य समुखकरणम्}
संस्थाप्य गोमयं भूमौ पक्वमूषां ततः परम्  ।
तन्मध्ये कटुतुम्ब्युत्थं तैलं दत्त्वा रसं क्षिपेत् ॥ १,३.३ ॥
काकमाचीरसं देयं तैलं तुल्यं ततः पुनः  ।
गन्धकं व्रीहिमात्रं च क्षिप्त्वा तं च निरोधयेत् ॥ १,३.४ ॥
तत्पृष्ठे पावको देयः पूर्णं वा वह्निखर्परम्  ।
स्वाङ्गशीतलतां ज्ञात्वा जीर्णे तैले च गन्धकम्  ॥ १,३.५ ॥
काकमाचीद्रवं चाग्नौ दत्त्वा दत्त्वा च जारयेत् ।
मूषाधो गोमयं चात्र दत्त्वा चोदधर्वं च पावकम्  ॥ १,३.६ ॥
षड्गुणं गन्धकं जार्यं सूतस्यैवं मुखं भवेत् ।
{समुखपारदस्य जारणापूर्वको मारणविधिः}
तं सूतं मर्दयेन्नीरैर्जम्बीरोत्थैः पुनः पुनः  ॥ १,३.७ ॥
चतुःषष्ट्यंशकैः पूर्वैर्द्वात्रिंशांशं ततः पुनः  ।
षोडशांशं शुद्धहेमपत्रं सूतेषु निक्षिपेत् ॥ १,३.८ ॥
शिखिपित्तेन सम्पिष्टं तैलैश्च सर्षपोद्भवैः  ।
लिप्त्वा हेमं क्षिपेत्सूतं यामं जम्बीरजैर्द्रवैः  ॥ १,३.९ ॥
मर्द्यं तं पूर्ववत्पच्यान्मूषायां जम्बीरद्रवैः  ।
पूरयेद्रोधयेच्चाग्निं दत्त्वा यत्नेन जारयेत् ॥ १,३.१० ॥
ग्रासे ग्रासे च तन्मर्द्यं जम्बीराणां द्रवैः दृढम्  ।
मूलिका लवणं गन्धमभावे पित्ततैलयोः  ॥ १,३.११ ॥
पिष्ट्वा जम्बीरनीरेण हेमपत्रं प्रलेपयेत् ।
इत्येवं जारणा कार्या ततः सूतं च मारयेत् ॥ १,३.१२ ॥
अथवा निर्मुखं सूतं विडयोगेन मारयेत् ।
{विडनिर्माणविधि}
विडमत्र प्रवक्ष्यामि साधयेद्भिषजां वरः  ॥ १,३.१३ ॥
शंखचूर्णं रविक्षीरैश्चातपे भावयेद्दिनम्  ।
तद्वज्जम्बीरजैर्द्रावैर्दिनैकं धूमसारकम्  ॥ १,३.१४ ॥
सुवर्चलमजामूत्रैः क्वाथ्यं यामचतुष्टयम्  ।
कण्टकारीं च संक्वाथ्यं दिनैकं नरमूत्रकैः  ॥ १,३.१५ ॥
सज्जीक्षारं तिन्तिडीकं काशीशं च शिलाजतुम्  ।
जम्बीरोत्थैर्द्रवैर्भाव्यं पृथग्यामं चतुष्टयम्  ॥ १,३.१६ ॥
जयपालबीजं त्वग्घीनं मूलकानां द्रवैर्दिनम्  ।
सैन्धवं टङ्कणं गुञ्जां शिग्रुमूलद्रवैर्दिनम्  ॥ १,३.१७ ॥
एतत्सर्वं समांशं तु मर्द्यं जम्बीरजैर्द्रवैः  ।
तद्गोलं रक्षयेद्यत्नाद्विडोऽयं वाडवानलः  ।
अनेन मर्दयेत्सूतं ग्रसते तप्तखल्वके  ॥ १,३.१८ ॥
{विडयोगेन पारदादिमारणप्रकारः}
स्वर्णाभ्रकसर्वलोहानि यथेष्टानि च जारयेत् ।
मारयेत्पूर्वयोगेन मारणं चात्र कथ्यते  ॥ १,३.१९ ॥
{पारदमारण (१)}
कुम्भीं समूलामुद्धृत्य गोमूत्रेण सुपेषयेत् ।
तद्द्रवैर्मर्दयेत्सूतं दिनैकं कान्तसम्पुटे  ॥ १,३.२० ॥
लिप्त्वा नियामका देया ऊर्ध्वश्चाधस्तदन्वयेत् ।
मृद्वग्निना दिनैकं तु पचेच्चुल्यां मृतो भवेत् ॥ १,३.२१ ॥
{पारदमारण (२)}
गोघृतं गन्धकं सूतं पिष्ट्वा पिण्डीं प्रकल्पयेत् ।
कुमारीदलमध्यस्थं कृत्वा सूत्रेण वेष्टयेत् ॥ १,३.२२ ॥
तं कान्तसम्पुटे रुद्ध्वा त्रिभिर्लघुपुटैः पचेत् ।
ततो ध्माते भवेद्भस्म चान्धमूषे क्षयं ध्रुवम्  ॥ १,३.२३ ॥
{पारदमारण (३)}
शाकवृक्षस्य पक्वानि फलान्यादाय शोधयेत् ।
पेषयेद्रविदुग्धेन तेन मूषां प्रलेपयेत् ॥ १,३.२४ ॥
आदिप्रसूतगोर्जातजरायोश्चूर्णपूरितः  ।
तन्मध्ये सूतकं रुद्ध्वा ध्मातो भस्मत्वमाप्नुयात् ॥ १,३.२५ ॥
{पारदमारण (४)}
कर्कोटकीं काकमाचीं च कञ्चुकीं कटुतुम्बिकाम्  ।
काकजङ्घां काकतुण्डीं काकिनीं काकमञ्जरीः  ॥ १,३.२६ ॥
पिष्ट्वैतान् वज्रमूषास्तैर्लेपं कृत्वा रसं क्षिपेत् ।
मर्दितं दिनमेकं तु तैरेवार्द्रोत्थितै रसैः  ॥ १,३.२७ ॥
रुद्ध्वाथ भूधरे पच्यादष्टवारं पुनः पुनः  ।
मर्दयेल्लिप्तमूषास्ता रुद्ध्वा ध्मातो मृतो भवेत् ॥ १,३.२८ ॥
{पारदमारण (५)}
रसैर्नियामकैर्मर्द्यो दृढं यामचतुष्टयम्  ।
द्विगुणैर्गन्धतैलैश्च पचेन्मृद्वग्निना शनैः  ॥ १,३.२९ ॥
यावत्खोटो भवेत्तत्तद्रोधयेल्लौहसम्पुटे  ।
हरीतकीं जले पिष्ट्वा लौहकिट्टेन मूषिकाम्  ॥ १,३.३० ॥
कृत्वा तन्मध्यतः क्षिप्त्वा सम्पुटं चान्धयेत्पुनः  ।
तस्योर्ध्वं स्रावकाकारं हृत्वा नागद्रुतं क्षिपेत् ॥ १,३.३१ ॥
कठिनेन धमेत्तावद्यावन्नागो द्रुतो भवेत् ।
न धमेच्च पुनस्तावद्यावत्कठिनतां व्रजेत् ॥ १,३.३२ ॥
एवं पुनः पुनर्ध्मातस्त्रियामैर्म्रियते रसः  ।
{नियामकौषध्यः}
नियामकास्ततो वक्ष्ये सूतस्य मारकर्मणि  ॥ १,३.३३ ॥
सर्पाक्षी क्षीरिणी वन्ध्या मत्स्याक्षी शरपुङ्खिका  ।
काकजङ्घा शिखिशिखा ब्रह्मदण्ड्याखुपर्णिका  ॥ १,३.३४ ॥
वर्षाभूः कञ्चुकी मूर्वा पद्मकोत्पलचिञ्चिका  ।
शतावरी वज्रलता वज्रकन्दा त्रिपर्णिका  ॥ १,३.३५ ॥
मण्डूकपर्णी पाटली चित्रको ग्रीष्मसुन्दरः  ।
काकमाची महाराष्ट्री हरिद्रा तिलकर्णिका  ॥ १,३.३६ ॥
श्वेतार्कशिग्रुधत्तूरमृगदूर्वाहरीतकी  ।
गुडूची मूषली पुङ्खा भृङ्गराड्रक्तचित्रकम्  ॥ १,३.३७ ॥
तगरं शूरणं मुण्डी मयङ्का पोतकोकिलम्  ।
सैन्धवं श्वेतवर्षाभूः साम्भरं हिंगु माक्षिकम्  ॥ १,३.३८ ॥
विष्णुकान्ता सोमवल्ली व्रणघ्नी यक्षलोचनम्  ।
व्याघ्रपादी हंसपदी वृश्चिकाली कुरण्टकम्  ॥ १,३.३९ ॥
स्वयम्भूकुसुमं कुञ्ची हस्तिशुण्डीन्द्रवारुणी  ।
बीजान्यहस्करस्यापि सर्वत्रैते नियामकाः  ॥ १,३.४० ॥
एताः समस्ता व्यस्ता वा देया ह्यष्टादशाधिकाः  ।
मारणे मूर्च्छने बन्धे रसस्यैतानि योजयेत् ॥ १,३.४१ ॥
{रसस्य जारणमारणविधिः}
अप्रसूतगवां मूत्रैः पिष्ट्वा पूर्वनियामिकाः  ।
तद्द्रवैर्मर्दयेत्सूतं यथा पूर्वोदितं क्रमात् ॥ १,३.४२ ॥
इत्येवं जारणं प्रोक्तं मारणं परिकीर्तितम्  ।
{रसभस्मपरीक्षा}
परीक्षा मारिते सूते कर्तव्या च यथोदिता  ॥ १,३.४३ ॥
अधस्तुषाग्निना तप्तो ह्यक्षीणस्तिष्ठते यदा  ।
तदा भस्म विजानीयाच्चुल्ल्यां यामं निरीक्षयेत् ॥ १,३.४४ ॥
मूलिकामारितं सूतं सर्वयोगेषु योजयेत् ।
जारितो याति सूतोऽसौ जरादारिद्र्यरोगनुत् ॥ १,३.४५ ॥
मूर्छितो व्याधिनाशाय बद्धः सर्वत्र योजयेत् ॥ १,३.४६ ॥


 १, ४
{मूर्छन}
अथातः शुद्धसूतस्य मूर्च्छना विधिरुच्यते  ।
मेघनादो वचा हिंगु शूरणैर्मर्दयेद्रसम्  ॥ १,४.१ ॥
नष्टपिष्टं तु तद्गोलं हिङ्गुना वेष्टयेद्बहिः  ।
पचेल्लवणयन्त्रस्थं दिनैकं चण्डवह्निना  ॥ १,४.२ ॥
ऊर्ध्वलग्नं समारुह्य दृढं वस्त्रेण बन्धयेत् ।
ऊर्ध्वाधो गन्धकं तुल्यं दत्त्वा सौम्यानले पचेत् ॥ १,४.३ ॥
जीर्णे गन्धे पुनर्देयं षड्भिर्वारैः समं समम्  ।
षड्गुणे गन्धके जीर्णे मूर्छितो रोगहा भवेत् ॥ १,४.४ ॥
{मेर्चुर्य्:: मूर्छन}
गन्धकं मधुसारं च शुद्धसूतं समं समम्  ।
यामैकं पाचयेत्खल्वे काचकुप्यां निवेशयेत् ॥ १,४.५ ॥
रुद्ध्वा द्वादशयामं तं वालुकायन्त्रगं पचेत् ।
स्फोटयेत्स्वांगशीतं तं तदूर्ध्वं गन्धकं त्यजेत् ॥ १,४.६ ॥
अधःस्थं रसमादाय सर्वरोगेषु योजयेत् ।
{मेर्चुर्य्:: fओर्मुलतिओन्}
शुद्धं सूतं द्विधा गन्धं सूतार्द्धं सैन्धवं क्षिपेत् ॥ १,४.७ ॥
द्रवैः सितजयन्त्याश्च मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ।
कृत्वा गोलं च संशोष्य क्षिप्त्वा मूषां निरुन्धयेत् ॥ १,४.८ ॥
शोषयित्वा धमेत्किंचित्सुतप्तां तां जले क्षिपेत् ।
तस्माद्रसं समुद्धृत्य त्रिकण्टरसभावितम्  ॥ १,४.९ ॥
योजयेत्सर्वरोगेषु धमेद्वा भूधरे पचेत् ।
{मेर्चुर्य्:: fओर्मुलतिओन्}
रसार्धं गन्धकं मर्द्यं घृतैर्युक्तं तु गोलकम्  ॥ १,४.१० ॥
कृत्वा तं बन्धयेद्वस्त्रे दोलायन्त्रगतं पचेत् ।
गोमूत्रान्तः कृतं यामं नरमूत्रैर्दिनत्रयम्  ॥ १,४.११ ॥
शोषयेच्च पुनर्वस्त्रे बद्ध्वावेष्ट्य सदा दृढम्  ।
शुष्कं निरुध्य मूषायां ततस्तुषाग्निना पचेत् ॥ १,४.१२ ॥
ऊर्ध्वभागमधः कृत्वा अधोभागं च ऊर्ध्वगम्  ।
इत्यादिपरिवर्तेन स्वेदयेद्दिवसत्रयम्  ॥ १,४.१३ ॥
पश्चादुद्धृत्य तं सूतं योगवाहं रुजापहम्  ॥ १,४.१४ ॥
{मेर्चुर्य्:: fओर्मुलतिओन्}
सद्योजातस्य बालस्य विष्ठां पालाशबीजकम्  ।
चाण्डाली रुधिरं सूतं सूतपादं च टङ्कणम्  ॥ १,४.१५ ॥
जयन्त्या मर्दयेद्द्रावैर्दिनैकं तत्तु गोलकम्  ।
पेषयेत्सहदेव्याथ लेपयेत्ताम्रसंपुटम्  ॥ १,४.१६ ॥
तन्मध्ये गोलकं क्षिप्त्वा द्वियामं स्वेदयेल्लघु  ।
वालुकायन्त्रमध्ये तु समुद्धृत्य ततः पुनः  ॥ १,४.१७ ॥
चित्रकैः सहदेव्या च गन्धकैर्लेपयेद्बहिः  ।
सम्पुटं बन्धयेद्वस्त्रे मृदालेप्य च शोषयेत् ॥ १,४.१८ ॥
तं रुद्ध्वान्धमूषायां ध्माते सम्पुटमाहरेत् ।
सूक्ष्मचूर्णं हरेद्रोगान् योगवाहो महारसः  ॥ १,४.१९ ॥
सम्पुटं सूततुल्यं स्याच्छास्त्रदृष्टेन कर्मणा  ॥ १,४.२० ॥
{मेर्चुर्य्:: fओर्मुलतिओन्}
धत्तूरकद्रवैर्मर्द्यं दिनं गन्धं ससूतकम्  ।
अन्धमूषे दिनं स्वेद्यं भूधरे मूर्छितो भवेत् ॥ १,४.२१ ॥
कृत्वा षडङ्गुलां मूषां सुपक्वां मृन्मयीं दृढाम्  ।
मूषागर्भं विलेप्याथ मूलैर्बहुलपत्रकैः  ॥ १,४.२२ ॥
तन्मध्ये सूतकं क्षिप्त्वा मूषां पूर्यात्तु तद्द्रवैः  ।
रुद्ध्वा सलवणैर्यन्त्रैश्चुल्यां दीप्ताग्निना पचेत् ॥ १,४.२३ ॥
सप्ताहान्ते समुद्धृत्य यवमानं ज्वरापहम्  ।
{मेर्चुर्य्:: मूर्छन}
काशीशं सैन्धवं सूतं तुल्यं तुल्यं विमर्दयेत् ॥ १,४.२४ ॥
काशीशस्यास्य भागेन दातव्या फुल्लतूरिका  ।
स्तोकस्तोकं क्षिपेत्खल्वे त्रियामं चैव मूर्छयेत् ॥ १,४.२५ ॥
प्रत्येकं शतनिष्कं स्यादूनं नैवाधिकं भवेत् ।
स्थालीसम्पुटयन्त्रेण दिनं चण्डाग्निना पचेत् ॥ १,४.२६ ॥
ऊर्ध्वलग्नं ततश्चुल्ल्यां मूर्छितं चाहरेत्सूतम्  ।
{मेर्चुर्य्:: मूर्छन}
कुरण्टकरसैर्भाव्यमातपे मर्दयेद्रसम्  ॥ १,४.२७ ॥
लताकरञ्जपत्रैर्वाङ्गुष्ठाग्रेन विमर्दयेत् ।
दिनैकं मूर्छितं सम्यक्सर्वरोगेषु योजयेत् ॥ १,४.२८ ॥
{हैरण्यगर्भक}
अथ सूतस्य शुद्धस्य मूर्छितस्याप्ययं विधिः  ।
सूततुल्यं घृतं जीर्णं द्वाभ्यां तुल्यं च गन्धकम्  ॥ १,४.२९ ॥
रविक्षीरैर्दिनं मर्द्यमन्धयित्वा च भूधरे  ।
पुटकेन भवेत्सिद्धो रसो हैरण्यगर्भकः  ॥ १,४.३० ॥
{वैक्रान्तबद्धरस}
कटुतुम्ब्युद्भवे कन्दे वन्ध्यायाः क्षीरकन्दके  ।
अपक्वैकं समादाय तद्गर्भे पिण्डिका ततः  ॥ १,४.३१ ॥
दशनिष्कं शुद्धसूतं निष्कैकं शुद्धगन्धकम्  ।
स्तोकं स्तोकं क्षिपेद्गन्धं पाषाणे तं तु कुट्टयेत् ॥ १,४.३२ ॥
याममात्रे भवेत्पिण्डी रसं कन्दे विनिक्षिपेत् ।
अध ऊर्ध्वं भस्म वैक्रान्तं दत्त्वा निष्कार्द्धमात्रकम्  ॥ १,४.३३ ॥
ततः कन्दस्य मज्जाभिर्मुखं बद्ध्वा मृदा दृढम्  ।
लिप्तमङ्गुलमानेन सर्वतः शोष्य गोलकम्  ॥ १,४.३४ ॥
पाचयेद्भूधरे यन्त्रे तत उद्धृत्य पुनः पचेत् ।
ऊर्ध्वभागमधः कुर्यादित्येवं परिवर्तयेत् ॥ १,४.३५ ॥
क्रमेण चालयेदूर्ध्वं बहिर्युग्मोपलैः पचेत् ।
ततो भिन्नस्तु संग्राह्यो बद्धः स्याद्दाडिमोपमम्  ।
नाम्ना वैक्रान्तबद्धोऽयं सर्वरोगेषु योजयेत् ॥ १,४.३६ ॥
{गन्धबद्धपारद}
अथवा गन्धपीठीनां वस्त्रे बद्ध्वा तु गन्धकम्  ।
तुल्यं दत्त्वा निरुन्ध्याथ सम्पुटे लोहजे दृढे  ॥ १,४.३७ ॥
पुटयेद्भूधरे तावद्यावज्जीर्यति गन्धकम्  ।
एवं पुनः पुनर्देयं यावद्गन्धस्तु षड्गुणम्  ॥ १,४.३८ ॥
इत्येवं गन्धके बद्धः सूतः स्यात्सर्वरोगहृत् ।
{गन्धबद्धपारद (२)}
मूषा जम्बीरविस्तारा दैर्घ्येण षोडशाङ्गुला  ।
अपक्वा सुदृढा कार्या सिकताभाण्डमध्यगा  ॥ १,४.३९ ॥
त्रिभागं वालुका लग्ना पादांशेन बहिः स्थिताः  ।
पलैकं चूर्णितं गन्धं मूषामध्ये विनिक्षिपेत् ॥ १,४.४० ॥
शुद्धसूतं समं पश्चात्क्षिपेद्गन्धपलं ततः  ।
भाण्डमारोपयेच्चुल्ल्यां मूषामाच्छाद्य यत्नतः  ॥ १,४.४१ ॥
मन्दाग्निना पचेत्तावद्यावन्निर्धूमतां व्रजेत् ।
गन्धधूमे गते पूर्या काकमाचीद्रवैस्तु सा  ॥ १,४.४२ ॥
द्रवे जीर्णे पुनः पूर्या नागवल्लीदलद्रवैः  ।
जीर्णे धुस्तूरकद्रावैः पूरयित्वा पुनः पचेत् ॥ १,४.४३ ॥
यावज्जीर्यति तद्गन्धं काकमाच्यादिभिः पुनः  ।
दत्त्वा दत्त्वा पचेत्तद्वद्धुस्तुरादिक्रमाद्रसम्  ॥ १,४.४४ ॥
भित्त्वा मूषां समादाय जराव्याधिहरो रसः  ।
योजयेद्गन्धबद्धोऽयं योगवाहेषु सर्वतः  ॥ १,४.४५ ॥
{मेर्चुर्य्:: मूर्छन:: तेस्त्}
कज्जलाभो यदा सूतो विहाय घनचापलम्  ।
मूर्छितः स तदा ज्ञेयो नानारसगतः क्वचित् ॥ १,४.४६ ॥
माधुर्यगौरवोपेतः तेजसा भास्करोपमः  ।
वह्निमध्ये यदा तिष्ठेत्तदा वृक्षस्य लक्षणम्  ॥ १,४.४७ ॥
स जयति रसराजो मृत्युशङ्कापहारी सकलगुणनिधानः कायकल्पाधिकारी  ।
वलिपलितविनाशं सेवनाद्वीर्यवृद्धिं स्थिरमपि कुरुते यः कामिनीनां प्रसङ्गे  ॥ १,४.४८ ॥
इत्येता मारिताः सूता मूर्छिता बद्धमागताः  ।
प्रत्येकं योगवाहः स्यात्तत्तद्योगेषु योजयेत् ॥ १,४.४९ ॥
मारितं देहसिद्ध्यर्थं मूर्छितं व्याधिनाशनम्  ।
रसभस्म क्वचिद्रोगे देहार्थे मूर्छितं क्वचित् ॥ १,४.५० ॥
बद्धं द्वाभ्यां प्रयुञ्जीत शास्त्रदृष्टेन कर्मणा  ।
{मेर्चुर्य्:: स्तोरगे}
दन्ते शृङ्गेऽथवा वंशे रक्षयेत्साधितं रसम्  ॥ १,४.५१ ॥
{मेर्चुर्य्:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
पारदं क्रिमिकुष्ठघ्नं बल्यमायुष्यदृष्टिदम्  ।
सेवनात्सर्वरोगघ्नं रुच्यं गुरुकषायकम्  ॥ १,४.५२ ॥
सूते गुणानां शतकोटिर्वज्रे चाभ्रे सहस्रं कनके शतैकम्  ।
तारे गुणाशीतिस्तदर्धं कान्ते तीक्ष्णे चतुःषष्टिः रवौ तदर्धम्  ॥ १,४.५३ ॥
रसादिभिर्या क्रियते चिकित्सा दैवीति सद्भिः परिकीर्तिता सा  ।
सा मानुषी मन्त्रकृता शिफाद्यैः सा राक्षसी शस्त्रकृतादिभिर्या  ॥ १,४.५४ ॥


 १, ५
{उपरसनामानि}
गन्धकं वज्रवैक्रान्तं वज्राभ्रं तालकं शिला  ।
खर्परं शिखितुत्थं च विमलां हेममाक्षिकम्  ॥ १,५.१ ॥
कासीसं कान्तपाषाणं वराटीमथ हिंगुलम्  ।
कङ्कुष्ठं शंखभूनागं टंकणश्च शिलाजतु  ॥ १,५.२ ॥
एते उपरसाः शोध्याः मार्या द्राव्याः पुटे क्वचित् ॥ १,५.३ ॥
{गन्ध:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
अपक्वगन्धं कुरुतेऽति कुष्ठं तापं भ्रमं पित्तरुजां करोति  ।
रूपं सुखं वीर्यबलं च हन्ति तस्मात्संशुद्धं विधियोजनीयम्  ॥ १,५.४ ॥
{गन्धकशोधन}
साज्यं भाण्डे पयः क्षिप्त्वा मुखं वस्त्रेण बन्धयेत् ।
तत्पृष्ठे चूर्णितं गन्धं क्षिप्त्वा स्रावेण रोधयेत् ॥ १,५.५ ॥
भाण्डं निक्षिप्य भूम्यन्ते ऊर्ध्वे देयं पुटं लघु  ।
ततः क्षीरे द्रुतं गन्धं शुद्धं योगेषु योजयेत् ॥ १,५.६ ॥
{गन्धकशोधन (२)}
अथवार्कस्नुहीक्षीरैर्वस्त्रं लेप्यं च सप्तधा  ।
गन्धकं नवनीतेन पिष्ट्वा वस्त्रं प्रलेपयेत् ॥ १,५.७ ॥
तद्वह्निज्वलिता देशे हृत्वा धार्या ह्यधोमुखा  ।
तैलं पतेदधोभाण्डे ग्राह्यं योगेषु योजयेत् ॥ १,५.८ ॥
{सुल्fउर्:: शुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
शुद्धो गन्धो हरेद्रोगान् कुष्ठमृत्युज्वरादिकान्  ।
अग्निकारी महानुष्णो वीर्यवृद्धिं करोति च  ॥ १,५.९ ॥
{वज्र:: शोधन}
व्याघ्रीकन्दयुतं वज्रं दोलायन्त्रेण पाचितम्  ।
सप्ताहात्कौद्रवे क्वाथे कौलत्थे विमलं भवेत् ॥ १,५.१० ॥
{वज्र:: मारण}
त्रिसप्तकृत्वस्तत्तप्तं खरमूत्रेण सेचयेत् ।
षड्गुणैस्तालकं पिष्ट्वा तद्गोले कुलिशं क्षिपेत् ॥ १,५.११ ॥
प्रध्मातं वाजिमूत्रेण सिक्तं पूर्वोदितक्रमैः  ।
भस्मीभवति तद्वज्रं वज्रवत्कुरुते तनुम्  ॥ १,५.१२ ॥
{वज्र:: मारण}
ऊर्णाशृङ्गं परिपिष्य पिण्डमेतस्य मध्ये तु निधाय वज्रम्  ।
पिण्डेऽथवाधाय च वज्रवल्ल्याः पुटत्रयं तस्य रसे विदध्यात् ॥ १,५.१३ ॥
मृत्युरेव भवेदस्य वज्राख्यस्य न संशयः  ॥ १,५.१४ ॥
{वज्र:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
अशुद्धवज्रमायुर्घ्नं पीडां कुष्ठं करोति च  ।
पाण्डुतापगुरुत्वं च तस्माच्छुद्धं तु कारयेत् ॥ १,५.१५ ॥
{वज्र:: सुब्त्य्पेस्:: चोलोउर्, चस्ते}
श्वेतरक्तपीतकृष्णा द्विजाद्याः वज्रजातयः  ।
रसायने भवेद्विप्रः श्वेतः सिद्धिप्रदायकः  ॥ १,५.१६ ॥
क्षत्रियो मृत्युजिद्रक्तो वलीपलितरोगहा  ।
द्रवकारी भवेद्वैश्यः पीतो देहस्य दार्ढ्यकृत् ॥ १,५.१७ ॥
कृष्णः शूद्रो रुजां हन्ति वयःस्थैर्यं करोति च  ।
पुंस्त्रीनपुंसकाश्चैते लक्षणेन तु लक्षयेत् ॥ १,५.१८ ॥
{वज्र:: पुंवज्र:: परीक्षा}
वृत्ताः फलकसम्पूर्णास्तेजस्वन्तो बृहद्भवाः  ।
पुरुषास्ते समाख्याता रेखाबिन्दुविवर्जिताः  ॥ १,५.१९ ॥
{वज्र:: स्तीवज्र:: परीक्षा}
रेखाबिन्दुसमायुक्ताः षट्कोणास्ताः स्त्रियः स्मृताः  ।
{वज्र:: नपुंसक:: परीक्षा}
त्रिकोणायत्ता दीर्घा विज्ञेयास्ता नपुंसकाः  ॥ १,५.२० ॥
पूर्वपूर्वमिमे शस्ताः पुरुषाः बलवत्तराः  ।
शरीरकान्तिजनका भोगदा वज्रयोषितः  ॥ १,५.२१ ॥
नपुंसकास्त्वल्पवीर्याः कामुकाः सत्त्ववर्जिताः  ।
स्त्री तु स्त्रीणां प्रदातव्या क्लीबं क्लीबे तथैव च  ॥ १,५.२२ ॥
सर्वेषां सर्वदा योज्याः पुरुषाः बलवत्तराः  ॥ १,५.२३ ॥
{वज्र:: शोधन}
गृहीत्वा तु शुभं वज्रं व्याघ्रीकन्दोदरे क्षिपेत् ।
महिषीविष्ठया लेप्यं करीषाग्नौ विपाचयेत् ॥ १,५.२४ ॥
निशायां तु चतुर्यामं निशान्ते वाश्वमूत्रके  ।
सेचयेत्तानि प्रत्येकं सप्तरात्रेण शुध्यति  ॥ १,५.२५ ॥
{वज्र:: शोधन}
मेघनादा शमी श्यामा शृङ्गी मदनकोद्भवम्  ।
कुलत्थं वेतसं चाथ अगस्त्यं सिन्धुवारकाः  ॥ १,५.२६ ॥
एतेषां सजलैः क्वाथैर्वज्रं जम्बीरमध्यगम्  ।
दोलायन्त्रे त्र्यहं पाच्यमेवं वज्रं विशुद्धयेत् ॥ १,५.२७ ॥
{वज्र:: शोधन}
कुलत्थकोद्रवक्वाथे दोलायन्त्रे विपाचयेत् ।
व्याघ्रीकन्दगतं वज्रं सप्ताहाच्छुद्धिमृच्छति  ॥ १,५.२८ ॥
{वज्र:: शोधन}
व्याघ्रीं कन्दगतं वज्रं मृदा लिप्तं पुटे पचेत् ।
अहोरात्रात्समुद्धृत्य हयमूत्रेण सेचयेत् ॥ १,५.२९ ॥
वज्रीक्षीरेण वा सिञ्चेदेवं शुद्धं च मारयेत् ॥ १,५.३० ॥
{वज्र:: ब्राह्मण:: मारण}
विप्रजात्यादिवज्राणां मारणं कथ्यते पुनः  ।
अश्वत्थबदरीझिण्टीमाक्षिकं कर्कटास्थि च  ॥ १,५.३१ ॥
तुल्यं स्नुहीपयः पिष्ट्वा वज्रं तद्गोलके क्षिपेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्याद्विप्रजातिर्मृतो भवेत् ॥ १,५.३२ ॥
{वज्र:: क्षत्रिय:: मारण}
करवीरं मेषशृङ्गं च बदरं च उदुम्बरम्  ।
अर्कदुग्धसमं पिष्ट्वा विप्रवन्मारयेन्नृपम्  ॥ १,५.३३ ॥
{वज्र:: वैश्य:: मारण}
बलां चातिबलां गन्धं पेषयेत्कच्छपास्थि च  ।
एतैर्वा वारुणीदुग्धैः म्रियेद्वैश्योऽपि विप्रवत् ॥ १,५.३४ ॥
{वज्र:: शूद्र:: मारण}
सूरणं लसुनं शङ्खं समं पेष्यं मनःशिलाम्  ।
वटक्षीरेण मूषान्तर्विप्रवच्छूद्रमारणम्  ॥ १,५.३५ ॥
{वज्र:: स्त्री, नपुंसक:: मारण}
स्त्रियस्तेषां म्रियन्ते च तत्तदौषधयोगतः  ।
नपुंसकमृतिस्तेषां चतुर्णामौषधैः समम्  ॥ १,५.३६ ॥
{वज्र:: मारण}
द्विवर्षरूढकार्पासैर्मूलं कान्तमुखैः सह  ।
नारीस्तन्येन सम्पिष्य पिष्ट्वा ध्मातं मृतं भवेत् ॥ १,५.३७ ॥
{वज्र:: मारण}
मेषशृङ्गभुजङ्गास्थिकूर्मपृष्ठाम्लवेतसैः  ।
गजदन्तसमं पिष्ट्वा वज्रीदुग्धेन गोलकम्  ॥ १,५.३८ ॥
कृत्वा तन्मध्यगं वज्रं म्रियते धमनेन तु  ।
{वज्र:: मारण}
त्रिवर्षनागवन्ध्यास्तु कार्पासस्याथ मूलिका  ।
पिष्ट्वा तन्मध्यगं वज्रं कृत्वा मूषां निरोधयेत् ॥ १,५.३९ ॥
पचेद्गजपुटे तं च म्रियते सप्तधा पुटैः  ॥ १,५.४० ॥
{वज्र:: मारण}
मत्कुणानां तु रक्तेन सप्तधातपशोषितम्  ।
कुलिशं भावितं तदक्ध्रूर्णितापि मनःशिला  ॥ १,५.४१ ॥
लिप्त्वा च बदरीपत्रैः वेष्टयित्वा पुरे पचेत् ।
पुनर्लेप्यं पुनः पाच्यं सप्तधा म्रियतेऽपि च  ॥ १,५.४२ ॥
{वज्र:: मारण}
वज्रं महानदीशुक्तौ क्षिप्तं भाव्यं मुहुर्मुहुः  ।
स्नुह्यर्कोन्मत्तकन्यानां द्वयेणैकेन चाह्निकम्  ॥ १,५.४३ ॥
कृष्णकर्कटमांसेन पिष्टितं वेष्टयेद्बहिः  ।
भूनागस्य मृदा सम्यग्ध्माते भस्मत्वमाप्नुयात् ॥ १,५.४४ ॥
{वज्र:: मारण}
रक्तोत्पलस्य मूलैश्च मेघनादस्य कुड्मलैः  ।
पिण्डितैर्वेष्टितं ध्मातं वज्रं भस्म भवत्यलम्  ॥ १,५.४५ ॥
{वज्र:: मृत:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
वज्रमायुर्बलं रूपं देहसौख्यं करोति च  ।
सेवितो हन्ति रोगांश्च मृतो वज्रो न संशयः  ।
{वैक्रान्त:: शोधन}
वैक्रान्तं वज्रवच्छोध्यं नीलं वा लोहितं च वा  ।
{वैक्रान्त:: मारण}
हयमूत्रे तत्सेच्यं तप्तं तप्तं त्रिसप्तधा  ॥ १,५.४६ ॥
ततश्चोत्तरवारुण्याः पञ्चाङ्गे गोलके क्षिपेत् ।
रुद्ध्वा मूषापुटे पच्यादुद्धृत्य गोलके पुनः  ॥ १,५.४७ ॥
क्षिप्त्वा रुद्ध्वा पचेदेवं सप्तधा भस्मतां व्रजेत् ।
{वैक्रान्त:: सुब्स्तितुते fओर्वज्र}
भस्मीभूतं च वैक्रान्तं वज्रस्थाने नियोजयेत् ॥ १,५.४८ ॥


 १, ६
{अभ्र:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
अशुद्धाभ्रं निहन्त्यायुर्वर्धयेन्मारुतं कफम्  ।
अहतं छेदयेद्देहं मन्दाग्निक्रिमिदायकम्  ॥ १,६.१ ॥
{अभ्र:: सुब्त्य्पेस्}
कृष्णं पीतं सितं रक्तं योज्यं योगे रसायने  ।
पिनाकं दर्दुरं नागं वज्रं चेति चतुर्विधम्  ॥ १,६.२ ॥
पिनाकाद्यास्त्रयो वर्ज्या वज्रं यत्नात्समाहरेत् ।
{पिनाक:: परीक्षा}
मुञ्चत्यग्नौ विनिक्षिप्ते पिनाको दलसंचयम्  ॥ १,६.३ ॥
अज्ञानाद्भक्षणं तस्य महाकुष्ठप्रदायकम्  ।
{दर्दुर}
दर्दुरो निहितो ह्यग्नौ कुरुते दर्दुरध्वनिम्  ॥ १,६.४ ॥
{नाग}
नागश्चाग्निगतः शब्दं फूत्कारं च विमुञ्चति  ।
स च देहगतो नित्यं व्याधिं कुर्याद्भगन्दरम्  ॥ १,६.५ ॥
{वज्राभ्र}
वज्राभ्रकं वह्निसंस्थं न किंचिद्विकृतिं व्रजेत् ।
तस्माद्वज्राभ्रकं योज्यं व्याधिवार्द्धक्यमृत्युजित् ॥ १,६.६ ॥
{धान्याभ्रक:: प्रोदुच्तिओन्}
धमेद्वज्राभ्रकं वह्नौ ततः क्षीरे निषेचयेत् ।
भिन्नपत्रं तु तं ज्ञात्वा मेघनादद्रवाम्लयोः  ॥ १,६.७ ॥
भावयेदष्टयामं तद्धान्याभ्रं कारयेत्सुधीः  ।
{धान्याभ्रक:: प्रोदुच्तिओन्}
अथवाभ्रस्य भागौ द्वौ टङ्कश्चैकं जलैः सह  ॥ १,६.८ ॥
द्विदिनं स्थापयेत्पात्रे सूक्ष्मं कृत्वा प्रपेषयेत् ।
बद्ध्वा धान्ययुतं वस्त्रे मर्दयेत्काञ्जिकैः सह  ॥ १,६.९ ॥
अधो यद्गालितं सूक्ष्मं शुद्धं धान्याभ्रकं भवेत् ॥ १,६.१० ॥
{अभ्र:: मारण:: निश्चन्द्र}
पुनर्नवामेघनादद्रवैर्धान्याभ्रकं दिनम्  ।
मर्द्यं गजपुटे पच्यात्पुनश्चिञ्चाथ सूरणैः  ॥ १,६.११ ॥
द्रवैर्मुस्तभवैर्मर्द्यं पृथग्देयं पुटत्रयम्  ।
एवं मर्कदलैर्वेष्ट्यं देयं वा मोचसम्पुटे  ॥ १,६.१२ ॥
निश्चन्द्रं जायते ह्यभ्रं यथा दोषेषु योजयेत् ।
{अभ्र:: मारण:: निश्चन्द्र}
गोघृतैस्त्रिफलां क्वाथैः पक्त्वा च पूर्ववत्पचेत् ॥ १,६.१३ ॥
पञ्चविंशत्पुटैरेव कासमर्द्याः द्रवैः पचेत् ।
देयं पुटत्रयं क्षीरैर्मर्दयेच्च पुटे पुटे  ॥ १,६.१४ ॥
निश्चन्द्रं जायते ह्यभ्रं जरामृत्युरुजापहम्  ।
{अभ्र:: मारण}
धान्याभ्रकस्य भागैकं द्वौ भागौ टंकणस्य च  ॥ १,६.१५ ॥
पिष्ट्वा तदन्धमूषायां रुद्ध्वा तीव्राग्निना पचेत् ।
स्वभावशीतलं चूर्णं सर्वरोगेषु योजयेत् ॥ १,६.१६ ॥
{धान्याभ्रक:: मारण}
धान्याभ्रकमम्लंपिष्टं पुटे तप्तेऽम्लसेचनम्  ।
तत्पिष्ट्वा धारयेत्खल्वे भाव्यमम्लारनालकैः  ॥ १,६.१७ ॥
तप्तं तप्तं चारनालैः पाच्यं शोध्यं पुनः पुनः  ।
पुटे वा धमने पाच्यं विंशद्वारं पुनः पुनः  ॥ १,६.१८ ॥
तप्तं तप्तं क्षिपेद्दुग्धे पिष्ट्वाथ शोषयेत्पुनः  ।
दुग्धतप्तं पुटं पच्यात्तप्तं दुग्धेन सेचयेत् ॥ १,६.१९ ॥
एवं त्रिसप्तवाराणि शोष्यं पेष्यं पुटे पचेत् ।
पेषयित्वा पचेत्स्थाल्यां लौहदर्व्या विचालयेत् ॥ १,६.२० ॥
दुग्धस्थं च ततो दुग्धैः पुटे पच्यात्पुनः पुनः  ।
एवं सप्तदिनं पच्याद्दिवा चैकं पुटे निशि  ॥ १,६.२१ ॥
तण्डुली वज्रवल्ली च तालमूली पुनर्नवा  ।
चाङ्गेरी मरिचं चैव बलायाः पयसा सह  ॥ १,६.२२ ॥
एभिश्च पेषयेच्चाभ्रं प्रत्येकं तं त्र्यहं त्र्यहम्  ।
स्थित्वा तप्ते पुटे पश्चात्प्रत्येकेन पुनः पुनः  ॥ १,६.२३ ॥
पिष्ट्वा पुनः पुटे घृष्टं कज्जलाभं मृतं भवेत् ॥ १,६.२४ ॥
{अभ्र:: मारण:: निश्चन्द्र}
धान्याभ्रकस्य शुद्धस्य दशांशं मरिचं क्षिपेत् ।
पेषयेदम्लवर्गेण चाम्ले भाव्यं दिनत्रयम्  ॥ १,६.२५ ॥
तं शुष्कं सम्पुटे धाम्यं खदिराङ्गारकैर्दृढम्  ।
ऊर्ध्वपात्रं निरूप्याथ सेचयेदम्लकेन तत् ॥ १,६.२६ ॥
अगस्त्यशिग्रुवर्षाभूमूलैस्तं पत्रजै रसैः  ।
पिष्ट्वाभ्रं सेचयेत्तेन यद्वान्याम्लरसेन च  ॥ १,६.२७ ॥
सितामध्वाज्यगोक्षीरैर्दध्नाम्लं पेष्यमभ्रकम्  ।
मत्स्याक्ष्याः करवीरायाः द्रवैः पिष्ट्वा त्रिधा पचेत् ॥ १,६.२८ ॥
ततो गजपुरे पाच्यं निश्चन्द्रं जायतेऽभ्रकम्  ।
{अभ्र:: मारण:: निश्चन्द्र}
धान्याभ्रकं द्रवैर्मर्द्यं मत्स्याक्षीतुलसीद्रवैः  ॥ १,६.२९ ॥
मूलजैः कोकिलाक्षस्य कुमारीश्वेतदूर्वयोः  ।
व्याघ्रीकन्दपुनर्नवया दिनमेतैर्विमर्दयेत् ॥ १,६.३० ॥
कुञ्जराख्यैः पुटैः सप्त पिष्ट्वा पिष्ट्वा पचेत्पुनः  ।
तद्वत्पञ्चामृतैः पाच्यं पिष्ट्वा पिष्ट्वा तु सप्तधा  ॥ १,६.३१ ॥
एवं निश्चन्द्रतां याति सर्वरोगेषु योजयेत् ॥ १,६.३२ ॥
{अभ्र:: मारण:: निश्चन्द्र}
धान्याभ्रं टंकणं तुल्यं गोमूत्रैस्तुलसीदलैः  ।
वाकुच्याः सूरणैरल्पैर्दिनं पिष्ट्वा पुटे पचेत् ॥ १,६.३३ ॥
जयन्त्याश्च द्रवैः पश्चान्मर्द्यं मर्द्य त्रिधा पुटेत् ।
चतुर्गजपुटेनैवं निश्चन्द्रं सर्वरोगजित् ॥ १,६.३४ ॥
{अभ्र:: मारण}
धान्याभ्रकं रविक्षीरैः रविमूलद्रवैश्च वा  ।
मर्द्यं मर्द्यं पुटे पच्यात्सप्तधा म्रियते ध्रुवम्  ॥ १,६.३५ ॥
{अभ्र:: मारण}
धान्याभ्रकं तुषाम्लाम्लैरातपे स्थापयेद्दिनम्  ।
यामं मर्द्यं चतुर्गोलं रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ १,६.३६ ॥
एवं गोक्षीरमध्यस्थं स्थाप्यं मर्द्य पुटे पचेत् ।
एवं कार्पासतोयेन स्थाप्यं पेष्यं पुटे पचेत् ॥ १,६.३७ ॥
ततोऽम्लैश्चैव कार्पासैर्गवां क्षीरैः पुनः पुनः  ।
घर्मपाकं मर्दनं च पुटं चैवमनुक्रमात् ॥ १,६.३८ ॥
एवं विंशत्पुटे प्राप्ते मृतो भवति निश्चितम्  ॥ १,६.३९ ॥
{अभ्र:: मृत:: अमृतीकरण}
सर्वेषां घातिताभ्राणाममृतीकरणं शृणु  ।
त्रिफलोत्थकषायस्य पलान्यादाय षोडश  ॥ १,६.४० ॥
गोमूत्रस्य पलान्यष्टौ मृताभ्रस्य पलान्दश  ।
एकीकृत्य लौहपात्रे पाचयेन्मृदुवह्निना  ॥ १,६.४१ ॥
द्रवे जीर्णे समादाय सर्वं रोगेषु योजयेत् ।
{अभ्र:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
अनुपानं विना ह्यभ्रं जरामृत्युरुजापहम्  ॥ १,६.४२ ॥
योजयेदनुपानैर्वा तत्तद्रोगहरं क्षणात् ।
मृतं चाभ्रं हरेद्रोगान् जरामृत्युमनेकधा  ॥ १,६.४३ ॥
सेवितं देहदार्ढ्यं च रूपवीर्यं विवर्धयेत् ॥ १,६.४४ ॥


 १, ७
{हरिताल:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
अशुद्धतालमायुर्घ्नं ककमारुतमेहकृत् ।
तापशोफाङ्गसंकोचं कुरुते तेन शोधयेत् ॥ १,७.१ ॥
{हरिताल:: शोधन}
तालकं कणशः कृत्वा दशांशेन च टङ्कणम्  ।
जम्बीराणां द्रवैः क्षाल्यं काञ्जिकैः क्षालयेत्पुनः  ॥ १,७.२ ॥
वस्त्रैश्चतुर्गुणैर्बद्ध्वा दोलायन्त्रे दिनं पचेत् ।
संयुक्तं चारनालेन दिनं कुष्माण्डजैः रसैः  ॥ १,७.३ ॥
तिलतैलैः पचेद्यामं यामं च त्रिफलाजलैः  ।
त्रिवारं तालकं भाव्यं पिष्ट्वा मूत्रैश्च काञ्जिकैः  ॥ १,७.४ ॥
तत्फलैर्दशभिर्देयं रुद्ध्वा पुटं च पेषयेत् ।
एवं द्वादशधा पाच्यं शुद्धं योगेषु योजयेत् ॥ १,७.५ ॥
{हरिताल:: शोधन}
तालकं पोटलीबद्धं सप्ताहं काञ्जिके पचेत् ।
दोलायन्त्रेण यामैकं ततः कुष्माण्डजैः रसैः  ॥ १,७.६ ॥
तिलतैले पचेद्यामं यामं च त्रिफलाजलैः  ।
एवं यन्त्रे चतुर्यामं पाच्यं शुध्यति तालकः  ॥ १,७.७ ॥
{हरिताल:: शुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
तालको हरते रोगान् कुष्ठमृत्युज्वरापहः  ।
शोधितः शीतवीर्ये च कुरुते वायुवर्धनम्  ॥ १,७.८ ॥
{मनःशिला:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
अश्मरीं मूत्रहृद्रोगमशुद्धा कुरुते शिला  ।
मन्दाग्निं मलबन्धं च शुद्धा सर्वरुजापहा  ॥ १,७.९ ॥
{मनःशिला:: शोधन}
अजामूत्रे त्र्यहं पाच्या दोलायन्त्रे मनःशिला  ।
सप्तधा तैरजापित्तैर्घर्मे भाव्यं विशुद्धये  ॥ १,७.१० ॥
{मनःशिला:: शोधन}
जयन्तीभृङ्गराजोत्थरक्तागस्त्यरसैः शिला  ।
दोलायन्त्रे दिनं पाच्या यामं छागस्य मूत्रके  ॥ १,७.११ ॥
क्षालयेदारनालेन सर्वरोगेषु योजयेत् ॥ १,७.१२ ॥
{रसक:: शोधन}
नरमूत्रैश्च गोमूत्रैः सप्ताहं रसकं पचेत् ।
दोलायन्त्रेण सम्यक्तच्छुद्धं योगेषु योजयेत् ॥ १,७.१३ ॥
{तुत्थ:: शोधन}
विष्ठया मर्दयेत्खल्वे मार्जारकपोतयोः  ।
दशांशं टङ्कणं दद्यात्पाच्यं मृद्वग्निना ततः  ॥ १,७.१४ ॥
पुटं दध्ना पुटं क्षौद्रैर्देयं तुत्थविशुद्धये  ॥ १,७.१५ ॥
{विमला:: शोधन}
विमला त्रिविधं पाच्या रम्भातोयेन संयुता  ।
अम्लवेतसधान्याम्लमेषीमूत्रेण पेषयेत् ॥ १,७.१६ ॥
दोलायन्त्रे चतुर्यामं शुद्धिरेषा महोत्तमा  ।
{विमल:: शोधन}
कर्कटीमेषशृङ्ग्युत्थद्रवैर्जम्बीरजैर्द्रवैः  ॥ १,७.१७ ॥
भावयेदातपे तीव्रे विमला शुध्यति ध्रुवम्  ॥ १,७.१८ ॥
{माक्षिक:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
मन्दाग्निं बलहानिं च व्रणविष्टम्भनेत्ररुक् ।
कुरुते माक्षिको मृत्युमशुद्धो नात्र संशयः  ॥ १,७.१९ ॥
{माक्षिक:: शोधन}
माक्षिकं नरमूत्रेण क्वाथयेत्कोद्रवैर्द्रवैः  ।
वेतसेनाम्लवर्गेण टंकणेन कटुत्रिकैः  ॥ १,७.२० ॥
दोलायन्त्रे दिनं पाच्यं सूरणस्यैव मध्यगम्  ।
दिनं रम्भाद्रवैः पच्यात्तद्धृत्वा पेषयेद्घृतैः  ॥ १,७.२१ ॥
एरण्डतैलसंयुक्तं पुटे पच्याद्विशुद्धये  ।
{माक्षिक:: शोधन}
माक्षिकस्य त्रयो भागा भागैकं सैन्धवस्य च  ॥ १,७.२२ ॥
मातुलुङ्गद्रवैर्वाथ जम्बीरोत्थद्रवैः पचेत् ।
लोहपात्रे पचेत्तावद्यावत्पात्रं सुलोहितम्  ॥ १,७.२३ ॥
ताम्रवर्णमयो याति तावच्छुध्यति माक्षिकम्  ।
{माक्षिक:: शोधन}
अगस्त्यपुष्पनिर्यासैः शिग्रुमूलं विघर्षयेत् ॥ १,७.२४ ॥
द्रवैः पाषाणभेद्याश्च पच्यादेभिश्च माक्षिकम्  ।
तद्वटीं चान्धमूषायां विंशद्भिरुपलैः पचेत् ॥ १,७.२५ ॥
पुनः पिष्ट्वाथ रुन्ध्याच्च पुटैःषड्भिर्विशुध्यति  ॥ १,७.२६ ॥
{माक्षिक:: शोधन}
मेघनादपाषाणभेदी पिष्ट्वा तत्पिण्डमध्ये माक्षिकं कणशः कृत्वा निक्षिपेत् ।
तद्गोलकं वस्त्रे बद्ध्वा दोलायन्त्रे कुलत्थक्वाथे दिनमेकं पचेत् ।
एतच्छुद्धलोहानां युक्तस्थाने मारणे योज्यम्  ॥ १,७.२७ ॥
{माक्षिक:: परीक्षा:: गोओदॄउअलित्य्}
भङ्गे सुवर्णसंकाशोऽन्तः कृष्णो बहिश्छविः  ।
बृहद्वर्णमिति ख्यातो माक्षिकः श्रेष्ठ उच्यते  ॥ १,७.२८ ॥
व्यापयत्यङ्गमङ्गानि तैलबिन्दुरिवाम्भसि  ।
न विना शोधनं सर्वे धातवः प्रबलादयः  ॥ १,७.२९ ॥
रोगोपशमकर्तारः शोधनं तेन वक्ष्यते  ॥ १,७.३० ॥
{चोरल्:: मारण}
प्रवालानां स्त्रीदुग्धेन भावना पश्चाद्धण्डिकामध्ये स्थापयित्वा निरुध्योपरि शरावकं दत्त्वा लेपयेत् ।
वह्निसंदीपनं कृत्वा प्रहरद्वयेन विद्रुमं म्रियते  ॥ १,७.३१ ॥
{उपरस (?):: मारण}
कुलत्थस्य पचेद्द्रोणे वारिद्रोणेन बुद्धिमान्  ।
तेन पादावशेषेण क्वाथेऽष्टौ मणयः शिला  ॥ १,७.३२ ॥
आतपे त्रिदिनं शुष्कं क्वाथसिक्तं पुनः पुनः  ।
मुक्ताचूर्णं समादाय करकाम्बुविभावितम्  ॥ १,७.३३ ॥
आतपे त्रिदिनं भाव्यं चूर्णितं मृत्युमाप्नुयात् ॥ १,७.३४ ॥
{शिलाजतु:: शोधन}
शङ्खं नीलाञ्जनं चैव पूर्ववच्छोधयेद्दिनम्  ।
गोमूत्रैस्त्रिफलाक्वाथैर्भृङ्गराजद्रवैर्जतुम्  ॥ १,७.३५ ॥
मर्दयेदायसे पात्रे दिनाच्छुद्धिः शिलाजतोः  ।
{दरद:: शोधन}
मेषीक्षीरेण दरदमम्लवर्गैश्च भावितम्  ॥ १,७.३६ ॥
सप्तवारं प्रयत्नेन शुद्धिमायाति निश्चितम्  ।
{उपरस:: शोधन}
सूर्यावर्तं वज्रकन्दं कदली देवदालिका  ॥ १,७.३७ ॥
शिग्रु कोशातकी वन्ध्या काकमाची च वायसी  ।
आसामेकरसेनैव त्रिक्षारैर्लवणैर्युतम्  ॥ १,७.३८ ॥
भावयेदम्लवर्गेण दिनमेकं प्रयत्नतः  ।
सौवीरं कान्तपाषाणं शुद्धभूनागमृत्तिका  ॥ १,७.३९ ॥
शङ्खं नीलाञ्जनं चैव सर्वोपरसाश्च ये  ।
पृथग्भाव्यं विधानेन शुद्धिं यान्ति दिने दिने  ॥ १,७.४० ॥
ततः पश्चात्तु तद्द्रावैर्दोलायन्त्रे दिनं सुधीः  ।
शुध्यन्ते नात्र सन्देहः सर्वेषु परमा अमी  ॥ १,७.४१ ॥
मुञ्चन्ति द्रुतसत्त्वांश्च मतं साधारणं स्मृतम्  ॥ १,७.४२ ॥
{?:: सत्त्वपातन}
गुग्गुलुं टङ्कणं लाक्षा मज्जा सर्जरसं पुनः  ।
ऊर्णा गुञ्जा क्षेत्रमीनमस्थीनि शशकस्य च  ॥ १,७.४३ ॥
गुडमध्वाज्यपिण्याकं तुत्थं पेष्यमजाजलैः  ।
सर्वं तुल्यं च धान्याभ्रं भूनागं मृत्तिकापि च  ॥ १,७.४४ ॥
कान्तपाषाणतुल्यं च कठिन्युपरसाश्च ये  ।
मेलयेन्माहिषैः पच्याद्दध्यादिगोमयान्तिकैः  ॥ १,७.४५ ॥
दृढं मर्द्यं वटीं कुर्यात्कर्षमात्रं तु शोषयेत् ।
कोष्ठीयन्त्रे धमेद्गाढमङ्गारैश्च चिरोद्भवैः  ॥ १,७.४६ ॥
त्रिवारं धमनादेव सत्त्वं पतति निर्मलम्  ।
असाध्यान्मोचयेत्सत्त्वान्मृत्तिकादेश्च का कथा  ॥ १,७.४७ ॥
{हरिताल:: सत्त्वपातन}
लाक्षा आज्यं तिलाः शिग्रुः टंकणं लवणं गुडम्  ।
तालकार्धेन संयोज्य छिद्रमूषां निरोधयेत् ॥ १,७.४८ ॥
पुटे पातालयन्त्रेण सत्वं पतति निश्चितम्  ।
{??}
चाङ्गेरी चणकाम्लं च मातुलुङ्गाम्लवेतसम्  ।
चिञ्चा नारङ्गं जम्बीरनम्ण वर्ग इति स्मृतम्  ।
{हरिताल:: सत्त्वपातन}
तालकं चूर्णयित्वा तु छागीक्षीरेण भावयेत् ॥ १,७.४९ ॥
वारत्रयं ततो विद्धिमूलं पिष्ट्वा तु मिश्रितम्  ।
कृत्वा च गुडकं शुष्कं सत्वं ग्राह्यं च पूर्ववत् ॥ १,७.५० ॥
{हरिताल:: सत्त्वपातन}
तालकं मर्दयेद्दुग्धैः सर्पाक्षीं वाथ मूलकैः  ।
पूर्ववद्ग्राहयेत्सत्त्वं छिद्रमूषां निरुध्य च  ॥ १,७.५१ ॥
{मनःशिला:: सत्त्वपातन}
तालवच्च शिलासत्वं ग्राह्यं तैरेव चौषधैः  ।
तुल्येन टंकणेनैव ध्मातं सत्त्वं चतुर्थकम्  ॥ १,७.५२ ॥
{माक्षिक:: सत्त्वपातन}
गोक्षीरैश्च तुत्थक्षीरैर्भाव्यमेरण्डतैलकैः  ।
माक्षिकं दिनमेकं तु मर्दितं वटकीकृतम्  ॥ १,७.५३ ॥
अभ्रवद्धमने सत्वं सम्यगस्याप्ययं विधिः  ।
{माक्षिक (?):: सत्त्वपातन}
जयन्ती त्रिफलाचूर्णं हरिद्रागुडटङ्कणम्  ॥ १,७.५४ ॥
पादांशं टङ्कणस्येदं पिष्ट्वा मूषां विलेपयेत् ।
नालिकां सम्पुटे बद्ध्वा शोषयेदातपे खरे  ॥ १,७.५५ ॥
ग्राह्यं पातालयन्त्रे च सत्वं ध्मातं पुटेन च  ॥ १,७.५६ ॥


 १, ८
{मेतल्स्}
स्वर्णं तारं ताम्रं नागं वङ्गं कान्तं च तीक्ष्णकम्  ।
मुण्डान्तमष्टधा लोहं कांस्यारं घोषकं त्रिधा  ॥ १,८.१ ॥
{उपलोहाः}
उपलौहाः समाख्याता मण्डूरोलौहकिट्टकम्  ।
एते द्वादशधा शोध्या मार्या द्राव्याः पुटादिषु  ॥ १,८.२ ॥
{मेतल्स्:: शोधन}
तैले तक्रे गवां मूत्रे ह्यारनाले कुलत्थके  ।
क्रमात्प्राप्तं तथा तप्तं द्रावे द्रावे तु सप्तधा  ॥ १,८.३ ॥
स्वर्णादिलोहपत्राणां शुद्धिरेषा प्रकीर्तिता  ।
{मेतल्स्:: मारण}
हेम्नः पादं मृतं सूतं पिष्टमम्लेन केनचित् ॥ १,८.४ ॥
पत्रे लिप्त्वा पुटे पच्यादष्टाभिर्म्रियते ध्रुवम्  ।
शुद्धानां सर्वलौहानां मारणे रीतिरीदृशी  ॥ १,८.५ ॥
{गोल्द्:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
सौख्यं वीर्यं बलं हन्ति नानारोगं करोति च  ।
अशुद्धं स्वर्णं सूतं च तस्माच्छुद्धं तु मारयेत् ॥ १,८.६ ॥
{पञ्चमृत्तिकाः}
वल्मीकमृत्तिकाधूमगैरिकं चेष्टिकापुटे  ।
{गोल्द्:: शोधन}
इत्याद्याः मृत्तिकाः पञ्च जम्बीरैरारनालकैः  ॥ १,८.७ ॥
पिष्ट्वा लेप्यं स्वर्णपत्रं श्रेष्ठं पुटेन शुध्यति  ।
{गोल्द्:: शोधन}
भावयेन्मातुलुङ्गाम्लैस्त्रिदिनं पञ्चमृत्तिका  ॥ १,८.८ ॥
सैन्धवं भूमिभस्मापि स्वर्णं शुध्यति पूर्ववत् ॥ १,८.९ ॥
{सुब्स्तन्चेस्fओर्मारण ओf मेतल्स्}
नागैः सुवर्णं रजतं च ताप्यैर्गन्धेन ताम्रं शिलया च नागम्  ।
तालेन वङ्गं त्रिविधं च लौहं नारीपयो हन्ति च हिंगुलेन  ॥ १,८.१० ॥
{गोल्द्:: मारण}
माक्षिकं नागचूर्णं च पिष्टमर्करसेन तु  ।
हेमपत्रं पुटेनैव म्रियते क्षणमात्रतः  ॥ १,८.११ ॥
{गोल्द्:: मारण}
स्वर्णार्धं पारदं दत्त्वा कुर्याद्यत्नेन पिष्टिकाम्  ।
दत्त्वोर्ध्वाधो नागचूर्णं पुटनान्म्रियते ध्रुवम्  ॥ १,८.१२ ॥
{गोल्द्:: मारण}
नागचूर्णं शिलां वज्रीक्षीरेण परियसितम्  ।
तेनालिप्य सुवर्णस्य कल्कश्च म्रियते पुटात् ॥ १,८.१३ ॥
{गोल्द्:: मारण}
मृतं नागं स्नुहीक्षीरैरथवाम्लेन केनचित् ।
पिष्ट्वा लेप्यं सुवर्णपत्रं रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ १,८.१४ ॥
आदाय पेषयेदम्लैर्मृन्नागं चाष्टमांशकम्  ।
बद्ध्वा गजपुटे पच्यात्पूर्वनागयुतं युतम्  ॥ १,८.१५ ॥
एवं पुनः पुनः पच्यादष्टधा म्रियते ध्रुवम्  ।
{गोल्द्:: मारण:: निरुत्थ}
शुद्धसूतसमं गन्धं माक्षिकं च महाम्लकैः  ॥ १,८.१६ ॥
अष्टाभिश्च पुटैर्हेम्नो म्रियते पूर्ववत्क्रियाम्  ।
शुद्धसूतं समं स्वर्णं खल्वे कुर्याच्च गोलकम्  ॥ १,८.१७ ॥
अधो वै गन्धकं दत्त्वा सर्वं तुल्यं निरुध्य च  ।
त्रिंशद्वनोपलैर्देयं पुटान्येवं चतुर्दश  ॥ १,८.१८ ॥
निरुत्थं जायते भस्म गन्धं देयं पुटे पुटे  ।
{गोल्द्:: मारण:: निरुत्थ}
स्वर्णस्य द्विगुणं सूतं याममम्लेन मर्दयेत् ॥ १,८.१९ ॥
अधः ऊर्ध्वं माक्षिकं पिष्ट्वा मूषायां स्वर्णतुल्यकम्  ।
तत्पृष्ठे मर्दितं हेम तत्पृष्ठे हेममाक्षिकम्  ॥ १,८.२० ॥
देयं स्वर्णं समं तच्च पृष्ठे गन्धं च तत्समम्  ।
षड्वारं चूर्णितं दत्त्वा रुद्ध्वा मूषां धमेद्दृढम्  ॥ १,८.२१ ॥
स्वभावशीतलं ग्राह्यं तद्भस्म भागपञ्चकम्  ।
टंकणं श्वेतकाचं च भागैकं च प्रयोजयेत् ॥ १,८.२२ ॥
त्रितयं मधुनाज्येन मिलितं गोलकीकृतम्  ।
धान्याभ्रकस्य भागैकमधश्चोर्ध्वं च दापयेत् ॥ १,८.२३ ॥
निरुध्य तद्धमेद्गाढं मूषायां घटिकाद्वयम्  ।
निरुत्थं जायते भस्म तत्तद्योगेषु योजयेत् ॥ १,८.२४ ॥
{गोल्द्:: मारण:: निरुत्थ}
शुद्धमाक्षिकं भागैकं भागं चावोटमाक्षिकम्  ।
त्रिभागं सूतकं क्षिप्त्वा त्रयमम्लेन मर्दयेत् ॥ १,८.२५ ॥
तद्गोलं पातालयन्त्रे तदा यामत्रयं पचेत् ।
इत्येवं म्रियते स्वर्णं निरुत्थं नात्र संशयः  ॥ १,८.२६ ॥
{गोल्द्:: मारण}
तथैव च राजवृक्षभल्लातैष्टंकणेन च  ।
लिप्त्वा स्वर्णस्य पत्राणि रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ १,८.२७ ॥
तैः द्रवैश्च पुनः पिष्ट्वा म्रियते सप्तधा पुटे  ।
हेममारभ्य तोलैकं माषैकं शुद्धनागकम्  ॥ १,८.२८ ॥
लिप्त्वा देयं तु तं चूर्णं तच्छुद्धैर्गन्धमाक्षिकैः  ।
अम्लेन मर्दयेद्यामं रुद्ध्वा लघुपुटे पचेत् ॥ १,८.२९ ॥
गन्धं पुनः पुनर्देयं म्रियते दशभिः पुटैः  ।
{गोल्द्:: मृत:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
सुवर्णं च भवेच्छीतं तिक्तं स्निग्धं हिमं गुरु  ॥ १,८.३० ॥
बुद्धिविद्यास्मृतिकरं विषहारि रसायनम्  ॥ १,८.३१ ॥
{सिल्वेर्:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
आयुः शुक्रं बलं हन्ति रोगवेगं करोति च  ।
अशुद्धममृतं तारं शुद्धं मार्यमतो बुधैः  ॥ १,८.३२ ॥
{सिल्वेर्:: शोधन}
नागेन टङ्कणेनैव द्रावितं शुद्धिमृच्छति  ।
{सिल्वेर्:: मारण}
माक्षिकं गन्धकं चैवमर्कक्षीरेण मर्दयेत् ॥ १,८.३३ ॥
तेन लिप्तं रूप्यपत्रं पुटेन म्रियते ध्रुवम्  ।
{सिल्वेर्:: मारण}
तारं त्रिवारं निक्षिप्तं तैले ज्योतिष्मती भवेत् ॥ १,८.३४ ॥
स्नुक्क्षीरैः पेषयेत्ताम्रं तारपत्राणि लेपयेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्पूर्वोक्तैः पेषयेत्पुनः  ॥ १,८.३५ ॥
भूधात्री माक्षिकं तुल्यं पिप्पली सैन्धवाम्लकैः  ।
लिप्त्वा तारस्य पत्राणि रुद्ध्वा सप्तपुटे पचेत् ॥ १,८.३६ ॥
द्रवैः पुनः पुनः पिष्ट्वा म्रियते नात्र संशयः  ।
{सिल्वेर्:: मारण:: निरुत्थ}
तारपत्रैस्त्रिभिर्भागैर्भागैकं शुद्धमाक्षिकम्  ॥ १,८.३७ ॥
मर्द्यं जम्बीरजैर्द्रावैस्तारपत्राणि लेपयेत् ।
शोषयेदन्धयेत्तं च त्रिंशद्वन्योपलैः पचेत् ॥ १,८.३८ ॥
चतुर्दशपुटेनैवं निरुत्थं म्रियते ध्रुवम्  ।
{सिल्वेर्:: मारण}
रूप्यपत्रं चतुर्भागाद्भागैकं मृतवङ्गकम्  ॥ १,८.३९ ॥
अथवा गन्धतालेन लेप्यं जम्बीरपेषितम्  ।
रुद्ध्वा त्रिःपुटैः पच्यात्पञ्चविंशद्वनोपलैः  ॥ १,८.४० ॥
म्रियते नात्र संदेहो गन्धो देयः पुटे पुटे  ।
{सिल्वेर्:: मारण}
रसगन्धौ समौ कृत्वा काकतुण्डस्य मूलकम्  ॥ १,८.४१ ॥
मर्दयेन्महिषीक्षीरैः पिष्ट्वा तं क्षालयेज्जलैः  ।
हरिद्रागोलके क्षिप्त्वा गोलं हयपुरीषके  ॥ १,८.४२ ॥
क्षिप्त्वा दिनैकविंशं तं तद्गोलमुद्धरेत्पुनः  ।
तत्पिष्ट्वा तारपत्राणि लेप्यान्यम्लेन केनचित् ॥ १,८.४३ ॥
पुटैर्विंशतिभिर्भस्म जायते नात्र संशयः  ।
भस्मना चाम्लपिष्टेन मेलयेत्तालकं पुटैः  ॥ १,८.४४ ॥
जायते तद्विधानेन सर्वरोगापहारकम्  ॥ १,८.४५ ॥
{चोप्पेर्:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
अपक्वताम्रमायुर्घ्नं कान्तिघ्नं सर्वधातुहा  ।
भ्रान्तिमूर्च्छाभ्रमोत्केशं नानारुक्कुष्ठशूलकृत् ॥ १,८.४६ ॥
{चोप्पेर्:: शोधन}
स्नुह्यर्कक्षीरलवणकाञ्जिकैस्ताम्रपत्रकं लिप्त्वा  ।
प्रताप्यं निर्गुण्डीरसैः सिञ्च्यात्पुनः पुनः  ॥ १,८.४७ ॥
वारद्वादशदाहत्वं लेपनात्ताम्रसिञ्चनात् ।
खटिका लवणं तक्रैरारनालैश्च पेषयेत् ॥ १,८.४८ ॥
तेन लिप्त्वा ताम्रपत्रं तप्तं तप्तं निषेचयेत् ।
षड्वारमम्लपिष्टेन निर्गुण्ड्यास्तु विशुद्धये  ॥ १,८.४९ ॥
{चोप्पेर्:: शोधन}
गोमूत्रेण पचेत्ताम्रपत्रं यामं दृढाग्निना  ।
शुध्यते नात्र सन्देहो मारणं कथ्यतेऽधुना  ॥ १,८.५० ॥
{चोप्पेर्:: मारण}
गन्धेन ताम्रतुल्येन ह्यम्लपिष्टेन लेपयेत् ।
कण्टकवेधीकृतं पत्रं सिद्धयित्वा पुटे पचेत् ॥ १,८.५१ ॥
उद्धृत्य चूर्णयेत्तस्मिन् पादांशं गन्धकं क्षिपेत् ।
जम्बीरैरारनालैर्वा मृगदूर्वाद्रवैस्तथा  ॥ १,८.५२ ॥
पिष्ट्वा पिष्ट्वा पचेत्तद्वत्सगन्धं च चतुष्पुटे  ।
मातुलङ्गरसैः पिष्ट्वा पुटमेकं प्रदापयेत् ॥ १,८.५३ ॥
अनेनैव विधानेन ताम्रभस्म भवेद्ध्रुवम्  ।
{चोप्पेर्:: मारण}
ताम्रस्य द्विगुणं सूतं जम्बीराम्लेन मर्दयेत् ॥ १,८.५४ ॥
सितशर्करयाप्येवं पुटत्रये मृतं भवेत् ।
{चोप्पेर्:: मारण}
पाषाणभेदीमत्स्याक्षीद्रवैर्द्विगुणगन्धकैः  ॥ १,८.५५ ॥
ताम्रस्य लेपयेत्पत्रं रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
सप्तांशेन पुनर्दग्धं दत्त्वा द्रावैश्च पेषयेत् ॥ १,८.५६ ॥
एवं सप्तपुटे पक्वं ताम्रभस्म भवेद्ध्रुवम्  ।
{चोप्पेर्:: मारण}
ताम्रस्य हिङ्गुलं सूतं जम्बीराम्लेन पेषयेत् ॥ १,८.५७ ॥
आदौ मूषान्तरे क्षिप्त्वा धत्तूरस्य तु पत्रकम्  ।
तत्पृष्ठे ताम्रतुल्यं तु गन्धकं चूर्णितं क्षिपेत् ॥ १,८.५८ ॥
तत्पृष्ठे मर्दितं ताम्रं पूर्वतुल्यं तु गन्धकम्  ।
आच्छाद्य धुस्तूरपत्रे रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ १,८.५९ ॥
स्वांगशीतं तु तच्चूर्णं भस्मीभवति निश्चितम्  ।
{चोप्पेर्:: मारण}
किंचिद्गन्धेन चाम्लेन क्षालयेत्ताम्रपत्रकम्  ॥ १,८.६० ॥
तेन गन्धेन सूतेन ताम्रपत्रं प्रलेपयेत् ।
गन्धेन पुटितं पश्चान्म्रियते नात्र संशयः  ॥ १,८.६१ ॥
{चोप्पेर्:: मारण}
ताम्रद्विगुणगन्धेन चाम्लपिष्टेन तत्पुनः  ।
क्षिप्त्वा ह्यधोऽर्धभागेन देया पिष्टाम्लकैर्बुधः  ॥ १,८.६२ ॥
तत्पिण्डं भाण्डगर्भे तु रुद्ध्वा चुल्यां विपाचयेत् ।
यामैकं तीव्रपाकेन भस्मीभवति निश्चितम्  ॥ १,८.६३ ॥
{चोप्पेर्:: मारण}
सूतमेकं द्विधा गन्धं यामं कृत्वा विमर्दितम्  ।
द्वयोस्तुल्यं ताम्रपत्रं स्थाल्यां गर्भे निधापयेत् ॥ १,८.६४ ॥
सम्यग्लवणयन्त्रस्थं पार्श्वे भस्म निधापयेत् ।
चतुर्यामं पचेच्चुल्ल्यां पात्रपृष्ठे सगोमयम्  ॥ १,८.६५ ॥
जलं पुनः पुनर्देयं स्वाङ्गशैत्यं विचूर्णयेत् ।
म्रियते नात्र संदेहः सर्वरोगेषु योजयेत् ॥ १,८.६६ ॥
{चोप्पेर्:: मारण (शोधन?)}
नानाविधं मतं ताम्रं शुद्ध्यर्थं भागपञ्चकम्  ।
भागैकं श्वेतकाचं च भागपञ्चैकटंकणम्  ॥ १,८.६७ ॥
मूषायां मिलितं कृत्वा भागैकं ताम्रपत्रकम्  ।
ऊर्ध्वे दत्त्वा निरुद्ध्याय ध्मातैर्ग्राह्यं सुशीतलम्  ॥ १,८.६८ ॥
निर्दोषं तु भवेत्ताम्रं सर्वरोगहरं भवेत् ।
{चोप्पेर्:: मृत:: मेदिच्. अप्प्लिचतिओन्}
अथवा मारितं ताम्रमम्लेनैकेन मर्दयेत् ॥ १,८.६९ ॥
तद्गोलं सूरणस्यान्तरुर्ध्वारुद्ध्वा तु लेपयेत् ।
शुष्कं गजपुटे पच्यात्सर्वदोषहरो भवेत् ॥ १,८.७० ॥
वान्तिं भ्रान्तिं विरेकं च न करोति कदाचन  ।
{चोप्पेर्:: मृत:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
ताम्रं तीक्ष्णोष्णमधुरं कषायं शीतलं सरम्  ॥ १,८.७१ ॥
कफपित्तक्षयं पाण्डुकुष्ठघ्नं च रसायनम्  ।
परिणामशूलमर्शांसि मन्दाग्निं च विनाशयेत् ॥ १,८.७२ ॥
{तिन्, लेअद्:: अमृत:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
पाकहीनौ नागवंगौ कुष्ठगुल्मरुजाकरौ  ।
मेहपाण्डूदरवातकफमृत्युकरौ किल  ॥ १,८.७३ ॥
{लेअद्:: शोधन}
निर्गुण्डीमूलचूर्णेन मार्कदुग्धेन लेपयेत् ।
नागपत्रं तु तं शुष्कं द्रावयित्वा निषेचयेत् ॥ १,८.७४ ॥
निर्गुण्डीद्रवमध्ये तु ततः पत्रं तु कारयेत् ।
लिप्त्वा भाव्यं पुनः सेच्यं सप्तवारं विशुद्धये  ॥ १,८.७५ ॥
{लेअद्:: शोधन}
निशा तुम्बरुबीजानि कोकिलाक्षं कुठारिकाम्  ।
गौरीफलाम्लिका चण्डी क्षुद्रा ब्राह्मी सजीरकम्  ॥ १,८.७६ ॥
यथालाभेन भस्मैकं वज्रीक्षीरेण भावयेत् ।
तन्मध्ये भावितं नागं शुद्धं सेकं तु सप्तधा  ॥ १,८.७७ ॥
{लेअद्:: मारण:: निरुत्थ}
अश्वत्थचिञ्चात्वग्भस्म नागस्य चतुरंशतः  ।
क्षिप्त्वा चुल्ल्यां पचेत्पात्रे चालयेल्लोहचट्टके  ॥ १,८.७८ ॥
यावद्भस्म भवेदेतच्च भस्म तुल्यं मनःशिलाम्  ।
जम्बीरैरारनालैर्वा पिष्ट्वा रुद्ध्वा पुटे पचेत् ॥ १,८.७९ ॥
स्वांगशीतं पुनः पिष्ट्वा विंशत्यंशैः शिलाम्लकैः  ।
एवं षड्भिः पुटे पाको नागस्यापि निरुत्थितः  ॥ १,८.८० ॥
{लेअद्:: मारण}
अथवा नागपत्राणि चूर्णलिप्तानि खर्परे  ।
अत्यग्नौ पाचयेद्यामं तद्भस्म चित्रकद्रवैः  ॥ १,८.८१ ॥
भर्जयेल्लौहजे पात्रे चाल्यमर्जुनदण्डकैः  ।
यामषोडशपर्यन्तं द्रवं देयं पुनः पुनः  ॥ १,८.८२ ॥
दण्डेन मर्दयेत्क्वाथ्यमुद्धृत्य चित्रकद्रवैः  ।
गोलयित्वा निरुध्याथ षट्पुटे मारयेल्लघु  ॥ १,८.८३ ॥
{लेअद्:: मारण}
चिञ्चाक्षमिक्षुभल्लातबलावज्रलताभवैः  ।
अपामार्गार्जुनाश्वत्थभस्मभिर्भर्जयेद्दृढम्  ॥ १,८.८४ ॥
लोहपात्रं तु सप्ताहं तुल्यं भस्मानि चाशु च  ।
दण्डपलाशकेनैव म्रियते नात्र संशयः  ॥ १,८.८५ ॥
{लेअद्:: मारण}
पिष्ट्वागस्तिं च भूनागं लिप्त्वा पात्रं विशोषयेत् ।
तद्भाण्डे द्रावयेद्यामं दृढे भाण्डे विनिक्षिपेत् ॥ १,८.८६ ॥
वासाचिर्चिटयोः क्षारे वासादले विघट्टयेत् ।
यामैकं पाचयेच्चुल्ल्यां समुद्धृत्य विमिश्रयेत् ॥ १,८.८७ ॥
तच्चूर्णं तु शिलाताप्यैर्वासकक्षारसंयुतैः  ।
तत्तुल्यं पूर्वनागं विंशदेकपुटे पचेत् ॥ १,८.८८ ॥
द्विपुटं चिर्चिटाक्षारैः देयं वासारसैः सह  ।
नागः सिन्दूरवर्णाभो म्रियते सर्वकार्यकृत् ॥ १,८.८९ ॥
{लेअद्:: मारण}
कुनटी माक्षिकं चैव समभागं तु कारयेत् ।
अर्कपर्णेन तत्पिष्ट्वा सीसपत्राणि मारयेत् ॥ १,८.९० ॥
{लेअद्:: मृत:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
सतिक्तमधुरो नागो मृतो भवति भस्मसात् ।
आयुष्कीर्तिं वीर्यवृद्धिं करोति सेवनात्सदा  ॥ १,८.९१ ॥
{तिन्:: मारण}
माक्षिकं हरितालं च पलाशस्वरसेन च  ।
कृतकल्केन संलिप्य वंगपत्राणि मारयेत् ॥ १,८.९२ ॥
नागवच्छोधयेद्वङ्गं तद्वदश्वत्थचिंचयोः  ।
तद्भस्म हरितालं च तुल्यमम्लेन केनचित् ॥ १,८.९३ ॥
पलाशोत्थद्रवैर्वाथ गोलयित्वान्धयेत्पुटे  ।
उद्धृत्य दशमांशेन तालेन सह मर्दयेत् ॥ १,८.९४ ॥
पूर्वद्रावैः सहालोड्य रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
एवं विंशत्पुटे पक्त्वा मृतं भवति भस्मसात् ॥ १,८.९५ ॥
{तिन्:: मारण}
वङ्गपादेन सूतेन वङ्गपत्राणि लेपयेत् ।
चिञ्चावृक्षस्य संगृह्य चान्तश्छन्नं च तण्डुलैः  ॥ १,८.९६ ॥
पिष्ट्वा तत्पिण्डमध्ये तु वङ्गपत्राणि लेपयेत् ।
शिरीषरजनीचूर्णैः कुमार्याः शुभगोलकम्  ॥ १,८.९७ ॥
सूतलिप्तं वङ्गपत्रं गोलके समलेपितम्  ।
रुद्ध्वा गजपुटे पक्वं पूर्वसंख्या मृतो भवेत् ॥ १,८.९८ ॥
{तिन्:: मारण}
अक्षभल्लातकं तोयैः पिष्ट्वा तानि विलेपयेत् ।
ततस्तिलखली मध्ये क्षिप्त्वा रुद्ध्वा पुटे पचेत् ॥ १,८.९९ ॥
गजाख्ये जायते भस्म चत्वारिंशतिवङ्गकम्  ।
{तिन्:: मृत:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
सतिक्तलवणं वङ्गं पाण्डुघ्नं क्रिमिमेहजित् ॥ १,८.१०० ॥
लेखिनं पित्तलं किंचित्सर्वदेहामयापहम्  ॥ १,८.१०१ ॥


 १, ९
{इरोन्:: अशुद्ध:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
अशुद्धममृतं लौहमायुर्हानिरुजाकरम्  ।
हृत्पीडां च तृषां जाड्यं तस्माच्छुद्धं च मारयेत् ॥ १,९.१ ॥
{कान्तलोह:: परीक्षा}
पात्रे यस्मिन्प्रसरति न चेत्तैलबिन्दुर्विसृष्टः  ।
हिङ्गुर्गन्धं प्रसरति निजं तिक्ततां निम्बुकश्च  ।
पाके दग्धं भवति शिखराकारता नैव भूमौ  ।
कान्तं लौहं तदिदमुदितं लक्षणोक्तं न चान्यत् ॥ १,९.२ ॥
कान्तं मृदुतरं तारं रुक्माभं तिमिरं करम्  ।
स्वादुर्यतो भवेन्निम्बकल्को रात्रिनिवेशितः  ॥ १,९.३ ॥
कान्तं तदुत्तमं यच्च रूप्येनावर्तितं मिलेत् ।
सर्वरोगहरमेतत्सर्वकुष्ठहरं परम्  ॥ १,९.४ ॥
{इरोन्:: सुब्त्य्पेस्:: शोधन}
शशछागरक्तसंलिप्तं त्रिवारं चाग्नितापितम्  ।
कान्तादिमुण्डपर्यन्तं सर्वरोगहरं परम्  ॥ १,९.५ ॥
{इरोन्:: शोधन:: अद्रि}
त्रिफलाष्टगुणैस्तोयैस्त्रिफलाषोडशं पलम्  ।
तत्क्वाथे पादशेषे तु लौहस्य पत्रपञ्चकम्  ॥ १,९.६ ॥
कृत्वा पत्राणि तप्तानि सप्तवाराणि सेचयेत् ।
एवं प्रलीयते दोषो गिरिजो लौहसम्भवः  ॥ १,९.७ ॥
{इरोन्:: शोधन}
त्रिविधं लौहचूर्णं वा गोमूत्रैः षड्गुणैः पचेत् ।
प्रक्षालयेदारनाले शोष्यं शुद्धिमवाप्नुयात् ॥ १,९.८ ॥
{इरोन्:: सुब्त्य्पेस्:: शोधन}
रक्तमाला हंसपादो गोजिह्वा त्रिफलामृता  ।
गोपाली तुम्बुरुर्दन्ती तुल्यगोमूत्रपेषितम्  ॥ १,९.९ ॥
अस्मिन्मध्ये लौहपत्त्रं तप्तं तप्तं द्विसप्तधा  ।
सेचयेत्कान्तमुण्डान्तं सर्वदोषापनुत्तये  ॥ १,९.१० ॥
सर्वेष्वौषधकल्पेषु लौहकल्पं प्रशस्यते  ।
तस्मात्सर्वं प्रयत्नेन लौहमादौ विमारयेत् ॥ १,९.११ ॥
अयः पञ्चपलादूर्ध्वं यावत्पलत्रयोदशात् ।
आदौ मन्त्रस्ततः कर्म यथाकर्तव्यमुच्यते  ॥ १,९.१२ ॥
{इरोन्:: मारण}
हिङ्गुलस्य पलान् पञ्च नारीस्तन्येन पेषयेत् ।
तेन लौहस्य पत्राणि लेपयेत्पलपञ्चकम्  ॥ १,९.१३ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्कषायैस्त्रैफलैः पुनः  ।
जम्बीरैरारनालैर्वा विंशत्यंशेन हिङ्गुलम्  ॥ १,९.१४ ॥
पिष्ट्वा रुद्ध्वा पुटेल्लोहं तथैवं पाचयेत्पुनः  ।
चत्वारिंशत्पुटैरेवं कान्तं तीक्ष्णं च मुण्डकम्  ॥ १,९.१५ ॥
हो म्रियते त्रालसन्दे दत्त्वा दत्त्वा च हिङ्गुलम्  ।
{इरोन्:: मारण}
अर्जुनस्य त्वचा पेष्या काञ्जिकेनातिलोहिता  ॥ १,९.१६ ॥
तन्मध्ये लोहचूर्णं च कांस्यपात्रे विनिक्षिपेत् ।
दिनैकं भावयेद्घर्मे द्रवैः पूर्यं पुनः पुनः  ॥ १,९.१७ ॥
अर्जुनैः सारनालैर्वा त्रिविधं मारयेदयः  ।
{इरोन्:: मारण}
दन्तीपत्रं द्रवं यच्च लौहचूर्णं विलोडयेत् ॥ १,९.१८ ॥
दिनैकं भावयेद्घर्मे द्रवं देयं पुनः पुनः  ।
रुद्ध्वा रात्रौ पुटैः पच्यादेभिर्द्रावैश्च भावयेत् ॥ १,९.१९ ॥
एवमष्टदिनं कुर्यात्त्रिविधं म्रियते ह्ययः  ।
{इरोन्:: मारण}
चिञ्चापत्रनिभां कुर्यात्त्रिविधं लोहपत्रकम्  ॥ १,९.२० ॥
मृत्पात्रस्थं क्षिपेद्घर्मे दन्त्या द्रावैः प्रपूरयेत् ।
पत्रं पुनः पुनस्तावद्यावज्ज्वरति वै त्वयः  ॥ १,९.२१ ॥
म्रियते तीव्रघर्मेण चूर्णीकृत्य नियोजयेत् ।
{इरोन्:: मारण}
कान्तं तीक्ष्णं तथा मुण्डचूर्णं मत्स्याक्षजैर्द्रवैः  ॥ १,९.२२ ॥
आतपे त्रिदिनं भाव्यं द्विदिनं चित्रकद्रवैः  ।
त्रिकण्टकद्रवैस्त्र्यहं सहदेव्या द्रवैस्त्र्यहम्  ॥ १,९.२३ ॥
गोमूत्रैस्त्रिफलाक्वाथे भावयेच्च त्र्यहं त्र्यहम्  ।
धातक्याश्च ततो मर्द्यं क्रमाद्देयं पुटं पुटम्  ॥ १,९.२४ ॥
रुद्ध्वा गजपुटेनैवं मृतं योगेषु योजयेत् ।
{इरोन्:: मारण}
द्रवैः कुरण्टपत्रोत्थैः लौहचूर्णं विमर्दयेत् ॥ १,९.२५ ॥
दिनैकमातपे तीव्रे द्रवैर्मर्द्यं त्रिकण्टकैः  ।
वन्ध्याभृङ्गीपुनर्नवयोर्गोमूत्रैश्च दिनं पुनः  ॥ १,९.२६ ॥
गोमूत्रैस्त्रिफला क्वाथ्या तत्कषायेण भावयेत् ।
त्रिसप्ताहं प्रयत्नेन दिनैकं मर्दयेत्ततः  ॥ १,९.२७ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पञ्चादिं क्वाथेन मर्दयेत् ।
दिवा मर्द्यं पुटं रात्रावेकविंशतिदिनानि वै  ॥ १,९.२८ ॥
एकविंशद्दिनेनैव म्रियते त्रिविधं ह्ययः  ।
{इरोन्:: मारण}
माक्षिकं च शिला ह्यम्लैर्हरिद्रा मरिचानि च  ॥ १,९.२९ ॥
पिष्ट्वा मर्द्यं लोहपत्रं तप्तं तप्तं निषेचयेत् ।
सप्तधा त्रिफलाक्वाथे जलेन क्षालयेत्पुनः  ॥ १,९.३० ॥
कुट्टयेल्लोहदण्डेन पेषयेत्त्रिफलाजलैः  ।
षोडशांशेन लोहस्य दातव्यं माक्षिकं शिला  ॥ १,९.३१ ॥
अम्लेन लोडितं रुद्ध्वा गजान्धकपुटे पचेत् ।
निरुत्थं जायते भस्म कान्तं तीक्ष्णादिमुण्डकम्  ॥ १,९.३२ ॥
{इरोन्:: मारण}
तिन्दूफलस्य मज्जाभिर्लिप्त्वा स्थाप्यातपे खरे  ।
धारयेत्कांस्यपात्रस्थं दिनैकेन पुटत्यलम्  ॥ १,९.३३ ॥
लेप्यं पुनः पुनः कुर्यात्दिनान्तान्तं प्रलेपयेत् ।
त्रिफलाक्वाथसंयुक्तं दिनैकेन मृतं भवेत् ॥ १,९.३४ ॥
{इरोन्:: मारण}
स्थाल्यां वा लोहपात्रे वा लौहदर्व्या विलोडयेत् ।
पाचयेत्त्रिफलाक्वाथे दिनैकं लोहचूर्णकम्  ॥ १,९.३५ ॥
तत्पिण्डं त्रिफलातोयैः पिष्ट्वा रुद्ध्वा पुटे पचेत् ।
षोडशांशेन मूषायां निर्वातेऽहर्निशं पचेत् ॥ १,९.३६ ॥
एवं त्रिधा प्रकर्तव्यं स्थालीपाकं पुटान्तरम्  ।
भृङ्ग्या द्रावं तालमूली हस्तिकर्णस्य मूलकम्  ॥ १,९.३७ ॥
शतावरी विदार्याश्च मूलक्वाथे च त्रैफले  ।
पिष्ट्वा तत्पूर्ववत्स्थाल्यां पाच्यं पेष्यं पुटे त्रिधा  ॥ १,९.३८ ॥
ततः पुनर्नवातोयैर्दशमूलकषायकैः  ।
बृहत्याश्च कषायैर्वा बीजपूरस्य तोयतः  ॥ १,९.३९ ॥
ब्रह्मबीजस्तथाशिग्रुक्वाथे गोपयसापि वा  ।
प्रत्येकेन प्रपेष्यादौ पूर्वगर्भपुटे पचेत् ॥ १,९.४० ॥
भावयेत्तु द्रवेनैव पुटान्ते याममात्रकम्  ।
प्रत्येकेन क्रमादेवं पिष्ट्वा पुटैश्च भावयेत् ॥ १,९.४१ ॥
म्रियते नात्र संदेहः कान्तं तीक्ष्णं च मुण्डकम्  ।
सर्वमेतन्मृतं लौहं ध्मातव्यं मित्रपञ्चकैः  ।
यद्येवं स्यान्निरुत्थानं सेव्यं वारितरं भवेत् ॥ १,९.४२ ॥
{इरोन्:: मारण}
मध्वाज्यं मृतं लौहं च सरूप्यं संपुटे क्षिपेत् ।
रुद्ध्वा दभायं तु संग्राह्यं रूप्यं च पूर्वमानकम्  ॥ १,९.४३ ॥
तदा लौहं मृतं विद्यादमृतं मारयेत्पुनः  ॥ १,९.४४ ॥
{इरोन्:: मारण:: निरुत्थ}
गन्धकं तु मृतं लौहं तुल्यं खल्वे विमर्दयेत् ।
दिनैकं कन्यकाद्रावै रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ १,९.४५ ॥
इत्येवं सर्वलोहानां कर्तव्योऽयं निरुत्थितः  ॥ १,९.४६ ॥
{इरोन्:: मारण:: वारितर}
शुद्धसूतं द्विधा गन्धं कृत्वा खल्वे तु कज्जलीम्  ।
द्वयोः समं लौहचूर्णं मर्दयेत्कन्यकाद्रवैः  ॥ १,९.४७ ॥
यामद्वयात्समुद्धृत्य तद्गोलं ताम्रपात्रके  ।
आच्छाद्यैरण्डपत्रैश्च यामार्द्धेणोष्णतां व्रजेत् ॥ १,९.४८ ॥
धान्यराशौ न्यसेत्पश्चात्त्रिदिनान्ते समुद्धरेत् ।
सम्पिष्य गालयेद्वस्त्रे सद्यो वारितरं भवेत् ॥ १,९.४९ ॥
कान्तं तीक्ष्णं तथा मुण्डं निरुत्थं जायते मृतम्  ।
स्वर्णादीन्मारयेदेवं चूर्णीकृत्य तु लोहवत् ॥ १,९.५० ॥
सिद्धयोगमिदं ख्यातं सिद्धानां सम्मुखागतम्  ।
{इरोन्:: मृत:: मेदिच्. उसे}
अन्नभूतमायसाद्यं सर्वरोगज्वरापहम्  ॥ १,९.५१ ॥
त्रिफलारससंयुक्तं सर्वरोगेषु योजयेत् ॥ १,९.५२ ॥
मृतानि लौहानि वशीभवन्ति  ।
निघ्नन्ति युक्त्या ह्यखिलामयानि  ।
अभ्यासयोगाद्दृढयोगसिद्धम्  ।
कुर्वन्ति रुङ्मृत्युजराविनाशम्  ॥ १,९.५३ ॥
{इरोन्:: मृत:: अमृतीकरण}
तोयाष्टभागशेषेन त्रिफलापलपञ्चकम्  ।
घृतं क्वाथस्य तुल्यं स्याच्चूर्णं तुल्यं मृतायसम्  ॥ १,९.५४ ॥
पाचयेत्ताम्रपात्रे च लौहदर्व्या विचालयेत् ।
मृद्वग्निना पचेत्तावद्यावज्जीर्यति गन्धकम्  ॥ १,९.५५ ॥
लौहतुल्या शिवा योज्या सुपक्वेनैवावतारयेत् ।
योगवाहमिदं ख्यातं मृतं लोहं महामृतम्  ॥ १,९.५६ ॥
एवं कान्तस्य तीक्ष्णस्य मुण्डस्यापि विधिः स्मृतः  ।
{इरोन्:: मृत:: अमृतीकरण}
गुडस्य कुडवे पक्वं लौहभस्म पलान्वितम्  ॥ १,९.५७ ॥
कोलप्रमाणं रोगेषु तच्च योगेन योजयेत् ।
घृतं तुल्यं मृतं लोहं लोहपात्रगतं पचेत् ॥ १,९.५८ ॥
जीर्णे घृतं समादाय योगवाहेषु योजयेत् ॥ १,९.५९ ॥
ओममृतेन भक्ष्याय नमः अनेन मनुना लौहं भक्षयेत् ।
{इरोन्:: मृत:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
आयुर्वीर्यं बलं दत्ते पाण्डुमेहादिकुष्ठनुत् ।
आमवातहरं लौहं वलीपलितनाशनम्  ॥ १,९.६० ॥
{उपलोह:: शोधन}
त्रिक्षारं पञ्चलवणं सप्तधाम्लेन मर्दयेत् ।
कांस्यारघोषपत्राणि तिलकल्केन लेपयेत् ॥ १,९.६१ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्याच्छुद्धिमायाति नान्यथा  ।
{उपलोह:: मारण}
ताम्रवन्मारयेत्तेषां कृत्वा सर्वत्र योजयेत् ॥ १,९.६२ ॥
{ब्रोन्शे:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
कांस्यं कषायमुष्णं च लघु रूक्षं च तिक्तकम्  ।
कफपित्तरुजं हन्ति हृद्देहायुष्यवर्धनम्  ॥ १,९.६३ ॥
{ब्रस्स्:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
रीतिका च गलं रूक्षमतिक्तलवणं सरम्  ।
शोधनं सर्वरोगघ्नं बलवीर्यायुष्यवर्द्धनम्  ॥ १,९.६४ ॥
{मण्डूर:: प्रोदुच्तिओन्}
अल्पाङ्गारे धमेत्किट्टं लौहजं च गवां जलैः  ।
सेचयेदक्षपत्रैश्च सप्तवारं पुनः पुनः  ॥ १,९.६५ ॥
मण्डूरोऽयं समाख्यातः शुद्धं श्लक्ष्णं नियोजयेत् ।
किट्टाच्छतगुणं मुण्डं मुण्डात्तीक्ष्णं शताधिकम्  ॥ १,९.६६ ॥
तीक्ष्णाल्लक्षगुणं कान्तं भक्षणात्कुरुते गुणम्  ।
तस्मात्कान्तं सदा सेव्यं जरामृत्युहरं परम्  ॥ १,९.६७ ॥


 १, १०
तैलानां पातनं वक्ष्ये सूर्यपाकेऽथवानले  ।
यन्त्रयोगेन यत्तैलं ग्राह्यं योगेषु योजयेत् ॥ १,१०.१ ॥
{धत्तूर:: ओइल्}
धत्तूरबीजचूर्णानि वस्त्रपूतानि कारयेत् ।
आलिप्य कांस्यपात्रं तु धारयेदातपे खरे  ॥ १,१०.२ ॥
सुतप्तं वस्त्रपूतं च पातयेत्तैलमाहरेत् ।
{शिग्रु:: ओइल्}
शिग्रुपुष्करबीजानां बीजस्य मार्कवस्य च  ॥ १,१०.३ ॥
ग्राह्यं धत्तूरवत्तैलमेकैकस्य पृथक्पृथक् ।
यथा धत्तूरजं तैलं क्वाथाद्घर्मे समुद्धृतम्  ॥ १,१०.४ ॥
तथा सर्वत्र तैलानि संग्राह्यान्यौषधान्तरैः  ।
{अङ्कोट:: ओइल्}
अङ्कोटस्यापि तैलं स्यात्काकतुण्डया समूलया  ॥ १,१०.५ ॥
वाकुचीदेवदाल्याश्च कर्कोटीमूलतः भवेत् ।
अपामार्गकषायेण तैलं स्याद्विषतुण्डजम्  ॥ १,१०.६ ॥
मूलक्वाथैः कुमार्यास्तु तैलं जैपालजं भवेत् ।
क्वाथेन रक्तमार्गस्य वाकुचीतैलमाहरेत् ॥ १,१०.७ ॥
क्वाथेन चेन्द्रवारुण्यास्तैलमारग्वधं भवेत् ।
काकतुण्ड्यपामार्गोत्थक्वाथात्तैलं समाहरेत् ॥ १,१०.८ ॥
{कटुतुम्बी:: ओइल्}
बीजानि कटुतुम्ब्याश्च गोमयेन विलोडयेत् ।
शुष्कं धान्यतुषैः सार्द्धं कुट्टयेच्च उलूखले  ॥ १,१०.९ ॥
निस्तुषं तं विचूर्ण्याथ भृङ्गराजरसैः सह  ।
मर्दयित्वातपे तैलं गृह्णीयात्पीडने सति  ॥ १,१०.१० ॥
{ओइल्fरों कृष्णा अन्द्काकतुण्डी}
कृष्णायाः काकतुण्ड्याश्च बीजं चूर्णानि कारयेत् ।
कान्तपाषाणचूर्णं चैकीकृत्य निरोधयेत् ॥ १,१०.११ ॥
धान्यराशिगतं पक्त्वा उद्धृते तैलमाहरेत् ।
धात्रीफलरसैर्भाव्यं चूर्णं पाषाणबीजकम्  ॥ १,१०.१२ ॥
दिनैकं च ततो यन्त्रे तैलं ग्राह्यं च तैलके  ।
{ओइल्:: fरों गुञ्जा अन्द्करञ्ज}
गुञ्जाकरञ्जफलं च नरमूत्रेण भावयेत् ॥ १,१०.१३ ॥
सप्तवारं ततो घर्मे लेपयेत्कांस्यभाजनम्  ।
उद्धृत्य धारयेद्घर्मे तैलं पतति पीडनात् ॥ १,१०.१४ ॥
{ओइल्:: ज्योतिष्मती}
वर्धमानारनालेन पिष्ट्वा चूर्णं विभावयेत् ।
ज्योतिष्मत्युत्थबीजानामातपे तैलमाहरेत् ॥ १,१०.१५ ॥
{ओइल्:: पुत्रजीव}
पुत्रजीवस्य बीजानां चूर्णमगस्त्यबीजजम्  ।
आम्रातवत्प्रकर्तव्यं ततस्तैलं पृथक्पृथक् ॥ १,१०.१६ ॥
{ओइल्:: बिल्व}
नारिकेलाम्बुना भाव्यं बिल्वबीजस्य चूर्णकम्  ।
दिनैकं तैलयन्त्रेण तैलमाकृष्य योजयेत् ॥ १,१०.१७ ॥
{ओइल्:: अङ्कोल}
निस्तुषाङ्कोलबीजानां सुखं किंचिद्विघर्षयेत् ।
प्रलेपयेत्कांस्यपात्रे पिष्ट्वा चणकलेपने  ॥ १,१०.१८ ॥
तन्मुखे टंकणं चूर्णं किंचित्किंचित्प्रलेपयेत् ।
धारयेदातपे तीव्रे मुखात्तैलं समाहरेत् ॥ १,१०.१९ ॥
{केशतैल}
शमीचूर्णसमं पिष्ट्वा छिद्रमाण्डे निवेशयेत् ।
छिद्राधः स्थापयेद्भाण्डं छिद्रे केशं च दापयेत् ॥ १,१०.२० ॥
जलेन सेचयेद्द्रव्यं छिद्राधो ग्राहयेच्च तम्  ।
तन्मध्ये धृतकेशस्य क्षिपेदूर्ध्वं पुटं शनैः  ॥ १,१०.२१ ॥
तत्क्षणाच्छ्रवरूपं च केशतैलमिदं भवेत् ।
{ओइल्:: एxत्रच्तिओन् (गेन्.)}
अपक्वभानुपत्राणां रसमादाय भावयेत् ॥ १,१०.२२ ॥
समस्तं बीजचूर्णं चोक्तानुक्तं पृथक्पृथक् ।
आतपे मुच्यते तैलं साध्यासाध्यं न संशयः  ॥ १,१०.२३ ॥
{ओइल्}
तथैवोत्तरवारुण्याः कषायेण समाहरेत् ।
तैलं समस्तबीजानां ग्राहयेदातपे खरे  ॥ १,१०.२४ ॥
{ओइल्}
सर्वबीजास्थिमांसानां शुष्कं पिष्ट्वा ह्यनेकधा  ।
सर्वबीजेषु वा तैलं ग्राह्यं पातालयन्त्रके  ॥ १,१०.२५ ॥
{ओइल्}
वंशादिसर्वकाष्ठानां नारिकेलकपालकम्  ।
तुषधान्यादिबीजानां गर्भयन्त्रेण तैलकम्  ॥ १,१०.२६ ॥
ग्राहयेत्सर्वबीजानां तं च योगेषु योजयेत् ॥ १,१०.२७ ॥
{वत्सनाभ}
वत्सनाभं विषं स्वादु दीपनं कफवातजित् ।
त्रिदोषशमनं योगयुक्तं सुधामयं भवेत् ॥ १,१०.२८ ॥
बृंहणं बलवीर्यस्य वाडबाग्निशतोपमम्  ।
सन्निपाते प्रतीकारे प्रभवः प्रभवोऽस्य हि  ॥ १,१०.२९ ॥
उद्धृतं फलपाकान्ते नवं स्निग्धं घनं गुरु  ।
अव्यापकं विषहरं वातातपविशोषितम्  ॥ १,१०.३० ॥
रक्तसर्षपतैलेन लिप्तं वाससि धारयेत् ।
अथवापि यथा प्राप्तं विषं गोमूत्रसंयुतम्  ॥ १,१०.३१ ॥
आतपे त्रिदिनं शुष्कं निहितं वीर्यधृक्भवेत् ।
मृतं सूताभ्रकं लौहं विषं च तुल्यवीर्यकम्  ॥ १,१०.३२ ॥
तस्माद्विषं योगवाहे योज्यं योगे रसायने  ।
तानि चैव तु मानानि अष्टौ षड्वा चतुर्थकम्  ॥ १,१०.३३ ॥
मात्रात्रयं समाख्यातमुत्तमाधममध्यम्  ।
दातव्यं सर्वरोगेषु घृताशिने हिताशिने  ॥ १,१०.३४ ॥
क्षीराशिने प्रदातव्यं रसायनवते नरे  ।
न क्रोधिने न पित्ताढ्ये न क्लीबे राजयक्ष्मणि  ॥ १,१०.३५ ॥
क्षुत्तृष्णाश्रमकर्माध्वशोषिणे क्षयरोगिणे  ।
गर्भिणीबालवृद्धेषु न विषं राजमन्दिरे  ॥ १,१०.३६ ॥
न दातव्यं न भोक्तव्यं विसंवादे कदाचन  ।
आचार्येण तु भोक्तव्यं शिष्यप्रत्ययकारकम्  ॥ १,१०.३७ ॥
अनेन मन्त्रेण मर्दयेद्भूमौ न स्थापयेत् ।
अमृतमिति वदेदिति क्रमोऽयम्  ।
ओं सिद्धगुरुभ्यो नमः  ।
परमगुरुभ्यो नमः  ।
परात्परगुरुभ्यो नमः  ।
परमेष्ठिगुरुभ्यो नमः  ।
{वेगेतब्ले पोइसोन्स्}
सक्तुकं मुस्तकं शृङ्गी वालकं सर्षपाह्वयम्  ।
वत्सनाभं च कूर्मश्च श्वेतशृङ्गी तथाष्टमम्  ॥ १,१०.३८ ॥
इत्यष्टौ योजयेद्योगे कालकूटादि वर्जयेत् ।
{पोइसोन्स्}
कालकूटं मेषशृङ्गी हालाहलं च दर्दुरम्  ॥ १,१०.३९ ॥
कर्कटं मर्कटं ग्रन्थि हारिद्रं रक्तशृङ्गकम्  ।
केशवं दशमं चेति वर्जनीयं भिषग्वरैः  ॥ १,१०.४० ॥
सक्तुकाद्यान् प्रयुञ्जीत सर्वरोगे रसायने  ।
एतद्विषं जातिचतुष्टयं च विचार्य योज्यं भिषगुत्तमेन  ॥ १,१०.४१ ॥
विप्रो रक्षति यौवनं नरपतिस्तद्भूतले पालतां वैश्यः कुष्ठविनाशने च कुशलः शूद्रो हरेज्जीवनम्  ।
तस्माच्चापि भिषग्वरेण निपुणैस्तद्वेदिना भावयेत्कुर्यादेव ततो विषं नृपवरो मृत्युंजयाय क्षितौ  ॥ १,१०.४२ ॥
श्वेता वा यदि वा पिङ्गा मधुरा ऊषरापि वा  ।
लोमशा ब्रह्मजातिः स्यात्क्षत्रजातिस्तु लोहिता  ॥ १,१०.४३ ॥
पीता वा मधुरा किंचिद्वैश्यजातिस्तु धूसरा  ।
कृष्णा शूद्रस्य दृश्येत एतेषां च भिषग्वरैः  ॥ १,१०.४४ ॥
क्षीरं सम्पूर्णभाण्डेऽपि विषं दत्त्वा विचिन्तयेत् ।
जायतेऽपि यदा वर्णं तदा जातिं विनिर्दिशेत् ॥ १,१०.४५ ॥
शुक्लं रक्तं तथा पीतं कृष्णं चेति चतुर्विधम्  ।
ब्रह्मक्षत्रविट्शूद्राणां ज्ञातव्यो जातिनिर्णयः  ॥ १,१०.४६ ॥
क्षिप्तं दुग्धे विषं वैद्यो जानीयात्क्रमशो यदि  ।
श्वेतं रक्तं तथा पीतं कृष्णं चोष्णलमेव च  ॥ १,१०.४७ ॥
तुत्थेन टङ्कणेनैव म्रियते पेषणाद्विषम्  ।
विषेषु जङ्गमाख्येषु विषं नागभवं हितम्  ॥ १,१०.४८ ॥
इदमेव महाश्रेष्ठं त्रिदोषक्षपणं क्षणात् ।
दीपनं कुरुते सद्यो वडवाग्निशतोपमम्  ॥ १,१०.४९ ॥
संनिपातप्रतिकारे प्रभावः प्रभवो हि सः  ॥ १,१०.५० ॥
नागोद्भवं यथाप्राप्तं विषं गोमूत्रसंयुतम्  ।
आतपे त्रिदिनं शुष्कं निहितं वीर्यधृग्भवेत् ॥ १,१०.५१ ॥
अतिमात्रं यदा भुङ्क्ते तदार्ज्य टङ्कणं पिबेत् ।
रजनी मेघनादा वा सर्पाक्षी वा घृतान्विता  ॥ १,१०.५२ ॥
लिहेद्वा मधुसर्पिर्भ्यां चूर्णितामर्जुनत्वचम्  ।
पुत्रजीवकमज्जां वा पिबेद्वा निम्बकद्वयम्  ॥ १,१०.५३ ॥
एवं विषविधिः ख्यातः प्रयोगं च वदाम्यहम्  ।
विषं त्रिकटुकं मुस्तं हरिद्रानिम्बपत्रकम्  ॥ १,१०.५४ ॥
विडङ्गमष्टमं चूर्णं छागमूत्रैः समं समम्  ।
चणकाभा वटी ख्याता स्याज्जया योगवाहिका  ॥ १,१०.५५ ॥
विषं पाठाश्वगन्धाश्च बला तालीसपत्त्रकम्  ।
मरिचं पिप्पली निम्बमजामूत्रेण तुल्यकम्  ॥ १,१०.५६ ॥
वटिका पूर्ववत्कार्या वटिका योगवाहिका  ।
निद्रां तन्द्रां क्लमं दाहं सफेनं लोमहर्षणम्  ॥ १,१०.५७ ॥
शोषं चैवातिसारं च कुरुते जङ्गमं विषम्  ।
स्थावरं तु ज्वरं हिक्कां दन्तहर्षं गलग्रहम्  ॥ १,१०.५८ ॥
फेनछर्द्यरुचिश्वासं मूर्च्छां च कुरुते विषम्  ।
न जानाति यदा मन्त्री विषं भक्षेच्चिकित्सितम्  ॥ १,१०.५९ ॥
विषमेव तदादाय मज्जत्यम्बुनिधाविव  ।
तस्माद्यत्नेन संरक्षेद्राजा विषचिकित्सकात् ॥ १,१०.६० ॥
प्रथमं वह्निखर्परिकायां मनाग्भृष्ट्वा वक्ष्यमाणमन्त्रेण निर्विषं विधाय गृह्णीयादिति  ।
निम्बुद्रवे पित्तं वारत्रयं विभाव्य प्रक्षाल्य संशोष्य गृह्णीयादिति  ।
{शिलाजतु:: ओरिगिन्}
हेमाद्याः सूर्यसंतप्ताः स्रवन्ति गिरिधातवः  ।
जत्वाभं मृदु मृत्स्नाभं यन्मलं तच्छिलाजतु  ॥ १,१०.६१ ॥
{शिलाजतु:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
अनघं चाल्पकषायं च कटु पाके शिलाजतु  ।
नात्युष्णशीतं धातुभ्यश्चतुर्भ्यस्तस्य सम्भवः  ॥ १,१०.६२ ॥
{शिलाजतु:: fरों गोल्द्:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
हेम्नोऽथ रजतात्ताम्राद्वरं कालायसादपि  ।
मधुरं च सतिक्तं च जपापुष्पनिभं च यत् ॥ १,१०.६३ ॥
विपाके कटु शीतं च तत्सुवर्णस्य निसृतम्  ।
{शिलाजतु:: fरों सिल्वेर्:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
राजतं कटुकं श्वेतं शीतं स्वादु विपच्यते  ॥ १,१०.६४ ॥
{शिलाजतु:: fरों चोप्पेर्:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
ताम्राद्बर्हिणकण्ठाभं तीक्ष्णोष्णं पच्यते कटु  ।
{शिलाजतु:: fरोमिरोन्:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
यच्च गुग्गुलुसंकाशं सतिक्तं लवणान्वितम्  ॥ १,१०.६५ ॥
विपाके कटु शीतं च सर्वश्रेष्ठं तदायसम्  ।
गोमूत्रगन्धः सर्वेषां सर्वकर्मसु यौगिकाः  ॥ १,१०.६६ ॥
रसायनप्रयोगेषु पश्चिमं तु विशिष्यते  ।
यथाक्रमं वातपित्ते श्लेष्मपित्ते कफे त्रिषु  ॥ १,१०.६७ ॥
विशेषेण प्रशस्यन्ते मला हेमादिधातुजाः  ।
{शिलाजतु:: फ्य्स्. प्रोपेर्तिएस्}
लौहः किट्टायते वह्नौ विधूमं दह्यतेऽम्भसि  ॥ १,१०.६८ ॥
तृणाद्यग्रे कृतं श्रेष्ठमधो गलति तन्तुवत् ।
दंशदंष्ट्रौषधादिदोषहरणार्थं मेषशृङ्गं भूर्जपत्रेण धूपयेत् ।
क्वाथ्यद्रव्यं शिलाजतुसमं चतुर्गुणेन जलं दत्त्वा चतुर्भागावशेषेण भावयेदित्येकः पक्षः  ।
वाग्भट्टस्तु अष्टगुणजलदानेनाष्टावशेषे पूर्ववदुभयथैव व्यवहारः  ।
भद्रशिलाजतु त्रिफलादशमूलोष्णक्वाथे निक्षिप्य  ।
केवलोष्णोदके वा स्थिते ऊर्ध्वं वीभूते पद्धपत्रवत्सर्वं ग्राह्यम्  ।
ततः शिवागुडिकोक्तक्रमेण भावनां दत्त्वा विशोध्य सालसारादिना भावयेद्यथा  ।
सालयुग्मौ करञ्जौ द्वौ खदिरं चन्दनद्वयम्  ।
गर्दभाण्डोऽर्जुनश्चेह लोध्रयुग्मधवासनाः  ॥ १,१०.६९ ॥
शिरीषागुरुकालीयपूगपूतिककर्कटाः  ।
सालसारादिरप्येष गणः श्लेष्मगदापहः  ॥ १,१०.७० ॥
मेहगुल्मार्शःकुष्ठारिमेदःपाण्डुरुजापहः  ।
एभिर्दिवातपे शोष्यं रात्रौ रात्रौ च भावयेत् ॥ १,१०.७१ ॥
द्रवेण यावता द्रव्यमेकीभूयार्द्रतां व्रजेत् ।
भवेत्प्रमाणं निर्दिष्टं भिषग्भिर्भावनाविधौ  ॥ १,१०.७२ ॥
भवेद्द्रव्यं समं क्वाथ्यं क्वाथं चाष्टावशेषितम्  ।
तेनार्द्रसमं द्रव्यं शोषयेत्प्रबलातपे  ॥ १,१०.७३ ॥
दग्धहीरकं योज्यं निक्षिप्याग्नौ ध्मापयित्वा निर्गुण्डीरसेन सप्तवारान्निर्वाप्य प्रक्षाल्य च गृह्णीयात् ॥ १,१०.७४ ॥
जायन्ते वामरुक्वाथे जनपदे ग्रीष्मेऽर्कतापार्दिताः  ।
शीतोषणे शिशिरे च गुग्गुलुरसं मुञ्चन्ति ते पञ्चधा  ॥ १,१०.७५ ॥
हेमाभं महिषाक्षतुल्यमपरं तत्पद्मरागोपमं भृङ्गाभं कुमुदद्युतिं च विधिना ग्राह्या परीक्ष्या ततः  ॥ १,१०.७६ ॥
वह्नौ ज्वलन्ति तपने विलयं प्रयान्ति क्लिद्यन्ति कोष्णसलिले पयसा समानाः  ॥ १,१०.७७ ॥
ग्राह्याः शुभाः परिहरेच्चिरकालजातानङ्गात्स्फुटं खर्परगन्धिकतुल्यवर्णान्  ॥ १,१०.७८ ॥
{गुग्गुलु:: मेदिच्. प्रोपेर्तिएस्}
स्वादे स्वादुः कषायतिक्तकटुको वीर्ये विपाके कटुः  ।
वृष्यो मार्गविशोधनेऽतिविशदस्तीक्ष्णो विकाशी सरः  ॥ १,१०.७९ ॥
सायुष्यः स्वरदस्त्रिदोषशमनो मेधास्मृतिश्रीकरः  ।
धन्यः पापनिसूदनोऽग्निजननो हृत्कण्ठशोधीपुनः  ॥ १,१०.८० ॥
{गुग्गुलु:: शोधन}
दशमूलक्वाथे उष्णे पूते गुग्गुलुं परिक्षिप्यालोड्य च वस्त्रपूतं विधाय चण्डातपे विशोष्य घृतं दत्त्वा पिण्डितव्यम्  ॥ १,१०.८१ ॥
{चोन्छ्:: शोधन}
शंखनाभिं तथाम्लेन सप्तवारं हि भावयेत् ।
रौद्रे मलादिकं त्यक्त्वा प्रक्षाल्य ग्राहयेदिति  ॥ १,१०.८२ ॥
{मोनेय्चोwरिए:: शोधन}
वराटीं तक्रचाङ्गेरीजम्बीराणां रसे शुभे  ।
प्रक्षिप्य भावयेत्तावद्यावच्छुक्ला न पश्यति  ॥ १,१०.८३ ॥
पश्चादुद्धृत्य गृह्णीयाद्वराटीं शुद्धिमागताम्  ॥ १,१०.८४ ॥
{पेअर्ल्:: शोधन}
भौमिकं जलमादाय मुक्तां च व्युषितामपि  ।
त्यक्त्वा मलादिकां तां च प्रक्षाल्य ग्राहयेदिति  ॥ १,१०.८५ ॥


 २


 २, १
जयति स रसराजो मृत्युशङ्कापहारी सकलगुणनिधानं कायकल्पाधिकारी  ।
वलिपलितविनाशं सेवितो वीर्यवृद्धिं स्थिरमपि कुरुते यः कामिनीनां प्रसङ्गम्  ॥ २,१.१ ॥
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि देहसिद्धिं सुशोभनाम्  ।
यस्याः सिद्धौ मनुष्याणां जायन्ते सर्वसिद्धयः  ॥ २,१.२ ॥
न देहेन विना किंचिदिष्टमस्ति जगत्त्रये  ।
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन तस्मिन् यत्नो विधीयताम्  ॥ २,१.३ ॥
शुभनक्षत्रदिवसे वमने रेचने कृते  ।
ततो विशेषशुद्ध्यर्थं केतकीस्तनजं द्रवम्  ॥ २,१.४ ॥
त्रिदिनं कुडवैकैकं लोणदोषहरं पिबेत् ।
विडङ्गं च वचा कुष्ठं केतकीस्तनसंयुतम्  ॥ २,१.५ ॥
क्वथितं त्रिदिनं पीतमम्लदोषहरं परम्  ।
श्यामावह्निविडङ्गानि त्र्यूषणं त्रिफला वृषः  ॥ २,१.६ ॥
सैन्धवं देवदारुश्च मुस्ता चैतत्समं समम्  ।
घृतैर्लेह्यं तु कर्षैकं सप्ताहात्सर्वदोषजित् ॥ २,१.७ ॥
एवं विशुद्धदेहस्तु पूजयेद्देवतां गुरुम्  ।
कुमारीं योगिनीचक्रं ततः कुर्याद्रसायनम्  ॥ २,१.८ ॥
{रसायन}
निर्वाते भूगृहे वाथ बाह्यचिन्ताविवर्जितः  ।
जितेन्द्रियो जितक्रोधः क्षीरशाल्यन्नभुग्भवेत् ॥ २,१.९ ॥
षष्ट्योदनं यवान्नं च गोधूमं मुद्गयूषकम्  ।
जाङ्गलं भक्षयेन्मांसं केवलं क्षीरमेव वा  ॥ २,१.१० ॥
बलान्नं वाथ भुञ्जीत शाकलोणविवर्जितम्  ।
अभ्यङ्गं मस्तुना कुर्यात्स्नानं चैव सुखाम्बुना  ॥ २,१.११ ॥
काकिनीं स्त्रीं भजेन्नित्यं स्वानुकूलां सुयौवनाम्  ।
रसेन्द्रे भक्ष्यमाणे तु कामान्धो जायते नरः  ॥ २,१.१२ ॥
मैथुनेन विना तस्य ह्यजीर्णो जायते रसः  ।
अजीर्णे कम्पदाहार्ती हिक्का मूर्छा ज्वरोऽरतिः  ॥ २,१.१३ ॥
कासश्वासारुचिच्छर्दिभ्रममोहा भवन्ति हि  ।
सेवेत सुभगां तस्माद्दुर्भगां परिवर्जयेत् ॥ २,१.१४ ॥
अभ्यङ्गं कटुतैलेन काञ्जिकं मदिरां दधि  ।
कलिङ्गकारवल्ल्यम्लतैलकूष्माण्डराजिकाः  ॥ २,१.१५ ॥
बिल्वच्छत्राकवार्ताकविदलं काकमाचिकाम्  ।
मूलकं लशुनं तीक्ष्णं शीतमुष्णं च वर्जयेत् ॥ २,१.१६ ॥
रात्रौ जागरणं त्याज्यं दिवास्वापं च मैथुनम्  ।
कलहोद्वेगचिन्ताश्च शोकं चैव विवर्जयेत् ॥ २,१.१७ ॥
आवर्जनाद्भवेच्छूलं निद्रालस्यं ज्वरोऽरतिः  ।
त्र्यहं पिबेत्तत्प्रशान्त्यै वारिणा कर्कटीफलम्  ॥ २,१.१८ ॥
शुण्ठीसैन्धवचूर्णं वा मातुलुङ्गाम्लकैर्लिहेत् ।
सौवर्चलं गवां मूत्रैः पिबेद्वा तत्प्रशान्तये  ॥ २,१.१९ ॥
वन्ध्याकर्कोटकीं पुङ्खां पातालगरुडीं जलैः  ।
क्वाथयेदष्टगुणितैस्तदष्टांशं ससैन्धवम्  ॥ २,१.२० ॥
पिबेत्सर्वविकारघ्नं त्रिदिनं शिवभाषितम्  ।
मूलं वा कारवल्ल्युत्थं सैन्धवं वा गवां जलैः  ॥ २,१.२१ ॥
त्रिदिनं कर्षमात्रं तु पिबेत्सर्वविकारजित् ।
अपथ्यशीलिनामेतत्कथितं रससेविनाम्  ॥ २,१.२२ ॥
अमुमेव विधिं कुर्याद्रसायनविधौ किल  ।
अमृतं विधिसंयुक्तं विधिहीनं तु तद्विषम्  ॥ २,१.२३ ॥
चातुर्जातककर्पूरकङ्कोलं कटुकीफलम्  ।
खादेत्ताम्बूलसंयुक्तं रससङ्क्रामणे हितम्  ॥ २,१.२४ ॥
अथात्र वक्ष्यते सम्यगादौ पारदमारणम्  ।
समुखस्य रसेन्द्रस्य वासनामुखितस्य वा  ॥ २,१.२५ ॥
क्रमेण जारयेत्स्वर्णं समांशं पूर्ववत्ततः  ।
तत्तुल्यं गन्धकं तस्मिन् दत्त्वा दिव्यौषधिद्रवैः  ॥ २,१.२६ ॥
मर्दयेत्त्रिदिनं खल्वे मूषायां चान्धितं ततः  ।
करीषाग्नौ दिवारात्रं त्रिरात्रं वा तुषाग्निना  ॥ २,१.२७ ॥
स्वेदितं मर्दयेद्भूयो बीजैर्दिव्यौषधोद्भवैः  ।
तुल्यं खल्वे चतुर्यामं वज्रमूषान्धितं धमेत् ॥ २,१.२८ ॥
भस्मसूतं भवेत्तद्वै योज्यं सर्वरसायने  ।
शुद्धसूतं समं स्वर्णं याममम्लैर्विमर्दयेत् ॥ २,१.२९ ॥
प्रक्षाल्य ग्राहयेत्पिष्टीं पिष्ट्यर्धं शुद्धगन्धकम्  ।
गन्धार्धं टङ्कणं दत्त्वा सर्वतुल्यां हरिद्रिकाम्  ॥ २,१.३० ॥
स्त्रीपुष्पेण तु तत्सर्वं मर्द्यं रम्भाद्रवान्वितम्  ।
दिनान्ते गोलकं कृत्वा वालुकायन्त्रगं पचेत् ॥ २,१.३१ ॥
दिनं मन्दाग्निना तं वै समुद्धृत्य विचूर्णयेत् ।
चूर्णांशं गन्धकं दत्त्वा गर्भयन्त्रे त्र्यहं पचेत् ॥ २,१.३२ ॥
तुषाग्निना लघुत्वेन जायते भस्मसूतकः  ।
शुद्धसूतस्त्रिभागः स्याद्भागैकं ताम्रचूर्णकम्  ॥ २,१.३३ ॥
दिनैकं मर्दयेदम्लैः क्षालितं पिष्टिमाहरेत् ।
माक्षिकाद्धौतसत्त्वं च पिष्टितुल्यं प्रकल्पयेत् ॥ २,१.३४ ॥
तत्सर्वं त्रिदिनं मर्द्यं चक्रमर्ददलद्रवैः  ।
तद्गोलं गर्भयन्त्रस्थं त्रिदिनं तुषवह्निना  ॥ २,१.३५ ॥
करीषाग्नौ दिवारात्रं पचेद्वा भस्मतां व्रजेत् ।
शुद्धसूतं व्योमसत्त्वं सुवर्णं च समं समम्  ॥ २,१.३६ ॥
सर्वतुल्यं विडं दत्त्वा मर्द्यं रम्भाद्रवैर्दिनम्  ।
बीजैर्दिव्यौषधीनां च तुल्यैर्मर्द्यं दिनद्वयम्  ॥ २,१.३७ ॥
गर्भयन्त्रगतं पच्यान्म्रियते पूर्ववत्पुटे  ।
चतुरङ्गुलदीर्घं स्याद्विस्तारे चाङ्गुलत्रयम्  ॥ २,१.३८ ॥
मृन्मयं सम्पुटं कृत्वा छायाशुष्कं च कारयेत् ।
लवणं विंशभागं स्याद्भागमेकं तु गुग्गुलुम्  ॥ २,१.३९ ॥
सर्वं तोयैः प्रपिष्याथ तेनैव सम्पुटोदरम्  ।
लिप्त्वा तत्र रसं रुन्ध्याद्गर्भयन्त्रमिदं भवेत् ॥ २,१.४० ॥
विमला पारदं शुद्धं तुल्यं निर्गुण्डिकाद्रवैः  ।
मर्दयेत्त्रिदिनं तं वै काचकूप्यां निवेशयेत् ॥ २,१.४१ ॥
काचकूप्या ह्यभावे तु निरुन्ध्याच्छरावसम्पुटे  ।
पाचयेद्वालुकायन्त्रे चतुर्यामान्मृतो भवेत् ॥ २,१.४२ ॥
माक्षिकाद्धौतसत्त्वं तु तत्समं शुद्धगन्धकम्  ।
द्वाभ्यां तुल्यं शुद्धरसं दिनं निर्गुण्डिकाद्रवैः  ॥ २,१.४३ ॥
तत्सर्वं मर्दितं गोलं वज्रमूषान्धितं पचेत् ।
दिनैकं वालुकायन्त्रे मृतं स्याद्रक्तवर्णकम्  ॥ २,१.४४ ॥
ऊर्ध्वाधो गन्धकं तुल्यं दातव्यं शुद्धपारदे  ।
उदरे पक्वमूषायाः काकमाचीद्रवं पुनः  ॥ २,१.४५ ॥
द्वाभ्यां चतुर्गुणं दत्त्वा तामाच्छाद्य पचेच्छनैः  ।
क्रमाग्नौ वालुकायन्त्रे चतुर्यामान्मृतो भवेत् ॥ २,१.४६ ॥
स्नुह्या वा हेमवल्ल्या वा क्षीरैः शुद्धरसं दिनम्  ।
मर्दयेद्गन्धकं तुल्यं गर्भयन्त्रगतं पुटेत् ॥ २,१.४७ ॥
पूर्ववत्क्रमयोगेन मृतं योगेषु योजयेत् ।
शुद्धसूतसमं गुञ्जालाक्षोर्णामधुटङ्कणम्  ॥ २,१.४८ ॥
तत्सर्वं भृङ्गजैर्द्रावैर्दिनमेकं विमर्दयेत् ।
वज्रमूषान्धितं ध्मातं म्रियते शशिसन्निभम्  ॥ २,१.४९ ॥
द्रवैस्तु कीटमारिण्या ह्यजमोदाद्रवैश्च वा  ।
अहिमार्या द्रवैर्वाथ किंवा श्वेताङ्कुलद्रवैः  ॥ २,१.५० ॥
मर्दयेत्पारदं शुद्धं समगन्धं दिनत्रयम्  ।
सम्पुटे मृन्मये रुद्ध्वा करीषाग्नौ दिवानिशि  ॥ २,१.५१ ॥
पचेत्तुषाग्निना वाथ त्रिदिनान्म्रियते ध्रुवम्  ।
शुद्धसूतं मृतं वज्रं समांशं तप्तखल्वके  ॥ २,१.५२ ॥
हंसपाद्या द्रवैर्मर्द्यं त्रिदिनान्ते समुद्धरेत् ।
बीजैर्दिव्यौषधीनां च वज्रमूषां प्रलेपयेत् ॥ २,१.५३ ॥
तत्र पूर्वरसं रुद्ध्वा त्रिदिनं तुषवह्निना  ।
पाचयित्वा समुद्धृत्य तत्समं शुद्धपारदम्  ॥ २,१.५४ ॥
एकीकृत्य त्र्यहं मर्द्यं हंसपाद्या द्रवैर्दृढम्  ।
तद्गोलं पूर्ववत्पच्यान्मृतं भवति शोभनम्  ॥ २,१.५५ ॥
वज्राभ्राद्यष्टलोहानां रसखण्डे यथोदितम्  ।
मारणं वादिखण्डे वा तथा ज्ञेयं रसायने  ॥ २,१.५६ ॥
एवं मृतो रसवरः परमामूतः स्यात्तत्सेवकाः सततमस्य दृढं तु तेषाम्  ।
देहं करोति सहसा सुरसुन्दरीणां क्रीडाक्षमं परमसुन्दरमेव नित्यम्  ॥ २,१.५७ ॥


 २, २
धर्मज्ञैः शिववत्सलैर्निर्जरैर्भूपैर्महासाधकैः सम्यग्दिव्यरसायनेन सततं कल्पान्तसीमावधि  ।
रक्ष्यं गात्रमनन्तपुण्यनिचये मुक्तिश्च यस्माद्भवेत्तद्वक्ष्ये परमाद्भुतं सुखकरं साम्राज्यदं धीमताम्  ॥ २,२.१ ॥
अभ्रकं भक्षयेदादौ मारितं चामृतीकृतम्  ।
मासैकं निष्कनिष्कं वै क्षेत्रीकरणहेतवे  ॥ २,२.२ ॥
यस्मादभ्रं रसक्षेत्रं ततः कुर्याद्रसायनम्  ।
अक्षेत्रीकरणे सूतो ह्यमृतो विषतां व्रजेत् ॥ २,२.३ ॥
फलसिद्धिः कुतस्तस्य सुबीजस्योषरे यथा  ।
वज्रपारदयोर्भस्म समभागं प्रकल्पयेत् ॥ २,२.४ ॥
सूतपादं मृतं स्वर्णं सर्वं मर्द्यं दिनावधि  ।
हंसपाद्या द्रवैरेव तद्गोलं चान्धितं पुटेत् ॥ २,२.५ ॥
अर्कक्षीरैः पुनर्मर्द्यं तद्वद्गजपुटे पचेत् ।
भक्षयेत्सर्षपवृद्धं यावन्माषं विवर्धयेत् ॥ २,२.६ ॥
शरण्यः साधकानां तु रसोऽयं वज्रपञ्जरः  ।
चित्रकार्द्रकसिन्धूत्थमृततीक्ष्णसुवर्चलम्  ॥ २,२.७ ॥
समं सर्वं सदा चानु भक्ष्यं स्यात्क्रामणे हितम्  ।
मासषट्कप्रयोगेण जीवेदाचन्द्रतारकम्  ॥ २,२.८ ॥
वलीपलितनिर्मुक्तो दिव्यकायो महाबलः  ।
मृतसूताद्द्वादशांशं मृतं वज्रं प्रकल्पयेत् ॥ २,२.९ ॥
द्वाभ्यां तुल्यं मृतं कान्तं कान्ततुल्यं मृताभ्रकम्  ।
तत्सर्वं भृङ्गजैर्द्रावैर्मर्दितं भावयेत्त्र्यहम्  ॥ २,२.१० ॥
त्र्यहं गोक्षुरकद्रावैः क्षौद्रैर्माषं ततो लिहेत् ।
रसो वज्रेश्वरो नाम वज्रकायकरो नृणाम्  ॥ २,२.११ ॥
चतुर्मासैर्जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनं किल  ।
भृङ्गराजस्य पञ्चाङ्गं चूर्णयेत्त्रिफलासमम्  ॥ २,२.१२ ॥
पलैकं मधुना लेह्यं क्रामकं परमं रसे  ।
वज्रसूताभ्रहेम्नां तु भस्म शुद्धं तु माक्षिकम्  ॥ २,२.१३ ॥
तुल्यं सप्तदिनं मर्द्यं दिव्यौषधिरसैर्दृढम्  ।
रुद्ध्वा तं त्रिदिनं पच्याद्वालुकायन्त्रगं पुनः  ॥ २,२.१४ ॥
उद्धृत्य त्रिदिनं भाव्यं भृङ्गसर्पाक्षिजैर्द्रवैः  ।
माषैकं मधुसर्पिर्भ्यां वज्रधारारसं लिहेत् ॥ २,२.१५ ॥
मासषट्कप्रयोगेण रुद्रतुल्यो भवेन्नरः  ।
वलीपलितनिर्मुक्तो वायुवेगो महाबलः  ॥ २,२.१६ ॥
पुनर्नवाभृङ्गतिलवाजिगन्धाः समांशकाः  ।
सर्वतुल्या सिता योज्या चूर्णितं भक्षयेत्पलम्  ॥ २,२.१७ ॥
सुवर्णं पारदं कान्तं मृतं सर्वं समं भवेत् ।
शतावर्याः शिफाद्रावैर्भावयेद्दिवसत्रयम्  ॥ २,२.१८ ॥
त्रिदिनं त्रिफलाक्वाथैर्भृङ्गद्रावैर्दिनत्रयम्  ।
भावितं मधुसर्पिर्भ्यां भक्षयेद्भैरवं रसम्  ॥ २,२.१९ ॥
माषैकैकं वर्षमात्रं जीवेच्चन्द्रार्कतारकम्  ।
मूलचूर्णं शतावर्याः कृष्णाजपयसा युतम्  ॥ २,२.२० ॥
पलैकैकं पिबेच्चानु क्रामकं परमं हितम्  ।
रसभस्म समं गन्धं शिलाजत्वम्लवेतसम्  ॥ २,२.२१ ॥
यामैकं मर्दयेत्सर्वं मधुसर्पिर्युतं लिहेत् ।
निष्कैकैकं वर्षमात्रं शिलावीरो महारसः  ॥ २,२.२२ ॥
जराकालं निहन्त्याशु जीवेद्वर्षशतत्रयम्  ।
पलार्धं मुसलीचूर्णं भृङ्गराजरसैः पिबेत् ॥ २,२.२३ ॥
धात्रीफलरसैर्वाथ क्रामकं ह्यनुपानकम्  ।
मेघनादद्रवैर्मर्द्यं शुद्धसूतं दिनत्रयम्  ॥ २,२.२४ ॥
विडङ्गं द्विनिशं व्योषं समं चूर्णं प्रकल्पयेत् ।
आरग्वधस्य मूलं तु चूर्णस्य द्विगुणं भवेत् ॥ २,२.२५ ॥
चूर्णस्य द्विगुणं चाज्यं क्षौद्रं चैव चतुर्गुणम्  ।
सर्वं पूर्वरसे क्षिप्त्वा मृद्वग्नौ चालयत्पचेत् ॥ २,२.२६ ॥
तत्पिण्डं कर्षमेकैकं भक्षयेदमृतार्णवः  ।
वर्षमात्राञ्जरां हन्ति जीवेद्वर्षशतत्रयम्  ॥ २,२.२७ ॥
वाकुचीचूर्णकर्षैकं धात्रीफलरसैः पिबेत् ।
पारदाद्द्विगुणं गन्धं शुद्धं सर्वं विमर्दयेत् ॥ २,२.२८ ॥
मुण्ड्यार्द्रकरसैः खल्वे त्रिसप्ताहं पुनः पुनः  ।
एतत्तुल्यं शुद्धताम्रं सम्पुटे तन्निरोधयेत् ॥ २,२.२९ ॥
वेष्टयेद्वस्त्रखण्डेन वज्रमृत्तिकया बहिः  ।
लिप्त्वा विशोषयेत्तं वै सम्यग्गजपुटे पचेत् ॥ २,२.३० ॥
उद्धृत्य सम्पुटं चूर्ण्यं देवदाल्या द्रवैस्त्र्यहम्  ।
भङ्गीपुनर्नवाद्रावैः पृथग्भाव्यं त्र्यहं त्र्यहम्  ॥ २,२.३१ ॥
तत्तुल्यं नागराच्चूर्णं क्षिप्त्वा मध्वाज्यसंयुतम्  ।
लिहेन्माषद्वयं नित्यं यावत्संवत्सरावधि  ॥ २,२.३२ ॥
रसोऽयमुदयादित्यो जरामृत्युहरः परः  ।
पुनर्नवादेवदालीभृङ्गचूर्णं समं समम्  ॥ २,२.३३ ॥
मध्वाज्याभ्यां लिहेत्कर्षमनु स्यात्क्रामणं परम्  ।
पारदो गगनं कान्तं तीक्ष्णं च मारितं समम्  ॥ २,२.३४ ॥
भृङ्गधात्रीफलद्रावैश्छायायां भावयेत्त्र्यहम्  ।
सितामध्वाज्यकैस्तुल्यं सर्वं भाण्डे निरोधयेत् ॥ २,२.३५ ॥
धान्यराशौ स्थितं मासं ततो निष्कत्रयं समम्  ।
भक्षयेच्च पिबेत्क्षीरं कर्षैकं त्रिफलामनु  ॥ २,२.३६ ॥
रात्रौ शुण्ठीं कणां खादेद्वर्षैकादमरो भवेत् ।
जीवेद्ब्रह्मदिनं वीरः स्याद्रसो गगनेश्वरः  ॥ २,२.३७ ॥
वटक्षीरैस्त्र्यहं मर्द्यं गन्धं शुद्धरसं समम्  ।
वटकाष्ठाग्निना पच्यान्मृत्पात्रे यामपञ्चकम्  ॥ २,२.३८ ॥
क्षिपन् क्षिपन् वटक्षीरं तत्काष्ठेनैव चालयेत् ।
समुद्धृत्य त्र्यहं भाव्यं देवदालीदलद्रवैः  ॥ २,२.३९ ॥
उष्णकाले तु गुञ्जैकं ताम्बूलपत्रसंयुतम्  ।
चन्द्रवृद्ध्या सदा भक्ष्यं यावत्षोडशगुञ्जकम्  ॥ २,२.४० ॥
चूर्णमुत्तरवारुण्या वाकुच्या देवदालिजम्  ।
मध्वाज्याभ्यां लिहेत्कर्षं क्रामकं ह्यनुपानकम्  ॥ २,२.४१ ॥
वर्षमात्राज्जरां हन्ति जीवेद्वर्षशतत्रयम्  ।
रसो वटेश्वरो नाम वज्रकायकरो नृणाम्  ॥ २,२.४२ ॥
मृतं सूतं शुद्धगन्धं त्रिफलां गुग्गुलुं समम्  ।
सर्वं वातारितैलेन मिश्रं कर्षं लिहेत्सदा  ॥ २,२.४३ ॥
षण्मासेन जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ।
तस्य मूत्रपुरीषेण शुल्बं भवति काञ्चनम्  ॥ २,२.४४ ॥
अजस्य वृषणं पाच्यं गवां क्षीरेण तं निशि  ।
सितायुक्तं पिबेच्चानु रसोऽयमचलेश्वरः  ॥ २,२.४५ ॥
रसं वज्रं स्वर्णकान्ते मुण्डं च मारितं समम्  ।
माक्षिकं गन्धकं शुद्धं सर्वं जम्बीरजैर्द्रवैः  ॥ २,२.४६ ॥
सप्ताहं मर्दयेत्खल्वे तद्गोलं चान्धितं पुटेत् ।
भूधरे दिनमेकं तु ख्यातः सिद्धरसः परः  ॥ २,२.४७ ॥
माषैकं मधुना लेह्यं वर्षान्मृत्युजरापहम्  ।
दिव्यकायो नरः सिद्धो भवेद्विष्णुपराक्रमः  ॥ २,२.४८ ॥
श्वेतपौनर्नवं मूलं क्षीरपिष्टं सदा पिबेत् ।
भक्षयेद्वा सिता सार्धं क्रामकं परमे रसे  ॥ २,२.४९ ॥
मृतसूतस्य द्विगुणं शुद्धं गन्धं विमिश्रयेत् ।
दिनैकं कन्यकाद्रावैर्मर्दयित्वा निरोधयेत् ॥ २,२.५० ॥
दिनैकं मधुना पच्यान्निष्कैकं मधुना लिहेत् ।
गन्धामृतो रसो नाम वत्सरान्मृत्युजिद्भवेत् ॥ २,२.५१ ॥
समूलं भृङ्गराजं तु छायाशुष्कं विचूर्णयेत् ।
तत्समं त्रिफलाचूर्णं सर्वतुल्या सिता भवेत् ॥ २,२.५२ ॥
एकीकृत्य पलैकैकं भक्षयेदनुपानकम्  ।
पारदाभ्रं मृतं तुल्यं द्वाभ्यां तुल्यं तु गन्धकम्  ॥ २,२.५३ ॥
तत्सर्वं भृङ्गजैर्द्रावैर्मर्दयेद्दिनसप्तकम्  ।
षड्वारं चाङ्कुलीतैलैर्भावयित्वाथ भक्षयेत् ॥ २,२.५४ ॥
माषमात्रं तु वर्षैकं रसोऽयं कालकण्टकः  ।
पिष्ट्वा करञ्जपत्राणि गवां क्षीरैः पिबेदनु  ॥ २,२.५५ ॥
जरामृत्युविनिर्मुक्तो जीवेद्ब्रह्मदिनं नरः  ।
मृतसूताभ्रकं कान्तं विषं ताप्यं शिलाजतु  ॥ २,२.५६ ॥
तुल्यांशं मधुसर्पिर्भ्यां लिहेद्गुञ्जात्रयं सदा  ।
षण्मासेन जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनं नरः  ॥ २,२.५७ ॥
अश्वगन्धामूलचूर्णं सप्तभागघृतैः समम्  ।
भागाष्टकं गुडं तस्मिन् क्षिपेद्भागं च पिप्पलीम्  ॥ २,२.५८ ॥
मृद्वग्निना च तत्सर्वं पिण्डितं भक्षयेत्पलम्  ।
क्रामकं ह्यमृतेशस्य रसराजस्य सिद्धये  ॥ २,२.५९ ॥
त्रिगुणं शुद्धसूतस्य योजयेच्छुद्धगन्धकम्  ।
लोहपर्पटिकाचूर्णं सूततुल्यं विनिक्षिपेत् ॥ २,२.६० ॥
स्नुह्यर्कपयसा मर्द्यं तत्सर्वं दिवसत्रयम्  ।
तच्छुष्कं चान्धितं पच्यात्करीषाग्नौ दिवानिशम्  ॥ २,२.६१ ॥
ततश्च टङ्कणं काचं दत्त्वा रुद्ध्वा धमेद्दृढम्  ।
गुञ्जैकं मधुना खादेद्रसवीरो महारसः  ॥ २,२.६२ ॥
अब्दैकेन जरां हन्ति जीवेदाचन्द्रतारकम्  ।
मुसलीमूलचूर्णं तु गुञ्जापत्रद्रवैः पिबेत् ॥ २,२.६३ ॥
छागीमूत्रेण वा तं वै कर्षैकं क्रामकं परम्  ।
मृतसूतसमं गन्धं काकमाच्या द्रवैर्दिनम्  ॥ २,२.६४ ॥
मर्दितं चान्धितं पच्यात्करीषाग्नौ दिवानिशम्  ।
दिव्यौषधदलद्रावैर्दिनं मर्द्यं तमन्धयेत् ॥ २,२.६५ ॥
ध्मातं तस्मात्समुद्धृत्य तत्तुल्यं हाटकं मृतम्  ।
एकीकृत्य घृतैर्लेह्यं माषैकं वत्सरावधि  ॥ २,२.६६ ॥
जरां मृत्युं निहन्त्याशु सत्यं काञ्चायनो रसः  ।
काकमाचीद्रवैर्भाव्यं चूर्णं धात्रीफलोद्भवम्  ॥ २,२.६७ ॥
मधुना भक्षयेत्कर्षमनु स्यात्क्रामकं परम्  ।
मृतसूताभ्रकं गन्धं तुल्यं सप्तदिनावधि  ॥ २,२.६८ ॥
शिग्रुमूलद्रवैर्मर्द्यं तद्गोलं भाण्डमध्यगम्  ।
रुद्ध्वा पच्याल्लघुत्वेन शाककाष्ठैर्दिनावधि  ॥ २,२.६९ ॥
परानन्दो रसो नाम घृतैर्निष्कं सदा लिहेत् ।
दिनैकं त्रिफलाक्वाथैः कुष्ठं सम्यग्विपाचयेत् ॥ २,२.७० ॥
तच्छुष्कं चूर्णितं कर्षं मध्वाज्याभ्यां लिहेदनु  ।
संवत्सरप्रयोगेण जीवेदाचन्द्रतारकम्  ॥ २,२.७१ ॥
मृतसूताभ्रकं तुल्यं मृतलोहं तयोः समम्  ।
लोहांशं शोधितं गन्धं भावयेद्दिनसप्तकम्  ॥ २,२.७२ ॥
तत्सर्वं त्रिफलाक्वाथैर्भृङ्गशिग्रुकचित्रकैः  ।
द्रवैः पृथक्पृथग्भाव्यं सप्तधा सप्तधा क्रमात् ॥ २,२.७३ ॥
सप्तधा कटुकीक्वाथैर्भावितं चूर्णयेत्पुनः  ।
चूर्णतुल्यं कणाचूर्णं पुरातनगुडैः समैः  ॥ २,२.७४ ॥
सर्वमेकीकृतं खादेन्निष्कैकं वत्सरावधि  ।
महाकालो रसो नाम जराकालभयंकरः  ॥ २,२.७५ ॥
तिलकोरण्टपत्त्राणि गुडेन भक्षयेदनु  ।
मृतपारदसंतुल्यं लोहपर्पटकं भवेत् ॥ २,२.७६ ॥
त्रिगुणं गन्धकं सूतात्सर्वं दिव्यौषधद्रवैः  ।
मर्दितं तद्दिनं रुद्ध्वा ध्मातो बद्धो भवेद्रसः  ॥ २,२.७७ ॥
तस्मिन् पादं मृतं स्वर्णं क्षिप्त्वा वह्न्यार्द्रकद्रवैः  ।
मर्द्यं यामं विचूर्ण्याथ व्योषजीरकसैन्धवैः  ॥ २,२.७८ ॥
तुल्यं पूर्वरसं तुल्यं निष्कैकैकं च भक्षयेत् ।
जरामृत्युं निहन्त्याशु हेमपर्पटको रसः  ॥ २,२.७९ ॥
अश्वगन्धासमां यष्टिं धात्रीफलरसैर्दिनम्  ।
भावितां लेहयेत्क्षौद्रैः पलैकां क्रामकं परम्  ॥ २,२.८० ॥
स्वर्णतारार्ककान्तं च तीक्ष्णं वा मारितं समम्  ।
कृष्णाभ्रसत्त्वमाक्षीकं प्रत्येकं स्वर्णतुल्यकम्  ॥ २,२.८१ ॥
तत्सर्वं चान्धितं धाम्यं तत्खोटं मृतपारदम्  ।
समं सूतान्मृतं वज्रं पादांशं तत्र योजयेत् ॥ २,२.८२ ॥
सर्वं जम्बीरजैर्द्रावैस्तप्तखल्वे विमर्दयेत् ।
दिनैकं तं निरुध्याथ भूधरे पावयेद्दिनम्  ॥ २,२.८३ ॥
उद्धृत्य गन्धकं तुल्यं दत्त्वा रुद्ध्वा धमेद्द्रुतम्  ।
तच्चूर्णं मधुनाज्येन माषमात्रं लिहेत्सदा  ॥ २,२.८४ ॥
रसः श्रीकण्ठनामायं खेचरत्वं प्रयच्छति  ।
संवत्सरप्रयोगेन जीवेत्कल्पान्तमेव च  ॥ २,२.८५ ॥
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां सर्वलोहानि काञ्चनम्  ।
पलैकं गन्धकं क्षीरैः क्रामकं चानु पाययेत् ॥ २,२.८६ ॥
शुद्धताम्रस्य भागैकं द्विषट्शुद्धरसस्य च  ।
त्रयं भूनागसत्त्वस्य भागमेकत्र वारयेत् ॥ २,२.८७ ॥
सर्वं मर्द्यं तप्तखल्वे जम्बीराणां द्रवैर्दिनम्  ।
तत्सर्वं कच्छपे यन्त्रे क्षिप्त्वा तत्रैव गन्धकम्  ॥ २,२.८८ ॥
कासमर्दरसैः पिष्टं तुल्यं दत्त्वा निरुध्य च  ।
यावज्जीर्णं पुटे पच्यादेवं षड्गुणगन्धकम्  ॥ २,२.८९ ॥
जारयेत्क्रमयोगेन समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ।
यामं जम्बीरजैर्द्रावैस्ततो निश्चन्द्रमभ्रकम्  ॥ २,२.९० ॥
अम्लवेतससंतुल्यं मर्दितं दापयेद्रसे  ।
षोडशांशं तप्तखल्वे चणकाम्लं च तालकम्  ॥ २,२.९१ ॥
कासीसं च दशांशेन दत्त्वा मर्द्यं दिनावधि  ।
तत्सर्वं पक्वमूषायां क्षिप्त्वा वस्त्रेण बन्धयेत् ॥ २,२.९२ ॥
दोलायन्त्रे सारनाले त्र्यहं लघ्वग्निना पचेत् ।
उद्धृत्य क्षालयेदुष्णैः काञ्जिकैर्जीर्यते यदि  ॥ २,२.९३ ॥
अजीर्णं चेत्पचेद्यन्त्रे कच्छपाख्ये विडान्वितम्  ।
एव पुनः पुनर्जार्यं गगनं सूततुल्यकम्  ॥ २,२.९४ ॥
शिखिपित्तप्रलिप्तानि स्वर्णपत्त्राणि तस्य वै  ।
चतुःषष्ट्यंशयोगेन दत्त्वा खल्वे विमर्दयेत् ॥ २,२.९५ ॥
स्वेदयेत्पूर्ववद्यन्त्रे जीर्णे स्वर्णं च दापयेत् ।
इत्येवं षोडशांशं तु स्वर्णं जार्यं रसस्य वै  ॥ २,२.९६ ॥
ततो जार्यं मृतं वज्रं षोडशांशं च हेमवत् ।
तालकासीसजम्बीरयुक्तं मर्द्यं च तत्परम्  ॥ २,२.९७ ॥
ततो दिव्यौषधद्रावैस्तं सूतं मर्दयेत्त्र्यहम्  ।
वज्रमूषान्धितं धाम्यं बद्धं स्याच्चूर्णयेत्पुनः  ॥ २,२.९८ ॥
मधुशर्करया सार्धं गुञ्जामात्रं च भक्षयेत् ।
रसः खेचरबद्धोऽयं षण्मासान्मृत्युजिद्भवेत् ॥ २,२.९९ ॥
वलीपलितनिर्मुक्तो महाबलपराक्रमः  ।
सप्ताहं भृङ्गजैर्द्रावैर्नीलमुण्डीफलत्रयम्  ॥ २,२.१०० ॥
भावयेन्मधुसर्पिर्भ्यां कर्षमात्रं लिहेदनु  ।
शुद्धसूतं द्विधा गन्धं कुर्यात्खल्वेन कञ्जलम्  ॥ २,२.१०१ ॥
तयोस्तुल्यं कान्तचूर्णं तीक्ष्णं वा मुण्डमेव वा  ।
सर्वमेकीकृतं खल्वे मर्दयेत्कन्यकाद्रवैः  ॥ २,२.१०२ ॥
दिनैकं गोलकं कृत्वा ताम्रपात्रे निवेशयेत् ।
आच्छाद्यैरण्डपत्त्रैस्तु यामार्धेऽत्युष्णतां व्रजेत् ॥ २,२.१०३ ॥
धान्यराशौ न्यसेत्तं तु द्विदिनान्ते समुद्धरेत् ।
कन्याभृङ्गीकाकमाचीमुण्डीनिर्गुण्डीचित्रकम्  ॥ २,२.१०४ ॥
कोरण्टवाकुचीब्राह्मीसहदेवीपुनर्नवाः  ।
शाल्मलीविजयाधूर्ता द्रवैरेषां पृथक्पृथक् ॥ २,२.१०५ ॥
सप्तधा सप्तधा भाव्यं सप्तधा त्रिफलोद्भवैः  ।
कषायैर्भावितं चूर्ण्यं जातीफललवंगकम्  ॥ २,२.१०६ ॥
त्रिकटु त्रिफला चैला चूर्णयेन्नवकं समम्  ।
तच्चूर्णं पूर्वचूर्णं च समं क्षौद्रेण कर्षकम्  ॥ २,२.१०७ ॥
वर्षैकं लेहयेन्नित्यं जराकालप्रशान्तये  ।
स्वयमग्निरसो नाम सिद्धानां सुमुखागतः  ॥ २,२.१०८ ॥
तिलाश्वगन्धयोश्चूर्णं पलार्धं मधुना लिहेत् ।
निर्गुण्डी नीलिका वज्री ब्रह्मदण्डी त्रिदण्डिका  ॥ २,२.१०९ ॥
शतपुष्पा मुद्गपर्णी श्वेतार्को वानरी जया  ।
पेटारीकृष्णधत्तूरविजयाक्षीरकन्दकम्  ॥ २,२.११० ॥
एतैः समस्तैर्व्यस्तैर्वा द्रव्यैर्मर्द्यं दिनत्रयम्  ।
शुद्धसूतं तप्तखल्वे तत्कल्कं क्षीरकन्दके  ॥ २,२.१११ ॥
वज्रकन्देऽथवा रुद्ध्वा तन्मज्जाभिर्मृदा पुनः  ।
तं कन्दं वज्रमूषायां रुद्ध्वा लघुपुटे पचेत् ॥ २,२.११२ ॥
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यमित्येवं सप्तधा क्रमात् ।
रसः कक्षपुटो नाम गुञ्जैकं मधुना लिहेत् ॥ २,२.११३ ॥
जीवेद्ब्रह्मदिनैकं तु वलीपलितवर्जितः  ।
वर्षैकेन न संदेहो रसकायो भवेन्नरः  ॥ २,२.११४ ॥
भल्लातबीजचूर्णं च हयगन्धामृताघृतैः  ।
पलैकं भक्षयेच्चानु क्रामकं परमं हितम्  ॥ २,२.११५ ॥
मृतसूताभ्रकं वज्रं कान्ततारार्कहाटकम्  ।
तीक्ष्णं च तुल्यतुल्यांशं सर्वेषां गन्धकं समम्  ॥ २,२.११६ ॥
सर्वं पालाशतैलेन मर्दयेद्दिनसप्तकम्  ।
महाशक्तिरसो नाम क्षौद्रैर्माषं लिहेत्सदा  ॥ २,२.११७ ॥
षण्मासेन जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ।
वत्सरात्सप्तकल्पानि जीवत्येव न संशयः  ॥ २,२.११८ ॥
इच्छावेगी महासिद्धः पराशक्तिसमो भवेत् ।
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां ताम्रं भवति काञ्चनम्  ॥ २,२.११९ ॥
पालाशबीजजं तैलं क्षौद्रैर्लेह्यं पलाष्टकम्  ।
क्रामकं ह्यनुपानं स्यात्सम्यक्छक्त्या प्रकाशितम्  ॥ २,२.१२० ॥
लोहितं वाथ वा कृष्णं वैक्रान्तं मारितं पलम्  ।
स्वर्णचूर्णपलैकं च द्विपलं शुद्धपारदम्  ॥ २,२.१२१ ॥
बालरण्डाजमूत्राभ्यां तत्सर्वं मर्दयेद्दिनम्  ।
शरपुङ्खा मेषशृङ्गी सर्पाक्षीकटुतुम्बिका  ॥ २,२.१२२ ॥
इन्द्रवारुणिका चैषां द्रवैर्मर्द्यं दिनत्रयम्  ।
तद्गोलं गर्भयन्त्रे तु रुद्ध्वा पच्याद्दिनत्रयम्  ॥ २,२.१२३ ॥
तुषाग्निना लघुत्वेन समुद्धृत्य विचूर्णयेत् ।
सप्तधा भृङ्गजैर्द्रावैर्भावितं चूर्णयेत्पुनः  ॥ २,२.१२४ ॥
त्रिफलात्र्यूषमध्वाज्यैः समं चूर्णं विमिश्रयेत् ।
माषैकैकं सदा खादेद्रसोऽयं नाटकेश्वरः  ॥ २,२.१२५ ॥
सर्वरोगजरामृत्यून् वत्सरान्नाशयत्यलम्  ।
दिव्यतेजा महाकायो जीवेदाचन्द्रतारकम्  ॥ २,२.१२६ ॥
मूलत्वचं ब्रह्मवृक्षाच्छायाशुष्कां विचूर्णिताम्  ।
पिबेन्निष्कद्वयां तक्रैः क्रामकं परमं शुभम्  ॥ २,२.१२७ ॥
सुशुद्धं श्वेतवैक्रान्तं सप्ताहं भाव्यमातपे  ।
अम्लवेतससम्पिष्टं तेनैव द्रुतिमाप्नुयात् ॥ २,२.१२८ ॥
एतद्द्रुतिं शुद्धसूतं समं क्षौद्रैर्दिनत्रयम्  ।
मर्दितं लेहयेन्माषं मासाद्बालो भवेन्नरः  ॥ २,२.१२९ ॥
वत्सराद्ब्रह्मतुल्यः स्याद्रसोऽयं बालसुन्दरः  ।
वाकुचीबीजकर्षैकं मध्वाज्याभ्यां लिहेदनु  ॥ २,२.१३० ॥
चतुःपलं शुद्धसूतं पलैकं मृतहाटकम्  ।
पलाशकुड्मलद्रावैस्तत्तैलैश्च दिनत्रयम्  ॥ २,२.१३१ ॥
मर्दयेत्तप्तखल्वे तु स्वर्णतुल्यं च गन्धकम्  ।
शोधितं निक्षिपेत्तस्मिन् पूर्वोक्तैर्मर्दयेद्दिनम्  ॥ २,२.१३२ ॥
माषमात्रां वटीं खादेद्वत्सरान्मृत्युजिद्भवेत् ।
जीवेद्ब्रह्मदिनं वीरो रसोऽयं ब्रह्मपञ्जरः  ॥ २,२.१३३ ॥
वानरीकाकतुण्ड्युत्थबीजचूर्णं समं समम्  ।
शाल्मलीत्वग्दलद्रावैर्भावयेद्दिवसत्रयम्  ॥ २,२.१३४ ॥
त्र्यहं च भृङ्गजैर्द्रावैर्भावितं चूर्णयेत्ततः  ।
पुरातनगुडैस्तुल्यं कर्षैकमनु भक्षयेत् ॥ २,२.१३५ ॥
रक्तभूमौ तु भूनागान् ग्राहयित्वा परीक्षयेत् ।
छेदे निर्याति रक्तं चेत्तान् स्वीकुर्यात्प्रयत्नतः  ॥ २,२.१३६ ॥
कृष्णवर्णागवाज्येन समेन सह तान् पचेत् ।
लोहजे चालयन् पात्रे यावत्सिन्दूरवर्णकम्  ॥ २,२.१३७ ॥
तत्सर्वं जायते भस्म तत्तुल्यं मृतपारदम्  ।
मधुनालोडितं सर्वं गुञ्जार्धार्धं विवर्धयन्  ॥ २,२.१३८ ॥
पश्चाद्गुञ्जां सदा खादेद्यावत्संवत्सरावधि  ।
शिवामृतो रसो नाम जरामृत्युहरो नृणाम्  ।
आयुर्ब्रह्मदिनं दत्ते शिवाम्बु पाययेदनु  ॥ २,२.१३९ ॥
एवं दिव्यरसायनैः समुचितैः सारातिसारैः शुभैः सिद्धं देहमनेकसाधनबलाद्येषां तु दृष्टं मया  ।
तानाराध्य च तेषु सारमखिलं संगृह्य शास्त्रादपि भूपानां विदुषां महामतिमतां प्रोक्तं हितार्थाय वै  ॥ २,२.१४० ॥


 २, ३
दिव्ययोगगुटिकारसायनं क्रामणेन रहितं न सिध्यति  ।
शीघ्रसिद्धिकरमेव सेव्यतां क्रामणार्थमनुपानमत्र वै  ॥ २,३.१ ॥
काकतुम्बी काकमाची निर्गुण्डी च कुमारिका  ।
गोजिह्वा सैन्धवं गुञ्जा ह्यार्द्रकं च समं समम्  ॥ २,३.२ ॥
पिष्ट्वा तेन प्रलेप्तव्या मूषा सर्वाङ्गुलावधि  ।
पारदं व्योमसत्त्वं च कान्तं तीक्ष्णं च मुण्डकम्  ॥ २,३.३ ॥
ताप्यसत्त्वं च तुल्यांशं सर्वं संचूर्ण्य मर्दयेत् ।
दिनं जम्बीरजैर्द्रावैस्तन्मूषायां विनिक्षिपेत् ॥ २,३.४ ॥
आच्छाद्यालेप्य कल्केन चान्धयित्वा विशोषयेत् ।
करीषाग्नौ दिवारात्रं पुटे पक्त्वा समुद्धरेत् ॥ २,३.५ ॥
पुनः प्रलिप्तमूषायां क्षिप्त्वा रुद्ध्वा पुटेत्ततः  ।
इत्येवं दशमूषासु प्रलिप्तासु विपाचयेत् ॥ २,३.६ ॥
जायते गुटिका दिव्या मृतसंजीवनी परा  ।
वक्त्रे शिरसि कण्ठे वा कर्णे वा धारिता करे  ॥ २,३.७ ॥
हेम्ना सुवेष्टिता सम्यग्वयःस्तम्भकरी परा  ।
वलीपलितकालाग्निमृत्युशङ्काविनाशनी  ॥ २,३.८ ॥
वर्षमात्रान्न संदेहो जीवेद्वर्षशतत्रयम्  ।
शुद्धपलैकं तु गवां क्षीरैः पिबेत्सदा  ॥ २,३.९ ॥
अनेन त्वनुपानेन देहे संक्रमते रसः  ।
समुखं पारदं कान्तं मुण्डलोहाभ्रसत्त्वकम्  ॥ २,३.१० ॥
तत्त्वं मृतं वज्रं सर्वं जम्बीरजैर्द्रवैः  ।
सप्ताहं मर्दयेत्तुल्यं कृत्वा गोलं समुद्धरेत् ॥ २,३.११ ॥
निर्गुण्डी सैन्धवं क्षौद्रं गोजिह्वा काकतुण्डिका  ।
पिष्ट्वा तु लेपयेद्गोलं सर्वतोऽङ्गुलमात्रकम्  ॥ २,३.१२ ॥
तं रुद्ध्वा वज्रमूषायां पचेद्यामं तु भूधरे  ।
लिप्त्वा रुद्ध्वा पुनः पाच्यमित्येवं पक्षमात्रकम्  ॥ २,३.१३ ॥
यवचिञ्चापलाशोत्थराजीकार्पासबीजकैः  ।
सुपिष्टैर्लेपयेन्मूषां तन्मध्ये पूर्वगोलकम्  ॥ २,३.१४ ॥
टङ्कणं श्वेतकाचं च दत्त्वा पृष्ठे निरुध्य च  ।
खदिराङ्गारयोगेन धमेद्यावद्द्रुतं भवेत् ॥ २,३.१५ ॥
ततस्तं विडलिप्तायां मूषायां च निवेशयेत् ।
तत्तुल्यं दापयेत्स्वर्णं जयेत्तं धमन् धमन्  ॥ २,३.१६ ॥
जीर्णे स्वर्णे समुद्धृत्य तप्तखल्वे विमर्दयेत् ।
त्र्यहं दिव्यौषधिद्रावैर्वज्रमूषान्धितं धमेत् ॥ २,३.१७ ॥
जायते गुटिका दिव्या नाम्ना वज्रेश्वरी परा  ।
वक्त्रस्था सा जरां मृत्युं हन्ति संवत्सरात्किल  ॥ २,३.१८ ॥
शस्त्रस्तम्भं च कुरुते ब्रह्मायुर्यच्छति ध्रुवम्  ।
कृष्णाष्टम्यां समादाय सहदेवीं सु चूर्णयेत् ॥ २,३.१९ ॥
कर्षैकां भक्षयेदाज्यैरनु स्यात्क्रामेण हितम्  ।
आरक्तं मेघनादं तु तथा पाषाणभेदकम्  ॥ २,३.२० ॥
स्त्रीस्तन्यसहितं पिष्ट्वा तेन मूषां प्रलेपयेत् ।
भगैकं मृतवज्रस्य स्वर्णचूर्णस्य षोडश  ॥ २,३.२१ ॥
क्षिप्त्वा तस्यां निरुध्याथ याममात्रं दृढं धमेत् ।
उद्धृत्य निक्षिपेत्खल्वे शुद्धसूतं च तत्समम्  ॥ २,३.२२ ॥
मर्दयेच्चार्द्रकद्रावैर्यावद्भवति गोलकः  ।
चण्डालीकन्दमादाय स्त्रीस्तन्येन सु पेषयेत् ॥ २,३.२३ ॥
अनेन गोलकं लिप्त्वा वज्रमूषायां निरोधयेत् ।
पक्त्वा गजपुटे ग्राह्या गुटिका वज्रसुन्दरी  ॥ २,३.२४ ॥
वर्षैकं धारयेद्वक्त्रे जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ।
ब्रह्मवृक्षस्य त्वक्चूर्णं क्षीरैर्नित्यं पलं पिबेत् ॥ २,३.२५ ॥
क्रामणं ह्यनुपानं स्यात्साधकस्यातिसिद्धिदम्  ।
तदुद्भवमलैर्लिप्तं ताम्रं तु धमनेन हि  ॥ २,३.२६ ॥
जायते कनकं दिव्यं सत्यं शंकरभाषितम्  ।
समुखस्य रसेन्द्रस्य पूर्ववत्काञ्चनं समम्  ॥ २,३.२७ ॥
जारयेद्विडयोगेन ततो मर्द्यं दिनत्रयम्  ।
दिव्यौषधैः सगोमूत्रैर्वज्रमूषान्धितं धमेत् ॥ २,३.२८ ॥
उद्धृत्य धारयेद्वक्त्रे गुटिका हेमसुन्दरी  ।
पलार्धं गन्धकं चाज्यैर्द्विगुणैर्लेहयेदनु  ॥ २,३.२९ ॥
वर्षैकेन जरां हन्ति जीवेदाचन्द्रतारकम्  ।
शुद्धसूतं मृतं वज्रं व्योमसत्त्वं सहाटकम्  ॥ २,३.३० ॥
अम्लवर्गे समं सर्वं मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ।
तद्गोलकं दृढं कृत्वा छायायां शोषयेत्ततः  ॥ २,३.३१ ॥
ब्रह्मकार्पासबीजानि राजिका यवचिञ्चिका  ।
वन्ध्या सर्वं समं पिष्ट्वा पूर्वगोलं प्रलेपयेत् ॥ २,३.३२ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्समुद्धृत्याथ लेपयेत् ।
रुद्ध्वा मूषायां धमेद्गाढं गुटिका वज्रखेचरी  ॥ २,३.३३ ॥
जायते धारिता वक्त्रे वत्सरान्मृत्युनाशिनी  ।
भूतारवटचूर्णं तु पलैकं सितया युतम्  ॥ २,३.३४ ॥
भक्षयेत्क्रामणार्थं तु ब्रह्मायुर्जायते नरः  ।
कार्पास्याः काकमाच्याश्च कन्यायाश्च दलद्रवैः  ॥ २,३.३५ ॥
शुद्धसूतं दिनं मर्द्यं क्षाल्यमम्लैः समुद्धरेत् ।
तद्रसं निष्कचत्वारि निष्कार्धं ताम्रचूर्णकम्  ॥ २,३.३६ ॥
पादोननिष्कमभ्रोत्थं सत्त्वं पादं च हाटकम्  ।
हेमतुल्यं मुण्डचूर्णं सर्वमम्लैर्विमर्दयेत् ॥ २,३.३७ ॥
दिनान्ते गोलकं कृत्वा जम्बीरस्योदरे क्षिपेत् ।
त्रिदिनं दोलकायन्त्रे पाचयेत्सारनालके  ॥ २,३.३८ ॥
उद्धृत्य धारयेद्वक्त्रे गुटिका व्योमसुन्दरी  ।
वर्षमात्राज्जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनं नरः  ॥ २,३.३९ ॥
चित्रमूलस्य चूर्णं तु सक्षौद्रं कान्तपात्रके  ।
आलोड्य भक्षयेत्कर्षमनु स्यात्क्रामणे हितम्  ॥ २,३.४० ॥
निष्कमेकं स्वर्णपत्त्रं त्रिनिष्कं शुद्धपारदम्  ।
जम्बीरशरपुङ्खोत्थद्रवैर्मर्द्यं दिनावधि  ॥ २,३.४१ ॥
तद्गोलं बन्धयेद्वस्त्रे पचेद्गोक्षीरपूरिते  ।
दोलायन्त्रे दिवारात्रं गुटिका हाटकेश्वरी  ॥ २,३.४२ ॥
जायते धारिता वक्त्रे जरामृत्युविनाशिनी  ।
वर्षमात्रान्न संदेहो जीवेद्वर्षायुतं नरः  ॥ २,३.४३ ॥
दिनैकं त्रिफलाचूर्णं क्वाथैः खदिरबीजकैः  ।
भावितं मधुसर्पिर्भ्यां पलैकं क्रामकं लिहेत् ॥ २,३.४४ ॥
रसनिष्कत्रयं शुद्धं निष्कैकं ताम्रचूर्णकम्  ।
चिञ्चाफलाम्लतक्राभ्यां खल्वे मर्द्यं दिनावधि  ॥ २,३.४५ ॥
तद्गोलं बन्धयेद्वस्रैस्तक्रचिञ्चाम्लपूरिते  ।
दोलायन्त्रे दिनं पच्याद्गुटिकार्कप्रभावती  ॥ २,३.४६ ॥
वर्षैकं धारयेद्वक्त्रे सूर्यतुल्यो भवेन्नरः  ।
पालाशबीजजं तैलं गोक्षीरैः कर्षमात्रकम्  ॥ २,३.४७ ॥
क्रामकं ह्यनुपानं स्याज्जरामृत्युहरं परम्  ।
स्वर्णमेकं कान्तमेकं पञ्चतारं द्विपारदम्  ॥ २,३.४८ ॥
त्रिभागं व्योमसत्त्वं स्यात्षड्भागं शुल्बचूर्णकम्  ।
सर्वमेतत्कृतं सूक्ष्मं तप्तखल्वे दिनत्रयम्  ॥ २,३.४९ ॥
मर्दयेदम्लवर्गेण दोलायन्त्रे सकाञ्जिके  ।
तद्गोलं त्रिदिनं पच्याद्गुटिका सुरसुन्दरी  ॥ २,३.५० ॥
जायते धारिता वक्त्रे वर्षान्मृत्युजरापहा  ।
भूतारवटमूलं च कर्षं क्षीरैः पिबेदनु  ॥ २,३.५१ ॥
स्वर्णतारार्कमुण्डं च वङ्गसीसाभ्रसत्त्वकम्  ।
एतत्सर्वं समं चूर्णं चूर्णांशं मृतवज्रकम्  ॥ २,३.५२ ॥
सर्वतुल्यं शुद्धसूतं सर्वं दिव्यौषधिद्रवैः  ।
मर्दयेद्दिनमेकं तु वज्रमूषान्धितं धमेत् ॥ २,३.५३ ॥
गुटिका वज्रतुण्डेयं जायते धारिता मुखे  ।
जरामृत्युं शस्त्रसंघं नाशयेद्वत्सरात्किल  ॥ २,३.५४ ॥
वज्रकायो महावीरो जीवेद्वर्षशतत्रयम्  ।
कुमार्याः स्वरसं ग्राह्यं गुडेन सह लोडयेत् ॥ २,३.५५ ॥
पलैकं क्रामकं लेह्यमनुपानं सदैव हि  ।
स्वर्णचूर्णं तु भागैकं त्रिभागं शुद्धपारदम्  ॥ २,३.५६ ॥
पादभागं मृतं वज्रं तत्सर्वं क्षीरकन्दजैः  ।
द्रवैश्च देवदाल्युत्थैस्तप्तखल्वे दिनावधि  ॥ २,३.५७ ॥
मर्दयेत्कान्तचूर्णं च वज्रतुल्यं क्षिपेच्च वै  ।
वज्रमूषान्धितं धाम्यं गुटिका कामसुन्दरी  ॥ २,३.५८ ॥
जायते धारिता वक्त्रे वर्षान्मृत्युजरापहा  ।
निष्कत्रयं ब्रह्मतैलं गवां क्षीरं पलद्वयम्  ॥ २,३.५९ ॥
मिश्रितं पाययेच्चानु लक्षायुर्जायते नरः  ।
लोहपात्रे द्रुते गन्धे पादांशं पारदं क्षिपेत् ॥ २,३.६० ॥
किंचिच्चाल्यं तु काष्ठेन मुहूर्तादवतारयेत् ।
शतावरी क्षीरकन्दो वज्रवल्लीन्द्रवारुणी  ॥ २,३.६१ ॥
पाठा पुनर्नवा चिञ्चा लाङ्गली सुरदालिका  ।
एतासां वस्त्रपूतैश्च द्रवैर्मर्द्यं दिनत्रयम्  ॥ २,३.६२ ॥
तस्मिन् पात्रे लोहमुष्ट्या छायाशुष्कं वटीकृतम्  ।
लोहसम्पुटगं रुद्ध्वा संधिं मृल्लवणैर्दृढम्  ॥ २,३.६३ ॥
तं धमेत्खदिराङ्गारे यावदारक्तमुद्धरेत् ।
उत्खन्योत्खन्य तन्मध्यादुद्धरेत्तद्रसं पुनः  ॥ २,३.६४ ॥
काचटङ्कणसंयुक्तं मूषायां चान्धितं पचेत् ।
गान्धारीगुटिका सिद्धा वर्षं वक्त्रे स्थिता सदा  ॥ २,३.६५ ॥
काकतुण्डीबीजतैलं कर्षैकं नस्यमाचरेत् ।
क्रामकं ह्यनुपानं स्याज्जीवेद्वर्षसहस्रकम्  ॥ २,३.६६ ॥
शुद्धसूतसमं गन्धं मर्दनात्कज्जलीकृतम्  ।
तत्ताम्रसम्पुटे रुद्ध्वा लवणेन मृदा दृढम्  ॥ २,३.६७ ॥
शुष्कं दीपाग्निना पच्याद्यामैकं भस्मयन्त्रके  ॥ २,३.६८ ॥
सम्पुटस्योर्ध्वलग्नं तत्समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ।
तुल्यपारदसंयुक्तं पूर्ववत्सम्पुटे पचेत् ॥ २,३.६९ ॥
उद्धृत्य तुल्यसूतेन संयुक्तं मर्दितं पचेत् ।
इत्येवं सप्तधा कुर्यात्पुनः पारदटङ्कणम्  ॥ २,३.७० ॥
तुल्यं तुल्यं क्षिपेत्तस्मिन् दिनं सर्वं विमर्दयेत् ।
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा ध्माते खोटो भवेद्रसः  ॥ २,३.७१ ॥
मार्तण्डी गुटिका ह्येषा वर्षैकं यस्य वक्त्रगा  ।
वलीपलितमुक्तोऽसौ जीवेदाचन्द्रतारकम्  ॥ २,३.७२ ॥
पलाशबीजजं तैलं पलैकं क्षीरतुल्यकम्  ।
क्रामणं प्रपिबेन्नित्यं तत्क्षणान्मूर्छितो भवेत् ॥ २,३.७३ ॥
तस्य वक्त्रे गवां क्षीरं स्तोकं स्तोकं निषेचयेत् ।
प्रबुद्धे क्षीरमन्नं स्याद्भोजने परमं हितम्  ॥ २,३.७४ ॥
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां ताम्रं भवति काञ्चनम्  ।
वायुवेगो महासिद्धश्छिद्रां पश्यति मेदिनीम्  ॥ २,३.७५ ॥
काकमाच्यमृताद्रावैः पारदं तालकं समम्  ।
मर्दयेद्दिनमेकं तु कृत्वा गोलं विशोषयेत् ॥ २,३.७६ ॥
निक्षिपेद्वज्रमूषायामाच्छाद्य लोहपर्पटैः  ।
रुद्ध्वा संधिं धमेद्गाढं खोटबद्धो भवेद्रसः  ॥ २,३.७७ ॥
लोहपर्पटकं दत्त्वा तद्वद्धाम्यं त्रिधा पुनः  ।
वर्षैकं धारयेद्वक्त्रे गुटिका तारकेश्वरी  ॥ २,३.७८ ॥
वाकुचीबीजकर्षैकं गवां क्षीरैः पिबेदनु  ।
व्योमसत्त्वं मृतं वज्रं स्वर्णतारार्कमुण्डकम्  ॥ २,३.७९ ॥
तीक्ष्णं कान्तं तालकं च शुद्धं कृत्वा विमिश्रयेत् ।
सूक्ष्मचूर्णं समं सर्वं चूर्णांशं शुद्धपारदम्  ॥ २,३.८० ॥
त्रिदिनं चाम्लवर्गेण मर्दितं चान्धितं धमेत् ।
विद्यावागीश्वरी ख्याता गुटिका वत्सरावधि  ॥ २,३.८१ ॥
यस्य वक्त्रे स्थिता तस्य जरा मृत्युर्न विद्यते  ।
कर्षं ज्योतिष्मतीतैलं क्रामणार्थं पिबेत्सदा  ॥ २,३.८२ ॥
वाक्पतिर्जायते धीरो जीवेच्चन्द्रार्कतारकम्  ।
कान्तपाषाणमाक्षीकं टङ्कणं कर्कटास्थि च  ॥ २,३.८३ ॥
स्नुह्यर्कक्षीरभूनागं सर्वमेतत्समं भवेत् ।
स्त्रीस्तन्येन दिनं मर्द्यं तेन मूषां प्रलेपयेत् ॥ २,३.८४ ॥
तन्मध्ये द्रुतसूतं तु वज्रभस्म समं समम्  ।
क्षिप्त्वा रुद्ध्वा पुटे पच्याद्गजाख्ये याममात्रकम्  ॥ २,३.८५ ॥
ततः प्रलिप्तमूषायां क्षिप्त्वा रुद्ध्वा धमेद्धठात् ।
एवं पुनः पुनः कार्यं वज्रसूतं मिलत्यलम्  ॥ २,३.८६ ॥
ततस्तस्यैव दातव्यं समं काचं सटङ्कणम्  ।
एवं मूषाशते देयं तुल्यं तुल्यं धमन् धमन्  ॥ २,३.८७ ॥
तेजःपुञ्जो रसेन्द्रोऽसौ भवेन्मार्तण्डसंनिभः  ।
गुटिका वज्रतुण्डेयं वक्त्रस्था मृत्युनाशिनी  ॥ २,३.८८ ॥
वर्षमात्रान्न संदेहो रुद्रतुल्यो भवेन्नरः  ।
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां पूर्ववत्काञ्चनं भवेत् ॥ २,३.८९ ॥
पञ्चाङ्गं भक्षयेत्कर्षं रुदन्त्या मधुसर्पिषा  ।
टङ्कणं कर्कटास्थीनि ऊर्णा चैव शिलाजतु  ॥ २,३.९० ॥
महिषीकर्णनेत्रोत्थं मलं स्त्रीस्तन्यकैः समम्  ।
पिष्ट्वा तल्लिप्तमूषायामभ्रसत्त्वं क्षिपेद्धमेत् ॥ २,३.९१ ॥
सत्त्वतुल्यं क्षिपेत्तत्र पूर्ववद्द्रुतपारदम्  ।
द्रवं दिव्यौषधीनां च दत्त्वा तत्रैव तद्धमेत् ॥ २,३.९२ ॥
मिलितो जायते बद्धः पूर्ववत्काचटङ्कणैः  ।
ध्मातो मूषाशतेनायं तेजःपुञ्जो भवेद्रसः  ॥ २,३.९३ ॥
वर्षैकं धारयेद्वक्त्रे शिवतुल्यो भवेन्नरः  ।
अजरामरकारीयं गुटिका गगनेश्वरी  ॥ २,३.९४ ॥
बिल्वबीजोत्थितं तैलं निष्कमात्रं पिबेदनु  ।
उदरे जायते वह्निः पिबेत्क्षीरं पुनः पुनः  ॥ २,३.९५ ॥
साक्षाज्जातिस्मरत्वं च कवित्वं श्रुतधारणम्  ।
खेचरत्वमदृश्यत्वं जायते नात्र संशयः  ॥ २,३.९६ ॥
अग्निमन्थो वज्रवल्ली सूरणं वनशूरणम्  ।
चित्रकश्च द्रवैरेषां शुद्धसूतं दिनावधि  ॥ २,३.९७ ॥
मर्दयेत्तप्तखल्वे तु तं रसं पलमात्रकम्  ।
पलं पलं तालवङ्गौ तत्सर्वं चाम्लवेतसैः  ॥ २,३.९८ ॥
मर्दयेद्दिनमेकं तु कृत्वा तं गोलकं पुनः  ।
चतुःपलां नागमूषां कृत्वा तस्यां तु तत्क्षिपेत् ॥ २,३.९९ ॥
चतुःपले शुद्धताम्रसम्पुटे तां निरोधयेत् ।
मृण्मूषायां तु तां रुद्ध्वा आरण्योत्पलकैः पुटेत् ॥ २,३.१०० ॥
शतद्वयप्रमाणैस्तु स्वाङ्गशीतं समुद्धरेत् ।
सर्वं दिव्यौषधद्रावैर्मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ॥ २,३.१०१ ॥
चतुर्निष्कमिता कार्या वटिका शोषयेत्ततः  ।
एकैकां वज्रमूषायां रुद्ध्वा तीव्राग्निना धमेत् ॥ २,३.१०२ ॥
आनन्दगुटिका ह्येषा वक्त्रस्था मृत्युनाशिनी  ।
वत्सरान्नात्र संदेहो जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ॥ २,३.१०३ ॥
तैलं वातारिबीजोत्थं गोक्षीरैर्निष्कमात्रकम्  ।
क्रामणार्थं पिबेन्नित्यं शीघ्रसिद्धिकरं परम्  ॥ २,३.१०४ ॥
वज्रभस्मसमं सूतं हंसपाद्या द्रवैस्त्र्यहम्  ।
मर्दितं द्वंद्वलिप्तायां मूषायां चान्धितं पुटेत् ॥ २,३.१०५ ॥
भूधराख्ये दिवारात्रौ समुद्धृत्याथ तस्य वै  ।
पूर्वांशं पारदं दत्त्वा हंसपाद्या द्रवैस्त्र्यहम्  ॥ २,३.१०६ ॥
मर्दितं द्वंद्वलिप्तायां मूषायां चान्धितं धमेत् ।
तत्खोटं धमनाच्छोध्यं काचटङ्कणयोगतः  ॥ २,३.१०७ ॥
नक्षत्राभं भवेद्यावत्तावद्धाम्यं पुनः पुनः  ।
तद्रसं व्योमसत्त्वं च काञ्चनं च समं समम्  ॥ २,३.१०८ ॥
समावर्त्य ततः कार्या गुटिका वक्त्रमध्यगा  ।
वज्रखेचरिका नाम वत्सरान्मृत्युनाशिनी  ॥ २,३.१०९ ॥
वलीपलितनिर्मुक्तो दिव्यकायो भवेन्नरः  ।
निर्गुण्डीमुनिचूर्णं तु कर्षमाज्यैः पिबेदनु  ॥ २,३.११० ॥
कान्तं शुल्बं समं चूर्णं वज्रमूषान्धितं धमेत् ।
तत्खोटसिद्धचूर्णं तु गन्धकाम्लेन मर्दयेत् ॥ २,३.१११ ॥
रुद्ध्वा सम्यक्पुटे पच्यात्समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन पुटेद्वारांश्चतुर्दश  ॥ २,३.११२ ॥
वज्रेण द्वंद्वितं स्वर्णमनेनैव तु रञ्जयेत् ।
मूषामध्ये धमन्नेवं सप्तवारं समं क्षिपेत् ॥ २,३.११३ ॥
तत्खोटं चूर्णितं भाव्यं स्त्रीपुष्पेण दिनावधि  ।
तत्तुल्यं द्रुतसूतं तु सर्वं यामं विमर्दयेत् ॥ २,३.११४ ॥
वेष्टयेद्भूर्जपत्त्रेण वस्त्रे बद्ध्वा पचेत्त्र्यहम्  ।
दोलायन्त्रे सारनाले जातं गोलं समुद्धरेत् ॥ २,३.११५ ॥
गान्धारी जीवनी चैव लाङ्गली चेन्द्रवारुणी  ।
एतासां पिण्डकल्केन वेष्टयेत्पूर्वगोलकम्  ॥ २,३.११६ ॥
अन्धयित्वा दिनं पच्याद्भूधरे तं समुद्धरेत् ।
पुनर्लेप्यं पुनः पाच्यं चतुर्दशदिनावधि  ॥ २,३.११७ ॥
गुटिका जायते दिव्या नाम्ना रत्नेश्वरी तथा  ।
वक्त्रस्था वर्षमात्रं तु नन्दितुल्यो भवेन्नरः  ॥ २,३.११८ ॥
जीवेद्वर्षसहस्राणि दिव्यतेजा महाबलः  ।
वर्षद्वादशपर्यन्तं यस्य वक्त्रे स्थिता तु सा  ॥ २,३.११९ ॥
तस्य प्रस्वेदसम्पर्कादष्टलोहानि काञ्चनम्  ।
जायन्ते नात्र संदेहः सत्यमीश्वरभाषितम्  ॥ २,३.१२० ॥
पञ्चाङ्गचूर्णं मध्वाज्यै रुदन्त्युत्थं लिहेदनु  ।
स्वर्णं कृष्णाभ्रसत्त्वं च तारं ताम्रं सुचूर्णितम्  ॥ २,३.१२१ ॥
समांशं द्वंद्वलिप्तायां मूषायां चान्धितं धमेत् ।
तत्खोटं भागचत्वारि भागैकं मृतवज्रकम्  ॥ २,३.१२२ ॥
माक्षिकं तीक्ष्णकान्तं च भागैकैकं सुचूर्णितम्  ।
समस्तं द्वंद्वलिप्तायां मूषायां चान्धितं धमेत् ॥ २,३.१२३ ॥
तत्खोटं सूक्ष्मचूर्णं तु चूर्णांशं द्रुतसूतकम्  ।
त्रिदिनं तप्तखल्वे तु मर्द्यं दिव्यौषधिद्रवैः  ॥ २,३.१२४ ॥
रुद्ध्वाथ भूधरे पच्यादहोरात्रात्समुद्धरेत् ।
द्रुतसूतं पुनस्तुल्यं दत्त्वा मर्द्यं पुटेत्तथा  ॥ २,३.१२५ ॥
इत्येवं सप्तवारांस्तु द्रुतं सूतं समं समम्  ।
दत्त्वा मर्द्यं पुटे पच्याज्जायते भस्मसूतकः  ॥ २,३.१२६ ॥
भस्मसूतसमं गन्धं दत्त्वा रुद्ध्वा धमेद्दृढम्  ।
जायते गुटिका दिव्या विख्याता दिव्यखेचरी  ॥ २,३.१२७ ॥
वर्षैकं धारयेद्वक्त्रे जीवेत्कल्पसहस्रकम्  ।
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां सर्वलोहस्य लेपनात् ॥ २,३.१२८ ॥
जायते कनकं दिव्यं समावर्ते न संशयः  ।
पलद्वयं भृङ्गराजद्रव्यं चानु पिबेत्सदा  ॥ २,३.१२९ ॥
पूर्वोक्तं भस्मसूतं वा गुञ्जामात्रं सदा लिहेत् ।
वर्षैकं मधुनाज्येन लक्षायुर्जायते नरः  ॥ २,३.१३० ॥
वलीपलितनिर्मुक्तो महाबलपराक्रमः  ।
स्वर्णं वैक्रान्तसत्त्वं च द्वंद्वितं जारयेद्रसे  ॥ २,३.१३१ ॥
समांशं तु भवेद्यावत्ततस्तेनैव सारयेत् ।
समेन जायते बद्धो धारयेत्तं मुखे सदा  ॥ २,३.१३२ ॥
संवत्सरप्रयोगेण जराकालापमृत्युजित् ।
कुमार्या दलजं द्रावं सितायुक्तं पिबेदनु  ॥ २,३.१३३ ॥
स्वर्णवैक्रान्तबद्धोऽयं ब्रह्मायुर्यच्छते नृणाम्  ।
वैक्रान्तसत्त्वतुल्यांशं शुद्धसूतं विमर्दयेत् ॥ २,३.१३४ ॥
दिनं दिव्यौषधद्रावैस्तद्गोलं निगडेन वै  ।
लिप्त्वा लवणगर्भायां वज्रमूष्यां निरोधयेत् ॥ २,३.१३५ ॥
छायायां शोषयेत्संधिं त्रिदिनं तुषवह्निना  ।
स्वेदयेद्वा करीषाग्नौ दिवारात्रमथोद्धरेत् ॥ २,३.१३६ ॥
तद्गोलं निगडेनैव लिप्त्वा तद्वन्निरुध्य च  ।
छायाशुष्कं धमेद्गाढं बन्धमायाति निश्चितम्  ॥ २,३.१३७ ॥
वर्षैकं धारयेद्वक्त्रे जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ।
वैक्रान्तगुटिका ह्येषा सर्वकामफलप्रदा  ॥ २,३.१३८ ॥
कर्षैकं त्रिफलाचूर्णं मध्वाज्याभ्यां लिहेदनु  ।
हेम्ना यद्द्वंद्वितं वज्रं कुर्यात्तत्सूक्ष्मचूर्णितम्  ॥ २,३.१३९ ॥
एतद्देयं गुह्यसूते मूषायामधरोत्तरम्  ।
पादमात्रं प्रयत्नेन रुद्ध्वा संधिं विशोषयेत् ॥ २,३.१४० ॥
भूधराख्ये दिनं पच्यात्समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ।
दिव्यौषधफलद्रावैस्तप्तखल्वे दिनावधि  ॥ २,३.१४१ ॥
रुद्ध्वाथ भूधरे पच्याद्दिनं लघुपुटैः पुटेत् ।
समुद्धृत्य पुनस्तद्वन्मर्द्यं रुद्ध्वा दिनत्रयम्  ॥ २,३.१४२ ॥
तुषाग्निना शनैः स्वेद्यमूर्ध्वाधः परिवर्तयन्  ।
जायते भस्मसूतोऽयं सर्वयोगेषु योजयेत् ॥ २,३.१४३ ॥
द्रुतसूतस्य भागैकं भागैकं पूर्वभस्मकम्  ।
शुद्धनागस्य भागैकं सर्वमम्लेन मर्दयेत् ॥ २,३.१४४ ॥
अन्धमूषागतं धाम्यं खोटो भवति तद्रसः  ।
धमेत्प्रकटमूषायां यावन्नागक्षयो भवेत् ॥ २,३.१४५ ॥
द्रुतसूतप्रकारेण द्रावयित्वा त्विमं रसम्  ।
निक्षिपेत्कच्छपे यन्त्रे विडं दत्त्वा दशांशतः  ॥ २,३.१४६ ॥
स्वर्णादिसर्वलोहानि क्रमेणैव च जारयेत् ।
प्रत्येकं षड्गुणं पश्चाद्वज्रद्वंद्वं च जारयेत् ॥ २,३.१४७ ॥
त्रिगुणं तु भवेद्यावत्ततो रत्नानि वै क्रमात् ।
जारयेद्द्रावितान्येव प्रत्येकं त्रिगुणं शनैः  ॥ २,३.१४८ ॥
ततो यन्त्रात्समुद्धृत्य दिव्यौषधद्रवैर्दिनम्  ।
मर्द्यं रुद्ध्वा धमेद्गाढं जायते गुटिका शुभा  ॥ २,३.१४९ ॥
पूजयेदङ्कुशीमन्त्रैर्नाम्नेयं दिव्यखेचरी  ।
यस्य वक्त्रे स्थिता ह्येषा स भवेद्भैरवोपमः  ॥ २,३.१५० ॥
दिव्यतेजा महाकायः खेचरत्वेन गच्छति  ।
यत्रेच्छा तत्र तत्रैव क्रीडते ह्यङ्गनादिभिः  ॥ २,३.१५१ ॥
महाकल्पान्तपर्यन्तं तिष्ठत्येव न संशयः  ।
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां ताम्रं भवति काञ्चनम्  ॥ २,३.१५२ ॥
पलाशपुष्पचूर्णं तु तिलाः कृष्णाः सशर्कराः  ।
सर्वं पलत्रयं खादेन्नित्यं स्यात्क्रामणे हितम्  ॥ २,३.१५३ ॥
चूर्णमश्वखुरस्यैव गुह्यसूते समं क्षिपेत् ।
त्रिदिनं मातुलुङ्गाम्लैस्तत्सर्वं मर्दयेद्दृढम्  ॥ २,३.१५४ ॥
सूततुल्यं मृतं वज्रं तस्मिन् क्षिप्त्वाथ मर्दयेत् ।
तप्तखल्वे दिनं चाम्लैस्तद्गोलं चान्धितं पुटेत् ॥ २,३.१५५ ॥
दिनैकं भूधरे यन्त्रे भागैकं पूर्वपारदम्  ।
क्षिप्त्वा तस्मिन् दृढं मर्द्यं मातुलुङ्गद्रवैर्दिनम्  ॥ २,३.१५६ ॥
रुद्ध्वाथ पूर्ववत्पच्यात्पुनर्देयश्च पारदः  ।
मर्द्यं पाच्यं यथापूर्वमेवं कुर्याच्च सप्तधा  ॥ २,३.१५७ ॥
रसं पुनः पुनर्दत्त्वा स्यादेवं भस्मसूतकः  ।
योजयेत्सर्वयोगेषु जरामृत्युहरो भवेत् ॥ २,३.१५८ ॥
भागैकं नागचूर्णस्य भागैकं पूर्वभस्मनः  ।
द्रुतसूतस्य भागैकं खोटं कुर्याच्च पूर्ववत् ॥ २,३.१५९ ॥
तद्वद्धाम्यं गते नागे द्रावितं जारयेत्पुनः  ।
पूर्ववल्लोहरत्नान्तं जीर्णे बद्धा स्थिता मुखे  ॥ २,३.१६० ॥
प्रचण्डखेचरीनाम्नी गुटिका खे गतिप्रदा  ।
पूर्ववल्लभते वीरः फलमत्यन्तदुर्लभम्  ॥ २,३.१६१ ॥
निर्गुण्डीमूलचूर्णं तु कर्षं तक्रैः पिबेदनु  ।
शुद्धसूतस्य दातव्यं कलांशं मृतवज्रकम्  ॥ २,३.१६२ ॥
तत्सर्वमम्लवर्गेण तप्तखल्वे दिनत्रयम्  ।
मर्दयित्वा ततस्तेन लेपयेत्समभागतः  ॥ २,३.१६३ ॥
पक्वबीजस्य पत्त्राणि तानि भानुदलैः पुनः  ।
वेष्टितानि निरुध्याथ निखनेच्चुल्लिगर्भतः  ॥ २,३.१६४ ॥
आच्छाद्य ज्वालयेत्तत्र काष्ठाग्निं दिवसत्रयम्  ।
उद्धृत्य द्वंद्वलिप्तायां मूषायां तं निरोधयेत् ॥ २,३.१६५ ॥
करीषाग्नौ पुटे पच्यादहोरात्रात्समुद्धरेत् ।
वासनामुखिते सूते तुल्यमेतद्विनिक्षिपेत् ॥ २,३.१६६ ॥
अम्लेन मर्दयेद्यामं जातं गोलं समुद्धरेत् ।
क्षिपेज्जम्बीरगर्भे तं वस्त्रे बद्ध्वा त्र्यहं पचेत् ॥ २,३.१६७ ॥
दोलायन्त्रे सारनाले जायते गुटिका शुभा  ।
कङ्कालखेचरी नाम्ना वक्त्रस्था मृत्युनाशिनी  ॥ २,३.१६८ ॥
वर्षैकं धारयेद्यस्तु स जीवेद्ब्रह्मणो दिनम्  ।
गन्धकं गुग्गुलुं तुल्यमाज्यैः कर्षं लिहेदनु  ॥ २,३.१६९ ॥
कृष्णाभ्रकस्य सत्त्वं तु कान्तमाक्षीककाञ्चनम्  ।
तीक्ष्णं सौवीरचूर्णं च तुल्यं रुद्ध्वा धमेद्दृढम्  ॥ २,३.१७० ॥
तत्खोटं सूक्ष्मचूर्णं तु द्रुतसूतसमं भवेत् ।
सूतार्धं मारितं वज्रं सर्वमम्लेन मर्दयेत् ॥ २,३.१७१ ॥
दिनैकं तप्तखल्वे तु तं रुद्ध्वा भूधरे पचेत् ।
अहोरात्रात्समुद्धृत्य तत्समं पूर्वसूतकम्  ॥ २,३.१७२ ॥
दत्त्वा दिव्यौषधद्रावैर्मर्द्यं सर्वं दिनावधि  ।
पूर्ववद्भूधरे पच्याद्द्रुतसूतं पुनः समम्  ॥ २,३.१७३ ॥
दत्त्वा मर्द्यं पुनः पच्यादित्येवं सप्तवारकम्  ।
एतद्भस्मसमं गन्धं दत्त्वा चान्ध्यं धमेद्दृढम्  ॥ २,३.१७४ ॥
जायते गुटिका दिव्या कालविध्वंसिका परा  ।
यस्य वक्त्रे स्थिता ह्येषा तस्य कालः करोति किम्  ॥ २,३.१७५ ॥
वर्षषट्कप्रयोगेण जीवेत्कल्पसहस्रकम्  ।
तद्गात्रस्वेदमात्रेण सर्वलोहानि काञ्चनम्  ॥ २,३.१७६ ॥
जायन्ते नात्र संदेहः शिवाम्बु क्रामकं पिबेत् ।
स्वर्णतारार्ककान्तं च तीक्ष्णचूर्णं समं समम्  ॥ २,३.१७७ ॥
द्वंद्वमेलापलिप्तायां मूषायां चान्धितं धमेत् ।
तत्खोटं चूर्णितं कृत्वा चाभिषिक्तं तु पूर्ववत् ॥ २,३.१७८ ॥
समुखे जारयेत्सूते यावत्पञ्चगुणं क्रमात् ।
दिव्यौषधद्रवैस्तं वै मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ॥ २,३.१७९ ॥
अन्धमूषागतं ध्मातं जायते गुटिका शुभा  ।
नाम्ना पञ्चानना धार्या वक्त्रे संवत्सरावधि  ॥ २,३.१८० ॥
वलीपलितनिर्मुक्तो जीवेच्चन्द्रार्कतारकम्  ।
हस्तिकर्णी समूला तु चूर्ण्या मध्वाज्यसंयुता  ॥ २,३.१८१ ॥
स्निग्धभाण्डे तु तां रुद्ध्वा धान्यराशौ निवेशयेत् ।
त्रिसप्ताहात्समुद्धृत्य पलैकं भक्षयेदनु  ॥ २,३.१८२ ॥
ऋद्धिखण्डे तु यत्प्रोक्तं विविधं रसबन्धनम्  ।
अत्र तस्यैव वक्ष्यामि देहवेधक्रमं यथा  ॥ २,३.१८३ ॥
जारितैर्बन्धितैस्तैस्तै रसराजैः पृथक्पृथक् ।
कारयेद्गुटिकां दिव्यां बदराण्डप्रमाणकाम्  ॥ २,३.१८४ ॥
सा धार्या वत्सरं वक्त्रे स्वानुरूपफलप्रदा  ।
गुटिका शतवेधी स्याद्युगायुष्यकरी नृणाम्  ॥ २,३.१८५ ॥
सहस्रवेधी गुटिका अष्टकल्पान्तरक्षिका  ।
लक्षवेधकरी या तु सा दत्ते विष्णुवद्बलम्  ॥ २,३.१८६ ॥
वेधिका दशलक्षे या सा रुद्रपददायिनी  ।
कोटिवेधकरी या सा ईश्वरत्वकरी नृणाम्  ॥ २,३.१८७ ॥
वेधिका दशकोटीनां सा सदाख्यपदप्रदा  ।
गुटिकार्बुदवेधी या सा श्रीकण्ठपदप्रदा  ॥ २,३.१८८ ॥
सम्यग्भवपदं दत्ते गुटिका शङ्खवेधिका  ।
धूम्रवेधी तु या सिद्धा सा शक्तिपददायिनी  ॥ २,३.१८९ ॥
पराशक्तिपदं दत्ते स्पर्शवेधकरी तु या  ।
शब्दवेधकरा या तु सा यस्य वत्सरावधि  ॥ २,३.१९० ॥
वक्त्रे स्थिता स वै सिद्धो नित्यं नित्यपदं लभेत् ।
स्वेच्छाचारी वज्रकायो वज्रपातैर्न भिद्यते  ॥ २,३.१९१ ॥
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां सर्वलोहानि काञ्चनम्  ।
जायन्ते स्वेदसम्पर्काद्गात्रसंस्पर्शनादपि  ॥ २,३.१९२ ॥
सर्वेषामुक्तयोगानामनु स्याच्छुद्धगन्धकम्  ।
पलार्धं भक्षयेन्नित्यं रससंक्रामणे हितम्  ॥ २,३.१९३ ॥
कालि कालि महाकालि मांसशोणितभोजिनि  ।
रक्तकृष्णमुखे देवि रससिद्धिं ददस्व मे  ॥ २,३.१९४ ॥
स्वाहा अनेन सिद्धमन्त्रेण शक्तिचक्रं प्रपूजयेत् ।
कालिकां भैरवं सिद्धान् कुमारीं साधितं रसम्  ॥ २,३.१९५ ॥
ततो रसायनं दिव्यं सेवयेत्सिद्धिमाप्नुयात् ।
गुटिकां धारयेद्वक्त्रे पूर्वमन्त्रं जपेत्सदा  ॥ २,३.१९६ ॥
रसमन्त्रप्रयोगेण शीघ्रं सिद्धिमवाप्नुयात् ।
कालान्तरससिद्धिर्या प्रोक्ता मन्थानभैरवे  ॥ २,३.१९७ ॥
तदर्थं पञ्च तत्त्वानि षष्ठं जीवं च साधयेत् ।
काकिन्याः पुष्पकाले तु सङ्गं कृत्वा समाहरेत् ॥ २,३.१९८ ॥
तद्योनिस्थं रजोबीजं गगनं तं विदुर्बुधाः  ।
काकिन्युत्पन्नपुत्रस्य सद्योविड्वायुरुच्यते  ॥ २,३.१९९ ॥
तेजस्तु काकिनीपुष्पं जलं तत्पुत्रशोणितम्  ।
काकिनीपुत्रसर्वाङ्गं पृथिवीतत्त्वमुच्यते  ॥ २,३.२०० ॥
रससेवकदेहोत्थवीर्यं जीवस्तु कथ्यते  ।
तत्प्रत्येकं कोटिवेधं कर्षैकं रससंयुतम्  ॥ २,३.२०१ ॥
कृत्वा संरक्षयेद्भिन्नं सुपिष्टं गोलकीकृतम्  ।
उन्नतं पौरुषं यावद्विस्तारेण तदर्धकम्  ॥ २,३.२०२ ॥
कुर्यात्ताम्रकटाहं तु स्थूलं यावत्षडङ्गुलम्  ।
चतुर्मुखस्य कोष्ठस्य पृष्ठे धार्यं दृढं यथा  ॥ २,३.२०३ ॥
गोघृतं नरतैलं च समभागेन मेलयेत् ।
तेनापूर्य कटाहं तं सिद्धचक्रं ततोऽर्चयेत् ॥ २,३.२०४ ॥
कुमारीगुरुदेवाग्नीन् भैरवं भैरवीयुतम्  ।
तर्पयेद्बलिमांसेन क्षेत्रपालं च पूजयेत् ॥ २,३.२०५ ॥
धमनं तत्र कुर्वीत चतुर्दिक्षु शनैः शनैः  ।
चतुर्भिर्वङ्कनालैश्च खदिराङ्गारयोगतः  ॥ २,३.२०६ ॥
सुतप्तं फेननिर्मुक्तं निर्धूमं च यदा भवेत् ।
चन्द्रार्कग्रहनक्षत्रदेवताभुवनानि च  ॥ २,३.२०७ ॥
नमस्कृत्य गुरुं देवं देहं तत्र विनिक्षिपेत् ।
सुद्रुतं तं विजानीयान्निक्षिपेत्पार्थिवं रसम्  ॥ २,३.२०८ ॥
धमन्नत्रैव यत्नेन यावत्तत्कल्कतां व्रजेत् ।
अप्तत्त्वाख्यं रसं तस्मिन् क्षिपेद्रक्तं भवेत्तु तत् ॥ २,३.२०९ ॥
वायुयुक्तं रसं क्षिप्त्वा शुभ्रवर्णं प्रजायते  ।
तेजोयुक्तं रसं क्षिप्याद्घनीभूतं भवेत्तु तत् ॥ २,३.२१० ॥
तत आकाशसंयुक्तं रसं तत्र विनिक्षिपेत् ।
आवर्तितं सुवर्णाभं जायते तत्र निक्षिपेत् ॥ २,३.२११ ॥
जीवयुक्तं रसं दिव्यं ततो हुंकारमुच्चरेत् ।
कृत्वा तत्र महारावं हुंकारत्रयसंयुतम्  ॥ २,३.२१२ ॥
ततश्चोत्तिष्ठते सिद्धः पूर्वाह्णे भास्करो यथा  ।
दिव्यतेजा महाकायो महाबलपराक्रमः  ॥ २,३.२१३ ॥
नवनागसहस्राणां बलं तस्याधिकं भवेत् ।
जीवते वज्रदेहः सन् सत्यं सत्यं शिवोदितम्  ॥ २,३.२१४ ॥
जराजर्जरिताङ्गानामन्धानां पङ्गुकुष्ठिनाम्  ।
नष्टवाग्जडषण्डानां कुब्जानां कुष्ठदेहिनाम्  ॥ २,३.२१५ ॥
अनेकव्याधियुक्तानां भ्रान्तोन्मत्तपिशाचिनाम्  ।
किं पुनः स्वच्छदेहानां भूपानां रससेविनाम्  ॥ २,३.२१६ ॥
वीराणां साधकानां च दिव्यसिद्धिप्रदो भवेत् ।
तस्माद्वीरतरो योऽत्र भैरवोऽसौ न संशयः  ॥ २,३.२१७ ॥
वज्रकायो भवेत्सिद्धो मेधावी दिव्यरूपवान्  ।
अर्धयोजनविस्तीर्णं विमानं चाप्सरोयुतम्  ॥ २,३.२१८ ॥
आयाति नात्र संदेहस्तस्य सिद्धस्य सम्मुखम्  ।
तत्रारूढो रुद्रलोके क्रीडते भैरवो यथा  ॥ २,३.२१९ ॥
क्षुत्पिपासाविनिर्मुक्तो जगन्नाशे न नश्यति  ।
भुञ्जानः सर्वभोगांश्च योगिनां स प्रियो भवेत् ।
इच्छासिद्धो महावीरो नित्यानन्दमयो भवेत् ॥ २,३.२२० ॥
दृष्ट्वा समस्तमनुभूय रसायनेषु सारातिसारसुखसाध्यतरं नराणाम्  ।
देहस्य दार्ढ्यकरणे गुटिकाप्रयोगाः प्रोक्ताः परं शिवकराः सततं सुसिद्ध्यै  ॥ २,३.२२१ ॥


 २, ४
सूतगन्धगगनायसशुल्बं मारितं च परमामृतीकृतम्  ।
इष्टमेकमपि मूलिकागणं देहसिद्धिकरमाशु सेवितम्  ॥ २,४.१ ॥
मृतकान्ताभ्रकं सूतं गन्धं भृङ्गविडङ्गकम्  ।
त्वग्वर्जं बिल्वबीजं च प्रत्येकं पलषोडश  ॥ २,४.२ ॥
त्रिंशत्पलं त्र्यूषणं च त्रिंशत्त्रिंशद्घृतं मधु  ।
चित्रमूलं दशपलं सर्वं चूर्णं विलोडयेत् ॥ २,४.३ ॥
पलानि त्रिफलायास्तु विंशपूर्वं चतुःशतम्  ।
क्वाथ्यमष्टगुणैस्तोयैर्ग्राह्यमष्टावशेषितम्  ॥ २,४.४ ॥
कषायं भावयेत्तेन मासैकं पूर्वलोडितम्  ।
लोहपात्रे खरे घर्मे तत्पलार्धं सदा पिबेत् ॥ २,४.५ ॥
क्षीरैः शयनकाले तु वर्षान्मृत्युजरापहम्  ।
बालो निबिडसंधिश्च जीवेच्चन्द्रार्कतारकम्  ॥ २,४.६ ॥
महारसायनं दिव्यं कामिनीशततोषकम्  ।
अग्निवर्णं क्षिपेत्क्षीरे कृष्णाभ्रं वह्नितापितम्  ॥ २,४.७ ॥
भिन्नपत्त्रं ततः कृत्वा जलमध्ये विनिक्षिपेत् ।
त्रिंशत्पलानि यत्नेन मरिचं पलपञ्चकम्  ॥ २,४.८ ॥
चूर्णितं निक्षिपेत्तस्मिंस्त्रिदिनान्ते समुद्धरेत् ।
तत्सर्वं पेषयेच्छ्लक्ष्णं सितवस्त्रेण बन्धयेत् ॥ २,४.९ ॥
जलपूर्णे घटे घर्मे दोलायन्त्रेण धारयेत् ।
शुष्के तोये पुनस्तोयं दद्याद्यावज्जले गतम्  ॥ २,४.१० ॥
तदभ्रकं ततो वस्त्रं संत्यजेद्रक्षयेज्जलम्  ।
त्रिंशद्भागं ततः कुर्यात्तज्जलं साभ्रकं सुधीः  ॥ २,४.११ ॥
तद्भागैकेन संलोड्य पलैकं श्वेततण्डुलात् ।
त्रिंशत्पले गवां क्षीरे तत्पचेच्चाथ शीतलम्  ॥ २,४.१२ ॥
मध्वाज्यैर्द्विपलैर्युक्तं निष्कैकैश्च मरीचकैः  ।
साधको भक्षयेन्नित्यं मासान्मृत्युजरापहम्  ॥ २,४.१३ ॥
केशा दन्ता नखास्तस्य पतन्ति ह्युद्भवन्ति च  ।
वज्रकायो भवेत्सिद्धो वायुवेगो महाबलः  ॥ २,४.१४ ॥
अमृताभ्रकयोगोऽयं शम्भुना गदितः पुरा  ।
मृताभ्रं गन्धकं शुद्धं कणा सर्वं समं घृतैः  ॥ २,४.१५ ॥
कर्षैकं भक्षयेन्नित्यं वर्षान्मृत्युजरापहम्  ।
कोरण्टकस्य पत्त्राणि मृताभ्रं गन्धकं समम्  ॥ २,४.१६ ॥
तत्सर्वं नीलिकाद्रावैः सप्ताहं भाव्यमातपे  ।
तत्कर्षैकं पिबेत्क्षीरैरब्दान्मृत्युजरापहम्  ॥ २,४.१७ ॥
मृताभ्रकस्य कर्षैकं गवां क्षीरं पलं तथा  ।
समूलपत्त्रां सर्पाक्षीं सार्द्रां पिष्ट्वा च गन्धकम्  ॥ २,४.१८ ॥
एकीकृत्य पिबेत्सर्वं वर्षैकेन जरां जयेत् ।
वज्रकायः खेचरश्च जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ॥ २,४.१९ ॥
मृताभ्रं कान्तलोहं च त्रिफला मागधी समम्  ।
पञ्चाङ्गं बदरीचूर्णमभ्रतुल्यं नियोजयेत् ॥ २,४.२० ॥
सितामध्वाज्यसंयुक्तं पलार्धं भक्षयेत्सदा  ।
हन्ति वर्षाज्जरां मृत्युमायुः स्याद्ब्रह्मणो दिनम्  ॥ २,४.२१ ॥
अमृतक्रीडे विष्णुसंवरणि स्वाहा  ।
अनेन मन्त्रेण सर्वे अभ्रकयोगा अभिमन्त्र्य भक्षणीयाः  ।
मृतं कान्तं तिलाः कृष्णा बदरीफलचूर्णकम्  ।
काकतुण्डीबीजचूर्णं सर्वं तुल्यं प्रकल्पयेत् ॥ २,४.२२ ॥
शाल्मलीमल्लिपत्त्राणां द्रवैर्भाव्यं दिनत्रयम्  ।
त्रिदिनं भृङ्गजैर्द्रावैर्भावितं शोषयेत्पुनः  ॥ २,४.२३ ॥
तस्मिन् तुल्यं गुडं क्षिप्त्वा वटिकाः कर्षमात्रकाः  ।
रुदन्त्युत्थद्रवैः क्षीरैर्मध्वाज्याभ्यां पिबेत्सदा  ॥ २,४.२४ ॥
वर्षैकेन जरां मृत्युं हन्ति सत्यं न संशयः  ।
मृतं कान्तं कृष्णतिलांस्त्रिफलां चूर्णयेत्समम्  ॥ २,४.२५ ॥
शाल्मलीकेतकीद्रावैर्लोडितं कान्तपात्रके  ।
स्थितं रात्रौ पिबेत्प्रातः पलार्धं मृत्युनाशनम्  ॥ २,४.२६ ॥
वत्सरैकाज्जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ।
कान्तभस्म कणाचूर्णं निम्बनिर्यासमेव च  ॥ २,४.२७ ॥
त्रिफलातुल्यतुल्यांशं मध्वाज्याभ्यां पलार्धकम्  ।
लिहेन्मासाष्टकं नित्यं जीवेद्ब्रह्मदिनं नरः  ॥ २,४.२८ ॥
कुष्ठखण्डानि संपाच्य कषाये त्रैफले समे  ।
शोषयित्वा विचूर्ण्याथ तानि कान्तं मृतं समम्  ॥ २,४.२९ ॥
मध्वाज्याभ्यां लिहेत्कर्षं वर्षान्मृत्युजरापहम्  ।
कोरण्टपत्त्रचूर्णं तु कान्तभस्म तिला गुडम्  ॥ २,४.३० ॥
तुल्यं भक्ष्यं पलार्धं तद्वर्षान्मृत्युजरापहम्  ।
कान्तभस्म समं गन्धं तैलैर्ज्योतिष्मतीभवैः  ॥ २,४.३१ ॥
लिहेन्नित्यं चतुर्निष्कं ब्रह्मायुर्जायते नरः  ।
बृहस्पतिसमो वाचा वत्सराद्भवति ध्रुवम्  ॥ २,४.३२ ॥
मृततीक्ष्णं त्रयो भागाः शुद्धगन्धाष्टभागकम्  ।
घर्मे भाव्यं त्रिसप्ताहं तत्सर्वं कन्यकाद्रवैः  ॥ २,४.३३ ॥
गोक्षीरैस्तत्पिबेत्कर्षं जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ।
वर्षमात्रान्न संदेहो दिव्यतेजा महाबलः  ॥ २,४.३४ ॥
मृतं कान्तं शिला शुद्धा तुल्यं मध्वाज्यकैर्लिहेत् ।
निष्कं निष्कं तु वर्षैकं जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ॥ २,४.३५ ॥
त्रिनिष्कं मृततीक्ष्णं तु मुण्डं वा कान्तमेव वा  ।
पिबेद्धारोष्णपयसा वयःस्तम्भकरं नृणाम्  ॥ २,४.३६ ॥
वर्षद्वयप्रयोगेण जीवेदाचन्द्रतारकम्  ।
सम्यक्कान्तमये पात्रे धात्रीचूर्णं शिवाम्बुना  ॥ २,४.३७ ॥
रात्रौ पलैकं संलिप्य प्रातरुत्थाय भक्षयेत् ।
वलीपलितनिर्मुक्तो वत्सरान्मृत्युजिद्भवेत् ॥ २,४.३८ ॥
लेपयेत्कान्तपात्रान्तः पलैकं त्रिफलामधु  ।
दिवारात्रं स्थितं पेयं तन्नित्यं तु शिवाम्बुना  ।
वर्षान्मृत्युं जरां हन्ति जीवेद्वर्षशतत्रयम्  ॥ २,४.३९ ॥
ओं हः अमृते अमृतशक्ति अमृतगन्धोपजीवि निष्पन्नं चन्द्रामृतमाज्ञापितंकुरु कुरुस्वाहा हे हे हं हः गमिति गन्धकलोहयोर्भक्षणमन्त्रः  ।
सर्वेषां लोहयोगानामनु स्यात्क्षीरपानकम्  ।
आस्वादयेत्स्वादुमुस्तानां स्वरसं दन्तपीडितम्  ॥ २,४.४० ॥
मूलानि भक्षयेत्तासामास्यवैरस्यशान्तये  ।
बद्धे कोष्ठे तु दीप्ताग्नौ तप्तं क्षीरं पिबेत्सदा  ॥ २,४.४१ ॥
स्नानमर्दनतीक्ष्णोष्णं विष्टम्भे सति वर्जयेत् ।
ताम्बूलं भक्षयेन्नित्यं सकर्पूरं मुहुर्मुहुः  ॥ २,४.४२ ॥
सम्यग्जीर्णे तु दीप्ताग्नौ पिबेत्पश्चाद्बुभुक्षितः  ।
शृतं क्षीरं ततोऽन्नं च सेव्यं लौहरसायने  ॥ २,४.४३ ॥
ब्रह्मवृक्षस्य पञ्चाङ्गं छायाशुष्कं सुचूर्णितम्  ।
मध्वाज्याभ्यां लिहेत्कर्षं वर्षैकेन जरां जयेत् ॥ २,४.४४ ॥
जीवेद्वर्षसहस्रैकं दिव्यतेजा महाबलः  ।
ब्रह्मवृक्षस्य पुष्पाणि छायाशुष्काणि कारयेत् ॥ २,४.४५ ॥
त्रिंशत्पलं तु तच्चूर्णं चतुर्विंशत्पलं घृतम्  ।
एकीकृत्य क्षिपेद्भाण्डे तं रुद्ध्वा धान्यराशिगम्  ॥ २,४.४६ ॥
कृत्वा मासात्समुद्धृत्य भागान् कुर्याच्चतुर्दश  ।
भागैकं भक्षयेन्नित्यं भुञ्जीत कान्तभाजने  ॥ २,४.४७ ॥
एवं मासत्रयं कुर्याद्वज्रकायो भवेन्नरः  ।
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां ताम्रमायाति काञ्चनम्  ॥ २,४.४८ ॥
ब्रह्मवृक्षस्य बीजानि चूर्णितानि घृतैः सह  ।
पूर्ववद्धान्यमध्ये तु क्षिप्त्वा मासात्समुद्धरेत् ॥ २,४.४९ ॥
पलैकैकं सदा खादेद्वत्सरान्मृत्युजिद्भवेत् ।
वलीपलितनिर्मुक्तो जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ॥ २,४.५० ॥
ब्रह्मबीजोत्थितं तैलं गवां क्षीरैः पलद्वयम्  ।
तुल्यैः पिबेद्भवेन्मूर्छा सिञ्चेत्तस्य मुखे पयः  ॥ २,४.५१ ॥
बोधे क्षीरौदनं दद्यान्मासाज्ज्ञानी भवेन्नरः  ।
द्वितीये शुक्रतुल्यः स्यात्तृतीये वज्रवद्भवेत् ॥ २,४.५२ ॥
दूरश्रावी चतुर्थे तु पञ्चमे खेगतिर्भवेत् ।
मासषट्के स्वयं कर्ता शिवतुल्यपराक्रमः  ॥ २,४.५३ ॥
महाकल्पान्तपर्यन्तं जीवेद्वर्षैकसेवनात् ।
ब्रह्मवृक्षमतिस्थूलं छेदयेदूर्ध्वभागतः  ॥ २,४.५४ ॥
अधो रक्ष्यं त्रिहस्तं स्यात्तस्य मूर्ध्नि बिलं कृतम्  ।
पक्वधात्रीफलैः पूर्यं तत्काष्ठेन निरुध्य च  ॥ २,४.५५ ॥
कुशैस्तु वेष्टयेत्सर्वं लेप्यं मृद्गोमयैः पुनः  ।
आवेष्ट्य वस्त्रखण्डेन लिम्पेन्मृद्गोमयैस्ततः  ॥ २,४.५६ ॥
शुष्के गजपुटं देयं परितोऽरण्यकोत्पलैः  ।
स्वाङ्गशीतलमुद्धृत्य सद्रवाणि फलानि च  ॥ २,४.५७ ॥
क्षिपेन्मध्वाज्यसंयुक्ते भाण्डे तान्येव भक्षयेत् ।
यथेष्टं भूगृहान्तस्थः क्षीराहारी जरां जयेत् ॥ २,४.५८ ॥
मासद्वयेन वसुधां छिद्रां पश्यति निश्चितम्  ।
जीवेद्ब्रह्मदिनं यावत्सर्पवत्कञ्चुकं त्यजेत् ॥ २,४.५९ ॥
श्वेतपालाशपञ्चाङ्गं चूर्णितं मधुना सह  ।
कर्षैकं भक्षयेन्नित्यं मासान्मृत्युजरापहम्  ॥ २,४.६० ॥
ब्रह्मायुर्जायते सिद्धो वर्षमात्रान्न संशयः  ।
अजाघृतेन तद्बीजमेकैकं भक्षयेत्सदा  ॥ २,४.६१ ॥
शरीरं भस्मना मर्द्यं मासान्मृत्युजरां जयेत् ।
जीवेद्ब्रह्मदिनं यावद्दिव्यकायो भवेन्नरः  ॥ २,४.६२ ॥
अन्ये योगा यथा रक्ते ब्रह्मवृक्षे च ये गुणाः  ।
तथैव श्वेतपालाशे भवेयुः साधकस्य वै  ॥ २,४.६३ ॥
अमृतं कुरु कुरु अमृतमालिन्यै नमः  ।
अनेन मन्त्रेण सर्वयोगाः सप्ताभिमन्त्रिता भक्षणीयाः  ।
शुक्लपक्षेऽथ पूर्णायां पुष्ये वा श्रवणे तथा  ।
रेवत्यां वाथ सम्पूज्य मुण्डीपञ्चाङ्गमुद्धरेत् ॥ २,४.६४ ॥
छायाशुष्कं तु तच्चूर्णं कर्षं गोपयसा सह  ।
वर्षैकेन जरां हन्ति जीवेद्वर्षशतत्रयम्  ॥ २,४.६५ ॥
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां ताम्रं सौवर्णतां व्रजेत् ।
तच्चूर्णं तु घृतैर्लेह्यं तद्वत्स्याद्बलमद्भुतम्  ॥ २,४.६६ ॥
ओं नमोऽमृतोद्भवाय अमृतं कुरु कुरु स्वाहा ओं ह्रां सः  ।
इति औषधभक्षणमन्त्रः  ।
छायाशुष्कं देवदालीपञ्चाङ्गं चूर्णयेत्ततः  ।
मध्वाज्याभ्यां लिहेत्कर्षं वर्षान्मृत्युजरां जयेत् ॥ २,४.६७ ॥
जीवेत्कल्पसहस्रं तु रुद्रतुल्यो भवेन्नरः  ।
तच्चूर्णं कर्षमात्रं तु नित्यं पेयं शिवाम्बुना  ॥ २,४.६८ ॥
पूर्ववज्जायते सिद्धिर्वत्सरान्नात्र संशयः  ।
तच्चूर्णं वाकुचीवह्निसर्पाक्षीभृङ्गराट्समम्  ॥ २,४.६९ ॥
चूर्णितं कर्षमात्रं तु नित्यं पेयं शिवाम्बुना  ।
वर्षान्मृत्युं जरां हन्ति छिद्रां पश्यति मेदिनीम्  ॥ २,४.७० ॥
पुनर्नवादेवदाल्योर्नीरैर्नित्यं पिबेन्नरः  ।
देवदाल्याश्च सर्पाक्ष्याः पलैकं वा शिवाम्बुना  ॥ २,४.७१ ॥
पिबेत्स्यात्पूर्ववत्सिद्धिर्वत्सरान्नात्र संशयः  ।
देवदालीं च निर्गुण्डीं पिबेत्कर्षं शिवाम्बुना  ।
वर्षैकेन जरां हन्ति जीवेदाचन्द्रतारकम्  ॥ २,४.७२ ॥
ओममृतगण रुद्रगणाम्भः स्वाहा  ।
अयं च ग्रहणमन्त्रः  ।
नमो भगवते रुद्राय हुं फट्स्वाहा  ।
अयं साधकस्य शिखाबन्धनमन्त्रः  ।
ओं चर र र  ।
अयं भक्षणमन्त्रः  ॥ २,४.७३ ॥
पुष्ये श्वेतार्कमूलं तु ग्राह्यं छायाविशोषितम्  ।
चूर्णकर्षं गवां क्षीरैः पलद्वंद्वैर्युतं पिबेत् ॥ २,४.७४ ॥
मासषट्काज्जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ।
द्रवं श्वेतार्कपत्त्राणां भृङ्गराजद्रवैः समम्  ॥ २,४.७५ ॥
एकीकृत्यातपे शुष्कं चूर्णं क्षीरैश्चतुर्गुणैः  ।
मृद्वग्निना पचेत्तावद्यावत्पिण्डत्वमागतम्  ।
तत्कर्षैकं घृतैर्लेह्यं वर्षात्स्यात्पूर्ववत्फलम्  ॥ २,४.७६ ॥
ओमां हं वासरमालिने स्वाहा  ।
अयं भक्षणमन्त्रः  ।
ग्राह्यं सोमत्रयोदश्यां हस्तिकर्णस्य पत्त्रकम्  ।
छायाशुष्कं तु तच्चूर्णं गवां क्षीरैः पिबेत्पलम्  ॥ २,४.७७ ॥
वर्षमात्राज्जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनं नरः  ।
हस्तिकर्णस्य पञ्चाङ्गं छायाशुष्कं विचूर्णितम्  ॥ २,४.७८ ॥
कर्षमात्रं पिबेन्नित्यं मासैकमुदकैः सह  ।
आरनालैस्ततस्तक्रैर्दधिक्षीराज्यक्षौद्रकैः  ॥ २,४.७९ ॥
प्रत्येकेन क्रमात्सेव्यं मासैकेन जरापहम्  ।
जीवेद्ब्रह्मदिनं सार्धं वज्रकायो महाबलः  ॥ २,४.८० ॥
ओं गरविषं दृष्टौ गृह्णामि स्वाहा  ।
हस्तिकर्णग्रहणमन्त्रः  ।
ओममृतकुटीजातानाममृतं कुरु कुरु स्वाहा  ।
अनेन पूजयेत् ।
ओममृतोद्भवाय अमृतं कुरु कुरु नित्यं नमो नमः  ।
भक्षणमन्त्रः  ॥ २,४.८१ ॥
रुदन्त्याश्चैव पञ्चाङ्गं छायाशुष्कं विचूर्णयेत् ।
तदर्धं मुसलीचूर्णं मुसल्यर्धं फलत्रयम्  ॥ २,४.८२ ॥
मूलानां कतकोत्थानां तैलं पातालयन्त्रके  ।
ग्राहयेद्गर्भयन्त्रे वा तत्तैलं क्षालयेज्जलैः  ॥ २,४.८३ ॥
नालिकेरजलैर्वाथ क्षाल्यं पञ्चांशवारकम्  ।
एतत्तैलेन संयुक्तं पूर्वचूर्णं लिहेत्क्रमात् ॥ २,४.८४ ॥
कर्षादिवर्धनं कार्यं पलान्तं चाथ वर्धयेत् ।
एवमब्दाज्जरां हन्ति आयुः स्याद्ब्रह्मणो दिनम्  ॥ २,४.८५ ॥
सिद्धयोगो ह्ययं ख्यातो वज्रकायकरो नृणाम्  ।
पुष्यार्के ग्राहयेत्प्रातर्निर्गुण्डीमूलजां त्वचम्  ॥ २,४.८६ ॥
छायाशुष्कां विचूर्ण्याथ कर्षमेकं पिबेत्सदा  ।
अजामूत्रपलैकेन षण्मासादमरो भवेत् ॥ २,४.८७ ॥
वर्षमात्रप्रयोगेण शिवतुल्यो भवेन्नरः  ।
तच्चूर्णं क्षीरमध्वाज्यैर्लोडितं स्निग्धभाण्डके  ॥ २,४.८८ ॥
रुद्ध्वा क्षिपेद्धान्यराशौ मासादुद्धृत्य भक्षयेत् ।
द्विपलं वर्षपर्यन्तं जीवेच्चन्द्रार्कतारकम्  ॥ २,४.८९ ॥
तच्चूर्णार्धपलं चाज्यैर्लिहेत्स्यात्पूर्ववत्फलम्  ।
तच्चूर्णं त्रिफला मुण्डी भृङ्गी निम्बो गुडूचिका  ॥ २,४.९० ॥
वचा चैषां समं चूर्णं मध्वाज्याभ्यां लिहेत्पलम्  ।
वर्षान्मृत्युं जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ॥ २,४.९१ ॥
निर्गुण्डीपत्त्रजं द्रावं भाण्डे मृद्वग्निना पचेत् ।
गुडवत्पाकमापन्नं पीतं वान्तिविरेककृत् ॥ २,४.९२ ॥
निर्यान्ति कृमयस्तस्य मुखनासाक्षिकर्णतः  ।
राजयक्ष्मादिरोगांश्च सप्ताहेन विनाशयेत् ।
मासत्रयाज्जरां हन्ति जीवेद्वर्षशतत्रयम्  ॥ २,४.९३ ॥
ओं नमो माय गणपतये भूपतये कुबेराय स्वाहा इति भक्षणमन्त्रः  ।
भल्लातकोऽभया वीरा काकतुण्ड्याः फलं वचा  ।
लाङ्गली निम्बपत्त्राणि सहदेवी समं समम्  ॥ २,४.९४ ॥
एषां पातालयन्त्रेण तैलं ग्राह्यं प्रयत्नतः  ।
तत्तैलं नीलिकामूलयुक्तमर्धपलं पिबेत् ॥ २,४.९५ ॥
वत्सरात्पलितं हन्ति आयुः स्याद्ब्रह्मणो दिनम्  ।
तैलार्धनिष्के तन्नस्ये कृते स्यात्पूर्ववत्फलम्  ॥ २,४.९६ ॥
कृष्णजीरकप्रस्थैकं तत्तुल्यं भृङ्गजद्रवम्  ।
यष्टी नीलोत्पलं चैव प्रति प्रस्थार्धमाहरेत् ॥ २,४.९७ ॥
पादप्रस्थं तिलात्तैलं सर्वमेकत्र पाचयेत् ।
ग्राह्यं तैलावशेषं तन्नस्यं तेनैव कारयेत् ॥ २,४.९८ ॥
नस्यं चाङ्कोल्लतैलेन कुर्यान्मृत्युजरापहम्  ।
निष्कार्धनिष्कं वर्षैकं जीवेद्वर्षशतत्रयम्  ॥ २,४.९९ ॥
काकमाचीफलं पिष्ट्वा कर्षैकमुदकैः पिबेत् ।
वत्सरात्पलितं हन्ति आयुः स्याद्ब्रह्मणो दिनम्  ॥ २,४.१०० ॥
गुडूची मुसली मुण्डी निर्गुण्डी च शतावरी  ।
विजया च समं चूर्णं सितामध्वाज्यसंयुतम्  ॥ २,४.१०१ ॥
खादेत्कर्षद्वयं नित्यं वत्सरात्पलितं जयेत् ।
उक्तं गोरक्षनाथेन जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ॥ २,४.१०२ ॥
कृष्णाष्टम्यां कृष्णसूत्रैर्वृक्षं शुनकशाल्मलेः  ।
आवेष्ट्याघोरमन्त्रेण रात्रौ कृष्णाजकं बलिम्  ॥ २,४.१०३ ॥
दत्त्वाघोरं जपेत्तत्र यावदष्टसहस्रकम्  ।
तस्य मूलत्वचं ग्राह्यं छायाशुष्कं विचूर्णयेत् ॥ २,४.१०४ ॥
मध्वाज्याभ्यां सदा खादेत्पलैकं वत्सरावधि  ।
वलीपलितनिर्मुक्तो जीवेद्ब्रह्मदिनं नरः  ॥ २,४.१०५ ॥
तस्य पुष्पाणि संगृह्य गवां क्षीरैः सदा पचेत् ।
पुष्पवर्जं पिबेत्क्षीरं मासान्मृत्युजरापहम्  ॥ २,४.१०६ ॥
फलैकं तस्य वृक्षस्य गवां क्षीरेण पाचयेत् ।
फलवर्जं पिबेत्क्षीरं क्षीरमेवं पिबेद्बुधः  ॥ २,४.१०७ ॥
चतुर्मासप्रयोगेण वज्रकायो भवेन्नरः  ।
जीवेत्कल्पान्तपर्यन्तं वायुवेगो महाबलः  ॥ २,४.१०८ ॥
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां ताम्रं भवति काञ्चनम्  ।
काकमाची भृङ्गराजः सर्पाक्षी सहदेविका  ॥ २,४.१०९ ॥
समूला देवदाली च निम्बवाकुचीबीजकम्  ।
फलानि काकतुण्ड्याश्च मूलं ब्रह्माश्वगन्धयोः  ॥ २,४.११० ॥
नीलकोरण्टपत्त्राणि त्रिफला च समं समम्  ।
चूर्णं तत्कन्यकाद्रावैर्भावयेत्सप्तवासरम्  ॥ २,४.१११ ॥
छायायां शोषितं कुर्यात्सितामध्वाज्यसंयुतम्  ।
भक्षेत्कर्षद्वयं नित्यं वर्षमात्राज्जरां जयेत् ।
जीवेच्चन्द्रार्कनक्षत्रं महाकायो महाबलः  ॥ २,४.११२ ॥
ओं ठः ठः ठः सः सः सः अमृते अमृतवर्षिणि अमृतसंजीवनि सर्वकामप्रदे भगवान् सोमराज आज्ञापयति स्वाहा इति भक्षणमन्त्रः  ।
त्रिफला वाकुचीबीजं पिप्पली चाश्वगन्धिका  ।
सर्वं तुल्यं कृतं चूर्णं मध्वाज्याभ्यां लिहेत्पलम्  ।
वर्षान्मृत्युं जरां हन्ति जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ॥ २,४.११३ ॥
ओं ह्रां ह्रीं ह्रूं सः स्वाहा अनेन मन्त्रेण भक्षयेत् ।
मूलिकाकल्पयोगेषु गुञ्जैकं मृतपारदम्  ।
प्रतियोगयुतं खादेत्फलं शतगुणं भवेत् ।
रसेन्द्रस्य प्रभावेण शीघ्रं सिद्धिमवाप्नुयात् ॥ २,४.११४ ॥
अस्थिमुद्राधरो मन्त्री लक्षमेकं श्मशानतः  ।
जपेन्महाभयं हन्ति सिद्धिं दत्ते रसायनम्  ॥ २,४.११५ ॥
तेन भक्षितमात्रेण जीवेदाचन्द्रतारकम्  ।
अजेयो देवदैत्यानां पर्वतानपि चालयेत् ॥ २,४.११६ ॥
ओं ह्रीं महाभयेरुम्  ।
प्रातः पुष्यार्कमुख्ये विविधशुभदिने मन्त्रपूजाविधानैर्ग्राह्यं दिव्यौषधीनां फलदलकुसुमं मूलपत्त्रं रसं वा  ।
सर्वाङ्गं वाथ सिद्ध्यै सकलमभिनवं सेवयेद्ब्रह्मचारी क्षीरान्नं चोदकान्नं हितमशनमिदं सर्वमन्यद्विवर्ज्यम्  ॥ २,४.११७ ॥


 २, ५
उद्वर्तनं पलितहारि परं नराणां शोभावहं सुखकरं कचरञ्जनं च  ।
वृद्धोपयोगिसुखसाध्यमनेकयुक्त्या वक्ष्ये सुसिद्धमनुभूतिपथेन दृष्टम्  ॥ २,५.१ ॥
पारदं गन्धकं तुल्यं नारीस्तन्येन मर्दयेत् ।
विष्णुक्रान्ता मेघनादा सर्पाक्षी मुनिमुण्डिका  ॥ २,५.२ ॥
आसां द्रवैर्दिनं खल्वे मर्दयेत्तत्समुद्धरेत् ।
यवचूर्णं तिलाश्चैव प्रत्येकं रसतुल्यकम्  ॥ २,५.३ ॥
क्षिपेत्तस्मिन् घृतैः क्षौद्रैः सर्वमालोड्य रक्षयेत् ।
अनेनोद्वर्तनं सम्यग्वलीपलितनाशनम्  ॥ २,५.४ ॥
वत्सराद्दिव्यदेहः स्याज्जीवेद्वर्षसहस्रकम्  ।
वज्रकापालिनीमूलं पारदं च समं समम्  ॥ २,५.५ ॥
शिवाम्बुना त्र्यहं मर्द्यमुद्वर्तात्पूर्ववत्फलम्  ।
उत्पलानि समूलानि पारदं च समं समम्  ॥ २,५.६ ॥
सप्ताहं मर्दयेत्खल्वे स्वकीयेनाशिवाम्बुना  ।
तेनैव मर्दयेद्गात्रं जायते पूर्ववत्फलम्  ॥ २,५.७ ॥
पारदस्य समांशेन ब्रह्मदण्डीयमूलकम्  ।
क्षिप्त्वा सप्तदिनं मर्द्यं स्वकीयेनाशिवाम्बुना  ॥ २,५.८ ॥
अनेनोद्वर्तयेद्गात्रं जायते पूर्ववत्फलम्  ।
गन्धकं कटुतैलेन घर्मे भाव्यं दिनावधि  ॥ २,५.९ ॥
तत्पलार्धं सदा खादेद्दिव्यकायकरं नृणाम्  ।
जायते स्वर्णवद्देहो वत्सराद्वलिवर्जितः  ॥ २,५.१० ॥
कुष्ठचूर्णं समध्वाज्यं नित्यं कर्षं लिहेत्तु यः  ।
वत्सराद्दिव्यदेहः स्याद्गन्धेन शतपुष्पवत् ॥ २,५.११ ॥
कान्तपाषाणचूर्णं तु तैलमध्वाज्यसंयुतम्  ।
काकतुण्डीफलं सर्वं सममेतत्तु कल्पयेत् ॥ २,५.१२ ॥
भाण्डे रुद्ध्वा क्षिपेन्मासं धान्यराशावथोद्धरेत् ।
अनेन लेपयेच्छीर्षं नस्यं कुर्यादनेन वै  ॥ २,५.१३ ॥
त्र्यहाद्भ्रमरसंकाशाः केशाः स्युर्वत्सरार्धकम्  ।
नागचूर्णपलैकं तु शङ्खचूर्णपलद्वयम्  ॥ २,५.१४ ॥
पथ्याचूर्णं निष्कमेकं सर्वं पेष्यं दिनावधि  ।
अम्लदध्ना युतं यत्नात्स्नात्वादौ शिरसि क्षिपेत् ॥ २,५.१५ ॥
मर्दयेद्घटिकार्धं तु वेष्ट्यमेरण्डपत्त्रकैः  ।
शिरः संवेष्ट्य वस्त्रेण प्रातः स्नानं समाचरेत् ॥ २,५.१६ ॥
इत्येवं त्रिदिनं यत्नात्कृत्वा केशांश्च रञ्जयेत् ।
पञ्चाङ्गं नीलिकाभृङ्गत्रिफलालोहचूर्णकम्  ॥ २,५.१७ ॥
तुल्यं सर्वं कृतं सूक्ष्ममिडामूत्रेण मर्दयेत् ।
दिनार्धं तेन कल्केन पूर्ववत्केशरञ्जनम्  ॥ २,५.१८ ॥
गुञ्जाबीजं तु त्वग्वर्ज्यं कुष्ठैलादेवदारुकम्  ।
तुल्यं चूर्णं दिनं भाव्यं भृङ्गराजभवैर्द्रवैः  ॥ २,५.१९ ॥
सर्वं चतुर्गुणे तैले पाचयेन्मृदुवह्निना  ।
तेनाभ्यङ्गेन केशानां रञ्जनं भ्रमरोपमम्  ॥ २,५.२० ॥
हस्तिदन्तस्य दग्धस्य समं योज्यं रसाञ्जनम्  ।
अजाक्षीरेण तत्पिष्ट्वा लेपनात्केशरञ्जनम्  ॥ २,५.२१ ॥
त्रिफला लोहचूर्णं तु कृष्णमृद्भृङ्गजद्रवम्  ।
इक्षुदण्डद्रवं चैव मासं भाण्डे निरोधयेत् ॥ २,५.२२ ॥
तल्लेपाद्रञ्जयेत्केशान् स्याद्यावन्मासपञ्चकम्  ।
लोहकिट्टं जपापुष्पं पिष्ट्वा धात्रीफलं समम्  ॥ २,५.२३ ॥
त्रिदिनं लेपितास्तेन कचाः स्युर्भ्रमरोपमाः  ।
भृङ्गराजरसप्रस्थं तैलं कृष्णतिलोद्भवम्  ॥ २,५.२४ ॥
तुल्यं च नीलिकाद्रावं सर्वं यामं विमर्दयेत् ।
तल्लेपस्त्रिदिनं कार्यः केशानां रञ्जनं भवेत् ॥ २,५.२५ ॥
सिन्दूरस्य समं चूर्णं साबुणं च तयोः समम्  ।
तज्जले पेषितं लेप्यं तत्क्षणात्कचरञ्जनम्  ॥ २,५.२६ ॥
शतपुष्पा काकमाची तिलाः कृष्णाश्च रोचनम्  ।
दिनं शिवाम्बुना सर्वं मर्दयेल्लोहपात्रके  ॥ २,५.२७ ॥
तल्लेपं त्रिदिनं कुर्यात्केशानां रञ्जनं भवेत् ।
चूर्णं सर्जी यवक्षारं सिद्धार्थं काञ्जिकैः सह  ॥ २,५.२८ ॥
नागपुष्पाद्रवैर्मर्द्यं तल्लेपाद्रञ्जनं भवेत् ।
नीलीपत्त्राणि कासीसं भृङ्गराजरसं दधि  ॥ २,५.२९ ॥
लोहचूर्णं समं पिष्ट्वा तल्लेपं केशरञ्जनम्  ।
चूर्णं सिन्दूरमङ्गारं कदलीकन्दसंयुतम्  ॥ २,५.३० ॥
लोहपात्रे लोहमुष्ट्या मर्द्यं जम्बीरजैर्द्रवैः  ।
दिनैकं च ततो लेप्यं केशानां रञ्जनं भवेत् ॥ २,५.३१ ॥
कुरण्टकस्य पत्त्राणि नागमुष्ट्या विमर्दयेत् ।
तल्लेपं त्रिदिनं कुर्याज्जायते केशरञ्जनम्  ॥ २,५.३२ ॥
आम्रास्थि त्रिफला भृङ्गी प्रियङ्गुर्मातुलुङ्गकम्  ।
निशा नीली मृणालानि नागं लोहं च चूर्णितम्  ॥ २,५.३३ ॥
समं कल्कं कान्तपात्रे निम्बतैलेन भावयेत् ।
मासमात्रं ततस्तेन लेपाद्भवति रञ्जनम्  ॥ २,५.३४ ॥
काकमाचीयबीजानि समाः कृष्णतिलास्तथा  ।
तत्तैलं ग्राहयेद्यन्त्रे तन्नस्यं केशरञ्जनम्  ॥ २,५.३५ ॥
गोघृतं भृङ्गजं द्रावं मयूरशिखया सह  ।
मृद्वग्निना पचेत्तेन स्यान्नस्यं केशरञ्जनम्  ॥ २,५.३६ ॥
जपापुष्पद्रवं क्षौद्रं कर्षैकं नस्यमाचरेत् ।
सप्ताहाद्रञ्जयेत्केशान् सर्वनस्येष्वयं विधिः  ॥ २,५.३७ ॥
त्रिफला लोहचूर्णं तु वारिणा पेषयेत्समम्  ।
तत्तुल्येन च तैलेन भृङ्गराजरसेन च  ॥ २,५.३८ ॥
पचेत्तैलावशेषं तत्स्निग्धभाण्डे निरोधयेत् ।
मासैकं भूगतं कुर्यात्तेन शीर्षं प्रलेपयेत् ॥ २,५.३९ ॥
कारवल्ल्या दलैर्वेष्ट्य ततो वस्त्रेण बन्धयेत् ।
निर्वाते क्षीरभोजी स्यात्क्षालयेत्त्रिफलाजलैः  ॥ २,५.४० ॥
नित्यमेवं प्रकर्तव्यं लेपनं दिनसप्तकम्  ।
कपालरञ्जनं ख्यातं यावज्जीवं न संशयः  ॥ २,५.४१ ॥
बीजानि काकतुण्ड्याश्च सिर्यालीबीजसंयुतम्  ।
तच्चूर्णं दिनचत्वारि भाव्यं निर्गुण्डीजैर्द्रवैः  ॥ २,५.४२ ॥
जपापुष्पद्रवैस्तावत्ततः पातालयन्त्रके  ।
तैलं प्राह्यं तु तल्लेपात्केशानां रञ्जनं भवेत् ॥ २,५.४३ ॥
वेष्ट्यमेरण्डपत्त्रैश्च निर्वाते क्षीरभोजनम्  ।
कुर्यात्स्नानं काञ्जिकैश्च नित्यं सप्तदिने कृते  ॥ २,५.४४ ॥
यावज्जीवं न संदेहः केशाः स्युर्भ्रमरोपमाः  ।
भृङ्गराजं काचमाचीं समांशं जलमण्डवीम्  ॥ २,५.४५ ॥
संपिष्ट्यापूपिकां कृत्वा तैलमध्ये विपाचयेत् ।
पक्वां तां पेषयेत्तैलैर्लेपः स्यात्केशरञ्जनम्  ॥ २,५.४६ ॥
पूर्ववत्क्रमयोगेन सप्ताहात्तत्फलं भवेत् ।
अयस्कान्तमये पात्रे रात्रौ लेप्यं फलत्रयम्  ॥ २,५.४७ ॥
भृङ्गराजद्रवैः सार्धं प्रातः केशान् प्रलेपयेत् ।
एवं कुर्यात्त्रिसप्ताहं जायते पूर्ववत्फलम्  ॥ २,५.४८ ॥
प्रक्षिपेन्माहिषे शृङ्गे कृष्णजीरं तदन्धयेत् ।
गृहाग्रे कर्दमे क्षिप्त्वा षण्मासात्तत्समुद्धरेत् ॥ २,५.४९ ॥
तद्द्रुतं जायते कृष्णं कर्षैकं शिरसि क्षिपेत् ।
वेष्टयेत्पूर्वयोगेन कपालरञ्जनं भवेत् ॥ २,५.५० ॥
भ्रमराञ्जनसंकाशं यावज्जीवं न संशयः  ।
नीलीपत्त्रं भृङ्गराजं त्रिफला कृष्णमायसम्  ॥ २,५.५१ ॥
मदनस्य च बीजानि पुष्पं कोरण्टकस्य च  ।
अर्जुनस्य त्वचं चूर्णं नलिनीमूलकर्दमम्  ॥ २,५.५२ ॥
सर्वं तुल्यं क्षिपेद्भाण्डे लोहजे तन्निरोधयेत् ।
पक्षमेकं क्षिपेद्भूमौ भाण्डात्कल्कं समुद्धरेत् ॥ २,५.५३ ॥
कल्काच्चतुर्गुणं तैलं तैलाच्चतुर्गुणं द्रवम्  ।
भृङ्गत्रिफलजं योज्यं पचेत्तैलावशेषकम्  ॥ २,५.५४ ॥
परीक्षार्थं क्षिपेत्पक्षं बलाकाया यदा भवेत् ।
कृष्णवर्णं तदा सिद्धं पात्रे कृष्णायसे क्षिपेत् ॥ २,५.५५ ॥
मासैकं धारयेत्तस्मिंस्ततः केशान्विलेपयेत् ।
तिष्ठन्ति मासषट्कं तु भ्रमरस्तोमसंनिभाः  ॥ २,५.५६ ॥
वासापलाशचिञ्चोत्थैर्दण्डैर्वाश्वत्थजैर्दृढम्  ।
नागं पात्रगतं चाल्यं यावद्भवति मूर्छितम्  ॥ २,५.५७ ॥
पलैकं तत्समादाय लोहचूर्णं पलद्वयम्  ।
त्रिपलं त्रिफलाचूर्णं दाडिमस्य फलत्वचः  ॥ २,५.५८ ॥
शुष्कं चूर्णं पलैकं तत्सर्वेषां काञ्जिकं समम्  ।
भाण्डे सर्वं पचेत्किंचित्तं क्षिपेल्लोहभाजने  ॥ २,५.५९ ॥
भृङ्गराजकुरण्टोत्थद्रवं दत्त्वातपे क्षिपेत् ।
त्रिसप्ताहं प्रयत्नेन द्रवो देयः पुनः पुनः  ॥ २,५.६० ॥
ततस्तं रक्षयेत्तेन लेपात्स्यात्केशरञ्जनम्  ।
उक्तानुक्तेषु लेपेषु वेष्ट्यमेरण्डपत्त्रकैः  ॥ २,५.६१ ॥
शिरो रात्रौ दिवा स्नानं युक्तिरेषा प्रशस्यते  ।
वज्रीक्षीरेण सप्ताहं भावयेदभयाफलम्  ।
तच्चूर्णयुक्ततैलस्य लेपाच्छुक्ला भवन्ति हि  ॥ २,५.६२ ॥
केशाश्च सर्वरोमाणि शङ्खवर्णा भवन्ति वै  ।
सप्ताहं वज्रदुग्धेन सुश्वेतान् भावयेत्तिलान्  ॥ २,५.६३ ॥
तेभ्यस्तैलं गृहीत्वा तल्लेपाच्छुक्ला भवन्ति वै  ।
गौर्यामलकचूर्णं तु वज्रीक्षीरेण सप्तधा  ॥ २,५.६४ ॥
भावयेत्तेन लेपेन शुक्लतां यान्ति मूर्धजाः  ।
सिन्दूरं स्फटिकां श्वेतां जलेन सह लेपयेत् ॥ २,५.६५ ॥
तल्लेपेन तु रोमाणि सुशुक्लानि भवन्ति हि  ।
मासैकं मागधीचूर्णं वज्रीक्षीरेण भावयेत् ॥ २,५.६६ ॥
नराश्वगजवाजिनां शुक्लीकरणमुत्तमम्  ।
इन्द्रगोपं तैलिनी च तालकं रजनीद्वयम्  ॥ २,५.६७ ॥
मनःशिला च तुल्यांशं चूर्णं स्नुक्पयसा त्र्यहम्  ।
भावयेदर्कजैः क्षीरैस्त्रिदिनं चातपे खरे  ॥ २,५.६८ ॥
ततः कुष्माण्डजैर्द्रावैर्भावयेद्दिनसप्तकम्  ।
कूष्माण्डस्य ततो गर्भे क्षिप्त्वा मासात्समुद्धरेत् ॥ २,५.६९ ॥
तैलेन सर्वरोमाणि केशान् संलेपयेत्त्र्यहम्  ।
वेष्टयेदर्कजैः पत्त्रैः शुक्लवर्णा भवन्ति च  ॥ २,५.७० ॥
स्नाने कृते शुष्ककचेषु रात्रौ लेपे कृते पूर्वदलैस्तु वेष्ट्यम्  ।
दध्ना तिलैः स्नानमतः प्रभाते कुर्यात्त्र्यहं लेपनमित्थमेव  ॥ २,५.७१ ॥


 २, ६
येषां रामा रमणकुशला रागसक्ताः प्रगल्भाः कामासक्ता हरिणनयनाश्चन्द्रबिम्बाननाश्च  ।
तेषां वक्ष्ये मदनसुखदां वीर्यवृद्धिं प्रभूतां मत्ताः सिद्धाः शतमपि दृढास्तादृशास्तोषयन्ति  ॥ २,६.१ ॥
वज्रहेमार्कसूताभ्रलोहभस्म क्रमोत्तरम्  ।
सर्वं कन्याद्रवैर्मर्द्यं शाल्मल्याश्च द्रवैस्त्र्यहम्  ॥ २,६.२ ॥
तद्रुद्ध्वा काचकूप्यन्तर्वालुकायां त्र्यहं पचेत् ।
तत्कल्कं मुसलीक्वाथैर्वज्रार्कक्षीरसंयुतैः  ॥ २,६.३ ॥
दिनैकं मर्दयेत्खल्वे रुद्ध्वान्तर्भूधरे पुटेत् ।
यामादुद्धृत्य संचूर्ण्यं सिताकृष्णात्रिजातकैः  ॥ २,६.४ ॥
समैः समं विमिश्र्याथ माषैकं भक्षयेत्सदा  ।
मागधी मुसली यष्टी वानरीबीजकं समम्  ॥ २,६.५ ॥
चूर्णं सिताज्यगोक्षीरैः पलार्धं पाययेदनु  ।
कामिनीनां सहस्रैकं रममाणो न मुह्यति  ।
सेवनाद्दृढकायः स्याद्रसोऽयं मकरध्वजः  ॥ २,६.६ ॥
शुद्धसूतं समं गन्धं रक्तोत्पलदलद्रवैः  ।
यामं मर्द्यं पुनर्गन्धं सार्धं तत्र विनिक्षिपेत् ॥ २,६.७ ॥
पूर्वद्रावैर्दिनं मर्द्यं रसार्धं गन्धकं पुनः  ।
दत्त्वा तद्वद्दिनं मर्द्यं काचकूप्यां निरोधयेत् ॥ २,६.८ ॥
दिनैकं वालुकायन्त्रे पक्वमुद्धृत्य चूर्णयेत् ।
भूकुष्माण्डीकषायेण भावयेद्दिनसप्तकम्  ॥ २,६.९ ॥
छायायां तत्सितातुल्यं निष्कैकं भक्षयेत्सदा  ।
शणमूलं सबीजं च मुसली शर्करा समम्  ॥ २,६.१० ॥
गवां क्षीरैः पलार्धं तु अनु रात्रौ सदा पिबेत् ।
अनन्तं वर्धते वीर्यं रसोऽयं मदनोदयः  ॥ २,६.११ ॥
शुद्धसूतसमं गन्धं बदरीचित्रकद्रवैः  ।
मर्द्यं चाङ्कोल्लजैर्द्रावैस्तप्तखल्वे दिनत्रयम्  ॥ २,६.१२ ॥
सद्यो हताजमांसस्य पिण्डे न्यस्तं च सीवयेत् ।
तत्पिण्डं तिलतैलेन लोहपात्रे शनैः पचेत् ॥ २,६.१३ ॥
यावन्मांसं रक्तवर्णं ततः सूतं समुद्धरेत् ।
त्रिदिनं मुसलीक्वाथैर्भावितं सितया युतम्  ॥ २,६.१४ ॥
निष्कैकं भक्षयेन्नित्यं रसोऽयं मदनेश्वरः  ।
विदारीकन्दचूर्णं तु क्षीराज्येन पलं पिबेत् ॥ २,६.१५ ॥
रमयेत्स्त्रीशतं नित्यं तत्त्यागादन्धतां व्रजेत् ।
मृताभ्रं पारदं स्वर्णं तुल्यं मर्द्यं दिनत्रयम्  ॥ २,६.१६ ॥
मुसलीत्रिफलाक्वाथैर्वाजिगन्धाकषायकैः  ।
कदलीकन्दजैर्द्रावैस्तद्गोलं चान्धितं पुटेत् ॥ २,६.१७ ॥
भूधरे दिनमात्रं तु समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ।
दिनैकं पूर्वजैर्द्रावैस्तद्वद्रुद्ध्वा पुटे पचेत् ॥ २,६.१८ ॥
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यमेवमष्टपुटैः पचेत् ।
शाल्मलीजातनिर्यासैस्तुल्यं शर्करया सह  ॥ २,६.१९ ॥
खादेन्निष्कद्वयं नित्यं द्रावयेद्वनिताशतम्  ।
गोक्षीरैर्मर्कटीबीजं पलार्धं पाययेदनु  ॥ २,६.२० ॥
सर्वाङ्गोद्वर्तनं कुर्यात्सयवैः शाल्मलीद्रवैः  ।
रसः कामकलाख्योऽयं महावीर्यकरो नृणाम्  ॥ २,६.२१ ॥
मृतसूतं त्रयो भागा भागैकं हाटकं मृतम्  ।
कदलीकन्दजैर्द्रावैः शाल्मलीजद्रवैर्दिनम्  ॥ २,६.२२ ॥
गोक्षीरैश्च दिनं मर्द्यं क्षणैकं पाचयेद्घृतैः  ।
तन्मध्ये शर्करां द्राक्षां धात्रीं रम्भाफलं मधु  ॥ २,६.२३ ॥
गोक्षीरं मुसलीं माषान् कोकिलाक्षस्य बीजकम्  ।
सूताच्चतुर्गुणं क्षिप्त्वा मर्द्यं शाल्मलिजैर्द्रवैः  ॥ २,६.२४ ॥
तत्सर्वं दिनमेकं तु कामदेवो रसो भवेत् ।
निष्कमात्रं सदा भक्ष्यं गवां क्षीरं पिबेदनु  ॥ २,६.२५ ॥
मैथुने दृढलिङ्गः स्याद्द्रावयेद्वनिताकुलम्  ।
प्रारम्भरजसा स्त्रीणां मर्दयेद्भस्मसूतकम्  ॥ २,६.२६ ॥
मृतं ताम्रं च तारं च गन्धकं च समं दिनम्  ।
सितामध्वाज्यसंयुक्तं निष्कं भुक्त्वा पिबेत्पयः  ॥ २,६.२७ ॥
रतिकामरसो नाम कामिनीरमणे हितः  ।
वानरीमूलगोधूमं कोकिलाक्षस्य बीजकम्  ॥ २,६.२८ ॥
माषाश्चेक्षुरसैः सर्वं लोडितं पाचयेद्घृतैः  ।
तेनैव वटकाः कार्या नित्यं खादेद्द्वयं द्वयम्  ॥ २,६.२९ ॥
अनुपानमिदं सिद्धं सेवनाद्रमयेच्छतम्  ।
शुद्धसूतसमं गन्धं त्र्यहं कह्लारजैर्द्रवैः  ॥ २,६.३० ॥
मर्दितं चान्धितं पच्याद्यामं वालुकयन्त्रके  ।
रक्तागस्त्यद्रवैर्भाव्यं दिनैकं तु सितायुतम्  ॥ २,६.३१ ॥
निष्कमात्रं सदा खादेद्रसोऽयं मदवर्धनः  ।
अजस्य वृषणं क्षीरे पक्वं तिलसितायुतम्  ॥ २,६.३२ ॥
यथेष्टं भक्षयेच्चानु रमयेत्कामिनीशतम्  ।
पलद्वयं द्वयं शुद्धं पारदं गन्धकं शुभम्  ॥ २,६.३३ ॥
कर्षैकं मारितं स्वर्णं पलैकं मृतताम्रकम्  ।
रौप्यभस्म चतुर्निष्कं सर्वं पञ्चामृतैर्दिनम्  ॥ २,६.३४ ॥
मर्द्यं रुद्ध्वा दिनं पच्याद्भूधरे तं समुद्धरेत् ।
पिष्ट्वा पञ्चामृतैः खादेद्वटिकां बदराकृतिम्  ॥ २,६.३५ ॥
अनङ्गसुन्दरी ख्याता रामाणां रमते शतम्  ।
शाल्मलीमूलचूर्णं तु मधुशर्करयान्वितम्  ॥ २,६.३६ ॥
पलैकं भक्षयेच्चानु सिताक्षीरं तु पाययेत् ।
शाल्मल्युत्थैर्द्रवैर्मर्द्यः पक्षैकं शुद्धपारदः  ॥ २,६.३७ ॥
शुद्धगन्धं त्रिसप्ताहं तद्द्रवैर्मर्दयेत्पृथक् ।
समावेतौ पुनर्मर्द्यौ घृतैर्यामचतुष्टयम्  ॥ २,६.३८ ॥
तद्गोलं बन्धयेद्वस्त्रे घृतैर्यामद्वयं पचेत् ।
ततस्तं शाल्मलीद्रावैर्मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ॥ २,६.३९ ॥
निक्षिपेत्काचकूप्यन्तर्वालुकायन्त्रगं पचेत् ।
क्षिपेच्छाल्मलिजं द्रावं कूप्या गर्भे दिनावधि  ॥ २,६.४० ॥
सार्द्रमेव समुद्धृत्य मिश्र्यं तत्सितया समम्  ।
निष्कमात्रं सदा खादेद्रसोऽयं कामनायकः  ॥ २,६.४१ ॥
मुसलीं ससितां क्षीरैः पलैकां पाययेदनु  ।
कामिनीनां सहस्रं तु क्षोभयेन्निमिषान्तरे  ॥ २,६.४२ ॥
शुद्धसूतत्रयो भागा भागैकं ताम्रचूर्णकम्  ।
कृत्वा पिष्टीं निरुध्याथ रम्भाकन्दोदरे पुनः  ॥ २,६.४३ ॥
मृल्लिप्तं शोषितं पच्याद्दिनैकं करीषाग्निना  ।
एवं सप्तदिनं पच्यात्कन्दे कन्दे दिनं दिनम्  ॥ २,६.४४ ॥
उद्धृत्य बन्धयेद्वस्त्रे दृढे चैव चतुर्गुणे  ।
क्षुद्रशम्बूकमांसाक्तछागीरक्तगतं पचेत् ॥ २,६.४५ ॥
दोलायन्त्रे त्र्यहं यावद्देयं रक्तं पुनः पुनः  ।
गुडूच्या गजपिप्पल्या कदल्या कोकिलाक्षकैः  ॥ २,६.४६ ॥
गोक्षुरीवानरीमूलजातीमूलस्य च द्रवैः  ।
पाचयेत्तत्कषायैर्वा दोलायन्त्रे दिनत्रयम्  ॥ २,६.४७ ॥
ततः क्षीरे सितायुक्ते तद्वत्पच्याद्दिनावधि  ।
उद्धृत्य मुसलीक्वाथैर्मर्द्यं यामचतुष्टयम्  ॥ २,६.४८ ॥
रसः पूर्णेन्दुनामायं खादेन्मांसं सितायुतम्  ।
गोक्षुरो वानरीबीजं गुडूची गजपिप्पली  ॥ २,६.४९ ॥
कोकिलाक्षस्य बीजानि मज्जा कार्पासबीजजा  ।
शतावरी च रम्भायाः फलं सर्वं समं भवेत् ॥ २,६.५० ॥
सर्वतुल्या सिता योज्या मधुना लोडितं लिहेत् ।
पलार्धमनुपानं स्यात्ततः पेयं गवां पयः  ॥ २,६.५१ ॥
कामिनीनां सहस्रैकं रमते कामदेववत् ।
पद्मबीजं कसेरुं च कन्दं नालं च कर्णिकाम्  ॥ २,६.५२ ॥
मुसली भृङ्गराट्द्राक्षा पक्वं श्लेष्मातकं फलम्  ।
विजया मर्कटी माषाः शणबीजानि वै तिलाः  ॥ २,६.५३ ॥
कोकिलाक्षस्य बीजानि भूकुष्माण्डी शतावरी  ।
शृङ्गाटं चिर्भिटं फञ्जीबीजानि चाश्वगन्धिका  ॥ २,६.५४ ॥
एतत्सर्वं समं चूर्ण्य पादांशं चाहरेत्पृथक् ।
पादांशस्याष्टमांशेन शुद्धं सूतं विमिश्रयेत् ॥ २,६.५५ ॥
पारदादष्टमांशं च कर्पूरं तत्र निक्षिपेत् ।
चातुर्जातकमेकैकं कर्पूराद्द्विगुणं भवेत् ॥ २,६.५६ ॥
सूततुल्या सिता योज्या मर्द्यं रम्भाद्रवैर्दिनम्  ।
तद्गोलं डामरे यन्त्रे क्रमवृद्धाग्निना पचेत् ॥ २,६.५७ ॥
दिनान्ते चोर्ध्वलग्नं तद्ग्राह्यं रम्भाद्रवैर्दृढम्  ।
मर्दितं सितया तुल्यं माषैकं भक्षयेत्सदा  ॥ २,६.५८ ॥
रसो मदनकामोऽयं बलवीर्यविवर्धनः  ।
दिव्यरूपा भजेद्रामाः कामाकुलकलान्विताः  ॥ २,६.५९ ॥
भागत्रयं तु यत्पूर्वं पृथक्चूर्णं सुरक्षितम्  ।
कुलीरमांसच्छागाण्डचटकाण्डानि वै पृथक् ॥ २,६.६० ॥
प्रत्येकं चूर्णयेत्तुल्यं सर्वतुल्यं गवां पयः  ।
तत्सर्वं चालयन् पच्याद्यावत्पिण्डत्वमागतम्  ॥ २,६.६१ ॥
प्रसार्य काष्ठपात्रान्तश्छायाशुष्कं विचूर्णयेत् ।
अस्य चूर्णस्य कर्पूरं चतुःषष्ट्यंशकं क्षिपेत् ॥ २,६.६२ ॥
चातुर्जातकचूर्णं तु क्षिपेद्द्वात्रिंशदंशतः  ।
सर्वतुल्या सिता योज्या रक्षयेन्नूतने घटे  ॥ २,६.६३ ॥
कर्षद्वयं गवां क्षीरैरनुपानैः सदा पिबेत् ।
निषेकं मारितं चाभ्रं खादेच्छर्करया समम्  ॥ २,६.६४ ॥
शाल्मलीमूलचूर्णं तु भृङ्गराजस्य मूलकम्  ।
पलैकं सितया चानु सेवेत कामिनीशतम्  ॥ २,६.६५ ॥
वानरीकोकिलाक्षस्य बीजानि तिलमाषकाः  ।
वासागोक्षुरयोर्मूलं सर्वं चूर्णं समं भवेत् ॥ २,६.६६ ॥
चूर्णतुल्यं मृतं चाभ्रं सर्वतुल्या तु शर्करा  ।
एतत्कर्षं गवां क्षीरैः पिबेत्कामाङ्गनायकः  ॥ २,६.६७ ॥
तैलेन पक्वं चटकं खादेत्पूर्वं तु भोजनात् ।
भोजनान्ते पिबेत्क्षीरं रामाणां रमयेच्छतम्  ॥ २,६.६८ ॥
अश्वगन्धाशतावर्योः शाल्मल्याश्चित्रकस्य च  ।
मूलं मुसलीजं कन्दं कोकिलाक्षस्य बीजकम्  ॥ २,६.६९ ॥
विदारीपद्मिनीकन्दं वानरीबीजकं समम्  ।
एतच्चूर्णं मृताभ्रं तु तुल्यं शर्करया समम्  ॥ २,६.७० ॥
पलार्धं पाययेत्क्षीरैः खादेत्कुक्कुटमांसकम्  ।
क्षीरपानं ततः कृत्वा रमयेत्कामिनीशतम्  ॥ २,६.७१ ॥
धात्रीफलस्य चूर्णं तु भावयेत्तत्फलद्रवैः  ।
एकविंशतिवारान् वै शोष्यं पेष्यं पुनः पुनः  ॥ २,६.७२ ॥
तत्पादांशं मृतं लोहं मध्वाज्यशर्करान्वितम्  ।
पलैकं भक्षयेन्नित्यं सिताक्षीरं पिबेदनु  ॥ २,६.७३ ॥
धात्रीलोहप्रभावेन रमयेत्कामिनीशतम्  ।
पुनर्नवा नागबला वाजिगन्धा शतावरी  ॥ २,६.७४ ॥
गोक्षुरं मुसलीकन्दं मृतं सूतं समं समम्  ।
चूर्णं मध्वाज्यसंयुक्तं निष्कं भुक्त्वा पिबेत्पयः  ॥ २,६.७५ ॥
तण्डुलं वानरीबीजं चूर्णयेत्सितया समम्  ।
आलोडयेद्गवां क्षीरैस्तेन पच्यादपूपिकाम्  ॥ २,६.७६ ॥
तां घृतैर्भक्षयेच्चानु रमयेत्कामिनीकुलम्  ।
वानरीबीजचूर्णं तु त्वग्वर्ज्यं माषचूर्णकम्  ॥ २,६.७७ ॥
नालिकेरोदकैर्भाव्यं यामान्ते पेषयेत्ततः  ।
विंशत्यंशेन पिष्टस्य मृतमभ्रं विमिश्रयेत् ॥ २,६.७८ ॥
घृतैस्तद्वटकं पक्त्वा मध्वाज्याभ्यां तु भक्षयेत् ।
क्षीरं सितां चानुपिबेद्रामाणां रमते शतम्  ॥ २,६.७९ ॥
वालुकासम्भवं मत्स्यं सुपक्वं भक्षयेद्घृतैः  ।
षण्ढोऽपि जायते कामी वीर्यस्तम्भः प्रजायते  ॥ २,६.८० ॥
ऊर्णनाभिं समं क्षौद्रैः पिष्ट्वा नाभिं प्रलेपयेत् ।
मुच्यते बद्धषण्ढोऽपि क्षीरैर्वह्निं पिबेदनु  ॥ २,६.८१ ॥
स्वयमग्निरसं चात्र त्रिनिष्कं भक्षयेत्सदा  ।
घृताक्ता दलिता माषाः क्षीरेण सह पाचिताः  ॥ २,६.८२ ॥
सिताज्यसंयुता भक्ष्या वीर्यवृद्धिकरा ह्यलम्  ।
क्षणे क्षणे भजेद्रामां यथा पारावतो ध्रुवम्  ॥ २,६.८३ ॥
सम्यङ्मारितमभ्रकं कटुफलं कुष्ठाश्वगन्धामृता मेथी मोचरसो विदारिमुसलीगोकण्टकेक्षुरकाम्  ।
रम्भाकन्दशतावरी ह्यजमोदा माषास्तिला धान्यकं यष्टी नागबला कचोरमदनं जातीफलं सैन्धवम्  ॥ २,६.८४ ॥
भार्गीकर्कटशुङ्गिभृङ्गत्रिकटु द्वौ जीरकौ चित्रकं चातुर्जातपुनर्नवागजकणाद्राक्षाशणं वासकः  ।
शाल्मल्यङ्घ्रि फलत्रिकं कपिभवं बीजं समं चूर्णयेच्चूर्णांशा विजयासिताद्विगुणिता मध्वाज्यमिश्रंतु तत् ॥ २,६.८५ ॥
कर्षार्धां गुलिकां विलेह्यमथवा कृत्वा सदा सेवयेत्पेया क्षीरसितानु वीर्यकरणे स्तम्भेऽप्यलं कामिनाम्  ।
श्यामावश्यकरः समाधिसुखदः सङ्गेऽङ्गनाद्रावकः क्षीणे पुष्टिकरः क्षयक्षयकरो नानामयध्वंसकः  ॥ २,६.८६ ॥
कासश्वासमहातिसारशमनो मन्दाग्निसंदीपनो ह्यर्शांसि ग्रहणीप्रमेहनिचयश्लेष्मातिसारप्रणुत् ।
नित्यानन्दकवेर्विशेषकवितावाचाविलासोद्भवं दत्ते सर्वं महास्थिरदशां ध्यानावसाने भृशम्  ॥ २,६.८७ ॥
अभ्यासेन निहन्ति मृत्युपलितं कामेश्वरो वत्सरात्सर्वेषां हितकारको निगदितः श्रीनित्यनाथेन वै वृद्धानामपि कामवर्धनकरः प्रौढाङ्गनासंगमे सिद्धोऽयं धनवस्त्वमोघसुखदो भूपैः सदा सेव्यताम्  ॥ २,६.८८ ॥
इत्येतदुक्तं बहुवीर्यवर्धनं रात्रौ सदा क्षीरसितासमन्वितम्  ।
भुक्तोत्तरं सेवितमाशु कामिनां विदग्धरामाकुलवश्यकारकम्  ॥ २,६.८९ ॥


 २, ७
वीर्यं स्थिरं योनिमुखेषु येषां स्थूलं दृढं दीर्घतमं च लिङ्गम्  ।
तेषां प्रगल्भाः प्रमदाश्च सर्वा भवन्ति तृप्ताः सुरतप्रसङ्गे  ॥ २,७.१ ॥
नागवल्लीदलद्रावैः सप्ताहं शुद्धपारदम्  ।
मर्दयेत्तप्तखल्वे तु क्षालयेत्काञ्जिकैस्ततः  ॥ २,७.२ ॥
तत्क्षिपेद्विषकन्दस्य गर्भे निष्कचतुष्टयम्  ।
विषेण तन्मुखं रुद्ध्वा स्थूलवाराहमांसके  ॥ २,७.३ ॥
पिण्डं गर्भे निरुध्याथ मुखं सूत्रेण सीवयेत् ।
संध्याकाले बलिं दत्त्वा कुक्कुटं मदिरायुतम्  ॥ २,७.४ ॥
ततश्चुल्ल्यां लोहपात्रे तैले धत्तूरसम्भवे  ।
तं विंशतिपले पच्यात्सपिण्डं मन्दवह्निना  ॥ २,७.५ ॥
संध्यामारभ्य यत्नेन यावत्सूर्योदयं तथा  ।
हठाज्जागरणं कुर्यादन्यथा तन्न सिध्यति  ॥ २,७.६ ॥
प्रातरुद्धृत्य गुटिकां क्षीरभाण्डे विनिक्षिपेत् ।
तत्क्षीरं शुष्यति क्षिप्रमेतत्प्रत्ययमद्भुतम्  ॥ २,७.७ ॥
दृष्ट्वा तां धारयेद्वक्त्रे वीर्यस्तम्भकरीं रतौ  ।
क्षीरं पीत्वा रमेद्रामाः कामाकुलकलान्विताः  ॥ २,७.८ ॥
मुखाद्धस्तं यदा प्राप्ता तदा वीर्यं पतत्यलम्  ।
ब्रह्माण्डगुटिका नाम शोषयन्ती महोदधिम्  ॥ २,७.९ ॥
दग्धमङ्कोल्लमूलं तु कर्पूरं कुङ्कुमं तथा  ।
रोचना सहदेवी च समं सर्वं प्रपेषयेत् ॥ २,७.१० ॥
विषमुष्टिकतैलेन लिप्तलिङ्गो ह्यनेन वै  ।
नरो नारीसहस्रैकं गच्छन्वीर्यं न मुञ्चति  ॥ २,७.११ ॥
श्वेतार्कतूलजां वर्तिं कृत्वा सूकरमेदसा  ।
यावज्ज्वलति दीपोऽयं तावद्वीर्यं स्थिरं नृणाम्  ॥ २,७.१२ ॥
इन्द्रवारुणिकामूलं पुष्ये नग्नः समुद्धरेत् ।
त्र्यूषणैश्च गवां क्षीरैः पिष्ट्वा कुर्याद्वटीं दृढाम्  ॥ २,७.१३ ॥
छायाशुष्का स्थिता वक्त्रे वीर्यस्तम्भकरी नृणाम्  ।
वरमङ्कोलतैलेन नाभिलेपोऽपि वीर्यधृक् ॥ २,७.१४ ॥
रक्तापामार्गामूलं तु सोमवारेऽभिमन्त्रयेत् ।
भौमे प्राप्तः समुद्धृत्य बन्धेत्कट्यां च वीर्यधृक् ॥ २,७.१५ ॥
चटकानङ्कुलीतैलैः पादाधः संप्रलेपयेत् ।
न मुञ्चति नरो वीर्यं शय्यां पादेन न स्पृशेत् ॥ २,७.१६ ॥
डुण्डुभो नाम यः सर्पः कृष्णवर्णस्तमाहरेत् ।
तस्यास्थि धारयेत्कट्यां नरो वीर्यं न मुञ्चति  ॥ २,७.१७ ॥
तन्मुक्ते मुञ्चते वीर्यं सिद्धयोग उदाहृतः  ।
सहदेवीयमूलं तु तत्समं पद्मकेसरम्  ॥ २,७.१८ ॥
पिष्ट्वा मध्वाज्यसंयुक्तो लेपो नाभौ तु वीर्यधृक् ।
श्वेतस्य कोकिलाक्षस्य बीजं मूलं समाहरेत् ॥ २,७.१९ ॥
पिष्टं तण्डुलसम्भूतं बदरीणां फलं समम्  ।
जलैः पिष्ट्वा वटी धार्या वीर्यस्तम्भकरी मुखे  ॥ २,७.२० ॥
नागवल्लीपयःपिष्टं लज्जामूलं प्रलेपयेत् ।
तन्नाभौ वीर्यधृक्पुंसां मूलं वा तुलसीभवम्  ॥ २,७.२१ ॥
मूलेन श्वेतगुञ्जाया वर्तिं कृत्वा प्रदीपयेत् ।
दीपं सूकरतैलेन वीर्यस्तम्भकरं नृणाम्  ॥ २,७.२२ ॥
बीजमीश्वरलिङ्ग्यास्तु सूतं वृश्चिककण्टकम्  ।
सर्वं पूगफलस्यान्तः क्षिप्त्वा वेष्ट्यं त्रिलोहकैः  ॥ २,७.२३ ॥
जिह्वोपरि स्थिते तस्मिन्नरो वीर्यं न मुञ्चति  ।
श्लेष्मातस्य कुरण्टस्य बीजं फञ्ज्याः समाहरेत् ॥ २,७.२४ ॥
अजाक्षीरेण तं पिष्ट्वा कर्षं भुक्त्वा तु वीर्यधृक् ।
सूरणं तुलसीमूलं ताम्बूलैः सह भक्षयेत् ॥ २,७.२५ ॥
न मुञ्चति नरो वीर्यं कर्षैकेन पृथक्पृथक् ।
नखास्थीनि समादाय मार्जारस्य सितस्य वै  ॥ २,७.२६ ॥
श्वेतापराजितामूलं नीलीमूलं श्मशानजम्  ।
सर्वं बद्ध्वा कटौ वीर्यं चिरकालं न मुञ्चति  ॥ २,७.२७ ॥
भूलता सिक्थकं तुल्यं लिम्पेत्तैलैः कुसुम्भजैः  ।
पादौ वीर्यधरो भूयात्पद्भ्यां शय्यां न संस्पृशेत् ॥ २,७.२८ ॥
नवनीतेन वा लेप्यं चटकाण्डं च पूर्ववत् ।
इन्द्रवारुणीमूलमुन्मत्ताजस्य मूत्रतः  ॥ २,७.२९ ॥
भावयेत्तेन लेपेन नरो वीर्यं न मुञ्चति  ।
दाडिमस्य त्वचश्चूर्णं फलं भल्लातकाक्षयोः  ॥ २,७.३० ॥
पिष्ट्वा तत्कटुतैलेन लेपः स्यात्पूर्ववत्फलम्  ।
कर्पूरं टङ्कणं सूतं मुनिपुष्परसं मधु  ॥ २,७.३१ ॥
मर्दयित्वा लिम्पेत्तेन लिङ्गं यावत्समन्ततः  ।
जलैः प्रक्षालयेल्लिङ्गं भजेद्रामां यथोचिताम्  ॥ २,७.३२ ॥
वीर्यं स्तम्भयते पुंसां याममात्रं न संशयः  ।
कृष्णधत्तूरतैलेन पारदं घर्षयेद्दिनम्  ॥ २,७.३३ ॥
त्रिलोहैर्वेष्टितं बद्धं तत्कट्यां वीर्यधारकम्  ।
स्वर्णं व्योमसत्त्वं तारं ताम्रं च रोचनम्  ॥ २,७.३४ ॥
बीजं वै शरपुङ्खायाः कृष्णधत्तूरबीजकम्  ।
सर्वं मर्द्यं वटक्षीरैः कुबेराक्षस्य बीजके  ॥ २,७.३५ ॥
तत्क्षिप्त्वा धारयेद्वक्त्रे वीर्यस्तम्भकरं चिरम्  ।
कृकलासस्य पुच्छाग्रं मुद्रिकाकारतां कृतम्  ॥ २,७.३६ ॥
ऊर्णनाभस्य जालेन वेष्टयित्वाथ धारयेत् ।
वामहस्ते कनिष्ठायां नरो वीर्यं न मुञ्चति  ॥ २,७.३७ ॥
स्थलमीनं समादाय शुष्कं चूर्णेन लेपयेत् ।
उल्लिप्तं रक्षयेत्किंचिद्वक्त्रे धार्यश्च वीर्यधृक् ॥ २,७.३८ ॥
पश्चिमसमुद्रस्य तटे अमरचण्डेश्वरो नाम देवतायतनं तस्याग्रे वालुकामध्ये स्थलमीनास्तिष्ठन्ति ते च वालुकामीनाः कथ्यन्ते  ।
शुद्धसूते विनिक्षिप्य स्वर्णं वा नागमेव वा  ।
अष्टमांशेन तत्सर्वं मर्दयेत्तप्तखल्वके  ॥ २,७.३९ ॥
शाल्मल्याश्चैव पञ्चाङ्गरसं तत्र विनिक्षिपेत् ।
श्लेष्मान्तस्य फलं पक्वं कोकिलाक्षस्य बीजकम्  ॥ २,७.४० ॥
तिलपिण्याकचूर्णं तु दत्त्वा तावद्विमर्दयेत् ।
जलौका जायते यावत्ततः कर्पूरटङ्कणम्  ॥ २,७.४१ ॥
कपिकच्छुकरोमाणि वाकुचीतैलकं पटु  ।
मागधीं च जलैः पिष्ट्वा तत्सर्वं तप्तखल्वके  ॥ २,७.४२ ॥
क्षिपेत्पूर्वजलौकां च त्रिसप्ताहं विमर्दयेत् ।
सा योज्या कामकाले तु नारीणां योनिगह्वरे  ॥ २,७.४३ ॥
मददर्पहरा तासां मदविह्वलकारका  ।
बाल्ये षडङ्गुला योज्या यौवने सा नवाङ्गुला  ॥ २,७.४४ ॥
द्वादशाङ्गुलिका योज्या प्रगल्भानां जलौकिका  ।
यो वा तां धारयेन्मूर्ध्नि वीर्यं तस्य स्थिरं भवेत् ॥ २,७.४५ ॥
पारदादष्टमांशेन सुवर्णं नागमेव वा  ।
योजयेत्तप्तखल्वे तु शाल्मलीत्वङ्निजद्रवैः  ॥ २,७.४६ ॥
मुनिपत्त्ररसैर्नीलीमूलद्रावैश्च मर्दयेत् ।
श्लेष्मातकफलं पक्वं कोकिलाक्षस्य बीजकम्  ॥ २,७.४७ ॥
मज्जा सुपक्वा बिल्वस्य क्षिपेत्तत्रैव मर्दयेत् ।
जलौका जायते यावत्ततस्तस्मात्समुद्धरेत् ॥ २,७.४८ ॥
त्रिसप्ताहं तप्तखल्वे कर्पूराद्यैश्च पूर्ववत् ।
मर्दयेच्च फलं तद्वज्जायते नात्र संशयः  ॥ २,७.४९ ॥
रसादष्टमभागं तु सुवर्णं नागमेव वा  ।
योज्यं च त्रिफला भृङ्गी शुण्ठी छागपयो घृतम्  ॥ २,७.५० ॥
क्षौद्रं गोमूत्रकं चैव सर्वं सप्तदिनावधि  ।
मर्दयेत्तदवच्छिन्नं जलौका यावता भवेत् ॥ २,७.५१ ॥
कर्पूराद्यैः पुनर्मर्द्यं तप्तखल्वे तु पूर्ववत् ।
पूर्ववज्जायते सिद्धिस्तद्वद्योगे न संशयः  ॥ २,७.५२ ॥
त्रिदिनं मर्दयेत्खल्वे सूतं निष्कचतुष्टयम्  ।
त्रिफलायास्तु निर्यासं स्तोकं स्तोकं विनिक्षिपेत् ॥ २,७.५३ ॥
पयश्चैव महाशृङ्ग्या दातव्यं मर्दनक्षमम्  ।
जलौका मर्दनाख्येयं जायते सुखदा नृणाम्  ॥ २,७.५४ ॥
रामाणां मदमत्तानां द्राविकाग्नौ घृतं यथा  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन वीर्यस्तम्भकरी भवेत् ॥ २,७.५५ ॥
पारदं मरिचं कुष्ठं तगरं कण्टकारिका  ।
अश्वगन्धातिलक्षौद्रसैन्धवश्वेतसर्षपाः  ॥ २,७.५६ ॥
अपामार्गो यवा माषाः पिप्पली च समं जलैः  ।
पिष्ट्वा विमर्दयेत्तेन लिङ्गं मासमहर्निशम्  ॥ २,७.५७ ॥
वर्धते हस्तमात्रं तत्स्थौल्येन मुसलोपमम्  ।
वराहवसया क्षौद्रैर्लिङ्गं मासं विलेपयेत् ॥ २,७.५८ ॥
अतिदीर्घं दृढं स्थूलं जायते नात्र संशयः  ।
अश्वगन्धा वचा कुष्ठं बृहती च शतावरी  ॥ २,७.५९ ॥
पाचयेत्तिलतैलेन मर्दयेत्तेन पूर्ववत् ।
लिङ्गं स्थूलं दृढं दीर्घं मासमात्रात्प्रजायते  ॥ २,७.६० ॥
जम्बूसूकरजं तैलं महाराष्ट्री च टङ्कणम्  ।
मधुना सह लेपोऽयं मासाल्लिङ्गस्य वृद्धिकृत् ॥ २,७.६१ ॥
मिश्रितं मुसलीचूर्णं माहिषैर्नवनीतकैः  ।
तद्भाण्डं धान्यराशौ च स्थितं सप्तदिनैर्हरेत् ॥ २,७.६२ ॥
तेन प्रलेपयेल्लिङ्गं वर्धते मासमात्रतः  ।
पिप्पली मरिचं क्षीरं सिता तुल्यं विमर्दयेत् ॥ २,७.६३ ॥
मासैकं वृद्धिकृल्लिङ्गे नात्र कार्या विचारणा  ।
माहिषं गोघृतं तुल्यं सैन्धवं च समं समम्  ॥ २,७.६४ ॥
अनेन लेपयेल्लिङ्गं स्थूलं स्यान्मासमात्रतः  ।
अश्वगन्धापमार्गौ च सारिवाक्षफलं तिलाः  ॥ २,७.६५ ॥
सर्षपेन्द्रयवं तुल्यमजाक्षीरेण पेषयेत् ।
तेन लिङ्गं तु मासैकं मर्दनाद्वृद्धिमाप्नुयात् ॥ २,७.६६ ॥
मांसीमक्षफलं कुष्ठमश्वगन्धां शतावरीम्  ।
तैले पक्त्वा प्रलेपोऽयं मासाल्लिङ्गस्य वृद्धिकृत् ॥ २,७.६७ ॥
रोहीतमत्स्यजं पित्तं जलौका लाङ्गली समम्  ।
अनेन लेपयेल्लिङ्गं स्यान्मासान्मुसलोपमम्  ।
निशा सिताश्वगन्धा च पारदं मर्दयेत्समम्  ।
अनेन मर्दयेल्लिङ्गं योनिकर्णस्तनांस्तथा  ।
वर्धन्ते मासमात्रेण नात्र कार्या विचारणा  ॥ २,७.६८ ॥
ओं नमो भगवते उड्डामरेश्वराय सर प्रसर २ कुरु ठ ठः  ।
अनेन मन्त्रेण सर्वे वर्धनयोगाः सप्ताभिमन्त्रिताः सिद्धा भवन्ति  ।
जाम्बूमार्जारयोः पित्तं यवागूमर्दितं दिहेत् ।
मासैकाद्वर्धते लिङ्गं स्तनौ कर्णौ च मर्दनात् ॥ २,७.६९ ॥
ओं नमो भगवते उड्डामरेश्वराय सर प्रसर प्रसर निकल निकल निकालय निकालय स्वाहा ठः ठः  ॥ २,७.७० ॥
गृहगोधा शुनो जिह्वा स्त्रीजरायुः समं समम्  ।
पिष्ट्वा धार्यं ताम्रपात्रे सप्ताहात्तं पुनः पचेत् ॥ २,७.७१ ॥
तिलतैलेन तत्तैलमर्दनाद्वर्धते खलु  ।
लिङ्गं स्तनौ च कर्णौ च हस्तौ पादौ न संशयः  ।
ओं नमो भगवते उड्डामरेश्वराय सर सर हिलि हिलि स्वाहा ठः ठः  ।
अतितरसुखसाध्यैर्योगराजैः प्रसिद्धैः सततसुरतयोग्यं स्तम्भनं वर्धनं च  ।
निपुणरसिकरामारञ्जकं मोहकं स्याद्गदितमिह समस्तं भोगिनां सौख्यहेतुः  ॥ २,७.७२ ॥


 २, ८
श्रीशैले देहसिद्धिः प्रभवति सहसा वृक्षमृत्कन्दतोयैस्तच्छास्त्रं शम्भुनोक्तं प्रगहनमखिलं वीक्षितं यत्तु सारम्  ।
व्याहृत्यानेकयुक्त्या सकलसुखकरं दृष्टसिद्धं तु यद्यत्तद्वक्ष्ये साधकानामनुभवपथगं भुक्तये मुक्तये च  ॥ २,८.१ ॥
{Fएल्स्मित्गुग्गुलु बेइ ंल्लिकार्जुन}
मल्लिकार्जुनदेवस्य पुरतो गजसंनिभा  ।
शिला तिष्ठति या रात्रौ स्रवते गुग्गुलुं सदा  ॥ २,८.२ ॥
पालाशचाटुना ग्राह्यं क्षिपेदलाबुपात्रके  ।
तद्गुग्गुलुसमं गन्धं निष्कैकं भक्षयेत्सदा  ॥ २,८.३ ॥
मासान्मृत्युजरां हन्ति जीवेदाचन्द्रतारकम्  ।
तद्गुग्गुलुं द्रुते ताम्रे कोटिभागेन योजयेत् ॥ २,८.४ ॥
तद्भवेत्कनकं दिव्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ।
{ङ्लोच्के बेइ ङ्हण्टासिद्धेश्वर}
वामतो मल्लिनाथस्य घण्टासिद्धेश्वरः स्थितः  ॥ २,८.५ ॥
तद्द्वारे विद्यते कुण्डं तत्र घण्टा विलम्बते  ।
रात्रौ कृष्णचतुर्दश्यां सोपवासैस्त्रिभिर्जनैः  ॥ २,८.६ ॥
कर्तव्यं साधनं तत्र निर्विकल्पैरनिद्रितैः  ।
एकस्तु स्नापयेद्देवं जलमेकस्तु वाहयेत् ॥ २,८.७ ॥
एकस्तु वादयेद्घण्टामविच्छिन्नं निशावधि  ।
ततस्तुष्टो भवेच्छम्भुः खेचरत्वं प्रयच्छति  ॥ २,८.८ ॥
घण्टासिद्धेश्वरस्यैव दक्षिणे क्रोशमात्रके  ।
निखनेद्दृश्यते तत्र मृद्गोरोचनसंनिभा  ॥ २,८.९ ॥
सिताक्षीरैः पिबेत्कर्षं सप्ताहादमरो भवेत् ।
{चन्द्रोदक इम् ॡ वोन् ंल्लिनाथ}
चन्द्रोदकं प्रसिद्धं वै मल्लिनाथस्य पश्चिमे  ॥ २,८.१० ॥
स्थितं वैशाखमासे तु पूर्णमास्यां सुसाधयेत् ।
साधको निर्विकल्पेन स्थित्वा तस्य समीपतः  ॥ २,८.११ ॥
रात्रौ जपं प्रकुर्वाणस्तत्तोयं चार्धरात्रके  ।
स्प्रष्टुं चन्द्रो यदा गच्छेत्तदा क्षिप्रं कराञ्जलिम्  ॥ २,८.१२ ॥
कृत्वा तिष्ठेद्यदा याति तज्जलं तत्क्षणात्पिबेत् ।
वज्रकायो भवेद्वीरो जीवेदाचन्द्रतारकम्  ॥ २,८.१३ ॥
{टमरिन्देन्बौमिम् Oस्तेन् वोन् श्रीशैल}
श्रीशैलपूर्वद्वारे तु देवोऽस्ति त्रिपुरान्तकः  ।
देवस्योत्तरदिग्भागे चिञ्चावृक्षः समीपतः  ॥ २,८.१४ ॥
विद्यते तस्य मूले तु भैरवो दृश्यते स्वयम्  ।
तस्याग्रे निखनेद्भूमिं पुरुषस्य प्रमाणतः  ॥ २,८.१५ ॥
दृश्यते तप्तकुण्डं तु नीलवर्णजलान्वितम्  ।
चिञ्चावृक्षस्य पत्त्राणि सम्यग्वस्त्रेण बन्धयेत् ॥ २,८.१६ ॥
तस्मिन् कुण्डे विनिक्षिप्य तानि मीना भवन्ति वै  ।
संगृह्य तस्य काष्ठेन पचेत्तेषां विवर्जयेत् ॥ २,८.१७ ॥
कण्टकानि शिरः पुच्छं शेषं भक्षेत साधकः  ।
क्षणं मूर्छा भवेत्तेन प्रबुद्धो जायते स्वयम्  ॥ २,८.१८ ॥
छिद्रं पश्यति मेदिन्यां जीवेद्वर्षायुतं नरः  ।
त्रिपुरान्तकदेवस्य पश्चिमे गव्यूतिद्वये  ॥ २,८.१९ ॥
मणिपल्लिरिति ग्रामस्तस्य पश्चिमतो गिरिः  ।
तस्य पश्चिमदिग्भागे कपाटं दृश्यते शुभम्  ॥ २,८.२० ॥
पूर्वाभिमुखः प्रविशेत्ततो गच्छेच्च दक्षिणम्  ।
दशधन्वन्तरं यावद्दृश्यन्ते ज्वलनप्रभाः  ॥ २,८.२१ ॥
आम्राकाराः सुपाषाणा ग्राह्या वस्त्रेण बन्धयेत् ।
रक्तवर्णं भवेद्वस्त्रं क्षीरमध्ये क्षिपेत्ततः  ॥ २,८.२२ ॥
तत्क्षीरं जायते रक्तं तत्क्षीरं साधकः पिबेत् ।
सप्ताहाद्वज्रकायः स्याज्जीवेच्चन्द्रार्कतारकम्  ॥ २,८.२३ ॥
त्रिपुरान्तकदेवस्य उत्तरे कोकिलाबिलम्  ।
विख्यातं सर्वलोकेषु कृत्वा वमनरेचनम्  ॥ २,८.२४ ॥
साधकः प्रविशेत्तत्र दशधन्वन्तरावधि  ।
पाषाणाः कोकिलाकारास्तिष्ठन्ति तांस्तु चाहरेत् ॥ २,८.२५ ॥
तेषां पृष्ठे तिलाः क्षिप्ताः स्फुटन्त्येव हि तत्क्षणात् ।
इत्येवं प्रत्ययं दृष्ट्वा तांश्च घृष्ट्वा परस्परम्  ॥ २,८.२६ ॥
क्षीरमध्ये क्षिपेत्तान् वै क्षीरं कृष्णं प्रजायते  ।
आकण्ठान्तं पिबेत्तत्तु दिव्यकाव्यो भवेन्नरः  ॥ २,८.२७ ॥
वलीपलितनिर्मुक्तो जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ।
छिद्रं पश्यति मेदिन्यां वायुवेगो महाबलः  ॥ २,८.२८ ॥
त्रिपुरान्तकदेवस्य पूर्वदिग्योजनान्तरे  ।
देवः स्वर्गपुरी नाम विद्यते तत्र वै खनेत् ॥ २,८.२९ ॥
देवाग्रे भूमिकां जानुमात्रां तत्र फला इव  ।
निर्गच्छन्ति तु पाषाणाः खरस्पर्शा भवन्ति वै  ॥ २,८.३० ॥
त्रिपुरान्तकदेवस्य पश्चिमे योजनार्धके  ।
विद्यते हि बिलद्वारं तन्मध्ये धनुषां त्रयम्  ॥ २,८.३१ ॥
गच्छेत्खर्जूरवृक्षो वै दृश्यते कृष्णवर्णकः  ।
तत्फलानां रसं पीत्वा मूर्छा संजायते क्षणम्  ॥ २,८.३२ ॥
ततः संजायते सिद्धो जीवेच्चन्द्रार्कतारकम्  ।
श्रीशैले दक्षिणे द्वारे जालेश्वरसुरेश्वरौ  ॥ २,८.३३ ॥
देवौ प्रसिद्धौ विद्येते निखनेत्तत्र भूमिकाम्  ।
पाषाणाः श्रीफलाकारा निर्यान्ति स्पर्शभेदकाः  ॥ २,८.३४ ॥
देवो रामेश्वरस्तत्र विद्यते तस्य संनिधौ  ।
रुद्राक्षाकारपाषाणाः खरस्पर्शा भवन्ति ते  ॥ २,८.३५ ॥
ज्योतिःसिद्धवटे वृक्षे एकपादेन तिष्ठति  ।
आवर्तदेवको नाम तत्समीपे तु पश्चिमे  ॥ २,८.३६ ॥
विद्यते पर्वतस्तत्र पाषाणास्तालकोपमाः  ।
आदाय तान् धमेत्तीव्रं दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ २,८.३७ ॥
तत्रैव दक्षिणद्वारे देवः स्यात्कुण्डलेश्वरः  ।
तत्समीपे खनेद्भूमिं जानुमात्रां ततो हरेत् ॥ २,८.३८ ॥
पाषाणाः श्रीफलाकारा रक्ताश्च स्पर्शवेधकाः  ।
पुरुषेश्वरदेवस्य कुण्डमस्ति समीपतः  ॥ २,८.३९ ॥
गुञ्जा च रिठ्ठकश्चैव द्वौ वृक्षौ तत्र तिष्ठतः  ।
तयोः पत्त्राणि संभक्ष्य तत्क्षणादमरो भवेत् ॥ २,८.४० ॥
तथा हस्तिशिला तत्र तस्या दक्षिणतः खनेत् ।
हस्तमात्रं ततः पश्येज्जम्बूफलसमाकृतिः  ॥ २,८.४१ ॥
शिला तत्र समाख्याता स्पर्शग्राह्या प्रयत्नतः  ।
नाम्ना हस्तिशिरः ख्यातं सैव हस्तिशिला भवेत् ॥ २,८.४२ ॥
तस्या दक्षिणदिग्भागे योजनैकेन तिष्ठति  ।
छायाछत्त्रं प्रसिद्धं तच्छिवरूपं शिवोदितम्  ॥ २,८.४३ ॥
शतहस्तप्रमाणं तु तत्क्षेत्रं परिवर्तुलम्  ।
योऽसौ गच्छति तस्याधो नासौ केनापि दृश्यते  ॥ २,८.४४ ॥
रुद्रतुल्यो भवेत्सिद्धः क्रीडते भुवनत्रये  ।
अथवा साधयेद्दूरात्ख्यातं सिद्ध्यष्टकं तु यत् ॥ २,८.४५ ॥
कान्ताभ्रं काञ्चनं सूतं मर्द्यं क्रमगुणोत्तरम्  ।
तद्गोलं वेष्टयेल्लोहैस्त्रिभिर्यत्नात्क्रमेण वै  ॥ २,८.४६ ॥
वस्त्रे बद्ध्वा तु तद्वस्त्रं वंशाग्रे बन्धयेद्दृढम्  ।
मन्त्रयेत्कालीमन्त्रेण छायाछत्त्रे निवेशयेत् ॥ २,८.४७ ॥
तद्वंशाग्रं क्षणैकेन जायते गुटिका तु ताम्  ।
साधको धारयेद्वक्त्रे खेचरत्वप्रदायिकाम्  ॥ २,८.४८ ॥
तालकं कुनटीं तद्वद्वंशे बद्ध्वा निवेशयेत् ।
ताभ्यामञ्जितनेत्रो यो निधिं पश्यति भूगतम्  ॥ २,८.४९ ॥
वंशे बद्ध्वा क्षिपेत्खड्गं पूर्वमन्त्रेण मन्त्रितम्  ।
तत्खड्गं धारयेद्धस्ते त्रैलोक्यविजयी भवेत् ॥ २,८.५० ॥
वस्त्रे गोरोचनं बद्ध्वा वंशस्थं तत्र वेशयेत् ।
तेनैव तिलकं कुर्याद्दृष्ट्वा मोहयते जगत् ॥ २,८.५१ ॥
स्रोतोञ्जनं कज्जलं च क्षिप्त्वा तत्रैव पूर्ववत् ।
तेन चाञ्जितनेत्रो यो देवैरपि न दृश्यते  ॥ २,८.५२ ॥
पादुकां तेन योगेन क्षिप्त्वा पद्भ्यां तु धारयेत् ।
यत्रेच्छा तत्र तत्रैव गन्ता भवति तत्क्षणात् ॥ २,८.५३ ॥
तद्वद्रक्तपटं तत्र क्षिप्त्वा संवेष्ट्य साधकः  ।
अदृश्यो जायते सम्यक्पटे मुक्ते तु दृश्यते  ॥ २,८.५४ ॥
कान्ताभ्रं काञ्चनं सूतं कृत्वा गोलं तु वेशयेत् ।
वंशाग्रस्थं मन्त्रयुक्तं स्पर्शवेधी भवेत्तु तत् ॥ २,८.५५ ॥
श्रीशैले पश्चिमे द्वारे नाम्ना ब्रह्मेश्वरेश्वरः  ।
तल्लिङ्गं स्पर्शमित्याहुर्दुर्गा तत्रैव तादृशी  ॥ २,८.५६ ॥
नवमं यत्तु सोपानं नद्यां तत्तादृशं स्थितम्  ।
देवस्य तिष्ठति द्वारे मुद्गवर्णं विलोकयेत् ॥ २,८.५७ ॥
ब्रह्मेश्वरस्य नैरृत्ये संस्थितं तिन्तिणीवनम्  ।
तस्मिन् वने स्थितं कुण्डं तत्र तिष्ठति चण्डिका  ॥ २,८.५८ ॥
एकपादेन चिञ्चाधस्तद्वृक्षात्पत्त्रमाहरेत् ।
बद्ध्वा वस्त्रे क्षिपेत्कुण्डे स्नानं तत्र समाचरेत् ॥ २,८.५९ ॥
स्नानान्ते पोटली ग्राह्या सर्वे मत्स्या भवन्ति ते  ।
तत्काष्ठैः पाचयेत्तानि कण्ठं पुच्छं शिरस्त्यजेत् ॥ २,८.६० ॥
भागं देवाय संकल्प्य द्वितीयमतिथेर्भवेत् ।
तृतीयं साधको भुक्त्वा क्षणं भवति मूर्छितः  ॥ २,८.६१ ॥
तत्क्षणाज्जायते सिद्धश्छिद्रां पश्यति मेदिनीम्  ।
अजरामरतां याति न बाध्यस्त्रिदशैरपि  ॥ २,८.६२ ॥
अलम्पुरोत्तरे भागे ग्रामः स्याद्भीमपादुकः  ।
तस्य ग्रामस्य पार्श्वे तु हस्तमात्रं खनेद्भुवम्  ॥ २,८.६३ ॥
पाषाणाः सर्पवद्वक्रा ग्राह्याः स्पर्शा भवन्ति ते  ।
योगेश्वरीति विख्याता देवता या त्वलम्पुरे  ॥ २,८.६४ ॥
देव्या ह्यग्रे गुहा रम्या तन्मध्ये निखनेद्भुवम्  ।
पाषाणा भेकसंकाशा ग्राह्या मार्जारविष्ठया  ॥ २,८.६५ ॥
मिश्रीकृत्य क्षिपेद्वङ्गे तद्वङ्गं तारतां व्रजेत् ।
मध्वाज्यसहितान् भक्षेत्पाषाणांस्तान्विचक्षणः  ॥ २,८.६६ ॥
श्रीशैलस्योत्तरद्वारे महेशो नाम देवता  ।
भ्रमराम्रः स्थितस्तत्र तस्य पक्वफलानि वै  ॥ २,८.६७ ॥
स्फोटयेत्तत्र निर्यान्ति भ्रमरा जीवसंयुताः  ।
इत्येवं प्रत्ययं ज्ञात्वा भ्रमरांस्तान् परित्यजेत् ॥ २,८.६८ ॥
फलानि पाचयेत्क्षीरैः पिबेत्क्षीरं यथेष्टकम्  ।
किंचिन्मूर्छा भवेत्तेन ततो बोधे पिबेत्पुनः  ॥ २,८.६९ ॥
एवं कुर्यात्त्रिसप्ताहं वज्रकायो भवेन्नरः  ।
वलीपलितनिर्मुक्तो जीवेदाचन्द्रतारकम्  ॥ २,८.७० ॥
सर्ववाङ्मयवेत्ता च वायुवेगी भवेन्नरः  ।
तेनैवाम्रफलैकेन वर्जितभ्रमरेण च  ।
सहस्रपलवङ्गं तु द्रावितं स्तम्भयेद्ध्रुवम्  ॥ २,८.७१ ॥
क्षेपात्तारमवाप्नोति सत्यमीश्वरभाषितम्  ।
तत्फलं छिद्रितं कृत्वा उत्पात्य भ्रमरं ततः  ॥ २,८.७२ ॥
शुद्धपारदकर्षैकं तत्तुल्यं कृष्णमभ्रकम्  ।
क्षिप्त्वा तस्मिन्मुखं रुद्ध्वा लिम्पेन्मृद्गोमयेन च  ॥ २,८.७३ ॥
छायाशुष्कं तदाम्रोत्थैः क्वाथैर्यामं विपाचयेत् ।
स्वभावशीतला ग्राह्या गुटिका फलमध्यगा  ॥ २,८.७४ ॥
मुखस्था खेचरं दत्ते अदृश्यत्वं महाबला  ।
क्वाथे वाक्पतितुल्यः स्याज्जीवेदाचन्द्रतारकम्  ॥ २,८.७५ ॥
तारं ताम्रं भुजंगं वा कोटिभागेन वेधयेत् ।
कृष्णाभ्रं शुद्धसूतं च पूर्ववत्तत्फले क्षिपेत् ॥ २,८.७६ ॥
लिम्पेन्मृद्गोमयैस्तद्वदारण्योत्पलकैः पुटेत् ।
स्वभावशीतलं ग्राह्यं तद्रसं मधुसर्पिषा  ॥ २,८.७७ ॥
गुञ्जामात्रं सदा खादेन्मासाद्बालो भवेन्नरः  ।
जीवेद्ब्रह्मदिनं वीरो नवनागबलान्वितः  ॥ २,८.७८ ॥
विद्यते लोकविख्यातः पूज्यः पञ्चोपचारकैः  ।
ओं हुं फट्कारमन्त्रेण निर्विकल्पेन साधकैः  ॥ २,८.७९ ॥
वीक्ष्य पश्चिमदिग्भागे ह्यन्तरिक्षे च तत्क्षणात् ।
पश्येद्दिव्यविमानानि जायते प्रत्ययो महान्  ॥ २,८.८० ॥
ततः पश्चिमदिग्भागे गच्छेन्नदीं तरेत्सुधीः  ।
गह्वरं दृश्यते तत्र प्रविशेत्पश्चिममुखम्  ॥ २,८.८१ ॥
योजनत्रितयं गच्छेदेकाकी निर्विकल्पकः  ।
पञ्चयोजनविस्तीर्णं दृश्यते कदलीवनम्  ॥ २,८.८२ ॥
तस्य मध्येऽतिविस्तीर्णं जलपूर्णं सरोवरम्  ।
सिंहासनं तु तन्मध्ये शुद्धस्फटिकसंनिभम्  ॥ २,८.८३ ॥
तं दृष्ट्वा दण्डवद्भूमौ निपतेन्मन्त्रमुच्चरेत् ।
ओं ह्रीं विद्यावागीश्वराधिपतये ह्रीमों स्वाहा  ।
स्नानं कृत्वा प्रयत्नेन लक्षमेकं जपेदनु  ।
यथेष्टं भोजनं कृत्वा कन्दमूलफलादिकम्  ॥ २,८.८४ ॥
ततः सिंहासनस्योर्ध्वं शुद्धस्फटिकसंनिभः  ।
चतुर्भुजस्त्रिनेत्रश्च दृश्यते परमेश्वरः  ॥ २,८.८५ ॥
स्तोत्रमन्त्रैर्नमस्कारैः प्रणिपत्य पुनः पुनः  ।
वरं दत्ते यथेष्टं वै साधकस्य न संशयः  ॥ २,८.८६ ॥
शतमायतनं तत्र कूपानां च शतं नव  ।
तावत्संख्यास्तथारामा नन्दनाख्यवनानि च  ॥ २,८.८७ ॥
तथा नवशतं वाप्यो विद्यन्ते कदलीवने  ।
बिलद्वाराणि तावन्ति कल्पवृक्षास्तथैव च  ॥ २,८.८८ ॥
तत्रैव मौकली नाम यक्षिणी प्रकटा स्थिता  ।
सा वक्ति भोजनं देहि यदीच्छसि समीहितम्  ॥ २,८.८९ ॥
ततस्तस्य प्रवक्तव्यं दास्यामि परमेश्वरि  ।
क्षीरान्नं वा फलाहारं तदग्रे दापयेत्सुधीः  ॥ २,८.९० ॥
सा वक्ति मम पुत्रोऽयं क्षणं वक्षसि धारय  ।
यदा न मुञ्चसे भूमौ तदा सिद्ध्यष्टकं तव  ॥ २,८.९१ ॥
दास्येऽहं नात्र संदेहो भोजनान्तेऽथवा पुनः  ।
त्यक्ते करोमि संहारं तस्माद्यत्नेन रक्षय  ॥ २,८.९२ ॥
इत्येवं साधको वीरः कुर्यात्सिद्धिमवाप्नुयात् ।
गच्छेदुत्तरदिग्भागे तत्सरो योजनार्धकम्  ॥ २,८.९३ ॥
तत्रास्ति पुष्पसम्पूर्णं दिव्याख्यं नन्दनं वनम्  ।
पुष्पाणां घ्राणमात्रेण क्षुत्पिपासा न विद्यते  ॥ २,८.९४ ॥
अथवा भक्षयेत्तस्मात्फलमेकं यथाचितम्  ।
तेन भक्षितमात्रेण वज्रकायो भवेन्नरः  ॥ २,८.९५ ॥
सरो दक्षिणदिग्भागं गच्छेद्योजनपादकम्  ।
तत्र दाडिमसम्पूर्णं दृश्यते नन्दनं वनम्  ॥ २,८.९६ ॥
तत्फलं भक्षयेत्सिद्धो जीवेद्युगसहस्रकम्  ।
तत्सरःपूर्वदिग्भागे गच्छेत्क्रोशार्धमात्रकम्  ॥ २,८.९७ ॥
तत्र धात्रीफलैः पूर्णं श्यामलं नन्दनं वनम्  ।
फलानि भक्षयेत्तानि जीवेत्कल्पशतत्रयम्  ॥ २,८.९८ ॥
तत्सरःपश्चिमभागे गच्छेद्योजनमात्रकम्  ।
तत्र बिल्वफलैः पूर्णं दृश्यते नन्दनं वनम्  ॥ २,८.९९ ॥
तत्फलं भक्षयेद्वीरो जीवेच्चन्द्रार्कतारकम्  ।
तन्नन्दनवने रम्ये लिङ्गं स्यान्नीलवर्णकम्  ॥ २,८.१०० ॥
प्रविशेदुत्तरद्वारे तत्र नागो महाबलः  ।
उग्रः सप्तफणाकारो दृश्यतेऽतिभयंकरः  ॥ २,८.१०१ ॥
तस्य कुर्यान्नमस्कारं ह्रुं ह्रुं कुर्यात्समुद्धरेत् ।
तदासौ वदते वाणीमदृश्यत्वं ददामि ते  ॥ २,८.१०२ ॥
गच्छ त्वं पश्चिमद्वारे तत्रास्ति दिव्यकन्यका  ।
गच्छेत्तत्र महावीरः साधको मन्त्रमुच्चरन्  ॥ २,८.१०३ ॥
हारं दास्यति सा तुष्टा न प्रवेशं प्रयच्छति  ।
तं हारं धारयेत्कण्ठे साक्षाद्वागीश्वरो भवेत् ॥ २,८.१०४ ॥
ततस्तु दक्षिणं द्वारं गच्छेत्तत्र भयंकरम्  ।
मुक्तकेशं वक्रनेत्रं गदाहस्तं दिगम्बरम्  ॥ २,८.१०५ ॥
नीलवर्णं क्षेत्रपालं दृष्ट्वा मन्त्रं समुच्चरेत् ।
ह हा हे हे हं ह्रुंकारं फठुं स्वाहान्तमेव च  ॥ २,८.१०६ ॥
अनेन मन्त्रपाठेन क्षेत्रपालः प्रसीदति  ।
ददाति खेचरीं सिद्धिं न प्रवेशं कदाचन  ॥ २,८.१०७ ॥
ततस्तु पूर्वदिग्भागे द्वारं तत्र गणेश्वरः  ।
दृश्यते पूजयेत्तं वै साधकः प्रविशेत्ततः  ॥ २,८.१०८ ॥
दृश्यते दिव्यचापं तु तथा लिङ्गं मनोहरम्  ।
पूजयेच्छिवमन्त्रेण रकारेणैव नान्यथा  ॥ २,८.१०९ ॥
ततस्तत्र जपं कुर्यादहोरात्रमुपोषितः  ।
प्रत्यक्षो जायते रुद्रो वरं दत्ते यथेप्सितम्  ॥ २,८.११० ॥
इत्येवमादयः सन्ति सिद्धयः कदलीवने  ।
अक्षरैर्लिखितं द्वारे तत्र पद्मावतीबिलम्  ॥ २,८.१११ ॥
सरसः पूर्वदिग्भागे योजनैकेन तिष्ठति  ।
वमनं रेचनं कृत्वा प्रविशेत्तत्र साधकः  ॥ २,८.११२ ॥
धन्वन्तरं शतं यावद्गच्छेत्तत्र मृदङ्गम्  ।
दृष्ट्वा तं वादयेद्वीरः सम्यक्पद्मावती ततः  ॥ २,८.११३ ॥
आगत्य चामृतं दत्ते यत्पानादमरो भवेत् ।
ततस्तं प्रार्थयत्येव आगच्छ मम मन्दिरम्  ॥ २,८.११४ ॥
दिव्यं कन्यापञ्चशतं परिवारेण स्वीकुरु  ।
अहं पत्नी भविष्यामि यावद्ब्रह्मा च जीवति  ॥ २,८.११५ ॥
तदन्ते परमं स्थानं गच्छामो नात्र संशयः  ।
कदम्बेश्वरदेवस्तु आग्नेय्यां दिशि विद्यते  ॥ २,८.११६ ॥
तस्य पूर्वतटाकाग्रे स्थितो वृक्षः कदम्बकः  ।
तस्य पत्त्राणि संगृह्य कटुतैलेन लेपयेत् ॥ २,८.११७ ॥
तद्वृक्षबीजतैलैर्वा तत्काष्ठैः पाचयेत्सुधीः  ।
मत्स्या भवन्ति ते सर्वे ताम्रपात्रे विनिक्षिपेत् ॥ २,८.११८ ॥
कण्ठपुच्छशिरोवर्जं मध्वाज्याभ्यां तु भक्षयेत् ।
तत्क्षणाज्जायते सिद्धो रुद्रतुल्यो महाबलः  ॥ २,८.११९ ॥
नदीस्थाने च यो वृक्षो विद्यते कुण्डलेश्वरे  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन सिद्धिः स्यान्नात्र संशयः  ॥ २,८.१२० ॥
कपोतेश्वरदेवस्योत्तरे पुष्पगिरिः स्थितः  ।
तस्य कुर्यात्प्रयत्नेन त्रिवारं तु प्रदक्षिणम्  ॥ २,८.१२१ ॥
ततः शिरः समारुह्य खेचरत्वं लभेन्नरः  ।
तत्पूर्वोत्तरदिग्भागे छेलिकाद्वारस्थितम्  ॥ २,८.१२२ ॥
उत्तराभिमुखं तत्र प्रविशेद्धनुषां त्रयम्  ।
मूषिकाकारपाषाणास्तिष्ठन्ति तान् समाहरेत् ॥ २,८.१२३ ॥
तक्रैः पिष्ट्वा तदेकं तु पिबेन्मूर्छामवाप्नुयात् ।
क्षणादुत्तिष्ठते सिद्धो जीवेद्ब्रह्मदिनत्रयम्  ॥ २,८.१२४ ॥
स एव सर्वलोहानां स्पर्शवेधकरो भवेत् ।
अहोरात्रोषितो भूत्वा देवाग्रे सिद्धिमाप्नुयात् ॥ २,८.१२५ ॥
कपोतेश्वरदेवस्य दक्षिणे देवताद्वयम्  ।
तन्मध्ये कटिमात्रं तु खनेद्गोरोचनोपमाः  ॥ २,८.१२६ ॥
पाषाणास्तान् समादाय मध्वाज्याभ्यां प्रपेषयेत् ।
तत्पानाज्जायते मर्त्यः कल्पायुर्नात्र संशयः  ॥ २,८.१२७ ॥
कपोतेश्वरदेवस्य वायव्ये हस्तमात्रकम्  ।
खनेत्पारावतप्रख्याः पाषाणाः स्पर्शभेदकाः  ॥ २,८.१२८ ॥
तिष्ठन्ति ग्राहयेदेकं देवताराधने कृते  ।
मल्लिकार्जुनदेवस्य ऐशान्यां भृगुपातनम्  ॥ २,८.१२९ ॥
विद्यते तत्समीपस्थं कुण्डं तस्मान्मृदाहरेत् ।
पञ्चगव्येन सम्मिश्रां खदिराङ्गारकैर्धमेत् ॥ २,८.१३० ॥
नीलोत्पलसमं लोहं पतत्येवाथ सेचयेत् ।
मध्वाज्याभ्यां सुतप्तं तत्सप्तवारं पुनः पुनः  ॥ २,८.१३१ ॥
तद्गोलं धारयेद्वक्त्रे विष्णुतुल्यो भवेन्नरः  ।
भृगुपातात्पूर्वभागे क्रोशोदधिकपाटके  ॥ २,८.१३२ ॥
तस्याग्रे अच्छतैलाख्यः पर्वतो नाम विश्रुतः  ।
तत्पश्चिमे बिलद्वारं तन्मध्ये धन्वपञ्चकम्  ॥ २,८.१३३ ॥
गते तु दृश्यते कुण्डं रसो लाक्षारसप्रभः  ।
अलाबुपात्रे संगृह्य कोटिवेधी भवेत्तु सः  ॥ २,८.१३४ ॥
{स्पर्शवेध:: रोच्क्नेअर तेम्पुल्}
मल्लिकार्जुनदेवस्य पूर्वतो लोकविश्रुतः  ।
प्राकारश्चन्द्रगुप्तस्य विद्यते तत्र मन्दिरम्  ॥ २,८.१३५ ॥
तस्य पूर्वे स्थितश्चैत्यश्चैत्यपूर्वे महाशिला  ।
मुद्गवर्णा च सा ख्याता स्पर्शवेधकरा तु सा  ॥ २,८.१३६ ॥
गजस्तत्रैव विख्यातस्तमारुह्य समाहितः  ।
तस्य पृष्ठात्तृणं ग्राह्यं तत्सर्वं कनकं भवेत् ॥ २,८.१३७ ॥
गजस्य चोत्तरे पार्श्वे जानुमात्रं खनेद्भुवम्  ।
जम्बूफलसमाकाराः सन्ति ते स्पर्शवेधकाः  ॥ २,८.१३८ ॥
गजस्याधः खनेद्वाथ जानुमात्रं लभेत्ततः  ।
त्रिकोणगुटिकां सिद्धां लक्षवेधकरां पराम्  ॥ २,८.१३९ ॥
श्रीशैलस्य तु वायव्ये तीर्थं देवह्रदः स्थितम्  ।
तत्र कुण्डे मुद्गवर्णाः पाषाणाः स्पर्शवेधकाः  ॥ २,८.१४० ॥
तत्र कूर्मोपमं लिङ्गं स्पर्शवेधकरं परम्  ।
कृत्तिकायां सुपूर्णायां कृत्वा पूजां समाहरेत् ॥ २,८.१४१ ॥
गव्यूतिद्वयतस्तस्मान्नाम्ना नीलवनं स्मृतम्  ।
तत्र लिङ्गं नीलवर्णं जलं चैव तु तादृशम्  ॥ २,८.१४२ ॥
अश्वाभ्रकाकसदृशाः पाषाणाः स्पर्शवेधकाः  ।
सन्ति देवगृहस्यान्तः खनेज्जान्वन्तराद्धरेत् ॥ २,८.१४३ ॥
श्रीशैलस्य तु नैरृत्ये नाम्ना गुण्डिप्रभा स्थिता  ।
तस्याग्राद्गर्तमृद्ग्राह्या पीतवर्णा पुटैर्दहेत् ॥ २,८.१४४ ॥
तस्मान्निःसरते हेम स्फुरद्रूपं न संशयः  ।
तत्रैव भ्रमराः स्युश्च पूर्ववत्फलदायकाः  ॥ २,८.१४५ ॥
तथा तम्बीपुरे नाम्नि तीर्थे च विपुले शुभम्  ।
सदाफलं तु विख्यातं पूर्ववत्साधयेत्सुधीः  ॥ २,८.१४६ ॥
महानन्देश्वरं नाम श्रीशैलस्य तु नैरृते  ।
तस्य पूर्वोत्तरे पार्श्वे गच्छेद्राजपथेन तु  ॥ २,८.१४७ ॥
कालवर्णेश्वरो नाम देवस्तस्याग्रकुण्डकम्  ।
इन्द्रगोपकसंकाशस्तन्मध्ये विद्यते रसः  ॥ २,८.१४८ ॥
तप्तानि सप्तलोहानि तत्सेकात्काञ्चनं भवेत् ।
श्रीशैलस्य तु ईशाने देवः स्यात्तुरलेश्वरः  ॥ २,८.१४९ ॥
तस्योत्तरे सुविख्यात उमापर्वत उत्तमः  ।
तस्य मूर्ध्नि त्रिशूलाभा दर्भास्तिष्ठन्ति शोभनाः  ॥ २,८.१५० ॥
तस्याधः कटिमात्रं तु खात्वा नीलां मृदं हरेत् ।
तां पचेदक्षजैः काष्ठैर्भागं देवाय कल्पयेत् ॥ २,८.१५१ ॥
अतिथेश्च तथाग्नेश्च भागं भागं प्रकल्पयेत् ।
भागमात्मनि भुञ्जीत जीवेत्कल्पायुतं नरः  ॥ २,८.१५२ ॥
तत्र कोटीश्वरं ख्यातमिलेश्वरसमीपतः  ।
तस्याग्रे पुष्पमात्रं तु स्पर्शवेधकरं भवेत् ॥ २,८.१५३ ॥
अचलेशश्च तत्रैव स्पर्शवेधकरः परः  ।
दक्षिणे लेशस्य योजनैकेन विद्यते  ॥ २,८.१५४ ॥
अमरेश्वरदेवाख्यस्तत्र स्वर्णशिला शुभा  ।
तस्य पृष्ठे च गोमांसं महामांसं च वा क्षिपेत् ॥ २,८.१५५ ॥
प्रज्वाल्य बदरीकाष्ठैः प्रातः स्वर्णोपमा तु सा  ।
दृश्यते रजसा स्त्रीणां भावितं वस्त्रखण्डकम्  ॥ २,८.१५६ ॥
तच्छिलालोडितं कुर्याद्रक्षेदलाबुपात्रके  ।
तेन संस्पर्शमात्रेण लोहं भवति हाटकम्  ॥ २,८.१५७ ॥
श्रीशैले तत्र तत्रैव पाषाणाः पिण्डभूस्थिताः  ।
तच्चूर्णं त्रिफलासार्धं कर्षैकं भक्षयेत्सदा  ॥ २,८.१५८ ॥
मासार्धं तु जरां हन्ति जीवेदाचन्द्रतारकम्  ।
नैरृत्ये शैलराजस्य पटाहकर्ण ईश्वरः  ॥ २,८.१५९ ॥
तस्य चेशानदिग्भागे पञ्चविंशतिधन्वके  ।
द्विहस्तमात्रोर्ध्वशिला तत्र हस्तद्वयं खनेत् ॥ २,८.१६० ॥
श्रावसम्पुटसंकाशान् पाषाणांस्त्रिंशदाहरेत् ।
कृत्वा तानग्निवर्णांश्च सिञ्चेत्कूष्माण्डजैर्द्रवैः  ॥ २,८.१६१ ॥
तन्मध्यान्नवनीतं तु गृह्णीयाद्देवाय भागकम्  ।
अतिथेर्भागैकं तु भागैकं भक्षयेद्बुधः  ॥ २,८.१६२ ॥
मूर्छा भवेद्दिवारात्रं प्रबुद्धो जायते नरः  ।
जीवेद्वर्षायुतं वीरो वलीपलितवर्जितः  ॥ २,८.१६३ ॥
तस्य देवस्य सोपानं द्वितीयं स्पर्शवेधकम्  ।
तस्य देवस्य पार्श्वे तु पाषाणाः श्वेतपीतकाः  ॥ २,८.१६४ ॥
सर्वस्पर्शा न संदेह एकमेव समाहरेत् ।
तस्य देवस्य पूर्वे तु कूपः स्यान्नातिदूरतः  ॥ २,८.१६५ ॥
तन्मध्ये भेकसंकाशाः पाषाणाः स्पर्शवेधाः  ।
उत्तरे तस्य देवस्य विख्यातो लिङ्गपर्वतः  ॥ २,८.१६६ ॥
तस्य चोत्तरपार्श्वे तु नदी स्यात्पूर्ववाहिनी  ।
नद्याः पश्चिमदिग्भागे लिङ्गं पिङ्गलवर्णकम्  ॥ २,८.१६७ ॥
तत्र शैलोदकैः कुण्डं पूर्णं स्यात्क्षणवेधकम्  ।
महेशाद्दक्षिणे भागे चण्डिका योजनद्वये  ॥ २,८.१६८ ॥
पिण्डादेवीति विख्याता तस्या वायव्यकोणतः  ।
कूपस्तिष्ठति तन्मध्ये पाषाणा मुद्गवर्णकाः  ॥ २,८.१६९ ॥
तथा पथ्यानिभाश्चैव सर्वे ते स्पर्शवेधकाः  ।
स्पर्शनादत्र सर्वेषां वेधयुक्तिर्विधीयते  ॥ २,८.१७० ॥
स्थूलश्चेत्पेषयेच्छ्लक्ष्णं तेन मूषां तु कारयेत् ।
अष्टलोहानि तन्मध्ये समावर्त्यानि कारयेत् ॥ २,८.१७१ ॥
तत्सर्वं जायते स्वर्णमेवं कुर्याद्यथेप्सितम्  ।
सूक्ष्मश्चेदष्टलोहानां द्रुतानां यत्र कुत्रचित् ॥ २,८.१७२ ॥
तं सर्वं निक्षिपेन्मध्ये सर्वं तत्काञ्चनं भवेत् ।
मल्लिकार्जुनवायव्ये तीर्थं सर्वेश्वरं स्थितम्  ॥ २,८.१७३ ॥
तस्य दक्षिणदिग्भागे जलमार्गेऽर्धयोजने  ।
गते डाङ्गरिकं तत्र दृश्यते तस्य मूर्धनि  ॥ २,८.१७४ ॥
धात्रीफलानि कृष्णानि विद्यन्ते तानि भक्षयेत् ।
यथेष्टानि तु सप्ताहं वज्रकायो भवेन्नरः  ॥ २,८.१७५ ॥
वलीपलितनिर्मुक्तो जीवेत्कल्पशतत्रयम्  ।
तस्माच्च दक्षिणे भागे काकलेरीमहानवम्  ॥ २,८.१७६ ॥
तत्रास्ति स्तम्भकदली प्रविशेत्तत्र साधकः  ।
गच्छेत्क्रोशार्धमात्रं तु दृश्यते रसकुण्डकम्  ॥ २,८.१७७ ॥
गृहीत्वालाबुपात्रे तु कोटिवेधी भवेद्रसः  ।
तस्मिन् वने मयूरः स्यान्नीलवर्णशिलामयः  ॥ २,८.१७८ ॥
मुखाग्रे तस्य कुण्डं तु द्वादशाङ्गुलनीलकम्  ।
तन्मध्ये शुष्कवंशं तु क्षिप्त्वा स्यान्नूतनः क्षणात् ॥ २,८.१७९ ॥
दिने पत्त्रं फलं पुष्पं जायते तस्य नान्यथा  ।
तत्र पारदप्रस्थैकं क्षिप्त्वा तावज्जलं हरेत् ॥ २,८.१८० ॥
क्षौद्रतुल्यं पिबेत्तं वै तत्क्षणान्मूर्छितो भवेत् ।
मुहूर्ताल्लब्धराज्यःस्याज्जीवेद्युगसहस्रकम्  ॥ २,८.१८१ ॥
शैलस्याग्नेयभागे तु गुटिकासिद्धकेश्वरः  ।
विद्यते तस्य पुरतः पञ्चहस्तां खनेद्भुवम्  ॥ २,८.१८२ ॥
पाषाणा बदराकाराः सन्ति खेगतिदायकाः  ।
एकमेव समाहृत्य वक्त्रे धार्यः खगामिभिः  ॥ २,८.१८३ ॥
श्रीशैले सर्वयोगानामुक्तानां विधिरुच्यते  ।
मन्त्रन्यासं पुरा कृत्वा पश्चाल्लक्षं जपेदनु  ॥ २,८.१८४ ॥
अघोरं तेन वै शीघ्रं तत्तत्सिद्धिमवाप्नुयात् ।
क्षेत्रदेवतामावाहयेत् ।
तत्र स्वप्ने देवता प्रत्यक्षीभूय वरं ददाति  ।
एवं मन्त्रपरैः सुनिश्चलतरैर्भक्तैश्च तत्साधकैः शम्भोः पूजनतत्परैः प्रतिदिनं पूजाविधेः पालकैः  ।
कार्यं श्रीगिरिसाधनं जपपरैराम्नायपारंगतैर्नो चेत्क्लेशकरं पराकृतमहो व्यर्थं भवेन्निश्चितम्  ॥ २,८.१८५ ॥


 ३, १
येन सृष्टं विदा चिदात्मस्वमरुत्तेजोजलोर्वीगणाः सत्संविच्छिवशक्तिभैरवकलाः श्रीकण्ठपञ्चाननः  ।
ईशो रुद्रमुरारिधातृविबुधाश्चन्द्रार्कतारागणाः सोऽयं पातु चराचरं जगदिदं निर्नामनामाधिपः  ॥ ३,१.१ ॥
सूते सूतवरो वरं च कनकं शब्दात्परं स्पर्शनाद्धूमाद्विध्यति तत्क्षणादघहरं संख्यां सखर्वांशतः  ।
संख्यामर्बुदकोटिलक्षमयुतं युक्त्या सहस्रं शतं दत्ते खेगतिमक्षयं शिवपदं तस्मै परस्मै नमः  ॥ ३,१.२ ॥
नत्वा श्रीपार्वतीं देवीं भैरवं सिद्धसंततिम्  ।
रसरत्नाकरं वक्ष्ये देहे लोहे शिवंकरम्  ॥ ३,१.३ ॥
{रसनामानि}
शिवबीजः सूतराजः पारदश्च रसेन्द्रकः  ।
एतानि रसनामानि तथान्यानि शिवे यथा  ॥ ३,१.४ ॥
दत्ते शिवपदं सिद्धिं साधकानां महोत्तमाम्  ।
शिवबीजं तदाख्यातं सर्वसिद्धिप्रदायकम्  ॥ ३,१.५ ॥
{मेर्चुर्य्:: निरुक्ति}
यतः परशिवात्सूतस्तेन सूतः स चोदितः  ।
संसारस्य परं पारं दत्तेऽसौ पारदः स्मृतः  ॥ ३,१.६ ॥
रसीभवन्ति लोहानि देहा अपि सुसेवनात् ।
रसेन्द्रस्तेन विख्यातो द्रवत्वाच्च रसः स्मृतः  ॥ ३,१.७ ॥
रसशास्त्रेषु सर्वेषु शम्भुना सूचितं पुरा  ।
रसो रसायनं दिव्यं सूचनान्नैव बुध्यते  ॥ ३,१.८ ॥
सिद्धैः शिवमुखात्प्राप्तं तेषां सिद्धिस्तु साधनात् ।
सम्प्रदायक्रमो युक्तिस्तैः स्वशास्त्रेषु गोपिता  ॥ ३,१.९ ॥
मयापि तन्मुखात्प्राप्तं साधितं बहुधा ततः  ।
रसशास्त्राणि सर्वाणि समालोक्य यथाक्रमम्  ॥ ३,१.१० ॥
साधकानां हितार्थाय प्रकटीक्रियतेऽधुना  ।
न क्रमेण विना शास्त्रं न शास्त्रेण विना क्रमः  ॥ ३,१.११ ॥
शास्त्रं क्रमयुतं ज्ञात्वा यः करोति स सिद्धिभाक् ।
{आचार्य}
आचार्यो ज्ञानवान्दक्षो रसशास्त्रविशारदः  ॥ ३,१.१२ ॥
मन्त्रसिद्धो महावीरो निश्चलः शिववत्सलः  ।
देवीभक्तः सदा धीरो देवतायागतत्परः  ॥ ३,१.१३ ॥
सर्वाम्नायविशेषज्ञः कुशलो रसकर्मणि  ।
एवं लक्षणसंयुक्तो रसविद्यागुरुर्भवेत् ॥ ३,१.१४ ॥
{शिष्य}
गुरुभक्ताः सदाचाराः सत्यवन्तो दृढव्रताः  ।
निरालसाः स्वधर्मज्ञाः सदाज्ञापरिपालकाः  ॥ ३,१.१५ ॥
दम्भमात्सर्यनिर्मुक्ताः कुलाचारेषु दीक्षिताः  ।
अत्यन्तसाधकाः शान्ता मन्त्राराधनतत्पराः  ॥ ३,१.१६ ॥
इत्येवं लक्षणैर्युक्ताः शिष्याः स्यू रससिद्धये  ।
{अनुचराः}
सहायाः सोद्यमाः सर्वे यथा शिष्यास्ततोऽधिकाः  ॥ ३,१.१७ ॥
कुलीनाः स्वामिभक्ताश्च कर्तव्या रसकर्मणि  ।
{बदल्छेमिस्त्स्}
नास्तिका ये दुराचाराश्चुम्बका गुरुतल्पगाः  ॥ ३,१.१८ ॥
विद्यां गृहीतुमिच्छन्ति चौर्येण च बलाच्छलात् ।
न तेषां सिध्यते किंचिन्मणिमन्त्रौषधादिकम्  ॥ ३,१.१९ ॥
कुर्वन्ति यदि मोहेन नाशयन्ति स्वकं धनम्  ।
इह लोके सुखं नास्ति परलोके तथैव च  ॥ ३,१.२० ॥
तस्माद्भक्तिबलादेव संतुष्यति यथा गुरुः  ।
तथा शिष्येण सा ग्राह्या रसविद्यात्मसिद्धये  ॥ ३,१.२१ ॥
हस्तमस्तकयोगेन वरं लब्ध्वा सुसाधयेत् ।
{रसशाला}
आतङ्करहिते देशे धर्मराज्ये मनोरमे  ॥ ३,१.२२ ॥
उमामहेश्वरोपेते समृद्धे नगरे शुभे  ।
कर्तव्यं साधनं तत्र रसराजस्य धीमता  ॥ ३,१.२३ ॥
अत्यन्तोपवने रम्ये चतुर्द्वारोपशोभिते  ।
तत्र शाला प्रकर्तव्या सुविस्तीर्णा मनोरमा  ॥ ३,१.२४ ॥
सम्यग्वातायनोपेता दिव्यचित्रैर्विचित्रिता  ।
{रसमण्डप}
तत्समीपे समे दीर्घे कर्तव्यं रसमण्डपम्  ॥ ३,१.२५ ॥
अतिगुप्तं सुविस्तीर्णकपाटार्गलभूषितम्  ।
ध्वजछत्त्रवितानाढ्यं पुष्पमालाविलम्बितम्  ॥ ३,१.२६ ॥
भेरीकाकलघण्टादिशृङ्गिनादविनादितम्  ।
भूः समा तत्र कर्तव्या सुदृढा दर्पणोपमा  ॥ ३,१.२७ ॥
तन्मध्ये वेदिका रम्या कर्तव्या लक्षणान्विता  ।
{रसलिङ्ग}
निष्कत्रयं हेमपत्त्रं रसेन्द्रो नवनिष्ककम्  ॥ ३,१.२८ ॥
अम्लेन मर्दयेद्यामं तेन लिङ्गं तु कारयेत् ।
दोलायन्त्रे सारनाले जम्बीरस्थं दिनं पचेत् ॥ ३,१.२९ ॥
{रसलिङ्ग:: wओर्स्हिप्}
तल्लिङ्गं पूजयेत्तत्र सुशुभैरुपचारकैः  ।
लिङ्गकोटिसहस्रस्य यत्फलं सम्यगर्चनात् ॥ ३,१.३० ॥
तत्फलं कोटिगुणितं रसलिङ्गार्चनाद्भवेत् ।
ब्रह्महत्यासहस्राणि गोहत्याप्रयुतान्यपि  ॥ ३,१.३१ ॥
तत्क्षणाद्विलयं यान्ति रसलिङ्गस्य दर्शनात् ।
स्पर्शनात्प्राप्यते मुक्तिरिति सत्यं शिवोदितम्  ।
वाङ्मायां श्रीमद्घोरेण मन्त्रराजेन वार्चयेत् ॥ ३,१.३२ ॥
अष्टादशभुजं शुभ्रं पञ्चवक्त्रं त्रिलोचनम्  ॥ ३,१.३३ ॥
प्रेतारूढं नीलकण्ठं रसलिङ्गं विचिन्तयेत् ।
तस्योत्सङ्गे महादेवीमेकवक्त्रां चतुर्भुजाम्  ॥ ३,१.३४ ॥
अक्षमालाङ्कुशं दक्षे वामे पाशाभयं शुभम्  ।
दधन्तीं तप्तहेमाभां पीतवस्त्रां विचिन्तयेत् ॥ ३,१.३५ ॥
वाङ्माया श्री कामराजशक्तिर्बीजरसाङ्कुशा  ।
यै नमो द्वादशैतेषां कामविद्या रसाङ्कुशा  ॥ ३,१.३६ ॥
अनया पूजयेद्देवीं गन्धपुष्पाक्षतादिभिः  ।
नन्दिभृङ्गिमहाकालान्पूजयेत्पूर्वदिक्क्रमात् ॥ ३,१.३७ ॥
पूजयेन्नाममन्त्रैस्तु प्रणवादिनमोऽन्तकैः  ।
एवं नित्यार्चनं तत्र कर्तव्यं रससिद्धये  ॥ ३,१.३८ ॥
{रसदीक्षा}
रसदीक्षा शिवेनोक्ता दातव्या साधकाय वै  ।
यथोक्तेन विधानेन गुरुणा मुदितात्मना  ॥ ३,१.३९ ॥
सुमुहूर्ते सुनक्षत्रे चन्द्रताराबलान्विते  ।
कलशं तोयसम्पूर्णं हेमरत्नफलैर्युतम्  ॥ ३,१.४० ॥
स्थापयेद्रसलिङ्गाग्रे दिव्यवस्त्रेण वेष्टितम्  ।
गन्धपुष्पाक्षतधूपदीपैर्नैवेद्यतोऽर्चयेत् ॥ ३,१.४१ ॥
पूजान्ते हवनं कुर्याद्योनिकुण्डे सुलक्षणे  ।
तिलाज्यैः पायसैः पुष्पैरष्टाधिकशतैः पृथक् ॥ ३,१.४२ ॥
अघोरेण रसाङ्कुश्या होमान्ते शिष्यमावहेत् ।
काकिनीशक्तिसंयुक्तं रससिद्धिपरायणम्  ॥ ३,१.४३ ॥
{काकिनी (देf.)}
यस्याः संकुचिताः केशाः श्यामा या पद्मलोचना  ।
सुरूपा तरुणी चित्रा विस्तीर्णजघना शुभा  ॥ ३,१.४४ ॥
संकीर्णरदना पीनस्तनभारेण चानता  ।
चुम्बनालिङ्गनस्पर्शकोमला मृदुभाषिणी  ॥ ३,१.४५ ॥
अश्वत्थपत्त्रसदृशयोनिदेशेन शोभिता  ।
कृष्णपक्षे पुष्पवती सा नारी काकिनी स्मृता  ॥ ३,१.४६ ॥
रसबन्धे प्रयोगे च उत्तमा रससाधने  ।
{काकिणी:: सुब्स्तितुते}
तदभावे सुरूपा तु या काचित्तरुणाङ्गना  ॥ ३,१.४७ ॥
तस्या देयं त्रिसप्ताहं गन्धकं घृतसंयुतम्  ।
कर्षैकैकं प्रभाते तु सा भवेत्काकिनीसमा  ॥ ३,१.४८ ॥
{रसदीक्षा (चोन्त्.)}
एवं शक्तियुतो योऽसौ दीक्षयेत्तं गुरूत्तमः  ।
सुस्नातमभिषिञ्चेत विमलैः कलशोदकैः  ॥ ३,१.४९ ॥
अघोरमङ्कुशीं विद्यां दद्याच्छिष्याय सद्गुरुः  ।
यथाशक्त्याथ शिष्येण दातव्या गुरुदक्षिणा  ॥ ३,१.५० ॥
अथाज्ञया गुरोर्मन्त्रं लक्षं लक्षं पृथग्जपेत् ।
दशांशेन हुनेत्कुण्डे त्रिकोणे हस्तमात्रके  ॥ ३,१.५१ ॥
कमलं चतुरस्रं च चतुर्द्वारैः सुशोभितम्  ।
जातिपुष्पं त्रिमध्वक्तं पूर्णान्ते कन्यकार्चनम्  ।
कृत्वाथ प्रविशेच्छालां शुभां लिप्तां सुवेदिकाम्  ॥ ३,१.५२ ॥
षट्कोणं मण्डलं तत्र सिन्दूरेण द्विहस्तकम्  ।
वेदिकायां लिखेत्सम्यक्तद्बहिश्चाष्टपत्त्रकम्  ॥ ३,१.५३ ॥
कमलं चतुरस्रं च चतुर्द्वारेषु शोभितम्  ।
कर्णिकायां न्यसेत्खल्वं लोहजं स्वर्णरेखितम्  ॥ ३,१.५४ ॥
तन्मध्ये रसराजं तु पलानां शतमात्रकम्  ।
पञ्चाशत्पञ्चविंशं वा पूजयेद्रसलिङ्गवत् ॥ ३,१.५५ ॥
वज्रवैक्रान्तवज्राभ्रकान्तपाषाणटङ्कणम्  ।
भूनागं शक्तयश्चैताः षट्सु पत्त्रेषु पूजयेत् ॥ ३,१.५६ ॥
{उपरसाः}
गन्धतालककासीसशिलाकङ्कुष्ठभूखगम्  ।
राजावर्तो गैरिकं च ख्याता उपरसा अमी  ॥ ३,१.५७ ॥
{उपरस:: wओर्स्हिप्}
पूज्या अष्टदलेष्वेते पूर्वादीशान्तगाः क्रमात् ।
{महारसाः}
रसकं विमला ताप्यं चपला तुत्थमञ्जनम्  ॥ ३,१.५८ ॥
हिङ्गुलं सस्यकं चैव ख्याता एते महारसाः  ।
पूर्वादीशानपर्यन्तं पत्त्राग्रेषु प्रपूजयेत् ॥ ३,१.५९ ॥
पूर्वद्वारे स्वर्णरौप्ये दक्षिणे ताम्रसीसके  ।
पश्चिमे वङ्गकान्तौ च उत्तरे तीक्ष्णमुण्डके  ॥ ३,१.६० ॥
सर्वमेतमघोरेण पूजयेदङ्कुशान्वितम्  ।
{आउस्स्तत्तुन्ग्देसाल्छेमिस्तेन्}
विडकाञ्जिकयन्त्राणि क्षारमृल्लवणानि च  ॥ ३,१.६१ ॥
कोष्ठी मूषा वङ्कनाली तुषाङ्गारवनोपलाः  ।
भस्त्रिका दंशकानेका शिला खल्वोऽप्युदूखलम्  ॥ ३,१.६२ ॥
स्वर्णकारोपकरणं समस्ततुलनानि च  ।
मृत्काष्ठताम्रलोहाद्यपात्राणि विविधानि च  ॥ ३,१.६३ ॥
दिव्यौषधानि वर्गाश्च रञ्जकं स्नेहनानि च  ।
एतानि द्वारबाह्ये तु मूलमन्त्रेण पूजयेत् ॥ ३,१.६४ ॥
वाङ्मायां हें ततः क्ष्में च क्ष्मश्च पञ्चाक्षरो मनुः  ।
अनेन मूलमन्त्रेण भैरवं तत्र पूजयेत् ॥ ३,१.६५ ॥
{रससिद्धस्}
सर्वेषां रससिद्धानां नामानि कीर्तयेत्तदा  ।
व्यालाचार्यश्चन्द्रसेनः सुबुद्धिर्नरवाहनः  ॥ ३,१.६६ ॥
नागार्जुनो रत्नघोषः सुरानन्दो यशोधरः  ।
इन्द्रद्युम्नश्च माण्डव्यश्चर्पटिः शूरसेनकः  ॥ ३,१.६७ ॥
वाडबो नागबुद्धिश्च खण्डः कापालिको हरः  ।
कामली तात्त्विकः शम्भुर्लोको लम्पटशारदौ  ॥ ३,१.६८ ॥
बाणासुरो मुनिश्रेष्ठो गोविन्दः कपिलो बलिः  ।
एते सर्वे तु भूपेन्द्रा रससिद्धा महाबलाः  ॥ ३,१.६९ ॥
चरन्ति सर्वलोकेषु निर्जरामरणाः सदा  ।
सप्तविंशतिसंख्याका रससिद्धिप्रदायकाः  ॥ ३,१.७० ॥
वन्द्याः पूज्याः प्रयत्नेन ततः कुर्याद्रसायनम्  ।
हर्षयेद्द्विजदेवांश्च तर्पयेदिष्टदेवताम्  ॥ ३,१.७१ ॥
कुमारीयोगिनीयोगिमुनिमायिकसाधकान्  ।
तर्पयेत्पूजयेद्भक्त्या निजशक्त्यनुसारतः  ॥ ३,१.७२ ॥
इत्येवं सर्वसम्भारयुक्तं कुर्याद्रसोत्सवम्  ।
सर्वविघ्नप्रशान्त्यर्थं सर्वेप्सितफलप्रदम्  ॥ ३,१.७३ ॥
अन्यथा चेद्विमूढात्मा मन्त्रदीक्षाक्रमं विना  ।
कर्तुमिच्छति सूतस्य साधनं गुरुवर्जितः  ॥ ३,१.७४ ॥
नासौ सिद्धिमवाप्नोति यत्नकोटिशतैरपि  ।
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन शास्त्रोक्तां कारयेत्क्रियाम्  ॥ ३,१.७५ ॥
सम्यक्साधनसोद्यमा गुरुयुता राजाज्ञयालंकृता नानाकर्मणि कोविदा रसपरास्त्वाढ्या जनैश्चार्थिताः  ।
मात्रायन्त्रसुपाककर्मकुशलाः सर्वौषधीकोविदास्तेषां सिध्यति नान्यथा विधिबलात्श्री पारदः पारदः  ॥ ३,१.७६ ॥


 ३, २
भक्त्या शास्त्रविचारणादनुदिनं पूजाविधेः पालनात्स्वात्मानन्दनिमज्जनात्परहितात्कार्यक्रियागोपनात् ।
नित्यं सद्गुरुसेवनादनुभवात्सूतस्य सद्भावनाद्दास्यन्ते निजरश्मयो वरबलात्सत्सम्प्रदायात्स्फुटम्  ॥ ३,२.१ ॥
रसादिलोहपर्यन्तं शोधने मारणे हितम्  ।
भावनायां क्वचिच्चैव नानावर्गो निगद्यते  ॥ ३,२.२ ॥
{देfऔल्त्वलुएस्}
अङ्गे नोक्ते भवेन्मूलं द्रवः सर्वाङ्गतो भवेत् ।
अमात्रायां समा मात्रा विज्ञेया रसकर्मणि  ॥ ३,२.३ ॥
{क्षारवर्ग}
तिलापामार्गकदलीचित्रकार्द्रकमूलकम्  ।
शिग्रुमोक्षपलाशं च सर्वमन्तःपुटे दहेत् ॥ ३,२.४ ॥
समालोड्य जलैर्वस्त्रैर्बद्ध्वा ग्राह्यमधोजलम्  ।
शोधयेत्पाचयेदग्नौ मृद्भाण्डेन तु तज्जलम्  ॥ ३,२.५ ॥
ग्राह्यं क्षारावशेषं तद्वृक्षक्षारमिदं स्मृतम्  ।
{श्वेतवर्ग, शुक्लवर्ग}
चुन्नं कूर्पं शङ्खशुक्तिवराटैः शुक्लवर्गकः  ॥ ३,२.६ ॥
{विड्वर्ग}
कपोतचाषगृध्राणां शिखिकुक्कुटयोश्च विट् ।
{अम्लवर्ग}
चाङ्गेरी चणकाम्लं तु मातुलुङ्गाम्लवेतसम्  ॥ ३,२.७ ॥
चिञ्चानारङ्गजम्बीरमम्लवर्ग इति स्मृतः  ।
{लवणपञ्चक}
सामुद्रं सैन्धवं काचं चुल्लिका च सुवर्चलम्  ॥ ३,२.८ ॥
चूलिकानवसारः स्यादेतल्लवणपञ्चकम्  ।
{त्रिक्षार}
सज्जीक्षारं यवक्षारं टङ्कणं च तृतीयकम्  ॥ ३,२.९ ॥
{मूत्रवर्ग}
क्षारत्रयमिदं ख्यातमजाश्वमहिषीगवाम्  ।
नारीमेषीखरोष्ट्राणां मूत्रवर्गो गजस्य च  ॥ ३,२.१० ॥
{मित्रपञ्चक}
मध्वाज्यटङ्कणं गुञ्जा गुडः स्यान्मित्रपञ्चकम्  ।
{पित्तवर्ग}
नराश्वशिखिगोमत्स्यपित्तानि पित्तवर्गके  ॥ ३,२.११ ॥
{वसावर्ग}
मत्स्याहिनरमेषीणां शिखिनां च वसा मता  ।
{रक्तवर्ग}
मञ्जिष्ठा कुङ्कुमं लाक्षा दाडिमं रक्तचन्दनम्  ॥ ३,२.१२ ॥
बन्धूकं करवीरं च रक्तवर्गो ह्ययं भवेत् ।
{पीतवर्ग}
कुसुम्भं किंशुकं रात्रिः पतंगं मदयन्तिका  ॥ ३,२.१३ ॥
पीतवर्गो ह्ययं ख्यातो दिव्यौषधिगणं शृणु  ।
{दिव्यौषधिगण}
अजकर्णी शङ्खपुष्पी रुदन्ती काकतुण्डिका  ॥ ३,२.१४ ॥
हंसपादी व्याघ्रनखी चाण्डाली क्षीरकन्दकः  ।
वन्ध्याकर्कोटकी रम्भा गोजिह्वा कोकिलाक्षकः  ॥ ३,२.१५ ॥
शाकवृक्षो हेमवल्ली पातालगरुडी शमी  ।
कटुतुम्बी वज्रलता सूरणं वनसूरणम्  ॥ ३,२.१६ ॥
मेषशृङ्गी चक्रमर्दो जलकुम्भी शतावरी  ।
गुञ्जा कोशातकी नीली आखुकर्णी त्रिपर्णिका  ॥ ३,२.१७ ॥
कुक्कुटी कृष्णतुलसी पुङ्खा श्वेतापराजिता  ।
गरुडी लाङ्गली ब्राह्मी चाङ्गेरी पद्मचारिणी  ॥ ३,२.१८ ॥
{वज्रशोधनम् (१)}
गृहीत्वाथ शुभं वज्रं व्याघ्रीकन्दोदरे क्षिपेत् ।
महिषीविष्ठया लिप्त्वा तुलाग्नौ च पुटे पचेत् ॥ ३,२.१९ ॥
अहोरात्रात्समुद्धृत्य हयमूत्रैर्निषेचयेत् ।
व्याघ्रीकन्दे पुनः क्षिप्त्वा वज्रकंदोदरे क्षिपेत् ।
हयमूत्रैर्निषिञ्च्याच्च पुटेत्सिञ्च्याच्च पूर्ववत् ॥ ३,२.२० ॥
एवं सप्तदिनैः शुद्धं वज्रं स्यान्नात्र संशयः  ।
{वज्रशोधनम् (२)}
कुलत्थकोद्रवक्वाथहयमूत्रस्नुहीपयः  ॥ ३,२.२१ ॥
क्षिप्त्वा भाण्डे क्षिपेत्तस्मिन् व्याघ्रीकन्दगतं पविम्  ।
दोलायंत्रे दिवारात्रौ समुद्धृत्य पुनः क्षिपेत् ॥ ३,२.२२ ॥
व्याघ्रीकन्दं महाकन्दे क्षिप्त्वा गजपुटे पचेत् ।
तत्पक्वं काञ्चनीद्रावैः सेचयेच्छुद्धिमाप्नुयात् ।
{वज्रशोधनम् (३)}
आखुकर्णी मेघनादः प्रियङ्गुर्मेषशृङ्गिका  ।
अम्लवेतसनिर्गुण्डीकुलत्थकोद्रवाः शमी  ॥ ३,२.२३ ॥
मुनिश्च हयमूत्रेण कषायं कारयेच्छुभम्  ।
जम्बीरे सूरणे वाथ क्षिप्त्वा वज्रं दिनं पचेत् ॥ ३,२.२४ ॥
पूर्वक्वाथेन दोलायां शुद्धिमाप्नोति नान्यथा  ।
{वज्र:: मारण}
शुद्धं वज्रं मत्कुणानां रक्तैर्लिप्त्वा धमेत्तु तत् ॥ ३,२.२५ ॥
अग्निवर्णं क्षिपेन्मूत्रे गर्दभोत्थे पुनः पुनः  ।
लेपितं धामितं तद्वदेवं कुर्यात्त्रिसप्तधा  ॥ ३,२.२६ ॥
{वज्र:: मारण}
तालकं मत्कुणैः पिष्ट्वा गोले तस्मिन्क्षिपेत्तु तत् ।
रुद्ध्वा मूषां धमेद्दार्ढ्याथयमूत्रे विनिक्षिपेत् ॥ ३,२.२७ ॥
समुद्धृत्य पुनस्तद्वत्सप्तवारान्मृतो भवेत् ।
{वज्रमारणम् (३)}
मेषशृंगी भुजगास्थि कूर्मपृष्ठं शिलाजतु  ॥ ३,२.२८ ॥
गन्धकं कान्तपाषाणं मुनिपुष्पं सतालकम्  ।
त्रिक्षारं पंचलवणं मेषशृङ्गीन्द्रवारुणी  ॥ ३,२.२९ ॥
वज्रवल्ली मूषकर्णी बदरीकुड्मलानि च  ।
मूषकस्य मलं स्तन्यं स्नुह्यर्कक्षीरमत्कुणाः  ॥ ३,२.३० ॥
पञ्चाङ्गां शरपुङ्खां च हस्तिनीरं नृछागयोः  ।
पेटारीबीजं स्त्रीपुष्पं पारावतमलं शिलाम्  ॥ ३,२.३१ ॥
पुष्पाणि चैव वाकुच्याः पञ्चाङ्गं निम्बकस्य च  ।
धात्रीवृक्षस्य पञ्चाङ्गं गोरम्भा चाजमूत्रकम्  ॥ ३,२.३२ ॥
हंसपादी वज्रकन्दं बृहतीफलसूरणे  ।
गोजिह्वा कर्कटं मांसं मूत्रवर्गं च मिश्रयेत् ॥ ३,२.३३ ॥
एतत्समस्तं व्यस्तं वा यथालाभं सुपिण्डितम्  ।
तत्पिण्डे निक्षिपेद्वज्रमन्धमूषागतं पुटेत् ॥ ३,२.३४ ॥
कुलत्थं कोद्रवं पिष्ट्वा हयमूत्रैर्विलोडयेत् ।
तन्मध्ये सेचयेत्तप्तां मूषां पुटविनिर्गताम्  ॥ ३,२.३५ ॥
एवं पुनः पुनः कुर्यादेकविंशतिवारकम्  ।
आदाय पूर्वजं वज्रताले मत्कुणपेषिते  ॥ ३,२.३६ ॥
गोलके निक्षिपेद्रुद्ध्वा मूषां तीव्रानले धमेत् ।
इत्येवं सप्तधा धाम्यं हयमूत्रैर्निषेचयेत् ॥ ३,२.३७ ॥
अनेन क्रमयोगेन मृतं भवति निश्चितम्  ।
तं मृतं चूर्णयेत्खल्वे सिद्धयोग उदाहृतः  ॥ ३,२.३८ ॥
{मेर्चुर्य्:: शोधन}
भ्रामकस्य मुखं ताप्यं पेटारीबीजटङ्कणे  ।
क्षारं चोत्तरवारुण्या गन्धकं तालकं शमी  ॥ ३,२.३९ ॥
भूधरस्थं पुटैकेन समुद्धृत्य विमर्दयेत् ।
पूर्ववत्पूर्वजैर्द्रावैस्तद्वद्रुद्ध्वा च पाचयेत् ॥ ३,२.४० ॥
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यं दशवारं च पूर्ववत् ।
पातयेत्पातनायंत्रे सम्यक्शुद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२.४१ ॥
{मेर्चुर्य्:: शोधन}
रसस्य दशमांशं तु गन्धं दत्त्वा विमर्दयेत् ।
जम्बीरोत्थैर्द्रवैर्यामं पात्यं पातनयन्त्रके  ॥ ३,२.४२ ॥
पुनर्मर्द्यं पुनः पात्यं सप्तवारं विशुद्धये  ।
{मेर्चुर्य्:: शोधन}
अथवा पारदं मर्द्यं तप्तखल्वे दिनावधि  ।
कुमारीरजनीचुन्नैः पात्यं पातनयन्त्रके  ॥ ३,२.४३ ॥
कन्याग्नित्रिफलाभिश्च पुनर्मर्द्यं च पातयेत् ।
पुनर्मर्द्यं पुनः पात्यं सप्तवारं विशुद्धये  ।
इत्येवं सप्तधा कुर्यात्सम्यक्शुद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२.४४ ॥
{मेर्चुर्य्:: मर्दन:: अप्प्लिचतिओन्}
युक्तं सर्वस्य सूतस्य तप्तखल्वे विमर्दनम्  ।
शोधने चारणे चैव जारणे च विशेषतः  ।
मूर्छने मारणे चैव बन्धने च प्रशस्यते  ॥ ३,२.४५ ॥
{तप्तखल्व}
अजाशकृत्तुषाग्निं च भूगर्ते त्रितयं क्षिपेत् ।
तस्योपरि स्थितं खल्वं तप्तखल्वमिदं भवेत् ॥ ३,२.४६ ॥
खल्वं लोहमयं शस्तं मर्दकं चैव लोहजम्  ।
तदभावे शिलोत्थं वा योग्यं खल्वं च मर्दकम्  ॥ ३,२.४७ ॥
{मेर्चुर्य्:: हिङ्गुलाकृष्ट}
अथवा हिंगुलात्सूतं ग्राहयेत्तन्निगद्यते  ।
गोमूत्रैर्माहिषैर्मूत्रैस्तिलतैलसुराम्लकैः  ॥ ३,२.४८ ॥
सप्ताहं हिंगुलं पाच्यं लोहपात्रे क्रमाग्निना  ।
चालयेल्लोहदण्डेन द्रावं दत्त्वा पुनः पुनः  ॥ ३,२.४९ ॥
सद्रवं तं समादाय शिखिपित्तेन भावयेत् ।
दिनान्ते पातनायन्त्रे पातयेच्चण्डवह्निना  ॥ ३,२.५० ॥
सप्तकञ्चुकनिर्मुक्तः ख्यातोऽयं शुद्धसूतकः  ॥ ३,२.५१ ॥
कन्याभिस्त्रिफलाभिश्च पुनर्मर्द्यं च पातयेत् ।
इत्येवं सप्तधा कुर्यात्सम्यक्शुद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२.५२ ॥
{मेर्चुर्य्:: हिङ्गुलाकृष्ट}
दिनैकं हिङ्गुलं खल्वे मर्द्यमम्लेन केनचित् ।
पातयेत्पातनायंत्रे दिनान्ते तत्समुद्धरेत् ।
विना कर्माष्टकेनैव सूतोऽयं सर्वकार्यकृत् ॥ ३,२.५३ ॥
सर्वसिद्धमतमेतदीरितं सूतशुद्धिकरमद्भुतं परम्  ।
अल्पकर्मविधिभूरिसिद्धिदं देहलोहकरणे हि शस्यते  ॥ ३,२.५४ ॥


 ३, ३
षट्काष्टकं ह्यष्टकमष्टकं च शोध्यं विमर्द्यं च यथोदितं तत् ।
वज्रादिलोहान्तकमुक्तपूर्वं तद्वक्ष्यते सूतवरस्य सिद्ध्यै  ॥ ३,३.१ ॥
{वज्र:: सुब्त्य्पेस्}
श्वेता रक्ताः पीतकृष्णा द्विजाद्या वज्रजातयः  ।
पुंस्त्रीनपुंसकाश्चेति लक्षणेन तु लक्षयेत् ॥ ३,३.२ ॥
{पुंवज्र:: परीक्षा}
वृत्ताः फलकसम्पूर्णास्तेजस्वन्तो बृहत्तराः  ।
पुरुषास्ते समाख्याता रेखाबिन्दुविवर्जिताः  ॥ ३,३.३ ॥
{स्त्रीवज्र:: परीक्षा}
रेखाबिन्दुसमायुक्ताः षडस्रास्ताः स्त्रियः स्मृताः  ।
{नपुंसक:: परीक्षा}
त्रिकोणं पत्त्रदेहं यद्दीर्घं यत्स्यान्नपुंसकम्  ॥ ३,३.४ ॥
सर्वेषां पुरुषाः श्रेष्ठा वेधका रसबन्धकाः  ।
स्त्रीवज्रा देहसिद्ध्यर्थं क्रामकं स्यान्नपुंसकम्  ॥ ३,३.५ ॥
{दिव्यौषधि}
अजामारी काकमाची देवदालीन्द्रवारुणी  ।
काकजङ्घा शिखिशिखा सर्पाक्षी नागवल्लिका  ॥ ३,३.६ ॥
मीनाक्षी कृष्णधत्तूरो बला नागवल्ली जया  ।
मुण्डी महाबला पूगी त्रिविधं चित्रकं निशा  ॥ ३,३.७ ॥
मूर्वा काञ्चाननं कन्या पेटारी सूर्यवर्तकः  ।
विष्णुक्रान्ता कारवल्ली वाकुची सिन्दुवारिका  ॥ ३,३.८ ॥
स्वर्णपुष्पी खण्डजारी मञ्जिष्ठा पीलुकं वचा  ।
स्नुही रक्तस्नुही बिल्वं कार्पासः कंगुणी घना  ॥ ३,३.९ ॥
पलाशाङ्कोलविजया मेघनादार्कसर्षपाः  ।
ब्रह्मदण्डी महाराष्ट्री श्वेता रक्ता पुनर्नवा  ॥ ३,३.१० ॥
उदुम्बरसोमलता कुम्भी पुष्करमूलकम्  ।
तिलपर्णी कृष्णजीरा वृश्चिकाली च कालिका  ॥ ३,३.११ ॥
करवीरोऽग्निदमनी बृहती भूमिपाटली  ।
यवचिञ्ची चन्द्रलता मर्कटी वनराजकम्  ॥ ३,३.१२ ॥
बदरी लज्जरी लाक्षा चणा वर्तुलपत्रका  ।
अपामार्गो भूकदम्बो विषमुष्ट्येकवीरकः  ॥ ३,३.१३ ॥
गोरम्भा कदली जाती मुसली सहदेविका  ।
एरण्डः सैन्धवं पथ्या शुंठी मण्डूकपर्णिका  ॥ ३,३.१४ ॥
मरूवको हिंगु वालो लक्ष्मणा हस्तिमूलिका  ।
क्षीरवृक्षाश्च ये सर्वे तथा नानाविधं विषम्  ॥ ३,३.१५ ॥
दिव्यौषधिगणः ख्यातो रसराजस्य साधने  ।
व्यस्तं वाथ समस्तं वा यथालाभं नियोजयेत् ॥ ३,३.१६ ॥
{विषवर्गः}
तीव्रगन्धरसस्पर्शैर्विविधैस्तु वनोद्भवैः  ।
मर्दनात्स्वेदनात्सूतो म्रियते बध्यतेऽपि च  ॥ ३,३.१७ ॥
रक्तशृङ्गी कालकूटं हारिद्रं सक्तूकं तथा  ।
मौस्तिकं विषवर्गः स्यात्मूषाकरणमुच्यते  ।
{वज्रमूषा:: प्रोदुच्तिओन्}
तुषं वस्त्रं समं दग्धं तत्पादांशा च मृत्तिका  ।
कूपीपाषाणपादं च वज्रवल्ल्या द्रवैर्दिनम्  ॥ ३,३.१८ ॥
मर्दयेत्कारयेन्मूषां वज्राख्यां रसबन्धकाम्  ।
{वज्रमूषा (२)}
वल्मीकमृत्तिकाङ्गाराः पुराणं लोहकिट्टकम्  ॥ ३,३.१९ ॥
श्वेतपाषाणकं चैतत्सर्वं चूर्ण्यं समं समम्  ।
सर्वतुल्यं तुषं दग्धं सर्वं तोयैश्च मर्दयेत् ॥ ३,३.२० ॥
मूषासंपुटकं कुर्यात्सन्धिं लिप्याच्च तेन वै  ।
सर्वकार्यकरा एषा वज्रमूषा महाबला  ॥ ३,३.२१ ॥
{वज्रमूषा (३)}
गारा दग्धास्तुषा दग्धा दग्धा वल्मीकमृत्तिका  ।
गजाश्वानां मलं दग्धं यावत्तत्कृष्णतां गतम्  ॥ ३,३.२२ ॥
पाषाणभेदीपत्राणि कृष्णा मृच्च समं समम्  ।
वज्रवल्ल्या द्रवैर्मर्द्यं दिनं वा शोषयेद्दृढम्  ॥ ३,३.२३ ॥
तेन कोष्ठं वङ्कनालं वज्रमूषां च कारयेत् ।
वर्तुला गोस्तनाकारा वज्रमूषा प्रकीर्तिता  ॥ ३,३.२४ ॥
मूर्छने मारणे बन्धे द्वंद्वमेलापके हिता  ।
सैव छिद्रान्विता मध्यगम्भीरा सारणोचिता  ॥ ३,३.२५ ॥
प्रकटा शरावकाकारा बीजनिर्वापणे हिता  ।
{वज्र:: मारण}
सूतं धान्याभ्रकं तुल्यं दिनं पुनर्नवाद्रवैः  ।
मर्दितं तप्तखल्वे तु वज्रमूषान्धितं पचेत् ॥ ३,३.२६ ॥
चिञ्चाबीजं मेषशृंगी स्त्रीपुष्पं चाम्लवेतसम्  ।
पञ्चाङ्गं शरपुङ्खायाः शशदन्ताः शिलाजतु  ॥ ३,३.२७ ॥
एतत्समस्तं व्यस्तं वा यथालाभं सुचूर्णयेत् ।
स्नुह्यर्कोन्मत्तवारुण्याः क्षीरैः स्तन्यैर्विमर्दयेत् ॥ ३,३.२८ ॥
तद्गोलके क्षिपेद्वज्रं रुद्ध्वा मूषां धमेद्दृढम्  ।
गुडूचीं सैन्धवं हिंगु समुस्तोत्तरवारुणीम्  ॥ ३,३.२९ ॥
क्वाथैः कौलत्थकैः पिष्ट्वा तस्मिन्द्रावे निषेचयेत् ।
तद्वज्रं पूर्ववद्गोले क्षिप्त्वा रुद्ध्वा धमेत्तथा  ॥ ३,३.३० ॥
सेचनान्तं पुनः कुर्यादेकविंशतिवारकम्  ।
तालमत्कुणयोगेन सप्तवारं पुनर्धमेत् ॥ ३,३.३१ ॥
सेचयेदश्वमूत्रेण तद्वज्रं म्रियते ध्रुवम्  ।
{वज्र:: मारण}
त्रिवर्षरूढकार्पासमूलमादाय पेषयेत् ॥ ३,३.३२ ॥
त्रिवर्षनागवल्ल्या वा निजद्रावैः प्रपेषयेत् ।
तद्गोलके क्षिपेद्वज्रं रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,३.३३ ॥
एवं सप्तपुटैः पक्व एकैकेन मृतो भवेत् ।
{वज्रमारणम् (६)}
तालकासीससौराष्ट्रयोर्ह्यपामार्गस्य भस्म च  ॥ ३,३.३४ ॥
पिष्ट्वा कौलत्थकैः क्वाथैस्तस्मिन्वज्रं सुतापितम्  ।
क्षिप्त्वा त्रिसप्तवाराणि म्रियते नात्र संशयः  ॥ ३,३.३५ ॥
{वज्रमारणम् (७)}
वैक्रान्तभस्मना सार्धं पेषयेदम्लवेतसम्  ।
तद्गोलके क्षिपेद्वज्रमन्धमूषागतं धमेत् ॥ ३,३.३६ ॥
सेचयेदश्वमूत्रेण पूर्वगोले पुनः क्षिपेत् ।
रुद्ध्वा ध्मातं पुनः सेच्यमेवं कुर्यात्त्रिसप्तकम्  ॥ ३,३.३७ ॥
म्रियते नात्र सन्देहः सर्वकर्मसु योजयेत् ।
{वज्रमारणम् (८)}
उत्तरावारुणीक्षीरैः कान्तपाषाणजं मुखम्  ॥ ३,३.३८ ॥
क्षणं पिष्ट्वा तु तद्गोले वज्रं क्षिप्त्वा पचेदनु  ।
नृतैले गन्धतैले वा म्रियते नात्र संशयः  ॥ ३,३.३९ ॥
{वज्रमारणम् (९)}
भूनागं गन्धकं वाथ नारीस्तन्येन पेषयेत् ।
तद्गोलस्य पचेद्वज्रं पूर्वतैले मृतं भवेत् ॥ ३,३.४० ॥
{वज्रमारणम् (१०)}
स्नुहीक्षीरेण विमलां पिष्ट्वा तद्गोलके क्षिपेत् ।
वज्रं निरुध्य मूषां तां शुष्कां तीव्राग्निना धमेत् ॥ ३,३.४१ ॥
तप्तमश्वस्य मूत्रे तु क्षिप्त्वा वज्रं समाहरेत् ।
इत्येवं सप्तधा कार्यं ततस्तालकमत्कुणाः  ॥ ३,३.४२ ॥
कृत्वा गोलं क्षिपेत्तस्मिन्वज्रमूषां निरुध्य च  ।
धामितं पूर्ववत्सेच्यं सप्तवारैर्मृतं भवेत् ॥ ३,३.४३ ॥
{वज्रमारणम् (११)}
वज्रं मत्कुणरक्तेषु क्षिप्त्वा लिप्त्वातपे क्षिपेत् ।
शुष्कं लेप्यं पुनः शोष्यं यावत्सप्तदिनावधि  ॥ ३,३.४४ ॥
विष्णुक्रान्तापेटकार्योर्द्रवैः सिञ्चेत्पुनः पुनः  ।
तप्तं तप्तं तु तद्वज्रं शतवारान्मृतं भवेत् ॥ ३,३.४५ ॥
{वज्रमारणम् (१२)}
गन्धकं चूर्णितं भाव्यं स्त्रीपुष्पेण तु सप्तधा  ।
पुनः स्त्रीरजसालोड्य तस्मिन्वज्रं सुतापितम्  ॥ ३,३.४६ ॥
सेचयेत्तापयेदेवं मृतं स्यात्तु त्रिसप्तधा  ।
{वज्र:: मृदूकरण}
मातुलुङ्गगतं वज्रं रुद्ध्वा बाह्ये मृदा लिपेत् ।
पचेत्पुटे समुद्धृत्य तद्वच्छतपुटैः पचेत् ॥ ३,३.४७ ॥
नागवल्ल्या द्रवैर्लिप्तं तत्पत्रेणैव वेष्टितम्  ।
जानुमध्यस्थितं यामं तद्वज्रं मृदुतां व्रजेत् ॥ ३,३.४८ ॥
{वज्रौदनं वज्रमृदूकरणम् (२)}
मातृवाहकजीवस्य मध्ये वज्रं विनिक्षिपेत् ।
जम्बीरोदरगं वाथ दोलायन्त्रे दिनं पचेत् ॥ ३,३.४९ ॥
कुलत्थकोद्रवक्वाथैस्त्रैफले वा कषायके  ।
अहोरात्रात्समुद्धृत्य जम्बीरे तु पुनः क्षिपेत् ॥ ३,३.५० ॥
मातृवाहकजीवे वा क्षिप्त्वा पक्त्वा च पूर्ववत् ।
पुनः क्षेप्यं पुनः पाच्यं त्रिदिनान्ते समुद्धरेत् ॥ ३,३.५१ ॥
बदरीवटनिम्बानामङ्कुराणि समाहरेत् ।
पिष्ट्वा तद्गोलके वज्रं पूर्वपक्वं विनिक्षिपेत् ॥ ३,३.५२ ॥
अश्वत्थपत्रकैर्वेष्ट्यं तद्गोलं जानुमध्यगम्  ।
दिनं वा धारयेत्कक्षे मृदुर्भवति निश्चितम्  ॥ ३,३.५३ ॥
{वज्रमृदूकरणम् (३)}
पारदं तीक्ष्णचूर्णं च दिनमम्लेन मर्दयेत् ।
तद्गोले निक्षिपेद्वज्रं सूत्रेणावेष्टयेद्बहिः  ॥ ३,३.५४ ॥
नागवल्लीद्रवैश्चैव वेष्टितं धान्यराशिगम्  ।
मासान्ते तत्समुद्धृत्य नागवल्ल्या द्रवैर्लिपेत् ।
तद्दलैर्वेष्टितं जानुमध्यस्थं मृदुतां व्रजेत् ॥ ३,३.५५ ॥
{वज्रमृदूकरणम् (४)}
कान्तपाषाणवज्रं वा चूर्णं वा कान्तलोहजम्  ॥ ३,३.५६ ॥
ससूतमम्लयोगेन दिनमेकं विमर्दयेत् ।
तद्गोले निक्षिपेद्वज्रं निम्बकार्पासकोलजैः  ॥ ३,३.५७ ॥
पत्रैः पिष्टैस्तु संवेष्ट्य नागवल्लीदलैस्ततः  ।
वेष्ट्यं तज्जानुमध्यस्थं दिनान्ते मृदुतां व्रजेत् ॥ ३,३.५८ ॥
{वर्जमृदूकरणम् (५)}
एरण्डवृक्षमध्ये तु तत्फले वा क्षिपेत्पविम्  ।
मासमात्रात्समुद्धृत्य जानुमध्ये तु पूर्ववत् ॥ ३,३.५९ ॥
कोमलं जायते वज्रं दिनान्ते नात्र संशयः  ।
{वज्रमृदूकरणम् (६)}
वज्रं तित्तिरमांसेन वेष्टयेन्निक्षिपेन्मुखे  ॥ ३,३.६० ॥
अतिस्थूलस्य भेकस्य मुखं सूत्रेण वेष्टयेत् ।
निखनेद्धस्तमात्रायां भूमौ मासात्समुद्धरेत् ॥ ३,३.६१ ॥
मण्डूकसंपुटे रुद्ध्वा सम्यग्गजपुटे पचेत् ।
तद्वज्रं पूर्वगोलस्थं जानुमध्ये गतं दिनम्  ॥ ३,३.६२ ॥
भवेद्वज्रौदनं साक्षान्मार्यं पश्चाच्च योजयेत् ।
सर्ववज्रौदनानां तु मारणं पूर्ववद्भवेत् ॥ ३,३.६३ ॥
{वैक्रान्तशोधनम्}
त्रिक्षारैः पञ्चलवणैर्वसामूत्राम्लकोद्रवैः  ।
मत्स्यपित्तैस्तैलघृतैः कुलत्थैः काञ्जिकान्वितैः  ॥ ३,३.६४ ॥
सप्ताहं दोलकायन्त्रे व्याघ्रीकन्दगतं पचेत् ।
सप्तवर्णं तु वैक्रान्तं शुद्धिमायाति निश्चितम्  ॥ ३,३.६५ ॥
{उपरसानां शोधनम्}
जम्बीराणां द्रवे मग्नमातपे धारयेद्दिनम्  ।
शुध्यन्ति टङ्कणं शंखो वराटाञ्जनगैरिकम्  ।
कासीसं भूखगं चैव शुद्धं योगेषु योजयेत् ॥ ३,३.६६ ॥
{गन्धकशुद्धिः (१)}
यामैकं गन्धकं मर्द्यं द्रवैर्निम्बाजगन्धयोः  ।
शृङ्गीधत्तूरयोर्वाथ तिलपर्ण्याश्च वा द्रवैः  ।
तदादाय घृतैस्तुल्यं लोहपात्रे क्षणं पचेत् ॥ ३,३.६७ ॥
लघ्वग्निना द्रुतं तद्वै अजाक्षीरे विनिक्षिपेत् ।
इत्येवं सप्तधा कुर्याच्छुद्धिमायाति गन्धकम्  ॥ ३,३.६८ ॥
{गन्धकशोधनम् (२)}
करञ्जैरण्डतैलं च छागीदुग्धं च भाण्डके  ॥ ३,३.६९ ॥
क्षिप्त्वा तस्य मुखं रुद्ध्वा स्वच्छवस्त्रेण बुद्धिमान्  ।
गन्धकं धूर्तजैर्द्रावैर्दिनं भाव्यं विशोषयेत् ॥ ३,३.७० ॥
तच्चूर्णं पूर्वभाण्डस्य वस्त्रोपरि निधारयेत् ।
आच्छाद्य च शरावेण पृष्ठे देयं पुटं लघु  ॥ ३,३.७१ ॥
द्रुतं गन्धं समादाय भाव्यं धत्तूरजैर्द्रवैः  ।
तद्वद्द्राव्यं पुनर्भाव्यं द्रावयेच्च पुनस्ततः  ॥ ३,३.७२ ॥
आदाय मत्स्यपित्तेन सप्तधा भाव्यमातपे  ।
ततः कोशातकीबीजचूर्णेन सह पेषयेत् ॥ ३,३.७३ ॥
भावयेद्भृङ्गजैर्द्रावैः सप्ताहमातपे खरे  ।
तोयेन क्षालितं शोष्यं ततो मृद्वग्निना क्षणम्  ॥ ३,३.७४ ॥
घृताक्ते लोहपात्रे तु द्रावितं ढालयेत्ततः  ।
भृङ्गराजद्रवान्तस्थं सम्यक्शुद्धं भवेत्तु तत् ॥ ३,३.७५ ॥
{गन्धतैल}
अथ शुद्धस्य गन्धस्य तैलपातनमुच्यते  ।
अम्लपर्णी देवदाली दाडिमं मातुलुङ्गकम्  ॥ ३,३.७६ ॥
नारङ्गं वा यथालाभं द्रवमेकस्य चाहरेत् ।
गन्धकस्य तु पादांशं टङ्कणं द्रवसंयुतम्  ॥ ३,३.७७ ॥
एताभ्यां गन्धकं भाव्यं घर्मे वारत्रयं पुनः  ।
धत्तूरस्तुलसी कृष्णा लशुनं देवदालिका  ॥ ३,३.७८ ॥
शिग्रुमूलं काकमाची कर्पूरं शङ्खपुष्पिका  ।
कृष्णागुरु च कस्तूरी वन्ध्याकर्कोटकी समम्  ॥ ३,३.७९ ॥
मातुलुङ्गरसैः पिष्ट्वा क्षिपेदेरण्डतैलके  ।
अनेन लोहपात्रस्थं भावयेत्पूर्वगन्धकम्  ॥ ३,३.८० ॥
त्रिवारं क्षौद्रतुल्यं तज्जायते गन्धवर्जितम्  ।
इदं गन्धकतैलं स्यात्तत्तद्योगेषु योजयेत् ॥ ३,३.८१ ॥
{हरितालशुद्धिः (१)}
सचूर्णेणारनालेन दोलायन्त्रेण तालकम्  ।
दिनं पक्वं विचूर्ण्याथ भाव्यं कूष्माण्डजैर्द्रवैः  ॥ ३,३.८२ ॥
शोष्यं पेष्यं पुनर्भाव्यं शतवारं विशुद्धये  ।
{हरितालशुद्धिः (२)}
तालकं कणशः कृत्वा तालात्पादांशटङ्कणम्  ॥ ३,३.८३ ॥
द्वयं जम्बीरजैर्द्रावैः क्षालयेत्काञ्जिकैस्तथा  ।
तच्छुष्कं पोटलीबद्धं सचूर्णे काञ्जिके पचेत् ॥ ३,३.८४ ॥
द्विदिनं दोलकायन्त्रे तद्वत्कूष्माण्डजैर्द्रवैः  ।
पाचितं शुद्धिमायाति तालं सर्वत्र योजयेत् ॥ ३,३.८५ ॥
{विमलशुद्धिः}
सुवर्णवर्णं विमलं ताप्यं वा कणशः कृतम्  ।
पुनर्नवायाः कल्कस्थं कौलत्थे स्वेदयेज्जले  ॥ ३,३.८६ ॥
सैन्धवैर्बीजपूराक्तैर्युक्तं वा पोटलीकृतम्  ।
दोलायन्त्रे दिनं स्वेद्यं शुद्धिमायाति निश्चितम्  ॥ ३,३.८७ ॥
{रसकशुद्धिः}
रजस्वलारजोमूत्रै रसकं भावयेद्दिनम्  ।
तैरेव दिनमेकं तु मर्दयेच्छुद्धिमाप्नुयात् ॥ ३,३.८८ ॥
{उपरस:: शोधन}
पुनर्नवामेघनादकपिजम्बीरतिन्दुकैः  ।
अगस्तिपुष्पकुमुदयवचिञ्चाम्लवेतसैः  ॥ ३,३.८९ ॥
यवसूरणभूधात्रीमाण्डूकीकरवीरकैः  ।
कारवल्लीक्षीरकन्दरक्तोत्पलशमीवनैः  ॥ ३,३.९० ॥
मेषशृङ्ग्या चोष्ट्रवसाशक्रवारुणिटङ्कणैः  ।
तैलमत्स्यवसाव्योषैर्द्रवैरेतैः सकाञ्जिकैः  ॥ ३,३.९१ ॥
एतैः समस्तैर्व्यस्तैर्वा दोलायन्त्रे दिनत्रयम्  ।
अभ्रपत्राद्युपरसान् शुद्धिहेतोस्तु पाचयेत् ॥ ३,३.९२ ॥
{उपरस:: शोधन}
सूर्यावर्तो वज्रकन्दः कदली देवदालिका  ।
शिग्रुः कोशातकी वन्ध्या काकमाची च वालुकम्  ॥ ३,३.९३ ॥
आसामेकरसेनैव त्रिक्षारपटुपञ्चकम्  ।
भावयेदम्लवर्गेण तीव्रघर्मे दिनावधि  ॥ ३,३.९४ ॥
एतत्कल्केन संलेप्यमभ्रकं वज्रमाक्षिकम्  ।
वैक्रांतं सस्यकं तालं कान्तपाषाणमञ्जनम्  ॥ ३,३.९५ ॥
विमलां च शिलां तुत्थमन्यानुपरसांस्तथा  ।
दोलायन्त्रे सारनाले पूर्वकल्कयुते पचेत् ।
तीव्रानले दिनैकेन शुद्धिमायान्ति तानि वै  ॥ ३,३.९६ ॥
{धान्याभ्रकरणम्}
शुद्धमभ्रं भिन्नपत्रं कृत्वा व्रीहियुते दृढे  ।
वस्त्रे बद्ध्वा सारनाले भाण्डमध्ये विमर्दयेत् ॥ ३,३.९७ ॥
हस्ताभ्यां स्वयमायाति यावदम्लान्तरे तु तत् ।
द्रवं त्यक्त्वा तु तच्छोष्यं दिनं धान्याभ्रकं भवेत् ॥ ३,३.९८ ॥
{अभ्र:: मारण:: निश्चन्द्र}
एतद्धान्याभ्रकं मर्द्यं भानुदुग्धैर्दिनावधि  ।
कृत्वा पूपं भानुपत्रैर्वेष्टितं पाचयेत्पुटे  ॥ ३,३.९९ ॥
इत्येवं दशधा पाच्यं दुग्धैर्भाव्यं पुनः पुनः  ।
ततो वटजटाक्वाथैर्मर्द्यं दशपुटैः पचेत् ॥ ३,३.१०० ॥
सघृतैर्महिषीक्षीरैर्मर्द्यं देयं पुटत्रयम्  ।
निश्चन्द्रं जायते ह्यभ्रं योजनीयं रसायने  ॥ ३,३.१०१ ॥
{अभ्रकभस्म (२)}
पुनर्नवाद्यौषधानि ख्यातानि ह्यभ्रशोधने  ॥ ३,३.१०२ ॥
धान्याभ्रकं तु तैरेव त्रिदिनं तु पुटे पचेत् ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन म्रियते पञ्चभिः पुटैः  ॥ ३,३.१०३ ॥
{मेतल्स्:: शोधन}
तैले तक्रे गवां मूत्रे काञ्जिके रविदुग्धके  ।
कुलत्थानां कषाये च जम्बीराणां द्रवे तथा  ॥ ३,३.१०४ ॥
तप्त्वा तप्त्वा निषिञ्चेदेकैकस्मिंस्तु सप्तधा  ।
स्वर्णादिलोहपत्राणि शुद्धिमायान्ति निश्चितम्  ॥ ३,३.१०५ ॥
{लेअद्, तिन्:: शोधन}
द्राविते नागवङ्गे च पचेत्तद्वद्विशुद्धये  ।
{ब्रोन्शे, चोप्पेर्:: शोधन}
त्रिक्षारं पंचलवणं जम्बीराम्लेन सप्तधा  ॥ ३,३.१०६ ॥
भावयेदातपे तीव्रे तत्कल्केन विलेप्य च  ।
घोषारताम्रपत्राणां शुद्ध्यै गजपुटे पचेत् ॥ ३,३.१०७ ॥
{लेअद्:: मारण}
लोहपात्रे पचेन्नागं तुल्यं यावद्द्रुतं भवेत् ।
चाल्यं पलाशदण्डेन भस्मीभूतं समुद्धरेत् ॥ ३,३.१०८ ॥
भस्मतुल्यां शिलां तस्मिन्क्षिप्त्वा चाम्लेन केनचित् ।
पेषयेद्याममात्रं तु रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,३.१०९ ॥
स्वाङ्गशीतं पुनः पिष्ट्वा विंशत्यंशशिलायुतम्  ।
अम्लेन याममात्रं च रुद्ध्वा पचेच्च पूर्ववत् ।
एवं षष्टिपुटैः पक्वो मृतो भवति पन्नगः  ॥ ३,३.११० ॥
{इरोन् (गेन्.):: मारण}
नारीस्तन्येन सम्पिष्टं हिङ्गूलं पलपञ्चकम्  ॥ ३,३.१११ ॥
तेन लोहस्य पत्राणि लेपयेत्पलपञ्चकम्  ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्कषायैस्त्रैफलैः पुनः  ॥ ३,३.११२ ॥
जम्बीरैरारनालैर्वा विंशांशदरदेन च  ।
पिष्ट्वा रुद्ध्वा पुटेल्लोहं तद्वत्पाच्यं पुनः पुनः  ॥ ३,३.११३ ॥
चत्वारिंशत्पुटैरेव तीक्ष्णं कान्तं च मुण्डकम्  ।
म्रियते नात्र संदेहो दत्त्वा दत्त्वैव हिङ्गुलम्  ॥ ३,३.११४ ॥
{वङ्गभस्म}
लोहपात्रे द्रुते वङ्गे पादांशं तालकं क्षिपेत् ।
चाल्यमश्वत्थदण्डेन जातं भस्म समुद्धरेत् ॥ ३,३.११५ ॥
तद्भस्म हरितालं तु तुल्यमम्लेन मर्दयेत् ।
पलाशकद्रवैर्वाथ यामान्ते चोद्धृतं पुटेत् ॥ ३,३.११६ ॥
उद्धृत्य दशमांशेन तालेन सह मर्दयेत् ।
पूर्वद्रावैस्तु यामैकं रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
चत्वारिंशत्पुटैरेवं पक्वं स्यान्मृतवङ्गकम्  ॥ ३,३.११७ ॥
{चोप्पेर्:: मारण}
कण्टवेधीकृतं ताम्रपत्रं तुल्यांशगन्धकैः  ॥ ३,३.११८ ॥
अम्लपिष्टैः प्रलिप्याथ रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
उद्धृत्य चूर्णयेत्तस्मिन् पादांशं गन्धकं क्षिपेत् ॥ ३,३.११९ ॥
जम्बीरैरारनालैर्वा पिष्ट्वा रुद्ध्वा पुटेत्पुनः  ।
एवं चतुःपुटैः पच्याद्गन्धो देयः पुटे पुटे  ॥ ३,३.१२० ॥
मातुलुङ्गद्रवैरेवं पुटमेकं प्रदापयेत् ।
सितशर्करया पञ्चपुटं देयं मृतं भवेत् ॥ ३,३.१२१ ॥
{सिल्वेर्:: मारण}
माक्षिकेनाम्लपिष्टेन तत्तुल्यं तारपत्रकम्  ।
लिप्त्वा रुद्ध्वा पुटे पक्त्वा समुद्धृत्य विचूर्णयेत् ॥ ३,३.१२२ ॥
कणामाक्षिकसिन्धूत्थभूधात्र्यश्च समं समम्  ।
पूर्वचूर्णेन तुल्यांशमिदमम्लेन मर्दयेत् ॥ ३,३.१२३ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्तैरेव मर्दयेत्पुटेत् ।
एवं सप्तपुटैः पक्वं तारं भस्मत्वमाप्नुयात् ॥ ३,३.१२४ ॥
{गोल्द्:: मारण}
मृतं नागं स्नुहीक्षीरैरथवाम्लेन केनचित् ।
पिष्ट्वा तेन समांशेन स्वर्णपत्राणि लेपयेत् ॥ ३,३.१२५ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पक्त्वा समुद्धृत्य विचूर्णयेत् ।
तस्मिन्नेवं मृतं नागमष्टमांशेन लेपयेत् ॥ ३,३.१२६ ॥
यामैकं मर्दयेदम्लै रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
एवमष्टपुटैः पक्वं मृतं भवति हाटकम्  ।
{ब्रस्स्, ब्रोन्शे:: मारण}
आरे घोषे प्रकर्तव्यं ताम्रवन्मारणं परम्  ॥ ३,३.१२७ ॥
विविधपरमयोगैर्युक्तिर्युक्तैः प्रसिद्धैरनुभवपथदृष्टैः शोधनं मारणं च  ।
पविबलिगगनानां सर्वलोहे विशेषाद्गदितमिह हितार्थं वार्तिकानां विभूत्यै  ॥ ३,३.१२८ ॥


 ३, ४
सम्यक्सिद्धमतान्तरैः समुचितैः सत्संप्रदायैः शुभैः ख्यातैर्गन्धकजारणादिविविधैर्योगैः सुसिद्धैः क्रमात् ।
यद्दृष्टं सुलभं सुवर्णकरणं तारस्य संरंजनात् ।
सत्यं सज्जनरक्षणातुरतया संतन्यते तत्त्वतः  ॥ ३,४.१ ॥
{गन्धपिष्टि}
दशनिष्कं शुद्धसूतं निष्कैकं शुद्धगन्धकम्  ।
स्तोकं स्तोकं क्षिपेत्खल्वे मर्दकेन शनैः शनैः  ॥ ३,४.२ ॥
कुट्टनाज्जायते पिष्टिः सेयं गन्धकपिष्टिका  ।
{स्वर्णपिष्टि}
भागत्रयं शुद्धसूतं भागैकं शुद्धहाटकम्  ॥ ३,४.३ ॥
अम्लेन मर्दयेद्यामं ख्यातेयं स्वर्णपिष्टिका  ।
{सुल्fउर्:: षड्गुणजारण}
गन्धपिष्टिं हेमपिष्ट्या समया वेष्टयेद्बहिः  ॥ ३,४.४ ॥
वस्त्रेण वेष्टयेद्गाढं सूताख्ये लोहसंपुटे  ।
निधाय पोटलीमध्ये सर्वतुल्यं च गन्धकम्  ॥ ३,४.५ ॥
क्षिप्त्वा निरोधयेत्संधिं मृल्लोणेन च रोधयेत् ।
भूधराख्ये पुटे पक्त्वा जीर्णे गन्धं पुनः क्षिपेत् ॥ ३,४.६ ॥
षड्गुणे गन्धके जीर्णे शनैर्वस्त्रं निवारयेत् ।
पुनः पुनः समं गन्धं दत्त्वा जार्यं शनैः शनैः  ॥ ३,४.७ ॥
निःशेषं नैव कर्तव्यं प्रमादाद्याति सूतकः  ।
एवं शतगुणे जीर्णे यन्त्रादुद्धृत्य पिष्टिकाम्  ॥ ३,४.८ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
तत्तुल्ये संपुटे हेम्नि रुद्ध्वा बाह्ये च वेष्टयेत् ।
कुमारीद्रवपिष्टेन काचेनाङ्गुलमात्रकम्  ॥ ३,४.९ ॥
तद्बहिष्टङ्कणेनैव लोणमृत्तिकया ततः  ।
वेष्ट्यमङ्गुलितैलेन सूर्यतापेन शोषितम्  ॥ ३,४.१० ॥
कोष्ठीयन्त्रे गतं धाम्यं वङ्कनाले दृढाग्निना  ।
तत्खोटं जायते दिव्यं सिन्दूरारुणसंनिभम्  ॥ ३,४.११ ॥
तेन वेधस्तु तारस्य द्रुतस्य शतभागतः  ।
देयः संजायते स्वर्णं सिद्धयोग उदाहृतः  ॥ ३,४.१२ ॥
{गन्धपिष्टि}
गन्धकं शोधितं चूर्ण्यं सप्तधा कनकद्रवैः  ।
भावयेदातपे तद्वन्नारीणां रजसा पुनः  ॥ ३,४.१३ ॥
तद्गन्धं कर्षमेकं तु नरपित्तेन लोलितम्  ।
पलैकं पारदं शुद्धमातपे खर्परे क्षिपेत् ॥ ३,४.१४ ॥
तत्पृष्ठे लोलितं गन्धं क्षिप्त्वाङ्गुष्ठेन मर्दयेत् ।
पिष्टिका जायते दिव्या सर्वकामफलप्रदा  ॥ ३,४.१५ ॥
{गन्धपिष्टि}
तिलपर्णीरसेनैव सप्तधा शुद्धगंधकम्  ।
भावयेत्पेषयेत्तच्च छायाशुष्कं पुनः पुनः  ॥ ३,४.१६ ॥
शुद्धं सूतं पलैकं च मूषायां हि निधापयेत् ।
शुद्धस्वर्णस्य गुलिकां निष्कमात्रां विनिक्षिपेत् ॥ ३,४.१७ ॥
तां मूषां वालुकायन्त्रे स्थापयेत्पूर्वगन्धकम्  ।
त्रुटिशस्त्रुटिशो दत्त्वा चुल्ल्यां मन्दाग्निना पचेत् ॥ ३,४.१८ ॥
पादांशे गन्धके जीर्णे जायते गन्धपिष्टिका  ।
गन्धपिष्टिः पृथग्ग्राह्या स्वर्णस्य गुलिकां विना  ॥ ३,४.१९ ॥
{गन्धपिष्टि}
छायायां गन्धकं भाव्यं शतधा मर्कटीद्रवैः  ।
घर्मे मृत्खर्परे सूतं क्षिपेत्किंचिच्च गन्धकम्  ॥ ३,४.२० ॥
मर्कटीद्रवसंयुक्तं जीर्णे गन्धे द्रवं पुनः  ।
देयं पादांशकं यावद्गन्धकं सद्रवं क्रमात् ॥ ३,४.२१ ॥
जायते पिष्टिका दिव्या सर्वकामफलप्रदा  ।
{गन्धपिष्टि}
गन्धकं सूक्ष्मचूर्णं तु काञ्जिकैः क्षालयेत्त्रिधा  ॥ ३,४.२२ ॥
त्रिधा जम्बीरजैर्द्रावैर्हंसपाद्याश्च सप्तधा  ।
कर्पूरं च पृथग्भाव्यं श्वेताद्रिकर्णिकाद्रवैः  ॥ ३,४.२३ ॥
आतपे त्रीणि वाराणि ततो जारणमारभेत् ।
द्विगुञ्जामात्रकर्पूरैर्यन्त्रगर्भं प्रलेपयेत् ॥ ३,४.२४ ॥
तद्गर्भे भावितं गन्धं सार्धनिष्कं प्रदापयेत् ।
शुद्धसूतं पलं चार्धं कर्पूरं पूर्वतुल्यकम्  ॥ ३,४.२५ ॥
पूर्वतुल्यं ततो गन्धं क्रमेणाथ प्रदापयेत् ।
श्वेताद्रिकर्णिकामूलं गोमूत्रेण प्रपेषयेत् ॥ ३,४.२६ ॥
आच्छाद्य तेन कल्केन शरावेण निरुध्य च  ।
पाचयेन्नलिकायन्त्रे दिनान्ते तं समुद्धरेत् ॥ ३,४.२७ ॥
कर्पूरादि पुनर्देयं तद्वज्जार्यं दिनावधि  ।
इत्येवं तु पुनः कुर्याज्जायते गन्धपिष्टिका  ॥ ३,४.२८ ॥
{गन्धपिष्टि}
पारदस्य पलैकं तु कर्षैकं शुद्धगन्धकम्  ।
स्निग्धखल्वे कराङ्गुल्या देवदालीद्रवे प्लुतम्  ॥ ३,४.२९ ॥
मर्दयेदातपे तीव्रे जायते गन्धपिष्टिका  ।
{गन्धपिष्टि}
शुद्धसूतं पलैकं तु कर्षार्धं शुद्धगन्धकम्  ॥ ३,४.३० ॥
निधाय ताम्रखल्वे तु तदधोऽग्निं मृदुं क्षिपेत् ।
कराङ्गुष्ठेन संमर्द्य यामाद्भवति पिष्टिका  ॥ ३,४.३१ ॥
{गन्धपिष्टि:: स्तम्भन}
तिक्तकोशातकीबीजं चाण्डालीकन्द एव च  ।
नारीस्तन्येन सम्पिष्य लेपयेद्गन्धपिष्टिकाम्  ॥ ३,४.३२ ॥
निक्षिपेत्सूरणे कन्दे क्षीरकन्दोदरे तथा  ।
वन्ध्याकर्कोटकीवज्रकन्दे वा कुडुहुञ्जिके  ॥ ३,४.३३ ॥
मुखं कन्दस्य मज्जाभी रुद्ध्वा कन्दं मृदा लिपेत् ।
पुटयेद्भूधरे यन्त्रे करीषाग्नौ दिनावधि  ॥ ३,४.३४ ॥
ऊर्ध्वाधः परिवर्तेन यथा कन्दो न दह्यते  ।
ततः पिष्टीं समुद्धृत्य स्तम्भिता जायते ध्रुवम्  ॥ ३,४.३५ ॥
{गन्धपिष्टि:: स्तम्भित:: जारण}
अथास्या जारणा कार्या स्तनाख्ये लोहसंपुटे  ।
निधाय जारयेद्गन्धं तुल्यं तुल्यं तु भूधरे  ॥ ३,४.३६ ॥
जीर्णे गन्धे पुनर्देयं यन्त्रे जार्यं च पूर्ववत् ।
एवं शतगुणं जार्यं जीर्णे यन्त्रात्समुद्धरेत् ॥ ३,४.३७ ॥
सर्वासां गन्धपिष्टीनां रञ्जनं स्यात्तु जारणात् ।
{गन्धपिष्टि:: मारण}
दिव्यौषधगणद्रावैः पिष्टिः खल्वे विमर्दयेत् ।
दिनान्ते गोलकं कृत्वा बीजैर्दिव्यगणोद्भवैः  ॥ ३,४.३८ ॥
लेपयेद्वज्रमूषां तु गोलं तत्र निरोधयेत् ।
दिनैकं भूधरे पच्यादूर्ध्वाधः परिवर्तयेत् ॥ ३,४.३९ ॥
समुद्धृत्य पुनर्मर्द्यं पूर्वद्रावैस्तु पूर्ववत् ।
पुटान्तं कारयेदेवं दशवारं पुनः पुनः  ॥ ३,४.४० ॥
{गन्धपिष्टि:: वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
म्रियते नात्र संदेहो गन्धपिष्ट्यास्ततः पुनः  ।
मृतपिष्टिपलैकं तु पेषयेद्वासकद्रवैः  ॥ ३,४.४१ ॥
तत्कल्कैर्नागपत्रं तु लेपयित्वा पलाष्टकम्  ।
छायाशुष्कं न्यसेत्पिण्डे वासापत्रसमुद्भवे  ॥ ३,४.४२ ॥
तं पिण्डं संपुटे रुद्ध्वा पुटेदारण्यकोत्पलैः  ।
समुद्धृत्य पुनर्देया पलैका मृतपिष्टिका  ॥ ३,४.४३ ॥
वासाद्रावैर्दिनं मर्द्यं तं गोलं वेष्टयेत्पुनः  ।
वासापत्रोत्थपिण्डेन रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,४.४४ ॥
एवं पुनः पुनः कुर्याद्रक्तवर्णं मृतं भवेत् ।
तन्नागं पलमात्रं तु यामैकं वासकद्रवैः  ॥ ३,४.४५ ॥
मर्दितं लेपयेत्तेन ताम्रपत्रं पलाष्टकम्  ।
दिनैकं पाचनायन्त्रे पाचयेन्म्रियते ध्रुवम्  ॥ ३,४.४६ ॥
षोडशांशेन तेनैव तारे वेधं प्रदापयेत् ।
तत्तारं जायते स्वर्णं जाम्बूनदसमप्रभम्  ॥ ३,४.४७ ॥
यया कया गन्धपिष्ट्या स्तम्भनं जारणं विना  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,४.४८ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
अर्जुनस्य त्वचो भस्म वासाभस्म समं समम्  ।
गृहकन्याद्रवैर्मर्द्यं दिनैकं तेन लेपयेत् ॥ ३,४.४९ ॥
कण्टवेध्यं नागपत्रं रुद्ध्वा लघुपुटे पचेत् ।
उद्धृत्य मर्दयेद्यामं पूर्वद्रावैः सभस्मकैः  ॥ ३,४.५० ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पक्त्वा स्वाङ्गशीतं समुद्धरेत् ।
एवं शतपुटैः पाच्यं भस्म द्रावैश्च मर्दयेत् ॥ ३,४.५१ ॥
तेनैव तारपत्राणि मधुलिप्तानि लेपयेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पक्त्वा पुनर्लिप्त्वा पुटे पचेत् ॥ ३,४.५२ ॥
इत्येवं तु त्रिधा कुर्यात्तारमायाति काञ्चनम्  ।
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
लोहपात्रे द्रुते नागे चूर्णितं रसकं समम्  ॥ ३,४.५३ ॥
क्षिप्त्वा चुल्ल्यां पचेद्यामं चाल्यं पाषाणमुष्टिना  ।
यामान्ते हिङ्गुलं क्षेप्यं चूर्णितं नागतुल्यकम्  ॥ ३,४.५४ ॥
सुसूक्ष्मं मर्दयेत्तावत्दृढं पाषाणमुष्टिना  ।
पचेच्चण्डाग्निना तावद्दिनानामेकविंशतिम्  ॥ ३,४.५५ ॥
जायते कुङ्कुमाभं तु तारं तेनैव वेधयेत् ।
चतुःषष्टितमांशेन दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,४.५६ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
द्रावयेत्खर्परे नागं पादांशं तत्र निक्षिपेत् ।
चिञ्चाश्वत्थत्वचः क्षारं लोहदर्व्या विमर्दयेत् ॥ ३,४.५७ ॥
यामान्ते तत्समुद्धृत्य वज्रीक्षीरैर्दिनावधि  ।
मर्द्यं खल्वे समुद्धृत्य मृद्भाण्डान्तर्निरोधयेत् ॥ ३,४.५८ ॥
पचेद्रात्रौ चतुर्यामं चुल्ल्यां चण्डाग्निना पुनः  ।
उद्धृत्य मर्दयेत्खल्वे वज्रीक्षीरैर्दिनावधि  ॥ ३,४.५९ ॥
रात्रौ पाच्यं दिवा मर्द्यं यावत्षण्मासमेव च  ।
यथा न पतते तस्मिञ्जलं धूलिस्तु रक्षयेत् ।
सहस्रांशे धृते शरे वेधे दत्ते सुकाञ्चनम्  ॥ ३,४.६० ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
शिलागन्धककर्पूरकुङ्कुमं मर्दयेत्समम्  ।
जम्बीरोत्थद्रवैर्यामं तत्समं नागपत्रकम्  ॥ ३,४.६१ ॥
लिप्त्वा लिप्त्वा पुटैः पच्याद्यावच्छष्टिपुटी भवेत् ॥ ३,४.६२ ॥
तन्नागं विद्युदाभासं जायते तेन वेधयेत् ।
चतुःषष्टितमांशेन तारमायाति काञ्चनम्  ।
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
तीक्ष्णं शुल्बं नागवङ्गौ द्रुतं नागं तु तुत्थकम्  ।
चूर्णितं भागमेकैकं द्वौ भागौ हेममाक्षिकम्  ॥ ३,४.६३ ॥
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा ध्मातं खोटं सुचूर्णितम्  ।
सिद्धचूर्णेन संयुक्तं तारमायाति काञ्चनम्  ॥ ३,४.६४ ॥
{तारारिष्ट}
शुल्बचूर्णं तीक्ष्णचूर्णं तुल्यं रुद्ध्वा धमेथठात् ।
तत्खोटं सिद्धचूर्णं च मर्द्यं पाच्यं च पूर्ववत् ॥ ३,४.६५ ॥
तेनैव मधुयुक्तेन तारपत्राणि लेपयेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यादेवं वारत्रयं कृते  ॥ ३,४.६६ ॥
पीतवर्णं भवेत्तत्तु तारारिष्टं निगद्यते  ।
{तारारिष्ट}
वङ्गनागसमं कान्तमथवा ताम्रनागकम्  ॥ ३,४.६७ ॥
माक्षिकं शुल्बतीक्ष्णं वा शुल्बनागं सवङ्गकम्  ।
एते योगास्तु चत्वारः पृथक्चूर्णानि कारयेत् ॥ ३,४.६८ ॥
पृथग्ध्मातानि खोटानि सिद्धचूर्णयुतानि च  ।
मर्दनादिपुटान्तानि तारारिष्टकराणि वै  ॥ ३,४.६९ ॥
पूर्ववल्लेपयोगेन प्रत्येकेन तु कारयेत् ।
तारारिष्टस्य तस्यैव स्वर्णीकरणमुच्यते  ॥ ३,४.७० ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
शुद्धवैक्रान्तभागैकं किंवा वैक्रान्तसत्त्वकम्  ।
नागचूर्णं च भागैकमन्धमूषागतं धमेत् ॥ ३,४.७१ ॥
सिद्धचूर्णेन संयुक्तं मर्दनादिपुटान्तकम्  ।
कर्तव्यं पूर्ववत्प्राज्ञैस्तामादाय विमर्दयेत् ॥ ३,४.७२ ॥
मधुना याममात्रं तु तेन लेपं तु कारयेत् ।
शतांशेन तु पत्राणां तारारिष्टस्य यत्नतः  ॥ ३,४.७३ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्याद्दिव्यं भवति काञ्चनम्  ।
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
मूलपत्रफलं बिल्वाच्छाकवृक्षाच्च तत्त्रयम्  ।
शिग्रुमूलं रसं चैतन्मर्दयेत्किंशुकद्रवैः  ॥ ३,४.७४ ॥
अनेन नागचूर्णं तु मर्द्यं मर्द्यं पुटे पचेत् ।
एवं शतपुटैः पक्वं जायते पद्मरागवत् ॥ ३,४.७५ ॥
तेनैव तारपत्राणि मधुलिप्तानि लेपयेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यादेवं वारत्रये कृते  ॥ ३,४.७६ ॥
तत्तारं जायते दिव्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ।
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
राजावर्तं हिंगुलकं कंकुष्ठं च प्रवालकम्  ॥ ३,४.७७ ॥
प्रत्येकं कर्षमात्रं स्याद्रसकस्य पलं तथा  ।
सूक्ष्मचूर्णं कृतं सर्वं सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ॥ ३,४.७८ ॥
अन्धमूषागतं ध्मातं मर्दनादिपुटान्तकम्  ।
पूर्ववत्कारयेत्पश्चान्मधुना सह मिश्रयेत् ॥ ३,४.७९ ॥
तारारिष्टस्य पत्राणि लेपयित्वा पुटे पचेत् ।
एवं वारत्रयं कुर्याद्दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,४.८० ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्(wइथ्तारारिष्ट)}
माक्षिकं दरदं तुत्थं राजावर्तं प्रवालकम्  ।
एतानि समभागानि द्विभागं रसकं भवेत् ॥ ३,४.८१ ॥
मेषीक्षीरेण तत्सर्वं दिनमेकं विमर्दयेत् ।
छायाशुष्कं तु तत्कृत्वा तुल्यांशं मित्रपञ्चकम्  ॥ ३,४.८२ ॥
दत्त्वा तु मर्दयेत्खल्वे तारारिष्टं तु लेपयेत् ।
प्रथमं समकल्केन रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,४.८३ ॥
अर्धकल्केन लेप्याथ पादकल्केन वा पुनः  ।
एवं पुटत्रयं देयं दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,४.८४ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्(wइथ्तारारिष्ट)}
रसकं नागसंतुल्यं रुद्ध्वा खोटं प्रकारयेत् ।
सिद्धचूर्णेन संयुक्तं पुटान्तं पूर्ववत्कृतम्  ॥ ३,४.८५ ॥
तेनैव मधुनोक्तेन तारारिष्टं प्रलेपयेत् ।
रुद्ध्वा रुद्ध्वा पुटे पच्यात्त्रिधा भवति काञ्चनम्  ॥ ३,४.८६ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्(wइथ्लेअद्)}
गंधकं तालकं शुल्वं समहिंगुलपेषितम्  ।
मातुलुङ्गद्रवैः सार्धं नागपत्राणि तेन वै  ॥ ३,४.८७ ॥
लिप्त्वा रुद्ध्वा पुटे पच्यात्पुनस्तेनैव मर्दयेत् ।
एवं षष्टिपुटैः पक्वो नागः स्यात्कुङ्कुमप्रभः  ॥ ३,४.८८ ॥
तेन तारस्य पत्राणि मधुलिप्तानि लेपयेत् ।
रुद्ध्वा तीव्राग्निना धाम्यमेवं वारत्रये कृते  ॥ ३,४.८९ ॥
तत्तारं जायते दिव्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ।
{वेध:: लेअद्=> गोल्द्}
लाङ्गली गिरिकर्ण्यग्निः करवीरजमूलकम्  ।
सौवीरं टङ्कणं स्तन्यैः पिष्ट्वा पिण्डं प्रकल्पयेत् ॥ ३,४.९० ॥
चतुर्धा विमला शुद्धा तेष्वेका पलमात्रकम्  ।
द्विपलं पारदं शुद्धं शुद्धं हेमपलत्रयम्  ॥ ३,४.९१ ॥
यामैकं मर्दयेत्सर्वं पूर्वपिण्डोदरे क्षिपेत् ।
तत्पिण्डं वज्रमूषायां रुद्ध्वा धाम्यं हठाग्निना  ।
तत्खोटं शतमांशेन द्रुतं नागं तु वेधयेत् ॥ ३,४.९२ ॥
तन्नागेन शतांशेन द्रुतं शुल्बं तु वेधयेत् ।
तत्खोटं शतमांशेन द्रुतं नागं तु वेधयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणमुत्तमम्  ॥ ३,४.९३ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
पारदं कुङ्कुमं गन्धं स्त्रीपुष्पेण दिनावधि  ।
मर्दयेत्तुल्यतुल्यांशं तेन कल्केन साधयेत् ॥ ३,४.९४ ॥
शुद्धानि तारपत्राणि लिप्त्वा रुद्ध्वा धमेद्धठात् ।
पत्रं कृत्वा पुनर्लेप्यं रुद्ध्वा धाम्यं च पूर्ववत् ॥ ३,४.९५ ॥
इत्येवं सप्तधा कुर्याल्लेपनं द्रावणं क्रमात् ।
ततस्तस्यैव पत्राणि तेन कल्केन लेपयेत् ॥ ३,४.९६ ॥
उद्घाटं द्रावयेत्तं च द्रुतमाज्ये विनिक्षिपेत् ।
सप्ताहं धारयेत्तस्मिन्दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,४.९७ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
कुङ्कुमं गन्धकं सूतं मञ्जिष्ठा तत्समं समम्  ।
शाकवृक्षफलद्रावैः सुपक्वैर्मर्दयेद्दिनम्  ॥ ३,४.९८ ॥
तेन तारस्य पत्राणि प्रलिप्तानि विशोषयेत् ।
आवर्त्य ढालयेत्तस्मिंस्तेन कल्केन भावितम्  ॥ ३,४.९९ ॥
एवं पुनः पुनः कुर्यादेकविंशतिवारकम्  ।
तत्तारं जायते स्वर्णं सम्यग्द्वादशवर्णकम्  ॥ ३,४.१०० ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
पारदं कान्तपाषाणं गन्धकं रक्तचन्दनम्  ।
रुदन्तीद्रवसंयुक्तं दिनमेकं विमर्दयेत् ॥ ३,४.१०१ ॥
तेन तारस्य पत्राणि प्रविलिप्तानि शोषयेत् ।
धामयेदन्धमूषायामेवं कुर्यात्त्रिसप्तधा  ॥ ३,४.१०२ ॥
शाकवृक्षस्य मूलं तु भाव्यं तत्पत्रजैर्द्रवैः  ।
रक्ताश्वमारजैश्चैव पृथग्भाव्यं त्रिधा त्रिधा  ॥ ३,४.१०३ ॥
अनेन पूर्वतारस्य द्रुतस्य प्रतिवापनम्  ।
दापयेत्सप्तवारं तु दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,४.१०४ ॥
{सिद्धचूर्ण}
गन्धकं गन्धमूली च रविदुग्धेन मर्दयेत् ।
मृण्मये संपुटे रुद्ध्वा मासं भूमौ विनिक्षिपेत् ॥ ३,४.१०५ ॥
उद्धृत्य तेन तारस्य पत्रलेपं तु कारयेत् ।
पूर्वतारे द्रुते देयः प्रतिवापः पुनः पुनः  ॥ ३,४.१०६ ॥
सप्तविंशतिमे वापे तत्तारं काञ्चनं भवेत् ।
{सिद्धचूर्ण}
शुद्धसूतसमं गन्धं खल्वे मर्द्यं दिनावधि  ॥ ३,४.१०७ ॥
जायते कज्जली श्रेष्ठा सर्वकार्यकरी शुभा  ।
कज्जली टङ्कणं ताप्यं प्रत्येकं कर्षमात्रकम्  ॥ ३,४.१०८ ॥
कर्षद्वयं शुद्धगन्धं यामं सर्वं विचूर्णयेत् ।
सिद्धचूर्णमिदं ख्यातं भवेत्पादादिकं पलम्  ॥ ३,४.१०९ ॥
यत्र यत्र मिलत्येतत्तत्र चूर्णं पलं पलम्  ।
योजयेल्लोहवादेषु तदिदानीं निगद्यते  ॥ ३,४.११० ॥
{वेध, रञ्जन:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
ताम्रतीक्ष्णारकान्तानां चूर्णमेकस्य चाहरेत् ।
यथा लोहे पलैकं तु सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ॥ ३,४.१११ ॥
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा ध्मातं खोटं भवेत्तु तत् ।
तुल्यैर्भूनागजीवैर्वा गन्धकेन समेन वा  ॥ ३,४.११२ ॥
मर्दयेन्मातुलुङ्गाम्लैः पूर्वखोटं दिनावधि  ।
तत्पिण्डं पक्वमूषायां रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,४.११३ ॥
आरण्योपलकैरेवं पुटं दद्याच्चतुर्दश  ।
इन्द्रगोपकसंकाशं जायते पूजयेच्छिवम्  ॥ ३,४.११४ ॥
क्षौद्रयुक्तेन तेनैव तारपत्राणि लेपयेत् ।
रुद्ध्वा धमेत्पुटेद्वाथ एवं वारत्रये कृते  ॥ ३,४.११५ ॥
जायते कनकं दिव्यं सिद्धोऽयं ताररञ्जकः  ।
इत्येवं सर्वयोगानामत्रत्यानां पृथक्पृथक् ॥ ३,४.११६ ॥
सिद्धचूर्णेन संयुक्तं कर्तव्यं विधिना बुधैः  ।
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
शुल्बं नागं समं धाम्यं समं वा शुल्ववङ्गकम्  ॥ ३,४.११७ ॥
आवर्तते तु तच्चूर्णं सिद्धचूर्णेन पूर्ववत् ।
शुल्बं नागं वङ्गघोषं यथेष्टैकं विचूर्णयेत् ॥ ३,४.११८ ॥
तत्समं तीक्ष्णचूर्णं च त्वन्धमूषागतं धमेत् ।
एतत्खोटं विचूर्ण्याथ सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ॥ ३,४.११९ ॥
पूर्ववत्क्रमयोगेन तारमायाति काञ्चनम्  ।
{??}
शुल्बस्य भागत्रितयमेकैकं नागवङ्गयोः  ॥ ३,४.१२० ॥
समावर्त्य विचूर्ण्याथ सिद्धचूर्णेन पूर्ववत् ।
नागमेकं द्वयं शुल्बं तच्छुल्वेनैव पन्नगम्  ॥ ३,४.१२१ ॥
रुद्ध्वा ध्मातं च तच्चूर्ण्य सिद्धचूर्णेन पूर्ववत् ।
सिद्धचूर्णत्रयो भागा भागैकं हेमगैरिकम्  ॥ ३,४.१२२ ॥
रुद्ध्वा ध्मातं पुनश्चूर्ण्य सिद्धचूर्णेन पूर्ववत् ।
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
गन्धकेन हतं शुल्वं माक्षिकं च समं समम्  ॥ ३,४.१२३ ॥
हंसपाच्चित्रकद्रावैर्दिनमेकं विमर्दयेत् ।
तेनैव तारपत्राणि लिप्त्वा रुद्ध्वा पुटे पचेत् ॥ ३,४.१२४ ॥
तमुद्धृत्य धमेत्पश्चात्कृत्वा पत्राणि लेपयेत् ।
पूर्वकल्केन रुद्ध्वाथ पुटं दत्त्वा समुद्धरेत् ॥ ३,४.१२५ ॥
इत्येवं दशधा कुर्यात्तारमायाति काञ्चनम्  ।
{सिल्वेर्:: रञ्जन}
तीक्ष्णं द्वयं त्रयं घोषमारं भागचतुष्टयम्  ॥ ३,४.१२६ ॥
नवभागं ताम्रचूर्णं नागं च नवभागकम्  ।
अंधमूषागतं ध्मातं तत्खोटं सूक्ष्मचूर्णितम्  ॥ ३,४.१२७ ॥
सिद्धचूर्णेन संयुक्तं पूर्ववत्ताररञ्जनम्  ।
{??}
मृतनागसमं तुत्थं द्वाभ्यां तुल्यं च माक्षिकम्  ॥ ३,४.१२८ ॥
केवलं मृतनागं वा सिद्धचूर्णेन पूर्ववत् ।
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
नागाभ्रं वाथ वङ्गाभ्रमन्धयित्वा धमेद्धठात् ॥ ३,४.१२९ ॥
तत्खोटं सूक्ष्मचूर्णं तु सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन तारमायाति काञ्चनम्  ॥ ३,४.१३० ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
तीक्ष्णं शुल्बं नागवङ्गं मृतं नागं तु तुत्थकम्  ।
चूर्णितं भागमेकैकं द्वौ भागौ हेममाक्षिकम्  ॥ ३,४.१३१ ॥
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा ध्मातं खोटं सुचूर्णितम्  ।
सिद्धचूर्णेन संयुक्तं तारमायाति काञ्चनम्  ॥ ३,४.१३२ ॥
{तारारिष्ट:: प्रोदुच्तिओन्}
शुल्बचूर्णं तीक्ष्णचूर्णं तुल्यं रुद्ध्वा धमेद्धठात् ।
तत्खोटं सिद्धचूर्णं तु मर्द्यं पाच्यं च पूर्ववत् ॥ ३,४.१३३ ॥
तेनैव मधुयुक्तेन तारपत्राणि लेपयेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यादेवं वारत्रये कृते  ॥ ३,४.१३४ ॥
पीतवर्णं भवेत्तत्तु तारारिष्टं निगद्यते  ।
{तारारिष्ट:: प्रोदुच्तिओन्}
वङ्गं नागं समं कान्तमथवा ताम्रनागकम्  ॥ ३,४.१३५ ॥
माक्षिकं शुल्बतीक्ष्णं च शुल्वं नागं सवङ्गकम्  ।
एते योगास्तु चत्वारः पृथक्चूर्णानि कारयेत् ॥ ३,४.१३६ ॥
पृथग्ध्मातानि खोटानि सिद्धचूर्णयुतानि च  ।
मर्दनादिपुटान्तानि तारारिष्टकराणि वै  ॥ ३,४.१३७ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्(wइथ्तारारिष्ट)}
पूर्ववल्लेपयोगेन प्रत्येकेन तु कारयेत् ।
तारारिष्टस्य तस्यैव स्वर्णीकरणमुच्यते  ॥ ३,४.१३८ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्(wइथ्तारारिष्ट)}
शुद्धवैक्रान्तभागैकं किंवा वैक्रान्तसत्त्वकम्  ।
नागचूर्णं तु भागैकमन्धमूषागतं धमेत् ॥ ३,४.१३९ ॥
सिद्धचूर्णेन संयुक्तं मर्दनादिपुटान्तकम्  ।
कर्तव्यं पूर्ववत्प्राज्ञैस्तमादाय विमर्दयेत् ॥ ३,४.१४० ॥
मधुना याममात्रं तु तेन लेपं तु कारयेत् ।
शतांशेन तु पत्राणां तारारिष्टस्य यत्नतः  ॥ ३,४.१४१ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पक्त्वा दिव्यं भवति काञ्चनम्  ।
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्(wइथ्तारारिष्ट)}
राजावर्तं हिङ्गुलकं कंकुष्ठं च प्रवालकम्  ॥ ३,४.१४२ ॥
प्रत्येकं कर्षमात्रं स्याद्रसकस्य पलं तथा  ।
सूक्ष्मचूर्णं कृतं सर्वं सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ॥ ३,४.१४३ ॥
अन्धमूषागतं ध्मातं मर्दनादिपुटान्तकम्  ।
पूर्ववत्कारयेत्पश्चान्मधुना सह मिश्रयेत् ॥ ३,४.१४४ ॥
तारारिष्टस्य पत्राणि लेपयित्वा पुटे पचेत् ।
एवं वारत्रयं कुर्याद्दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,४.१४५ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्(wइथ्तारारिष्ट)}
माक्षिकं दरदं तुत्थं राजावर्तं प्रवालकम्  ।
एतानि समभागानि द्विभागो रसको भवेत् ॥ ३,४.१४६ ॥
मेषीक्षीरेण तत्सर्वं दिनमेकं विमर्दयेत् ।
छायाशुष्कं तु तत्कृत्वा तुल्यांशं मित्रपंचकम्  ॥ ३,४.१४७ ॥
दत्त्वा तु मर्दयेत्खल्वे तारारिष्टं तु लेपयेत् ।
प्रथमं समकल्केन रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,४.१४८ ॥
अर्धकल्केन लेप्योऽथ पादकल्केन वै पुनः  ।
एवं पुटत्रये दत्ते दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,४.१४९ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्(wइथ्तारारिष्ट)}
रसकं नागसंतुल्यं रुद्ध्वा खोटं प्रकारयेत् ।
सिद्धचूर्णेन संयुक्तं पुटान्ते पूर्ववत्कृतम्  ॥ ३,४.१५० ॥
तेनैव मधुनाक्तेन तारारिष्टं प्रलेपयेत् ।
रुद्ध्वा रुद्ध्वा पुटैः पच्यात्त्रिधा भवति काञ्चनम्  ॥ ३,४.१५१ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्(wइथ्चोप्पेर्)}
शुल्बपत्राणि तप्तानि आरनाले विनिक्षिपेत् ।
पुनः पाच्यं पुनः क्षेप्यं यावत्तत्रैव शीर्यते  ॥ ३,४.१५२ ॥
तत्पत्रमारनालस्थं क्षालयेदारनालकैः  ।
पादांशं टङ्कणं दत्त्वा याममम्लेन पेषयेत् ॥ ३,४.१५३ ॥
रुद्ध्वा लघुपुटैः पच्यादेवं शतपुटैः पचेत् ।
मध्वाज्यं टङ्कणः पश्चात्पच्याद्रुद्ध्वा धमेद्धठात् ॥ ३,४.१५४ ॥
तच्छुल्बं कालिकाहीनं जायते शुकतुण्डवत् ।
तच्छुल्बं त्रिगुणं तारे निर्वाप्यं काञ्चनं भवेत् ॥ ३,४.१५५ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
शिग्रुपत्रसमैः पत्रैर्मूलैः प्रवालसंनिभैः  ।
ज्ञेया दिव्यौषधी सिद्धा नाम्ना सा कीटमारिणी  ॥ ३,४.१५६ ॥
तद्द्रवैः पारदो मर्द्यो यावत्सप्तदिनावधि  ।
तेनैव तारपत्राणि प्रलिप्तानि विशोषयेत् ॥ ३,४.१५७ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यादेवं कुर्यात्त्रिसप्तधा  ।
जायते कनकं दिव्यं पुरा नागार्जुनोदितम्  ॥ ३,४.१५८ ॥
{वेध:: सिल्वेर्=> गोल्द्}
शुद्धसूतसमा राजी सूतपादं च गन्धकम्  ।
मृद्भाण्डे पाचयेच्चुल्ल्यां धत्तूरद्रवसंयुतम्  ॥ ३,४.१५९ ॥
वासाकाष्ठेन तन्मर्द्यं द्रवो देयः पुनः पुनः  ।
एवं दिनत्रयं कुर्याज्जायते भस्मसूतकः  ॥ ३,४.१६० ॥
तन्मर्द्यं मातुलुङ्गाम्लैर्दिनमेकं तु तेन वै  ।
चतुःषष्टितमांशेन तारपत्राणि लेपयेत् ॥ ३,४.१६१ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यादेवं वारत्रये कृते  ।
तत्तारं जायते स्वर्णं महादेवेन भाषितम्  ॥ ३,४.१६२ ॥
तारस्य रञ्जनमिदं सुखभोगहेतुं कृत्वा विवेकमतिभिर्भुवने जनानाम्  ।
देयं सदा सकलकीर्तिशुभाप्तिसिद्ध्यै नो चेद्वने वसतिरेव परा हि धन्या  ॥ ३,४.१६३ ॥


 ३, ५
महारसैश्चोपरसैः ससूतैर्हेम्नो दलं रञ्जनमत्र युक्त्या  ।
नानाविधं वर्णविवर्धनं च तत्कथ्यते वार्त्तिकभुक्तियोग्यम्  ॥ ३,५.१ ॥
{गोल्द्:: fरों सितस्वर्ण}
वैक्रान्तसत्त्वभागैकं शुद्धवैक्रान्तमेव वा  ।
कांस्याख्या विमला वापि हेमाख्या विमलापि वा  ॥ ३,५.२ ॥
समेन नागचूर्णेन अन्धमूषागतं धमेत् ।
सिद्धचूर्णेन संयुक्तं मर्दनादिपुटान्तकम्  ॥ ३,५.३ ॥
आदाय मधुना पेष्यं याममात्रं प्रयत्नतः  ।
स्वर्णं तारं समं द्राव्यं तेन पत्राणि कारयेत् ॥ ३,५.४ ॥
सितस्वर्णमिदं ख्यातं पूर्वकल्केन लेपयेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यादेवं वारत्रये कृते  ॥ ३,५.५ ॥
जायते कनकं दिव्यं सेचयेल्लवणोदकैः  ।
लोहसंक्रान्तिनुत्त्यर्थं सेच्यं ब्राह्मीद्रवेण वा  ॥ ३,५.६ ॥
एवं विमलनागाभ्यां पृथग्योग उदाहृतः  ।
{गोल्द्:: fरों सितस्वर्ण}
नागवैक्रान्तयोगेन मधूच्छिष्टेन लेपयेत् ॥ ३,५.७ ॥
सहस्रांशे सिते हेमे दिव्यं भवति काञ्चनम्  ।
{सितस्वर्ण => गोल्द्}
मेषीक्षीराम्लवर्गाभ्यां दरदं घर्मभावितम्  ॥ ३,५.८ ॥
शतधा तत्प्रयत्नेन शोष्यं पेष्यं पुनः पुनः  ।
अनेन सितस्वर्णस्य पत्रं लिप्त्वा पुटे पचेत् ॥ ३,५.९ ॥
एवं त्रिसप्तधा कुर्याद्दिव्यं भवति काञ्चनम्  ।
{सितस्वर्ण => गोल्द्}
नागचूर्णं ताप्यचूर्णं नागवैक्रान्तमेव वा  ॥ ३,५.१० ॥
अंधमूषागतं खोटं सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ।
मर्दनं पुटपाकं च पूर्ववत्कारयेत्क्रमात् ॥ ३,५.११ ॥
तेनैव मधुनाक्तेन शुद्धं हाटकपत्रकम्  ।
लिप्त्वा लिप्त्वा पुटैः पच्याद्यावत्कुङ्कुमसंनिभम्  ॥ ३,५.१२ ॥
एतत्स्वर्णशतांशेन सितस्वर्णं तु वेधयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं रक्तवर्गेण सेचयेत् ॥ ३,५.१३ ॥
{सितस्वर्ण => गोल्द्}
वैक्रान्तं नागचूर्णं च पुटान्तं पूर्ववत्कृतम्  ।
शतांशे नैव वेधंतु सितहेमेन पूर्ववत् ॥ ३,५.१४ ॥
लेपनात्पुटपाकाच्च दिव्यं भवति कांचनम्  ।
{सितस्वर्ण => गोल्द्}
माक्षिकस्य समांशेन राजावर्तं दिनत्रयम्  ॥ ३,५.१५ ॥
मातुलुङ्गद्रवैर्मर्द्य तेन पत्राणि लेपयेत् ।
पूर्वाक्तसितस्वर्णस्य रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,५.१६ ॥
पुनर्लेप्यं पुनः पाच्यं सप्तधा कांचनं भवेत् ।
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
राजावर्तं च सिन्दूरं पारावतमलं समम्  ॥ ३,५.१७ ॥
अशीत्यंशेन कुरुते स्वर्णं रौप्यं च पूर्ववत् ।
{मिxतुरे ओf गोल्दन्द्सिल्वेर्=> गोल्द्}
रसैः शिरीषपुष्पस्य आर्द्रकस्य रसैः समैः  ॥ ३,५.१८ ॥
भावयेत्सप्तवाराणि राजावर्तं सुचूर्णितम्  ।
तेनैव शतमांशेन स्वर्णतारं द्रुतं समम्  ॥ ३,५.१९ ॥
वेधयेत्पूर्ववत्सिद्धं दिव्यं भवति काञ्चनम्  ।
{मिxतुरे ओf गोल्दन्द्सिल्वेर्=> गोल्द्}
कङ्कुष्ठं विमला ताप्यं रसकं दरदं शिला  ॥ ३,५.२० ॥
राजावर्तं प्रवालं च काङ्क्षीगैरिकटङ्कणम्  ।
सैन्धवं चूर्णयेत्तुल्यमशीत्यंशेन वापयेत् ॥ ३,५.२१ ॥
द्रुते समे स्वर्णतारे पूर्ववत्सेचयेत्क्रमात् ।
त्रिवारं वापयेदेवं दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,५.२२ ॥
{बीज:: पक्व:: प्रोदुच्तिओन्}
गैरिकं च प्रवालं च काकमाच्या द्रवैः समम्  ।
यामं मर्द्यं तु तद्रुद्ध्वा आरण्योत्पलकैः पुटेत् ॥ ३,५.२३ ॥
इत्येवं तु त्रिधा कुर्यान्मर्दनं पुटपाचनम्  ।
तदर्धं हिङ्गुलं शुद्धं क्षिप्त्वा तस्मिन्विमर्दयेत् ॥ ३,५.२४ ॥
काञ्जिकैर्याममात्रं तु पुटेनैकेन पाचयेत् ।
अस्य कल्कस्य भागैकं भागाश्चत्वारि हाटकम्  ॥ ३,५.२५ ॥
अन्धमूषागतं ध्मातं समादाय विचूर्णयेत् ।
पूर्ववत्पूर्वकल्केन रुद्ध्वा देयं पुटं पुनः  ॥ ३,५.२६ ॥
एवं चतुःपुटैः पक्वं स्वर्णं गुञ्जानिभं भवेत् ।
पक्वबीजमिदं सिद्धं तत्तत्कर्मणि योजयेत् ॥ ३,५.२७ ॥
{सितस्वर्ण => गोल्द्}
अनेन षोडशांशेन सितस्वर्णं तु वेधयेत् ।
सेचयेत्कुङ्कुणीतैले रक्तवर्गेण वापितम्  ॥ ३,५.२८ ॥
पुनर्वेध्यं पुनः सेच्यं षोडशांशेन बुद्धिमान्  ।
एवं वारत्रयं वेध्यं दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,५.२९ ॥
{गोल्द्:: रञ्जन:: दशवर्ण}
पूर्वोक्तपक्वबीजेन वेधयेदष्टवर्गकम्  ।
तत्स्वर्णं दशवर्णं स्यात्पुटे दत्ते न हीयते  ॥ ३,५.३० ॥
{गोल्द्:: रक्ती (रञ्जन)}
निष्काः षोडश तुत्थस्य सूतहिङ्गुलगन्धकम्  ।
टङ्कणं च तथैकैकं योज्यं निष्कचतुष्टयम्  ॥ ३,५.३१ ॥
सर्वमेतद्दिनं मर्द्यं त्रिधारस्नुक्पयोऽन्वितम्  ।
निष्कमात्रां वटीं कृत्वा श्रेष्ठे स्वर्णे द्रुते क्षिपेत् ॥ ३,५.३२ ॥
एकैकं निष्कमात्रं तु मूषामध्ये दिनं धमेत् ।
जीर्णे जीर्णे पुनर्देया एवं सर्वाः प्रदापयेत् ॥ ३,५.३३ ॥
गुञ्जावर्णं भवेत्स्वर्णं ख्यातेयं हेमरक्तिका  ।
{गोल्द्:: रञ्जन:: अष्टवर्ण => दशवर्ण}
अष्टवर्णसुवर्णस्य द्रावितस्य दशांशतः  ॥ ३,५.३४ ॥
क्षिपेत्तज्जायते सत्यं दशवर्णं तु शोभनम्  ।
{गोल्द्:: रञ्जन:: अष्टवर्ण  => दशवर्ण}
ताम्रतुल्येन नागेन शोधयेद्धमनेन च  ॥ ३,५.३५ ॥
ताम्रतुल्यं शुद्धहेम समावर्त्य तु पत्त्रयेत् ।
इष्टिका तुवरी चैव खटिका लवणं तथा  ॥ ३,५.३६ ॥
गैरिकं भागवृद्ध्यांशमारनालेन पेषयेत् ।
तेन लिप्त्वा पूर्वपत्रं रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,५.३७ ॥
एवं पुनः पुनः पाच्यं यावत्स्वर्णावशेषितम्  ।
तत्स्वर्णं ताम्रसंयुक्तं समावर्त्य तु पत्त्रयेत् ॥ ३,५.३८ ॥
पूर्ववत्पुटपाकेन पचेत्स्वर्णावशेषितम्  ।
इत्येवं षड्गुणं ताम्रं स्वर्णे बाह्यं क्रमेण तु  ॥ ३,५.३९ ॥
तत्सर्वं जायते दिव्यं पद्मरागसमप्रभम्  ।
षट्त्रिंशांशेन तेनैव अष्टवर्णं तु वेधयेत् ॥ ३,५.४० ॥
तत्स्वर्णं जायते दिव्यं दशवर्णं न संशयः  ।
{गोल्द्:: रञ्जन:: अष्टवर्ण => दशवर्ण}
समं ताप्यं ताम्रचूर्णं ताप्यार्धं लोहचूर्णकम्  ॥ ३,५.४१ ॥
कन्याद्रावैः क्षणं मर्द्य घर्मे तेनैव भावयेत् ।
एवं वारांश्चतुःषष्टिस्ततः शुष्कं विचूर्णयेत् ॥ ३,५.४२ ॥
षोडशांशेन तेनैव अष्टवर्णं तु वेधयेत् ।
तत्स्वर्णं जायते दिव्यं दशवर्णं न संशयः  ॥ ३,५.४३ ॥
{गोल्द्:: रञ्जन:: अष्टवर्ण => दशवर्ण}
रसकं घोषताम्रं च काचं श्वेतं नृकेशकम्  ।
पलानि पञ्चपञ्चैव प्रत्येकं चूर्णयेत्पृथक् ॥ ३,५.४४ ॥
रसकात्त्रिगुणं योज्यं तीक्ष्णचूर्णं पुनस्ततः  ।
गन्धकं रसकं कांस्यमाक्षिकं चाष्टनिष्ककम्  ॥ ३,५.४५ ॥
विंशनिष्कं धूमसारं सर्वमेतद्दिनावधि  ।
मर्द्यं जम्बीरजैर्द्रावैः कर्षांशं वटकीकृतम्  ॥ ३,५.४६ ॥
कोष्ठीयन्त्रे हठाद्धाम्यं यावत्ताम्रावशेषितम्  ।
षड्गुणं तस्य ताम्रस्य सीसे वाह्यं धमन्धमन्  ॥ ३,५.४७ ॥
षट्त्रिंशांशेन तेनैव अष्टवर्णं तु वेधयेत् ।
दशवर्णं भवेत्तत्तु नात्र कार्या विचारणा  ॥ ३,५.४८ ॥
{चोप्पेर्:: रेमोविन्ग्कालिका}
अथान्यस्य च ताम्रस्य नागशुद्धस्य कारयेत् ।
निर्गुण्डिकारसेनैव पञ्चाशद्वारढालनम्  ॥ ३,५.४९ ॥
कुष्माण्डस्य रसेनैव सप्तवारं तु ढालनम्  ।
निशायुक्तेन तक्रेण सप्तवारं तु ढालनम्  ।
एवं ताम्रं द्रुतं ढाल्यं कालिकारहितं भवेत् ॥ ३,५.५० ॥
{चोप्पेर्, सिल्वेर्, गोल्द्=> गोल्द्}
एतत्ताम्रं त्रिभागं स्याद्भागाः पञ्चैव हाटकम्  ।
रौप्यं भागद्वयं शुद्धं सर्वमावर्तयेत्ततः  ॥ ३,५.५१ ॥
जायते कनकं दिव्यं पुरा नागार्जुनोदितम्  ।
{गोल्द्:: रञ्जन:: Vएर्बेस्सेरुन्गुं श्wएइ Fअर्ब्स्तुfएन्}
अङ्कोल्लकाष्ठं प्रज्वाल्य आरण्योपलचूर्णकम्  ॥ ३,५.५२ ॥
अङ्कोल्लबीजचूर्णं तु ज्वलत्काष्ठोपरि क्षिपेत् ।
तदङ्गारान् समादाय शीतलांश्च पुनर्धमेत् ॥ ३,५.५३ ॥
अङ्कोल्लबीजचूर्णं तु क्षिप्त्वा वस्त्रेण बन्धयेत् ।
तद्धूमैः स्वर्णपत्राणि दशवर्णानि धूपयेत् ॥ ३,५.५४ ॥
द्रावयित्वा क्षिपेत्तैले पुत्रजीवोत्थिते पुनः  ।
एवं वारद्वये क्षिप्ते वर्धते वर्णकद्वयम्  ॥ ३,५.५५ ॥
अल्पाल्पयुक्ति विभवैः सुखसाध्ययोगैरल्पाल्पकर्मविधिना बहुभिर्विशेषैः  ।
लाभार्थपाददशमांशकरोपदेशः प्रोक्तो मया सकललोकहिताय सत्यम्  ॥ ३,५.५६ ॥


 ३, ६
नानारक्तसुपीतपुष्पनिचयादादाय सारं निजम्  ।
तस्मिञ्छोधितपन्नगं द्रुतमतः संढाल्यं वारं शतम्  ।
पश्चाद्रञ्जनवेधनं च विधिना चन्द्रार्कताम्रस्य यत् ।
तत्सर्वं गुरुशास्त्रतः स्वमतिना संकथ्यते सांप्रतम्  ॥ ३,६.१ ॥
{मेर्चुर्य्:: रक्तपारद:: प्रोदुच्तिओन्}
स्तम्भिता गन्धपिष्टी या गन्धजारणवर्जिता  ।
तस्याः षोडशभागा वै भागैकं मृतवज्रकम्  ॥ ३,६.२ ॥
देवदाल्याः शङ्खपुष्प्या द्रवैर्मर्द्य दिनत्रयम्  ।
पचेत्कच्छपयन्त्रस्थं पुटैकेन समुद्धरेत् ॥ ३,६.३ ॥
यामैकं पूर्वजैर्द्रावैर्मर्द्य तत्पूर्ववत्पुटेत् ।
एवं सप्तपुटैः पक्वो यामं मर्द्यश्च तैर्द्रवैः  ॥ ३,६.४ ॥
दिनैकं पातनायन्त्रे पाचयेल्लघुनाग्निना  ।
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यं यावदूर्ध्वं न गच्छति  ॥ ३,६.५ ॥
अधोयन्त्रे यदा तिष्ठेत्तदा स्याद्रक्तपारदः  ।
{लेअद्=> गोल्द्}
रक्तपारदभागैकं द्वयं कृष्णाभ्रसत्त्वकम्  ॥ ३,६.६ ॥
टङ्कणस्य च भागैकं सर्वं मर्द्यं दिनावधि  ।
वज्रीक्षीरैस्तु तत्पिण्डं रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,६.७ ॥
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यमेवं वारांश्चतुर्दश  ।
षोडशांशेन नागस्य वेधे दत्ते च काञ्चनम्  ॥ ३,६.८ ॥
जायते दिव्यरूपाढ्यं देवाभरणमुत्तमम्  ।
{लेअद्=> गोल्द्}
शाककिंशुककोरण्टद्रवैः कङ्गुणितैलतः  ॥ ३,६.९ ॥
मर्दयेन्नागचूर्णं तु दिनं संपुटगं पचेत् ।
सम्यग्गजपुटेनैव मर्द्य पाच्यं पुनः पुनः  ॥ ३,६.१० ॥
चत्वारिंशत्पुटैः सिध्यं दिव्यं भवति काञ्चनम्  ।
{लेअद्=> गोल्द्}
रसकं कुङ्कुमं तुत्थं बालवत्सपुरीषकम्  ॥ ३,६.११ ॥
पीताभ्रकं विषं तुल्यं मातुलुङ्गद्रवैर्दिनम्  ।
मर्दितं छायया शुष्कं मधुना सह कल्कयेत् ॥ ३,६.१२ ॥
तेन नागस्य पत्राणि लिप्त्वा शोष्याणि छायया  ।
अन्धमूषागतं ध्मातं शाकपत्रद्रवे ततः  ॥ ३,६.१३ ॥
सेचयेदुद्धरेत्पश्चात्प्रकटं द्रावयेत्पुनः  ।
शाकपत्रद्रवैः सेच्यं पुनर्द्राव्यं च सेचयेत् ॥ ३,६.१४ ॥
इत्येवं सप्तधा कुर्यात्पुनः पत्राणि कारयेत् ।
लेपयेत्पूर्ववच्छोष्यं रुद्ध्वा धाम्यं च पूर्ववत् ॥ ३,६.१५ ॥
सेचनं द्रावणं चैव सप्तवाराणि कारयेत् ।
इत्येवं सप्तधा कुर्याल्लेपादि द्रावणान्तकम्  ॥ ३,६.१६ ॥
तन्नागं जायते दिव्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ।
{लेअद्=> गोल्द्}
दग्धं तु चुन्नपाषाणमारनाले विनिक्षिपेत् ॥ ३,६.१७ ॥
मृत्पात्रे लोलितं स्थाप्यं दिवारात्रं प्रयत्नतः  ।
तत्स्वच्छं ग्राहयेद्द्रावं तद्द्रावैः शाककुड्मलान्  ॥ ३,६.१८ ॥
पेषयेत्तेन कल्केन नागचूर्णं विमर्दयेत् ।
यामान्ते शोषयेद्घर्मे पुनर्मर्द्य च शोषयेत् ॥ ३,६.१९ ॥
इत्येवं दशधा कुर्यात्तद्गोलं निक्षिपेत्पुनः  ।
शाकदण्डस्य सार्द्रस्य गर्भे तेनैव रोधयेत् ॥ ३,६.२० ॥
मृदा लिप्तं तु तच्छुष्कं सम्यग्गजपुटे पचेत् ।
समुद्धृत्य भवेत्पीतं स्तम्भनं चास्य कथ्यते  ॥ ३,६.२१ ॥
{लेअद्=> गोल्द्}
गोमूत्रैः क्षालयेदादौ भूनागाञ्जीवसंयुतान्  ।
सौवीराञ्जनमेतेषु तुल्यं क्षिप्त्वा विमर्दयेत् ॥ ३,६.२२ ॥
दिनैकं महिषीमूत्रैर्जातं गोलं समुद्धरेत् ।
तस्मात्पातालयन्त्रेण ग्राह्यं तैलं प्रयत्नतः  ॥ ३,६.२३ ॥
तस्मिंस्तैले पूर्वनागमथवा शुद्धनागकम्  ।
द्रावितं द्रावितं क्षेप्यमेकविंशतिवारकम्  ॥ ३,६.२४ ॥
तन्नागं जायते दिव्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ।
{लेअद्=> गोल्द्}
शुद्धनागस्य चूर्णं तु समं भूनागचूर्णकम्  ॥ ३,६.२५ ॥
शाककिंशुककोरण्टपुष्पाणां ग्राहयेद्रसम्  ।
यथालाभेन तद्द्रावैर्दिनमेकं विमर्दयेत् ॥ ३,६.२६ ॥
अंधमूषागतं धाम्यं ततश्चूर्णं तु कारयेत् ।
पूर्ववन्मर्दितं धाम्यमेवं कुर्यात्त्रिसप्तधा  ॥ ३,६.२७ ॥
जायते कनकं दिव्यं तन्नागं देवभूषणम्  ।
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
शुद्धनागपलैकेन मूषा कार्या सुवर्तुला  ॥ ३,६.२८ ॥
पलं शुद्धरसं तस्यां क्षिपेद्गन्धं पलद्वयम्  ।
तां मूषां मृण्मये पात्रे धारयेदातपे खरे  ॥ ३,६.२९ ॥
दिनं जम्बीरनीरेण काकमाचीद्रवैर्दिनम्  ।
कासमर्दरसैश्चाहो दिनं धत्तूरजैर्द्रवैः  ॥ ३,६.३० ॥
क्रमेण भावयेदेवं घर्मे दिनचतुष्टयम्  ।
मृत्पात्रात्सर्वमुद्धृत्य यथा किंचिन्न गच्छति  ॥ ३,६.३१ ॥
पिष्ट्वा धत्तूरजैर्द्रावैः करञ्जस्य तु बीजकम्  ।
तेनैवाङ्गुलमात्रं तु मूषागर्भं प्रलेपयेत् ॥ ३,६.३२ ॥
पूर्वे पिण्डं क्षिपेत्तत्र पलैकं चाथ गन्धकम्  ।
भूनागानां द्रवं तत्र निक्षिपेन्निष्कपञ्चकम्  ॥ ३,६.३३ ॥
विधाय लेपकल्केन ततो मूषां निरुध्य च  ।
भूधरे दिनमेकं तु करीषाग्नौ विपाचयेत् ॥ ३,६.३४ ॥
स्वाङ्गशीतं समुद्धृत्य मूषायां पूर्ववत्क्षिपेत् ।
लेपं गन्धं च भूनागं पूर्ववच्च पुटे पचेत् ॥ ३,६.३५ ॥
एवं विंशगुणं यावज्जार्यं गन्धं सुसाधितम्  ।
सार्धं पलद्वयं तालं रसकं चापि तत्समम्  ॥ ३,६.३६ ॥
पलैकं टङ्कणं पिष्ट्वा द्विधा कुर्यात्त्रयं पृथक् ।
काचकूप्यन्तरे क्षिप्त्वा तालकार्धं ततः क्षिपेत् ॥ ३,६.३७ ॥
रसकं टङ्कणं पश्चात्सिद्धं पूर्वरसं पुनः  ।
टङ्कणं रसकं तालं क्रमाद्दद्यात्पुनस्त्रयम्  ॥ ३,६.३८ ॥
काचकूप्या मुखं दीपतप्तं स्वाङ्गन वेष्टयेत् ।
अथवा काचकीलेन रुद्ध्वा मृल्लवणेन च  ॥ ३,६.३९ ॥
कूपिकां च मृदा लेप्य सर्वत्राङ्गुलमात्रकम्  ।
तां शुष्कां भूधरे यन्त्रे क्षिप्त्वा पूर्वं च खर्परम्  ॥ ३,६.४० ॥
दत्त्वा मृदा लिपेत्संधिं देयं गजपुटं पुनः  ।
स्वाङ्गशीतं समुद्धृत्य बलिं पूजां च कारयेत् ॥ ३,६.४१ ॥
चतुःषष्टितमांशेन द्रुतं शुल्बं तु वेधयेत् ।
स्वर्णं भवति रूपाढ्यं सिद्धयोग उदाहृतः  ॥ ३,६.४२ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
पलानि दश गन्धस्य सूतकस्यैकविंशतिः  ।
महाकालस्य बीजोत्थतैलं पञ्चपलं भवेत् ॥ ३,६.४३ ॥
सर्वं स्निग्धघटे रुद्ध्वा पाचयेन्मृदुवह्निना  ।
माषपिष्टप्रलेपेन यथा धूमो न गच्छति  ॥ ३,६.४४ ॥
स सूतो जायते खोटश्चन्द्रार्के द्राविते क्षिपेत् ।
सहस्रांशेन तेनैव दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,६.४५ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
पारदं गंधकं तुल्यं देवदालीद्रवैर्दिनम्  ।
मर्दितं तेन ताम्रस्य पत्रलेपं तु कारयेत् ॥ ३,६.४६ ॥
आवर्त्य चान्धमूषायां समुद्धृत्य ततः पुनः  ।
शाकवृक्षस्य पत्राणां कोमलानां द्रवं हरेत् ॥ ३,६.४७ ॥
तद्द्रवे पूर्वशुल्बं तु द्रावितं द्रावितं क्षिपेत् ।
इत्येवं शतधा कुर्याद्दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,६.४८ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
पीतगन्धकचूर्णं तु नागवल्ल्या द्रवैस्त्र्यहम्  ।
भावितं तेन ताम्रस्य पत्रलेपं तु कारयेत् ॥ ३,६.४९ ॥
शुष्कं रुद्ध्वा पुटे पच्यादारण्योपलकैः शुभैः  ।
शाकवृक्षत्वचा मर्द्यं द्रवै रक्ताश्वमारकैः  ॥ ३,६.५० ॥
पूर्वताम्रस्य पत्राणि कल्केनानेन लेपयेत् ।
रुद्ध्वा तीव्राग्निना धाम्यमेवं वारशते कृते  ॥ ३,६.५१ ॥
तत्ताम्रं जायते स्वर्णं जाम्बूनदसमप्रभम्  ।
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
काञ्चनीमूलचूर्णं तु हरितालं मनःशिला  ॥ ३,६.५२ ॥
टङ्कणं माक्षिकं तुल्यं वासापुष्पद्रवैस्त्र्यहम्  ।
मर्दितं लेपयेत्तेन ताम्रपात्रं सुशोधितम्  ॥ ३,६.५३ ॥
शनैर्मन्दाग्निना ताप्यं शुष्कलेपं च दापयेत् ।
पुनस्ताप्यं पुनर्लेप्यं सप्तधेत्थं प्रयत्नतः  ॥ ३,६.५४ ॥
ततस्तीव्राग्निना धाम्यं जायते काञ्चनं शुभम्  ।
{चोप्पेर्, सिल्वेर्=> गोल्द्}
तालं ताप्यं दरदकुनटीं सूतकं सार्धभागम्  ॥ ३,६.५५ ॥
खल्वे कृत्वा त्रिदिनमथितं काकमाच्या द्रवेत् ।
तेनालेप्यं रविशशिदलं खर्परे वह्निपक्वम्  ॥ ३,६.५६ ॥
शुल्बातीतं भवति कनकं सौबलं पान्थिकानाम्  ।
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
ज्वालामुखीद्रवैर्मर्द्यं पलैकं शुद्धपारदम्  ॥ ३,६.५७ ॥
दिनान्ते निक्षिपेत्तस्मिन्पादांशं मृतमभ्रकम्  ।
ताम्रचूर्णस्य पादांशं पादांशं फुल्लतोरिका  ॥ ३,६.५८ ॥
सर्वं ज्वालामुखीद्रावैर्मर्दयेद्दिनसप्तकम्  ।
तद्गोलं वज्रमूषायां रुद्ध्वा तीव्राग्निना धमेत् ॥ ३,६.५९ ॥
तत्खोटं भागमेकं तु शुद्धताम्रं चतुष्टयम्  ।
अंधमूषागतं धाम्यं समुद्धृत्य ततः पुनः  ॥ ३,६.६० ॥
द्राव्यं प्रकटमूषायां पुत्रजीवोत्थतैलके  ।
ढालयेच्च पुनर्द्राव्यमेवं कुर्यात्त्रिसप्तधा  ॥ ३,६.६१ ॥
जायते कनकं दिव्यं नात्र कार्या विचारणा  ।
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
गन्धकं श्वेतपालाशफलद्रावैर्विभावयेत् ॥ ३,६.६२ ॥
शतवारं प्रयत्नेन शोष्यं पेष्यं पुनः पुनः  ।
शतवारं प्रयत्नेन तेन पत्राणि लेपयेत् ॥ ३,६.६३ ॥
सम्यक्शुद्धस्य ताम्रस्य रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
समुद्धृत्य पुनर्धाम्यं ततः पत्राणि कारयेत् ॥ ३,६.६४ ॥
पुनर्लेप्यं पुनः पाच्यं पुनरावर्तयेत्क्रमात् ।
एवं त्रिसप्तधा कुर्याद्दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,६.६५ ॥
{सिल्वेर्, चोप्पेर्=> अष्टवर्ण गोल्द्}
भागा द्वादश तारस्य शुल्वस्य भागषोडश  ।
आवर्त्य कारयेत्पत्रं लिप्त्वा रुद्ध्वा पुटे पचेत् ॥ ३,६.६६ ॥
महिन्दीपत्रनिर्यासैरेवं वाराणि षोडश  ।
रसगन्धशिला भागान्क्रमवृद्ध्या विमर्दयेत् ॥ ३,६.६७ ॥
दिनमङ्कोलतैलेन पूर्ववच्च क्रमेण तु  ।
लिप्त्वा रुद्ध्वा धमेद्गाढं पुनः पत्रं च कारयेत् ॥ ३,६.६८ ॥
पुनर्लेप्यं पुनःपाच्यं यावत्कांस्यं क्षयं व्रजेत् ।
अष्टवर्णं भवेद्धेम नात्र कार्या विचारणा  ॥ ३,६.६९ ॥
{मेर्चुर्य्=> गोल्द्}
औषधी करुणी नाम प्रावृट्काले प्रजायते  ।
नीलपुष्पा श्वेतपत्रा पिच्छिलातिरसा तु सा  ॥ ३,६.७० ॥
तद्द्रवं पारदे शुद्धे धाम्यमाने विनिक्षिपेत् ।
वज्रमूषास्थिते चैव यावत्सप्तदिनावधि  ॥ ३,६.७१ ॥
जायते कनकं दिव्यं रस एव न संशयः  ।
{मेर्चुर्य्, लेअद्, गोल्द्=> गोल्द्}
पलं सूतं पलं गन्धं कृष्णोन्मत्तद्रवैस्त्र्यहम्  ॥ ३,६.७२ ॥
मर्दितं वज्रमूषायां रुद्ध्वा वक्त्रं पिधाय च  ।
दिनान्ते तत्समुद्धृत्य तद्वन्मर्द्यं च पाचयेत् ॥ ३,६.७३ ॥
एवं सप्तदिनं कुर्यान्मृतो भवति वै रसः  ।
तद्रसं पन्नगं स्वर्णं चन्द्रार्कैर्वेष्टयेत्क्रमात् ॥ ३,६.७४ ॥
समांशं चान्धितं धाम्यं दिव्यं भवति काञ्चनम्  ।
{चक्रयन्त्र}
गर्तामध्ये रसमूषा बाह्यगर्ते सर्वतोऽग्निः  ॥ ३,६.७५ ॥
चक्रयन्त्रमिदं प्रोक्तं सर्वशास्त्रार्थकोविदैः  ।
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
माक्षिकं रसकं तुल्यं रसकार्धं च सैन्धवम्  ।
मातुलुङ्गैर्दिनं मर्द्यं मृद्भाण्डे पाचयेद्दिनम्  ॥ ३,६.७६ ॥
यावत्कुङ्कुमवर्णं स्यात्तावच्चुल्ल्यां विपाचयेत् ।
सिताक्षौद्रेण संयुक्तं तत्कल्कं मर्दयेद्दिनम्  ॥ ३,६.७७ ॥
पुनर्मृत्खर्परे पच्याद्गोक्षीरेण समायुतम्  ।
चालयन् दिनमेकं तु अवतार्य विलेपयेत् ॥ ३,६.७८ ॥
शुद्धानि शुल्वपत्राणि रुद्ध्वा तीव्राग्निना धमेत् ।
ततः पत्त्रीकृतं लेप्यं तद्वद्धाम्यं दृढाग्निना  ॥ ३,६.७९ ॥
इत्येवं च पुनः कुर्यात्पीतवर्णं भवेत्तु तत् ।
मुनिपुष्पैस्त्र्यहं भाव्या अतिरक्ता मनःशिला  ॥ ३,६.८० ॥
अनया पूर्वशुल्बं तु पत्रं कृत्वा प्रलेपयेत् ।
अन्धमूषागतं ध्मातं कङ्गुणीतैलके क्षिपेत् ॥ ३,६.८१ ॥
इत्येवं तु त्रिधा कुर्याद्दिव्यं भवति काञ्चनम्  ।
{तारारिष्ट => गोल्द्}
अनेनैव प्रकारेण तारारिष्टं तु रञ्जयेत् ॥ ३,६.८२ ॥
जायते कनकं दिव्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ।
{सुल्fउर्:: पिष्टी}
शुद्धसूतपलकं तु कर्षैकं गन्धकस्य च  ॥ ३,६.८३ ॥
स्निग्धखल्वे विनिक्षिप्य देवदालीरसप्लुतम्  ।
मर्दयेत्तु कराङ्गुल्या जायते गन्धपिष्टिका  ॥ ३,६.८४ ॥
{मेर्चुर्य्(खोट), चन्द्रार्क => गोल्द्}
धान्याभ्रकस्य भागैकं भागाष्टौ शुद्धपारदम्  ।
कुण्डगोलकसंयुक्तं मर्दनात्पिष्टिका भवेत् ॥ ३,६.८५ ॥
एतत्पिष्टिद्वयं मर्द्य जम्बीरोत्थैर्द्रवैर्दिनम्  ।
पालाशमूलक्वाथेन मर्दयेच्च दिनत्रयम्  ॥ ३,६.८६ ॥
ब्रह्ममूलं गुडं गुञ्जामूर्णा टङ्कणकं समम्  ।
पिष्ट्वा क्षौद्रेण संयुक्तं पूर्वपिण्डं विलेपयेत् ॥ ३,६.८७ ॥
रुद्ध्वा तीव्राग्निना धाम्यं खोटो भवति तद्रसः  ।
पाच्यं प्रकटमूषायां काचं टङ्कणकं क्षिपेत् ॥ ३,६.८८ ॥
एवं पुनः पुनः शोध्यं यावद्भवति निर्मलम्  ।
ततश्च प्रकटं धाम्यं दत्त्वा नागं पुनः पुनः  ॥ ३,६.८९ ॥
त्रिगुणं वाहयेदेवं रसराजस्य पन्नगम्  ।
कृष्णाभ्रैः पुटितैरेव तत्खोटं रञ्जयेत्क्रमात् ॥ ३,६.९० ॥
मूषायां धाम्यमानं तच्छतवारं पुनः पुनः  ।
दत्त्वा दत्त्वाभ्रकं कृष्णं रञ्जितो जायते ध्रुवम्  ॥ ३,६.९१ ॥
सहस्रांशेन तेनैव चन्द्रार्कं काञ्चनं भवेत् ।
{मेर्चुर्य्(खोट), लेअद्=> गोल्द्}
स्तम्भिता गन्धपिष्टी या गन्धजारणवर्जिता  ॥ ३,६.९२ ॥
पलैकं मर्दयेत्तस्या जम्बीराणां द्रवैर्दिनम्  ।
ब्रह्मक्वाथैस्त्र्यहं पश्चात्तत्समं गुडटङ्कणम्  ॥ ३,६.९३ ॥
ऊर्णां गुञ्जां क्षिपेत्तस्मिन्सर्वमेकत्र मर्दयेत् ।
छायाशुष्कां वटीं कुर्यान्महदग्निगतां धमेत् ॥ ३,६.९४ ॥
तं खाठं शोधयेत्पश्चात्श्वेतटङ्कणकाचकैः  ।
शोधयेद्धमनेनैव खोटो भवति निर्मलः  ॥ ३,६.९५ ॥
तं खोटं कुटिलं गन्धं प्रतिकर्षं प्रलेपयेत् ।
अन्धमूषागतं धाम्यं यावत्खोटावशेषितम्  ॥ ३,६.९६ ॥
अनेन क्रमयोगेन वङ्गं निर्वाप्य षड्गुणम्  ।
ततो गन्धं च नागं च वाहयेत्षड्गुणं पुनः  ॥ ३,६.९७ ॥
शुल्बचूर्णं पलैकं तु सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ।
रुद्ध्वा तं च धमेत्खोटं गंधकं तेन मर्दयेत् ॥ ३,६.९८ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यादेवं वारांश्चतुर्दश  ।
अनेन पूर्ववत्खोटं द्रावितं योजयेच्छनैः  ॥ ३,६.९९ ॥
यावत्कुङ्कुमवर्णं स्यात्तावद्रञ्ज्यं क्षिपन्क्षिपन्  ।
ततः स्वर्णं च गन्धं च खोटं तुल्यं पृथक्पृथक् ॥ ३,६.१०० ॥
ततो रुद्ध्वा धमेत्तीव्रं यावत्खोटावशेषितम्  ।
इत्येवं त्रिगुणं वाह्यं स्वर्णं गन्धकसंयुतम्  ॥ ३,६.१०१ ॥
पुनः स्वर्णेन तुल्येन समावर्तं तु कारयेत् ।
पुनर्द्विगुणहेम्ना तु त्रिगुणेन ततः पुनः  ॥ ३,६.१०२ ॥
त्रिधैव सारितः सूतः सहस्रांशेन विध्यते  ।
द्रुतं शुल्बं न संदेहो दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,६.१०३ ॥
{गोल्द्:: रञ्जन:: सितस्वर्ण => षड्वर्ण}
पूर्वं यच्छोधितं खोटमावर्त्यं स्वर्णतुल्यकम्  ।
सूक्ष्मचूर्णं ततः कृत्वा त्रिगुणे शुद्धपारदे  ॥ ३,६.१०४ ॥
दत्त्वा निरुध्य मूषायां स्वेदयेन्मृदुवह्निना  ।
तस्यैव द्रवते गर्भे तावत्स्वेद्यं प्रयत्नतः  ॥ ३,६.१०५ ॥
अथवा दोलिकायन्त्रे स्वेदयेद्द्रुतसूतकम्  ।
अनेन शतमांशेन सितं स्वर्णं विलेपयेत् ॥ ३,६.१०६ ॥
त्रिदिनं दोलिकायन्त्रे अर्कपत्रैश्च वेष्टितम्  ।
काञ्जिकैः स्वेदयेत्तं तु अन्धमूषागतं धमेत् ॥ ३,६.१०७ ॥
स्वर्णं भवति रूपाढ्यं षड्वर्णोत्कर्षणं परम्  ।
{गोल्द्:: रञ्जन:: => षड्वर्ण}
शोधितं सूतखोटं च भागमेकं समाहरेत् ॥ ३,६.१०८ ॥
स्वर्णं षोडशभागं स्यादन्धमूषागतं धमेत् ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन वेधयेद्रसगर्भकः  ॥ ३,६.१०९ ॥
तेनैव शतमांशेन षड्वर्णं पूर्ववद्भवेत् ।
{रञ्जन:: लेअद्=> चोप्पेर्=> सिल्वेर्=> गोल्द्}
अर्कक्षीरेण धान्याभ्रं यामं पिष्ट्वा तथान्ध्रयेत् ॥ ३,६.११० ॥
कपोताख्ये पुटे पच्यात्पुनर्मर्द्यं पुनः पचेत् ।
एवं विंशपुटैः पक्वं तदभ्रं षोडशांशकम्  ॥ ३,६.१११ ॥
शुद्धसूते प्रदातव्यं पक्वमूषोदरेण तत् ।
अर्कपत्रद्रवैः पूर्वं रुद्ध्वा स्वेद्यं दिनत्रयम्  ॥ ३,६.११२ ॥
तुषाग्निना प्रयत्नेन समुद्धृत्याथ निक्षिपेत् ।
तस्मिन्नभ्रं द्रवं चैव दत्त्वा तद्वत्पचेत्त्र्यहम्  ॥ ३,६.११३ ॥
इत्येवं जारयेत्सूते यावत्तुल्याभ्रकं भवेत् ।
तिलपर्णीरसेनैव तत्सूतं चाभ्रकं पुनः  ॥ ३,६.११४ ॥
मर्दयेत्तप्तखल्वे तु यावद्भवति गोलकः  ।
पृथक्सूतेन तुल्येन गन्धपिष्टीं तु कारयेत् ॥ ३,६.११५ ॥
स्तम्भिता गन्धपिष्टी या गन्धजारणवर्जिता  ।
तत्पिष्टी स्वर्णपिष्टी च रसाभ्रं गोलकं तथा  ॥ ३,६.११६ ॥
समांशं त्रितयं मर्द्यं द्रवैः कार्पासजैर्दिनम्  ।
तद्गोलं वर्तुलं कृत्वा वस्त्रे बद्ध्वाथ शोषयेत् ॥ ३,६.११७ ॥
पाचयेद्गन्धतैलं तु यावत्कुङ्कुमसंनिभम्  ।
संजातं तत्समुद्धृत्य पिष्ट्वा निर्गुण्डिजैर्द्रवैः  ॥ ३,६.११८ ॥
तेनैव चाष्टमांशेन नागपत्राणि लेपयेत् ।
पिष्ट्वा कार्पासपत्राणि तत्कल्केन च लेपयेत् ॥ ३,६.११९ ॥
नागपत्राणि रुद्ध्वाथ भूधराख्ये पुटे पचेत् ।
समुद्धृत्य पुनर्लेप्यमष्टमांशेन तेन वै  ॥ ३,६.१२० ॥
कार्पासपत्रकल्केन लिप्त्वा रुद्ध्वा पुटे पचेत् ।
ऊर्ध्वाधः परिवर्तेन अहोरात्रात्समुद्धरेत् ॥ ३,६.१२१ ॥
अष्टमांशं पुनर्दत्त्वा पूर्वकल्कं च मर्दयेत् ।
दिनं निर्गुण्डिजैर्द्रावैस्तद्गोलं लेपयेद्बहिः  ॥ ३,६.१२२ ॥
कार्पासपत्रकल्केन रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
एवं पुनः पुनः कुर्यान्मर्दनं पुटपाचनम्  ॥ ३,६.१२३ ॥
म्रियते कुङ्कुमाभं तन्नागं दशपुटैः क्रमात् ।
अनेन चाष्टमांशेन द्रुतं शुल्बं तु वेधयेत् ॥ ३,६.१२४ ॥
तेन शुल्बेन तारं तु अष्टमांशेन वेधयेत् ।
जायते कनकं शुल्बं देवाभरणमुत्तमम्  ।
नागरञ्जनमिदं विशेषतः शुल्बसूतरविचन्द्रवेधनम्  ।
धर्मकामसुखभाजनैर्जनैः साध्यतामखिललोकरक्षणे  ॥ ३,६.१२५ ॥


 ३, ७
धातुसत्त्वयुतपिष्टिकाक्रमस्तम्भनं च निगडेन लेपनम्  ।
खोटबन्धकृतविद्रुतिं तथा वेधयुक्तिरखिला निगद्यते  ॥ ३,७.१ ॥
{पिष्टिगोलम्}
दिव्यौषधद्रवैर्मर्द्यं तप्तखल्वे दिनत्रयम्  ।
शुद्धं सूतं ततो घर्मे शोष्यं स्वच्छं समाहरेत् ॥ ३,७.२ ॥
स्वर्णनागार्ककान्तं च तीक्ष्णं वङ्गं च रूप्यकम्  ।
यथेष्टैकं विचूर्ण्यादौ व्योमसत्त्वमथापि वा  ॥ ३,७.३ ॥
पूर्वसूतेन संतुल्यं याममम्लेन मर्दयेत् ।
महारसाष्टकादेकं सूततुल्यं विनिक्षिपेत् ॥ ३,७.४ ॥
दिव्यौषधीद्रवैरेव यामात्स्विन्नातपे खरे  ।
मर्दयेत्खल्वके गाढं तद्गोलं वस्त्रवेष्टितम्  ॥ ३,७.५ ॥
गन्धतैले दिनं पच्यात्ततो वस्त्रात्समुद्धरेत् ।
पिष्टिगोलमिदं ख्यातं तथान्यमतमुच्यते  ॥ ३,७.६ ॥
{पिष्टिगोल}
पूर्वं यन्मर्दितं सूतं तस्य भागत्रयं भवेत् ।
नागद्वयं यथेष्टैकं तस्मिन्नागं विनिक्षिपेत् ॥ ३,७.७ ॥
वैक्रान्तं कुण्डगोलं च दिव्यौषधिद्रवं तथा  ।
मर्द्यं यामत्रयं खल्वे छायाशुष्कं तु गोलकम्  ॥ ३,७.८ ॥
कृत्वाथ बन्धयेद्वस्त्रे गन्धतैले दिनं पचेत् ।
वस्त्रमध्यात्समुद्धृत्य पिष्टिगोलमिदं भवेत् ॥ ३,७.९ ॥
{पिष्टिगोल:: निगड}
अथास्य पिष्टिगोलस्य निगडः प्रोच्यते शुभः  ।
गुग्गुलुं ब्रह्मबीजानि तैस्तुल्यं चैव सैन्धवम्  ॥ ३,७.१० ॥
स्नुह्यर्कपयसा मर्द्यं निगडोऽयं महोत्तमः  ।
{पिष्टिगोल:: निगड}
पालाशं कोकिलाक्षस्य बीजानि सैन्धवं तथा  ॥ ३,७.११ ॥
उन्मत्तनीलिजैर्द्रावैर्मर्द्यः स्यान्निगडोत्तमः  ।
{पिष्टिगोल:: निगड}
अभ्रकं सैन्धवं ताप्यं वालूमृल्लोहकिट्टकम्  ।
स्नुह्यर्कपयसा पिष्टं यामान्ते निगडो भवेत् ॥ ३,७.१२ ॥
{पिष्टिगोल:: निगड}
वाकुचीब्रह्मधत्तूरबीजानि चाम्लवेतसम्  ॥ ३,७.१३ ॥
काकविट्कदलीकन्दतालगन्धमनःशिला  ।
गुग्गुलुं पञ्चलोणानि गोजिह्वा कोकिलाक्षकम्  ॥ ३,७.१४ ॥
तिक्तकोशातकी नीली विषमुष्टीन्द्रवारुणी  ।
जीरद्वयं कर्कटास्थि स्त्रीरजोमूत्रमिश्रितम्  ॥ ३,७.१५ ॥
स्नुह्यर्कक्षीरतैलैश्च मर्द्यं यामद्वयं दृढम्  ।
व्यस्तं वाथ समस्तं वा निगडोऽयं महोत्तमः  ।
{मेर्चुर्य्:: खोट}
एतेष्वेकेन तद्गोलं लेप्यमङ्गुलमात्रकम्  ॥ ३,७.१६ ॥
मूषायां बिल्वमात्रायां लोणं किंचिदधः क्षिपेत् ॥ ३,७.१७ ॥
लिप्तं गोलं क्षिपेत्तस्यामूर्ध्वं लोणं च दापयेत् ।
रुद्ध्वा मृल्लवणैः सन्धिं सर्वतो दग्धशङ्खकैः  ॥ ३,७.१८ ॥
मूषालेपः प्रकर्तव्यः छायाशुष्कं तु कारयेत् ।
करीषाग्नौ दिवारात्रौ त्रिरात्रं वा तुषाग्निना  ॥ ३,७.१९ ॥
मृदुना स्वेदयेत्पश्चात्समुद्धृत्याथ लेपयेत् ।
सम्यङ्निगडकल्केन पूर्वमूषां निरोधयेत् ॥ ३,७.२० ॥
ऊर्ध्वाधो लवणं दत्त्वा रुद्ध्वा लेप्या च पूर्ववत् ।
छायाशुष्कं धमेद्गाढं रसो भवति खोटताम्  ॥ ३,७.२१ ॥
सौवीरं टङ्कणं काचं दत्त्वा दत्त्वा धमेद्दृढम्  ।
तच्छुद्धं जायते खोटमभीक्ष्णं नात्र संशयः  ॥ ३,७.२२ ॥
इत्येवं सर्वसत्त्वैश्च पिष्टिकां कारयेत्पृथक् ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन खोटो भवति तद्रसः  ॥ ३,७.२३ ॥
{मेर्चुर्य्:: खोट}
भागद्वयं सुवर्णस्य त्रिभागं पारदस्य च  ।
पूर्ववत्कारयेत्पिष्टीं तद्वत्खोटं च शोधयेत् ॥ ३,७.२४ ॥
इत्येवं पिष्टिखोटानि कृत्वा सर्वत्र योजयेत् ।
{विडवटी}
तत्खोटं स्वर्णसंतुल्यं समावर्तं तु कारयेत् ।
माक्षिकं कान्तपाषाणं शिलागन्धं समं समम्  ॥ ३,७.२५ ॥
भूनागैर्मर्दयेद्यामं चणमात्रवटीकृतम्  ।
एषा विडवटी ख्याता योज्या सर्वत्र जारणे  ॥ ३,७.२६ ॥
एकैकं वाहयेत्सूते धाम्यमाने पुनः पुनः  ।
एवं दशगुणं हेम जारयेत्तत्क्रमेण तु  ॥ ३,७.२७ ॥
प्रकाशमूषागर्भे तु ग्रसते वडवानलः  ।
{मेर्चुर्य्:: रञ्जन, => शतवेधिन्}
माक्षिकं दरदं गन्धं राजावर्तं प्रवालकम्  ।
शिला तुत्थं च कङ्कुष्ठं समं चूर्णं प्रकल्पयेत् ॥ ३,७.२८ ॥
वर्गाभ्यां पीतरक्ताभ्यां कङ्गुणीतैलकैः सह  ।
भावयेद्दिवसान्पञ्च सूर्यतापे पुनः पुनः  ॥ ३,७.२९ ॥
जारितं सूतखोटं तु कल्केनानेन संयुतम्  ।
वालुकाहण्डिमध्यस्थं श्रावसंपुटमध्यगम्  ॥ ३,७.३० ॥
त्रिदिनं पाचयेच्चुल्ल्यां कल्कं देयं पुनः पुनः  ।
रञ्जितो जायते सूतः शतवेधी न संशयः  ॥ ३,७.३१ ॥
तारे ताम्रे भुजङ्गे वा चन्द्रार्के वाथ योजयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ॥ ३,७.३२ ॥
{द्रुतसूत}
पिष्टिखोटं सूक्ष्मचूर्णं स्त्रीपुष्पेण तु भावयेत् ।
दिनत्रयं खरे घर्मे शुक्तौ वा नालिकेरजे  ॥ ३,७.३३ ॥
मीनाक्षी कदलीकन्दं श्वेता रक्ता पुनर्नवा  ।
शिलाजतु ससिन्धूत्थं नारीपुष्पेण मर्दयेत् ॥ ३,७.३४ ॥
पूर्ववद्भावितं खोटं तस्मिन्पिण्डे विनिक्षिपेत् ।
पूर्ववद्भावितं खोटं तस्मिन्पिण्डं विनिक्षिपेत् ॥ ३,७.३५ ॥
मुखं तत्पिण्डकल्केन रुद्ध्वा पिण्डं च बन्धयेत् ।
भूर्जपत्त्रं त्र्यहं पच्याद्दोलायन्त्रे सकाञ्जिके  ॥ ३,७.३६ ॥
द्रुतं सूतं भवेत्साक्षात्पुनस्तस्मिंश्च दापयेत् ।
पूर्ववद्भावितं खोटं खोटपादं पुनः पुनः  ॥ ३,७.३७ ॥
निक्षिपेत्पूर्वपिण्डे तु तद्वत्पच्याद्दिनत्रयम्  ।
एवं पुनः पुनर्देयं पिष्टिं खोटं सुभावितम्  ॥ ३,७.३८ ॥
आरोटस्य समं यावत्तावद्देयं द्रुतं भवेत् ।
{द्रुतसूत}
आर्द्रकं मूलकं शुण्ठी लशुनं हिङ्गुमाक्षिकम्  ॥ ३,७.३९ ॥
त्रिक्षारं पञ्चलवणं काङ्क्षी कासीसगन्धकम्  ।
अम्लवर्गेण संयुक्तं मर्द्यं पिण्डं तु कल्पयेत् ॥ ३,७.४० ॥
तस्मिन् पिण्डे यथा पूर्वं द्रुतं सूतं तु कारयेत् ।
मार्जारी चेश्वरी गुञ्जा कुक्कुटी क्षीरकन्दकम्  ॥ ३,७.४१ ॥
एतेषां पिण्डमध्ये तु पूर्ववद्भावयेद्रसम्  ।
द्रुतसूतमिदं ख्यातं सर्वकर्मसु योजयेत् ॥ ३,७.४२ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्(wइथ्द्रुतसूत)}
द्रुतसूतस्य भागौ द्वावेकं कृष्णाभ्रसत्त्वकम्  ।
भागं रसकसत्त्वस्य कृष्णोन्मत्तद्रवैर्दिनम्  ॥ ३,७.४३ ॥
मर्दितं कारयेद्गोलं गोलपादं मृतं पविम्  ।
दत्त्वाथ मर्दयेद्यामं सर्वमुन्मत्तवारिणा  ॥ ३,७.४४ ॥
रुद्ध्वाथ भूधरे पच्यात्पुटैकेन समुद्धरेत् ।
पूर्वांशं द्रुतसूतं तु तं दत्त्वा मर्दयेत्पुनः  ॥ ३,७.४५ ॥
धत्तूरोत्थद्रवैर्यामं तद्वत्पच्याच्च भूधरे  ।
इत्येवं सप्तवाराणि सूतं दत्त्वा पुनः पुनः  ॥ ३,७.४६ ॥
भूधरे पाचयेद्यन्त्रे भस्मीभवति तद्रसः  ।
तेनैव शतभागेन क्षौद्रेण सह पेषयेत् ॥ ३,७.४७ ॥
चन्द्रार्कजातपत्राणि अन्धमूषागतं धमेत् ।
स्वर्णं भवति रूपाढ्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ॥ ३,७.४८ ॥
{लेअद्=> गोल्द्}
तद्भस्म गन्धकं तुल्यमन्धमूषागतं धमेत् ।
वेध्यं तेन शतांशेन नागं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,७.४९ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
रसकाभ्रकयोः सत्त्वं द्रुतं सत्त्वं समं समम्  ।
त्रयाणां पलमेकं तु सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ॥ ३,७.५० ॥
मर्द्यमुन्मत्तकद्रावैर्दिनैकं चान्धितं धमेत् ।
तत्खोटं चूर्णितं मर्द्यं मातुलुङ्गाम्लगन्धकैः  ॥ ३,७.५१ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यादेवं वारांस्त्रयोदश  ।
मर्द्यं मर्द्यं पचेद्रुद्ध्वा आरण्योत्पलकैः क्रमात् ॥ ३,७.५२ ॥
चन्द्रार्कशतभागेन मधुनाक्तेन तेन वै  ।
लिप्त्वा रुद्ध्वा धमेद्गाढं स्वर्णं भवति शोभनम्  ॥ ३,७.५३ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
रसकाभ्रकयोः सत्त्वं द्रुतसूतं च टङ्कणम्  ।
सर्वमेतत्समं मर्द्य कृष्णोन्मत्तद्रवैर्दिनम्  ॥ ३,७.५४ ॥
छायाशुष्कां वटीं कृत्वा महदग्निगतां धमेत् ।
तत्खोटं शोधयेत्पश्चात्सितकाचेन टङ्कणैः  ॥ ३,७.५५ ॥
स्वर्णेन च समावर्त्य समेन जारयेत्ततः  ।
पूर्वा विडवटी या तु तामेकैकां प्रदापयेत् ॥ ३,७.५६ ॥
धमन्प्रकटमूषायां यावत्सूतावशेषितम्  ।
ततः शुद्धसुवर्णेन सारयेत्सारणात्रयम्  ॥ ३,७.५७ ॥
वेध्यं तेन शतांशेन शुल्वं भवति काञ्चनम्  ।
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
भागैकं द्रुतसूतस्य सारणायन्त्रके क्षिपेत् ॥ ३,७.५८ ॥
तस्माच्चतुर्गुणं नागं शुद्धं तद्द्रावितं पृथक् ।
तस्मिन्यन्त्रे विनिक्षिप्य जातं खोटं समाहरेत् ॥ ३,७.५९ ॥
तत्तुल्यं माक्षिकं शुद्धमेकीकृत्य विमर्दयेत् ।
दिनं धत्तूरजैर्द्रावैर्मृद्भाण्डे पाचयेत्ततः  ॥ ३,७.६० ॥
यावत्कुङ्कुमवर्णं स्यात्तावच्चुल्ल्यां समुद्धरेत् ।
एतस्यैव पलैकं तु सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ॥ ३,७.६१ ॥
रुद्ध्वा ध्माते भवेत्खोटं मध्वम्लैर्मर्दयेद्दिनम्  ।
आरण्योत्पलकैरेव रुद्ध्वा मधुपुटैः पचेत् ॥ ३,७.६२ ॥
अनेन मधुयुक्तेन तारपत्राणि लेपयेत् ।
रुद्ध्वा धाम्यं पुनर्लेप्यं त्रिभिर्वारैस्तु काञ्चनम्  ॥ ३,७.६३ ॥
जायते दिव्यरूपाढ्यं सत्यं शंकरभाषितम्  ।
माक्षिकस्य त्वभावे तु वैक्रान्तं वात्र योजयेत् ॥ ३,७.६४ ॥
{मृत लेअद्, सिल्वेर्=> गोल्द्}
द्रुतसूतं हिङ्गुलं च कङ्कुष्ठं गन्धकं शिला  ।
एकद्वित्रिचतुःपञ्चपलानि क्रमतो भवेत् ॥ ३,७.६५ ॥
गोपित्तेन तु तत्सर्वं मर्द्यं यामचतुष्टयम्  ।
शुद्धानि नागपत्राणि सममानेन लेपयेत् ॥ ३,७.६६ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ।
समेन पूर्वकल्केन रुद्ध्वा तद्वत्पुटे पचेत् ॥ ३,७.६७ ॥
एवं शतपुटैः पक्वो म्रियते पन्नगो ध्रुवम्  ।
अनेन शतभागेन तारवेधात्तु काञ्चनम्  ॥ ३,७.६८ ॥
{सिल्वेर्(+ मृतनाग अन्द्गोल्द्) => गोल्द्}
तेन वा मृतनागेन ह्यम्लपिष्टेन लेपयेत् ।
समांशं स्वर्णपत्रं तु रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,७.६९ ॥
नागं पुनः पुनर्देयमेवं देयं पुटत्रयम्  ।
अनेन मृतहेम्ना तु द्रुतं तारं तु वेधयेत् ॥ ३,७.७० ॥
सहस्रांशेन तत्सिद्धं दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,७.७१ ॥
{मेर्चुर्य्:: खोटबन्ध}
द्रवैस्तुम्बरुवल्ल्यास्तु धान्याभ्रं सप्तधातपे  ।
भावयेत्खोटयेत्पश्चात्कर्षैके द्रुतसूतके  ॥ ३,७.७२ ॥
माषमात्रं क्षिपेदेतत्तप्तखल्वे विमर्दयेत् ।
गोस्तनाकारमूषायां क्षिप्त्वा मृद्वग्निना पचेत् ।
वालुकायन्त्रमध्ये तु जीर्णे वापं पुनः क्षिपेत् ।
इत्येवं जारयेत्तुल्यं खोटबद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,७.७३ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
अस्य बद्धस्य माषैकं माषार्धं शुद्धहाटकम्  ।
शुद्धसूतस्य माषार्धं सर्वमेकत्र मर्दयेत् ॥ ३,७.७४ ॥
त्रिदिनं मातुलुङ्गाम्लैरेतत्कल्केन लेपयेत् ।
कर्षैकं नागपत्राणि वृश्चिकाल्यास्तथा द्रवैः  ॥ ३,७.७५ ॥
लिप्त्वा तत्पातनायन्त्रे पाचयेद्दिवसत्रयम्  ।
पिष्ट्वा दिनावधि  ॥ ३,७.७६ ॥
अनेन तारपत्राणि कर्षमेकं प्रलेपयेत् ।
पूर्ववत्पातनायन्त्रे पाचयेद्दिवसत्रयम्  ॥ ३,७.७७ ॥
अनेनैव द्रुतं शुल्बं सहस्रांशेन वेधयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणभूषणम्  ॥ ३,७.७८ ॥
{मेर्चुर्य्:: मारण:: wहिते चोलोउर्}
क्षीरेणोत्तरवारुण्यास्त्रिदिनं शुद्धपारदम्  ।
मर्दयेत्तप्तखल्वे व तं [... औ५ Zएइछेन्झ्]  ॥ ३,७.७९ ॥
करीषाग्नौ दिवारात्रौ त्रिदिनं वा तुषाग्निना  ।
समुद्धृत्य पुनर्मर्द्यं तद्वद्रुद्ध्वाथ पाचयेत् ॥ ३,७.८० ॥
तद्वन्मर्द्यं पुनः पाच्यं म्रियते पाण्डुरो रसः  ।
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
आर्द्रकं तुवरी सिन्धुकङ्गुणीतैलकं मधु  ॥ ३,७.८१ ॥
अम्लवेतसमेतैस्तु तद्रसं मर्दयेद्दिनम्  ।
गोलकं बन्धयेद्वस्त्रे दोलायन्त्रे त्र्यहं पचेत् ॥ ३,७.८२ ॥
कङ्गुणीतैलमध्ये तु बद्धो भवति तद्रसः  ।
तद्रसं हाटकं नागं समं रुद्ध्वा धमेद्दृढम्  ॥ ३,७.८३ ॥
तत्खोटं सूक्ष्मचूर्णं तु चूर्णांशं द्रुतसूतकम्  ।
अम्लैर्मर्द्यं भवेद्गोलं काञ्जिकैः स्वेदयेद्दिनम्  ॥ ३,७.८४ ॥
गंधकस्य त्रयो भागा गंधतुल्यं सुवर्चलम्  ।
कृष्णाभ्रकं तु भागैकं सर्वं स्तन्येन पेषयेत् ॥ ३,७.८५ ॥
अनेन लेपितं गोलमंधमूषागतं धमेत् ।
यावत्सूतावशेषं स्यात्तावद्धाम्यं पुनः पुनः  ॥ ३,७.८६ ॥
पूर्वचूर्णं पुनर्दत्त्वा तद्वज्जार्यं क्रमेण तु  ।
इत्येवं हाटकं यावज्जारितं त्रिगुणं भवेत् ॥ ३,७.८७ ॥
स्वर्णेन च समावर्त्य सारणात्रयसारितम्  ।
चन्द्रार्कं वेधयेत्तेन शतांशात्कांचनं भवेत् ॥ ३,७.८८ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
पिष्टीखोटसमं स्वर्णं स्वर्णतुल्यं च पन्नगम्  ।
कान्तलोहं व्योमसत्त्वमेकैकं पन्नगार्धकम्  ॥ ३,७.८९ ॥
एकीकृत्य धमेत्तावद्यावत्स्वर्णावशेषितम्  ।
दत्त्वा विडवटीं चैव सारयेत्सारणात्रयम्  ॥ ३,७.९० ॥
शतांशेन ह्यनेनैव शुल्बं भवति काञ्चनम्  ।
{मेर्चुर्य्:: बन्ध:: खोट}
सुवर्णं रजतं ताम्रं कान्तं तीक्ष्णं च माक्षिकम्  ।
कृष्णाभ्रकस्य सत्त्वं च समं रुद्ध्वा धमेद्दृढम्  ॥ ३,७.९१ ॥
तत्खोटं सूक्ष्मचूर्णं तु पादांशं द्रुतपारदम्  ।
दत्त्वाथ मर्दयेदम्लैर्यावद्भवति गोलकम्  ॥ ३,७.९२ ॥
गोलकस्य चतुर्भागा भागैकं मृतवज्रकम्  ।
मर्दयेत्तप्तखल्वे तु दिनैकं कन्यकाद्रवैः  ॥ ३,७.९३ ॥
रुद्ध्वाथ भूधरे पच्याद्दिनान्ते तु समुद्धरेत् ।
तन्मध्ये द्रुतसूतं च पुनः कन्यासु मर्दयेत् ॥ ३,७.९४ ॥
पूर्ववद्भूधरे पच्यादेवं देयं तु सप्तधा  ।
द्रुतसूतं क्रमेणैव मर्दनं च पुटं तथा  ॥ ३,७.९५ ॥
तद्भस्म गंधतुल्यं च ह्यंधमूषागतं धमेत् ।
जायते खोटबद्धं तु रञ्जनं चास्य कथ्यते  ॥ ३,७.९६ ॥
{तारारिष्ट, चन्द्रार्क, माक्षिक => गोल्द्}
कृष्णाभ्रसत्त्वं वङ्गं च द्वंद्वं मेलापयेद्द्रुतम्  ।
तुल्यांशमंधमूषायां ध्मातं खोटं भवेत्तु तत् ॥ ३,७.९७ ॥
तत्खोटं पलमेकं तु सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ।
मर्दयेद्गंधकाम्लेन रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,७.९८ ॥
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यमेवं वारांश्चतुर्दश  ।
अनेन पूर्वखोटे तु द्रावितं रञ्जयेत्क्रमात् ॥ ३,७.९९ ॥
रञ्जयेच्छतवाराणि भवेत्कुंकुमसन्निभम्  ।
सुवर्णेन समावर्त्य सारयेत्सारणात्रयम्  ॥ ३,७.१०० ॥
सहस्रांशेन तेनैव तारारिष्टं च वेधयेत् ।
चन्द्रार्कं ताप्यशुल्बं तु दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,७.१०१ ॥
{लेअद्, सिल्बेर्=> गोल्द्}
तीक्ष्णं शुल्बं समं चूर्ण्य वज्रमूषान्धितं धमेत् ।
तत्खोटं पलमेकं तु सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ॥ ३,७.१०२ ॥
मर्दयेद्गंधकाम्लेन रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यमेवं वारांश्चतुर्दश  ॥ ३,७.१०३ ॥
तद्देयं द्राविते स्वर्णे शतवारं पुनः पुनः  ।
पक्वबीजं भवेत्तत्तु द्रुतसूते समं दिनम्  ॥ ३,७.१०४ ॥
मर्दयेदम्लयोगेन तस्य भागचतुष्टयम्  ।
एवं वज्रस्य भागैकं तप्तखल्वे दिनावधि  ॥ ३,७.१०५ ॥
मर्दयेत्कन्यकाद्रावैस्तद्रुद्ध्वा भूधरे पचेत् ।
द्रुतसूतं पुनस्तुल्यं दत्त्वा मर्द्यं पुटे ततः  ॥ ३,७.१०६ ॥
इत्येवं सप्तधा देयं द्रुतसूतं पुटान्तकम्  ।
ततस्तं मर्दयेदम्लै रुद्ध्वा मूषां पुटेत्तथा  ॥ ३,७.१०७ ॥
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यं षष्ट्याधिकशतत्रयम्  ।
पुटं देयं प्रयत्नेन जायते सिन्दूरप्रभम्  ॥ ३,७.१०८ ॥
सहस्रांशेन नागस्य द्रुतस्य रजतस्य च  ।
देयो वेधो भवेत्स्वर्णं दिव्याभरणमुत्तमम्  ॥ ३,७.१०९ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
गंधकं सूक्ष्मचूर्णं तु चणकाम्लेन भावयेत् ।
शतवारं प्रयत्नेन स्त्रीपुष्पेण तु सप्तधा  ॥ ३,७.११० ॥
द्रुतपारदमध्ये तु किंचित्कर्पूरसंयुतम्  ।
गंधकं दापयेद्घर्मे वापयेत्ताम्रखल्वके  ॥ ३,७.१११ ॥
कर्पूरं गंधकं चैव किंचित्किंचित्पुनः पुनः  ।
त्रिसप्ताहं प्रदातव्यं जायते गन्धपिष्टिका  ॥ ३,७.११२ ॥
कटुकोशातकीबीजं चाण्डालीकन्दसंयुतम्  ।
स्तन्येन पेषितं तुल्यं पिष्टीं तेन प्रलेपयेत् ॥ ३,७.११३ ॥
बाह्ये तु मृत्तिका लेप्या सर्वतोऽङ्गुलमात्रकम्  ।
शोषितं भूधरे पच्यादूर्ध्वाधः परिवर्तयेत् ॥ ३,७.११४ ॥
जायते स्तम्भितं गोलं समुद्धृत्याथ तं पुनः  ।
तुल्यांशे संपुटे हेम्नि लिप्त्वा मूषान्धितं धमेत् ॥ ३,७.११५ ॥
अनेन चाष्टमांशेन तारे वेधं प्रदापयेत् ।
तत्तारं जायते दिव्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ॥ ३,७.११६ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
अथवा स्तम्भितं गोलं स्वर्णं संपुटवर्जितम्  ।
तस्यैव भागाश्चत्वारो भागैकं मृतवज्रकम्  ॥ ३,७.११७ ॥
मर्दयेत्कन्यकाद्रावैर्दिनमेकं ततः पुनः  ।
अन्धितं भूधरे पच्याद्यावद्यामचतुष्टयम्  ॥ ३,७.११८ ॥
समुद्धृत्य पुनस्तस्मिन्पूर्वांशं पूर्वसूतकम्  ।
दत्त्वा मर्द्यं पुटेत्तद्वदेवं कुर्यात्त्रिसप्तधा  ॥ ३,७.११९ ॥
तस्मिन् भस्मपलमेकं पारदं गंधकस्य तु  ।
अंधमूषागतं ध्मातं तत्खोटं पन्नगं समम्  ॥ ३,७.१२० ॥
पन्नगस्य समं स्वर्णं त्रयाणां त्रिगुणं क्षिपेत् ।
द्रुतं च तत्सर्वमम्लवर्गेण मर्दयेत् ॥ ३,७.१२१ ॥
दिनान्ते वज्रमूषायां रुद्ध्वा धाम्यं प्रयत्नतः  ।
जायते पन्नगं स्वर्णं त्रयोत्थं जायते क्रमात् ॥ ३,७.१२२ ॥
सारयेच्च त्रिधा हेम चन्द्रार्कं वेधयेत्ततः  ।
सहस्रांशेन तेनैव दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,७.१२३ ॥
{सितस्वर्ण => गोल्द्}
हेमार्कतीक्ष्णचूर्णं च समं रुद्ध्वा धमेद्दृढम्  ।
तत्खोटं भागमेकं तु त्रिभागं द्रुतसूतकम्  ॥ ३,७.१२४ ॥
मर्दयेद्गंधकाम्लेन रुद्ध्वा सम्यक्पुटे पचेत् ।
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यमेवं वारांश्चतुर्दश  ॥ ३,७.१२५ ॥
अनेन शतमांशेन सितहेम च वेधयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं कङ्गुणीतैलसेचनात् ॥ ३,७.१२६ ॥
बद्धे द्रुते रसवरे वरहेम्नि जीर्णे दृष्टो मया दशगुणः सुखसाध्यलाभः  ।
वज्रे मृते गगनसत्त्वयुते नराणां तत्रैव भूरिगुणितं फलमस्ति सत्यम्  ॥ ३,७.१२७ ॥


 ३, ८
{तिन्:: शोधन}
कार्पासार्ककरञ्जधूर्तमुनिजैर्भल्लातगुञ्जाग्निजैः स्नुग्वज्रीपयसा च सूरणभवैर्द्रावैश्च मूलैः फलैः  ।
तक्राक्तैर्बहुतप्तखर्परगतं वङ्गं निषिञ्च्यान्मुहुर्यावत्पञ्चदिनं तदेव विमलं वादे सदा योजयेत् ॥ ३,८.१ ॥
{तिन्:: शोधन}
अथवा वङ्गचूर्णं तु माषैर्भल्लातजैः फलैः  ।
समं खल्वे दिनं मर्द्यं भल्लाततैलसंयुतम्  ॥ ३,८.२ ॥
तत्पिण्डं माहिषे शृङ्गे क्षिप्त्वा रुद्ध्वा महापुटे  ।
पचेत्तस्मात्समुद्धृत्य पुनस्तद्वच्च मर्दयेत् ॥ ३,८.३ ॥
इत्येवं सप्तधा कुर्यात्खोटं पाकं च मर्दनम्  ।
तद्वङ्गं मलनिर्मुक्तं स्तम्भकर्मणि योजयेत् ॥ ३,८.४ ॥
{तिन्:: स्तम्भन}
तीक्ष्णपाषाणसत्त्वं च द्रुतवङ्गे द्रुतं क्षिपेत् ।
चतुःषष्टितमांशेन स्तम्भमायाति निश्चितम्  ॥ ३,८.५ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
श्वेताभ्रं श्वेतकाचं च टंकणं शङ्खपुष्पिका  ।
विषं च तुल्यतुल्यांशं चूर्णं भाव्यं त्रिसप्तधा  ॥ ३,८.६ ॥
काकमाचीद्रवैः क्षीरैः स्नुह्यर्कैश्चातपे खरे  ।
द्रुते वङ्गे प्रदातव्यं प्रतिवापं च सेचयेत् ॥ ३,८.७ ॥
पुत्रजीवोत्थतैलेन सप्तवारं पुनः पुनः  ।
तत्तारं जायते दिव्यं यावच्चन्द्रार्कतारकम्  ॥ ३,८.८ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
श्वेताभ्रं श्वेतकाचं च विषसैन्धवटंकणम्  ।
स्नुहीक्षीरैर्दिनं मर्द्यं श्वेतवङ्गस्य पत्रकम्  ॥ ३,८.९ ॥
लेप्यं पादांशकल्केन चांधमूषागतं धमेत् ।
आदाय द्रावयेद्भूमौ पूर्वतैलेन सेचयेत् ॥ ३,८.१० ॥
पत्रादिलेपसेकं च सप्तवाराणि सेचयेत् ।
तद्वङ्गं जायते तारं शंखकुन्देन्दुसन्निभम्  ॥ ३,८.११ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
समं तालं शिलां पिष्ट्वा देवदाल्या द्रवैर्दिनम्  ।
द्रवैरीश्वरलिङ्ग्याश्च दिनमेकं विमर्दयेत् ॥ ३,८.१२ ॥
नागं वङ्गं समं द्राव्यं तच्चूर्णं पलपञ्चकम्  ।
पूर्वकल्केन संतुल्यं समालोड्यान्धितं पुटेत् ॥ ३,८.१३ ॥
एवं पुनः पुनः पाच्यं पूर्वकल्केन संयुतम्  ।
भवेत्षष्टिपुटैः सिद्धं वङ्गस्तम्भकरं परम्  ॥ ३,८.१४ ॥
शतमांशेन दातव्यं वेधात्तारं करोत्यलम्  ॥ ३,८.१५ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
सूतकं तालमेकैकं नृकपालं द्विभागकम्  ।
सर्वतुल्यं विषं योज्यं पञ्चाङ्गं रक्तचित्रकात् ॥ ३,८.१६ ॥
विषतुल्यं क्षिपेच्चूर्णं वज्रीक्षीरेण भावितम्  ।
मासमात्रं दिवारात्रौ तद्वापं षोडशांशतः  ॥ ३,८.१७ ॥
दत्ते वारत्रयं वङ्गे तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.१८ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
गोरम्भा ह्यौषधी नाम नरमूत्रेण पेषयेत् ।
तेन पिण्डद्वयं कृत्वा तत्रैकस्योपरि क्षिपेत् ॥ ३,८.१९ ॥
क्षारत्रयस्य चूर्णं तु तत्पृष्ठे वङ्गचूर्णकम्  ।
क्षारत्रयं ततो दत्त्वा पिण्डं तस्योपरि क्षिपेत् ॥ ३,८.२० ॥
मुखं बद्ध्वा पुटे पच्यात्स्वाङ्गशीतं समुद्धरेत् ।
एवं वारत्रयं कुर्यात्तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.२१ ॥
वसन्ते जायते सा तु गोरम्भा पीतपुष्पिका  ।
तस्या मध्यमकाण्डार्धे श्वेतकार्पासवद्भवेत् ॥ ३,८.२२ ॥
वसन्तपुष्पिकां वापि तदभावे नियोजयेत् ।
बाला नाम समाख्याता कट्या धूलीसमा तथा  ॥ ३,८.२३ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
श्वेतपालाशपुष्पाणि छायाशुष्काणि चूर्णयेत् ।
एकविंशतिवारेण मेषीक्षीरेण भावयेत् ॥ ३,८.२४ ॥
तच्चूर्णं षोडशांशेन द्रुते वङ्गे प्रदापयेत् ।
तारं भवति रूपाढ्यं शंखकुन्देन्दुसन्निभम्  ॥ ३,८.२५ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
तत्पुष्पं हरितालं च मेषीदुग्धेन पेषयेत् ।
तद्वापं षोडशांशेन द्रुते वङ्गे प्रदापयेत् ॥ ३,८.२६ ॥
तारं भवति रूपाढ्यं शंखकुन्देन्दुसन्निभम्  ।
{तिन् => सिल्वेर्}
तक्रेण तानि पुष्पाणि भावयित्वा त्रिसप्तधा  ॥ ३,८.२७ ॥
तेन कल्केन वङ्गस्य पत्राणि परिलेपयेत् ।
अंधमूषागतं धाम्यमेवं कुर्यात्त्रिसप्तधा  ॥ ३,८.२८ ॥
तत्तारं जायते दिव्यं धर्मकामफलप्रदम्  ।
{तिन् => सिल्वेर्}
रसो मूषकपाषाणं फट्किरी नीलमञ्जनम्  ॥ ३,८.२९ ॥
अगस्तिपत्रनिर्यासैः सर्वं मर्द्यं दिनावधि  ।
भाण्डमध्ये निधायाथ पाचयेद्दीपवह्निना  ॥ ३,८.३० ॥
अगस्तिपत्रनिर्यासं जीर्णे जीर्णे प्रदापयेत् ।
दिनान्ते तत्समुद्धृत्य द्रुते वङ्गे प्रदापयेत् ॥ ३,८.३१ ॥
त्रिंशदंशेन तत्तारं जायते देवभूषणम्  ।
{तिन् => सिल्वेर्}
तारेण द्वंद्वयेद्वज्रं स्वर्णेन द्वंद्वितं यथा  ॥ ३,८.३२ ॥
अस्य द्वंद्वस्य भागौ द्वौ त्रिभागं शुद्धपारदम्  ।
अम्लेन मर्दयेत्तावद्यावद्भवति गोलकम्  ॥ ३,८.३३ ॥
मेषशृङ्ग्यास्तु पञ्चाङ्गं स्त्रीस्तन्येन तु पेषयेत् ।
अनेन वेष्टयेद्गोलं तद्बहिर्निगडेन च  ॥ ३,८.३४ ॥
स्वेदादिधमनान्तं च कर्तव्यं हेमपिष्टिवत् ।
उत्तरावारुणीक्षीरैस्तत्खोटं च प्रलेपयेत् ॥ ३,८.३५ ॥
मूषामध्ये निधायाथ तारं दत्त्वा समं समम्  ।
दत्त्वा विडवटीं चैव धमेत्सूतावशेषितम्  ॥ ३,८.३६ ॥
एवं पुनः पुनस्ताप्यमेकविंशतिवारकम्  ।
दत्त्वा समं समं जार्यं त्रिधा तारेण सारयेत् ॥ ३,८.३७ ॥
इदमेव सहस्रांशं द्रुते वङ्गे विनिक्षिपेत् ।
तद्वङ्गं जायते तारं वङ्गस्तम्भं शिवोदितम्  ॥ ३,८.३८ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
रक्तपारदभागैकं भागैकं शंखचूर्णकम्  ।
श्वेताभ्रकस्य सत्त्वं च सम्यग्भागद्वयं भवेत् ॥ ३,८.३९ ॥
टंकणस्य च भागैकं सर्वमेतद्दिनत्रयम्  ।
वज्रीक्षीरेण संमर्द्यमेवं वारांश्चतुर्दश  ॥ ३,८.४० ॥
अनेन शतमांशेन द्रुतं वङ्गं च वेधयेत् ।
स्तम्भते नात्र संदेहस्तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.४१ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
हेमसूताद्यथा जातं पिष्टीखोटं तु शोभनम्  ।
तथैव तारसूतेन पिष्टीखोटं तु कारयेत् ॥ ३,८.४२ ॥
तत्खोटं तारवङ्गं च सत्त्वं श्वेताभ्रजं समम्  ।
जार्यं विडवटीं दत्त्वा यावत्खोटावशेषितम्  ॥ ३,८.४३ ॥
जारणेन त्रिधा सार्यं द्रुते शुल्बे नियोजयेत् ।
शतांशेन तु तत्तारं जायते शंभुभाषितम्  ॥ ३,८.४४ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
द्रुतं सूतं तीक्ष्णचूर्णं समांशं तप्तखल्वके  ।
टेण्टूछल्लीद्रवैर्मर्द्यं यावद्भवति गोलकम्  ॥ ३,८.४५ ॥
गोलकस्य चतुर्भागा भागैकं मृतवज्रकम्  ।
तप्तखल्वे दिनं मर्द्यं टेण्टूछल्लीरसैर्नवैः  ॥ ३,८.४६ ॥
अन्धितं भूधरे पच्याद्दिनान्ते तत्समुद्धरेत् ।
पूर्वतुल्यं द्रुतं सूतं दत्त्वा मर्द्यं च पूर्ववत् ॥ ३,८.४७ ॥
पूर्ववद्भूधरे पच्यादित्येवं सप्तधा क्रमात् ।
द्रुतसूतं प्रदातव्यं मर्दनं च पुटं क्रमात् ॥ ३,८.४८ ॥
अनेन षोडशांशेन द्रुतं वङ्गं तु वेधयेत् ।
जायते दिव्यरूपाढ्यं तारं कुन्देन्दुसन्निभम्  ॥ ३,८.४९ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
षोडशांशेन यद्दत्तं वङ्गं तस्यापरो विधिः  ।
तत्तुल्यं गंधकं रुद्ध्वा ध्माते खोटं प्रजायते  ॥ ३,८.५० ॥
तत्खोटं तीक्ष्णचूर्णं च समभागं प्रकल्पयेत् ।
ताभ्यां तुल्यं द्रुतं सूतं तत्सर्वं तप्तखल्वके  ॥ ३,८.५१ ॥
मर्दयेट्टेण्टुजद्रावैर्यावद्भवति गोलकम्  ।
रुद्ध्वाथ भूधरे पच्यादहोरात्रात्समुद्धरेत् ॥ ३,८.५२ ॥
पूर्वांशं द्रुतसूतं च दत्त्वा तद्वच्च मर्दयेत् ।
तं रुद्ध्वा च पुटेत्तद्वदेवं कुर्यात्त्रिसप्तधा  ॥ ३,८.५३ ॥
अंधमूषागतं धाम्यं तत्खोटं जायते रसः  ।
तुल्येन तीक्ष्णचूर्णेन मर्दयेच्चान्धितं धमेत् ॥ ३,८.५४ ॥
अनेन क्रमयोगेन तीक्ष्णं देयं पुनः पुनः  ।
यावत्सप्तगुणं तीक्ष्णं दत्त्वा दत्त्वा धमेद्धि तत् ॥ ३,८.५५ ॥
तं खोटं सारयेत्पश्चात्क्षारेणैव त्रिधा क्रमात् ।
लक्षांशेनैव तेनैव वङ्गवेधं प्रदापयेत् ।
शंखकुन्देन्दुसंकाशं तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.५६ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
मधुसंजीवनीं पिष्ट्वा गर्दभस्य तु मूत्रतः  ।
सप्ताहं तेन मूत्रेण भावयित्वा ततः पुनः  ॥ ३,८.५७ ॥
तेनैव मर्दयेत्सूतं तप्तखल्वे दिनत्रयम्  ।
तत्तुल्यं गंधकं दत्त्वा ह्यंधमूषागतं धमेत् ॥ ३,८.५८ ॥
तत्खोटं जायते दिव्यं रञ्जनं तस्य कथ्यते  ।
वङ्गं श्वेताभ्रसत्त्वं च द्वंद्वमेलापसंयुतम्  ॥ ३,८.५९ ॥
मूषामध्ये तु तत्खोटं पलमात्रं विचूर्णयेत् ।
मर्दयेद्गंधकाम्लेन रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,८.६० ॥
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यमेवं वारांश्चतुर्दश  ।
अनेन पूर्वखोटं तु रञ्जयेत्सप्तवारकम्  ॥ ३,८.६१ ॥
यथा वङ्गाभ्रकेनैव तथा नागाभ्रकैः पुनः  ।
रञ्जयेत्सप्तवाराणि सूक्ष्मचूर्णं तु कारयेत् ॥ ३,८.६२ ॥
द्रुतसूतेन संयुक्तं द्रावयेत्पूर्ववत्क्रमात् ।
द्रुतस्य जारयेत्तारं दोलास्वेदेन यत्नतः  ॥ ३,८.६३ ॥
त्रिषड्गुणं यदा तारं जीर्णं भवति पारदे  ।
सारयेत्सारणास्तिस्रः सहस्रांशेन वेधयेत् ॥ ३,८.६४ ॥
द्रुतं शुल्बं भवेत्तारं शंखकुन्देन्दुसन्निभम्  ॥ ३,८.६५ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
श्वेताभ्रकस्य सत्त्वं तु कान्तसत्त्वं तथायसम्  ।
वङ्गं तारं च वैक्रांतं कदम्बं नागमेव च  ॥ ३,८.६६ ॥
तुल्यांशमंधमूषायां ध्माते खोटं विचूर्णयेत् ।
द्रुतसूतेन संमर्द्यं यावदम्लेन गोलकम्  ॥ ३,८.६७ ॥
गोलकस्य चतुर्भागा भागैकं मृतवज्रकम्  ।
मर्दयेत्तप्तखल्वे तु दिनैकं कन्यकाद्रवैः  ॥ ३,८.६८ ॥
रुद्ध्वाथ भूधरे पच्यादेवं कुर्यात्त्रिसप्तधा  ।
तत्तुल्यं गंधकं दत्त्वा चांधमूषागतं धमेत् ॥ ३,८.६९ ॥
रजतेन समावर्त्य सारणात्रयसारितम्  ।
सहस्रांशेन शुल्बस्य द्रुतस्योपरि दापयेत् ॥ ३,८.७० ॥
तत्तारं जायते दिव्यं पुटे दत्ते न हीयते  ॥ ३,८.७१ ॥
{चोप्पेर्Oऋ तिन् => सिल्वेर्}
वज्रेण सारितं यत्तु सूतभस्म पुरा कृतम्  ।
तेनैव चाम्लपिष्टेन तारपत्रं चतुर्गुणम्  ॥ ३,८.७२ ॥
लिप्त्वा रुद्ध्वा पुटे पच्यात्समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ।
पादांशं भस्मसूतं च दत्त्वा रुद्ध्वा पुटे पचेत् ॥ ३,८.७३ ॥
एवं चतुःपुटैः पक्वं तत्तारं म्रियते ध्रुवम्  ।
तेनैव षोडशांशेन द्रुतं ताम्रं तु वेधयेत् ।
अथवा द्रावितं वङ्गं तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.७४ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
तारवन्मारयेद्वङ्गं तेन ताम्रं तु वेधयेत् ।
तत्तारं जायते दिव्यं षोडशांशे न संशयः  ॥ ३,८.७५ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
शुद्धसूतसमां राजीं मर्दयेत्कन्यकाद्रवैः  ।
त्रिदिनं तप्तखल्वे तु तत्सूतं खर्परोदरे  ॥ ३,८.७६ ॥
चुल्ल्यां चण्डाग्निना पाच्यं प्रक्षिपेत्कन्यकाद्रवैः  ।
त्रिदिनान्ते समुद्धृत्य सैन्धवं तच्चतुर्गुणम्  ॥ ३,८.७७ ॥
दत्त्वा विमर्दयेद्यामं पातनायन्त्रके पचेत् ।
चतुर्यामात्समुद्धृत्य क्षालयेदारनालकैः  ॥ ३,८.७८ ॥
अधःस्थितं समादद्यात्शुद्धः स्यात्पारदः शुभः  ।
एतत्सूतं मृतं वङ्गं श्वेताभ्रसत्त्वटङ्कणम्  ॥ ३,८.७९ ॥
विषं च तुल्यतुल्यांशं तालसत्त्वं चतुःसमम्  ।
मर्द्यं स्नुह्यर्कसत्त्वाभ्यां खल्वके दिवसत्रयम्  ॥ ३,८.८० ॥
तद्वटीः काचकूप्यान्तः क्षिप्त्वा कूपीं मृदा लिपेत् ।
सच्छिद्रवालुकायन्त्रे हण्डीं मन्दाग्निना पचेत् ॥ ३,८.८१ ॥
शुष्के द्रावे मुखं रुद्ध्वा शनैर्यामाष्टकं पचेत् ।
स्वाङ्गशीतं समुद्धृत्य द्रुतं शुल्बं तु वेधयेत् ।
चतुःषष्टितमांशेन तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.८२ ॥
{तिन् + सिल्वेर्+ चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
पलं सूतं पलं तालं तालस्थानेऽथवा शिला  ।
कृष्णोन्मत्तद्रवैर्मर्द्यं त्रिदिनान्ते समुद्धरेत् ॥ ३,८.८३ ॥
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा चक्रयन्त्रे दिनं पचेत् ।
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यमेवं सप्तविधे कृते  ॥ ३,८.८४ ॥
तन्मृतं वङ्गतारार्कैः क्रमेणावेष्टयेत्समैः  ।
रुद्ध्वा तीव्राग्निना धाम्यं तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.८५ ॥
{चोप्पेर्+ सिल्वेर्=> सिल्वेर्}
शुद्धसूतत्रयो भागा भागैकं ताम्रपत्रकम्  ।
स्त्रीस्तन्ये मर्दयेद्यामं जायते तारपिष्टिका  ॥ ३,८.८६ ॥
बीजान्युत्तरवारुण्याः स्त्रीस्तन्येन तु पेषयेत् ।
तेनैव लेपयेत्पिष्टीं वज्रमूषां निरोधयेत् ॥ ३,८.८७ ॥
दिनैकं भूधरे पच्यात्पुनर्लिप्त्वा च पाचयेत् ।
इत्येवं सप्तधा पाच्यं पिष्टीस्तम्भो भवेद्दृढः  ॥ ३,८.८८ ॥
द्वात्रिंशांशेन तेनैव शुल्बे वेधं प्रदापयेत् ।
दशांशं च क्षिपेत्तारं रौप्यं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.८९ ॥
{चोप्पेर्+ सिल्वेर्=> सिल्वेर्}
शृङ्गाटी शंखचूर्णं तु गोमूत्रैः सारनालकैः  ।
पिष्ट्वा तत्कल्कमध्ये तु तप्तं तप्तं निषिञ्चयेत् ॥ ३,८.९० ॥
शुल्बपत्रं भवेद्यावज्जीर्णं तच्च समुद्धरेत् ।
मध्वाज्यटंकणैः सार्धं मूषामध्ये गतं धमेत् ॥ ३,८.९१ ॥
तारार्धेन समावर्त्य शुद्धं तारं भवेत्तु तत् ॥ ३,८.९२ ॥
{चोप्पेर्:: दलयोग्य}
अर्कापामार्गकदलीक्षारमम्लेन लोलितम्  ।
तेन लिप्तं ताम्रपत्रं धाम्यं मूषागतं पुनः  ॥ ३,८.९३ ॥
पत्रं कृत्वा प्रलिप्याथ तद्वद्धाम्यं पुनः पुनः  ।
इत्येवं सप्तधा कुर्यात्वादे स्याद्दलयोग्यकम्  ॥ ३,८.९४ ॥
{चोप्पेर्:: दलयोग्य}
अथवा ताम्रपत्राणि सुतप्तानि निषेचयेत् ।
लोणारनालमध्ये तु शतधा पूर्ववद्भवेत् ॥ ३,८.९५ ॥
पलाशमूलजं क्षारं फट्किरी चाम्लपेषितम्  ।
ताम्रपत्राणि संलिप्य द्रावयेत्पत्त्रयेत्पुनः  ॥ ३,८.९६ ॥
इत्येवं सप्तधा कुर्याद्दलयोग्यं भवेत्तु तत् ॥ ३,८.९७ ॥
{चोप्पेर्+ सिल्वेर्=> सिल्वेर्}
सुशुद्धं तालकं सूतं सामुद्रलवणं समम्  ।
द्वियामं मर्दयेत्खल्वे नवभाण्डगतं पचेत् ॥ ३,८.९८ ॥
मन्दाग्नौ चालयेत्तावद्यावत्कृष्टिर्भवेत्तु तत् ।
ततः समुद्रलवणं तालांशं मर्दयेत्पृथक् ॥ ३,८.९९ ॥
यावच्चिटचिटीशब्दो निवर्तेत समाहरेत् ।
चूर्णितं मृण्मये यन्त्रे लवणार्धमथो क्षिपेत् ॥ ३,८.१०० ॥
तत्पृष्ठे पूर्वत्रितयं तन्मध्ये लवणार्धकम्  ।
क्षिप्त्वा मृल्लवणैः संधिं लिप्त्वा शुष्कं विचूर्णयेत् ॥ ३,८.१०१ ॥
यामद्वादशपर्यन्तं भाण्डपृष्ठे दृढाग्निना  ।
तत्सत्त्वं मृतसूताभमूर्ध्वलग्नं समाहरेत् ॥ ३,८.१०२ ॥
बद्ध्वा वस्त्रेण दण्डाग्रे कुन्तवेधं नियोजयेत् ।
दशांशे तु द्रुते ताम्रे ढालयेद्दधिगोमये  ।
तारार्धेन समावर्त्य शंखकुन्देन्दुसन्निभम्  ॥ ३,८.१०३ ॥
{सिल्वेर्:: प्रोदुच्तिओन्}
इत्येवं मर्दयेन्नागं कान्तलोहाष्टभागकम्  ।
मूषायां द्वंद्वलिप्तायां सर्वचूर्णं दृढं धमेत् ।
तत्खोटं समतारेण द्रावितं तारतां व्रजेत् ॥ ३,८.१०४ ॥
{सिल्वेर्:: रञ्जन}
ताम्रायस्कांतनागं च चूर्णितं पूर्ववद्धमेत् ।
तारार्धेन समावर्त्य तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.१०५ ॥
{सिल्वेर्:: रञ्जन, ओप्तिमिसिन्ग्थे चोलोउर्}
तारं बंगं तथा कांस्यं समं द्राव्यं सटङ्कणम्  ।
अस्य खोटस्य भागैकं त्रिभागं शुद्धताम्रकम्  ॥ ३,८.१०६ ॥
समावर्त्य कृतं खोटं समे तारे विमिश्रयेत् ।
तत्तारं जायते शुद्धं हिमकुंदेन्दुसन्निभम्  ॥ ३,८.१०७ ॥
{सिल्वेर्:: रञ्जन, ओप्तिमिसिन्ग्थे चोलोउर्}
मुण्डलोहस्य चूर्णं तु ग्राहयेद्भागपञ्चकम्  ।
तद्गर्भे तालसत्त्वं तु भागैकं संनिवेशयेत् ॥ ३,८.१०८ ॥
टंकणं श्वेतकाचं च ऊर्ध्वं दत्त्वा निरोधयेत् ।
ध्मातं तीव्रं तु संचूर्ण्य पुनः सत्त्वं तु दापयेत् ॥ ३,८.१०९ ॥
काचं टंकणकं दत्त्वा मूषायां चान्धितं धमेत् ।
इत्येवं पञ्चधा कुर्यात्सत्त्वं दत्त्वा पुनः पुनः  ॥ ३,८.११० ॥
तत्तुल्यं शुद्धतारं च मृतोत्थं बंगभस्मकम्  ।
त्रितयं तु समावर्त्य ताम्रारे द्राविते समे  ॥ ३,८.१११ ॥
वेधो देयो दशांशेन बीजं पादं च योजयेत् ।
तत्तारं जायते दिव्यं शंखकुंदेन्दुसन्निभम्  ॥ ३,८.११२ ॥
{सिल्वेर्:: रञ्जन}
शुद्धसूतं मृतं बंगं श्वेताभ्रं टंकणं समम्  ।
तथा मूषकपाषाणं पञ्चानां च चतुर्गुणम्  ॥ ३,८.११३ ॥
योजयेत्तालकं शुद्धं स्नुह्यर्कपयसा दृढम्  ।
सर्वं दिनत्रयं मर्द्यं काचकूप्यां निवेशयेत् ॥ ३,८.११४ ॥
सम्यङ्मृद्वस्त्रलिप्तायां सुशुष्कायां पचेत्ततः  ।
सच्छिद्रे वालुकायन्त्रे कूप्यामारोपितं पचेत् ॥ ३,८.११५ ॥
शुष्के द्रवे मुखं रुद्ध्वा लोणमृत्तिकया दृढम्  ।
ततश्चण्डाग्निना पच्याद्यावत्षोडशयामकम्  ॥ ३,८.११६ ॥
स्वांगशीतं समुद्धृत्य स्फोटयेत्काचकूपिकाम्  ।
ऊर्ध्वलग्नं तालसत्त्वं संग्राह्य तेन वेधयेत् ॥ ३,८.११७ ॥
षोडशांशेन शुल्बं तु ढालयेद्दधिगोमये  ।
ततः शुद्धेन तारेण समावर्त्य समेन तु  ।
तत्तारं जायते शुद्धं हिमकुन्देन्दुसन्निभम्  ।
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
तालकं साबुणीतुल्यं पिष्ट्वा भ्रष्टं च खर्परे  ॥ ३,८.११८ ॥
चालयन्नेव लघ्वग्नौ यावत्कृष्णं भवेत्तु तत् ।
मृल्लिप्तकाचकूप्यान्तः क्षिप्त्वा तस्यां क्षिपेत्पुनः  ॥ ३,८.११९ ॥
भर्जितं लवणं चैव तालकाद्दशमांशकम्  ।
पूर्ववद्वालुकायन्त्रे पक्त्वा सत्त्वं समाहरेत् ॥ ३,८.१२० ॥
साबुणीसत्त्वपादांशं दत्त्वा पिष्ट्वा पचेत्पुनः  ।
पूर्ववद्वालुकायन्त्रे कूपिकामष्टयामकम्  ॥ ३,८.१२१ ॥
तत्सत्त्वं तिलतैलं च समांशे पिशिते पचेत् ।
चालयेल्लोहपात्रे तु तैलं यावत्तु जीर्यते  ॥ ३,८.१२२ ॥
इत्येवं सप्तधा पाच्यं समं तैले पुनः पुनः  ।
तद्वच्च सप्तधा पाच्यं सिद्धं कथकेन समं समम्  ॥ ३,८.१२३ ॥
चतुःषष्टितमांशेन द्रुतं शुल्बं तु वेधयेत् ।
वेधयेत्कुन्तवेधेन ढालयेद्दधिगोमये  ।
पादांशं दापयेद्बीजं तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,८.१२४ ॥
{सिल्वेर्:: शोधन (?); चोप्पेर्+ सिल्वेर्=> सिल्वेर्(?)}
टंकणं शुद्धतालस्य दशांशेन दापयेत् ।
मेषीक्षीरैस्तथाज्यैश्च खल्वे मर्द्यं दिनत्रयम्  ॥ ३,८.१२५ ॥
दिनमेरंडतैलेन मर्द्यं कूप्यां निवेशयेत् ।
पूर्ववत्पाचयेद्यंत्रे द्रवे शुष्के निवेशयेत् ॥ ३,८.१२६ ॥
ग्राह्यं षोडशयामान्ते सत्त्वं मृदुतरं महत् ।
षोडशांशेन तेनैव शुल्बकं तेन वेधयेत् ॥ ३,८.१२७ ॥
तारार्धं च द्रुतं द्राव्यं शुद्धं भवति पूर्ववत् ॥ ३,८.१२८ ॥
{चोप्पेर्+ सिल्वेर्=> सिल्वेर्}
षण्निष्कं ताम्रमावर्त्य आखुपाषाणनिष्ककम्  ।
प्रदेयं कुंतवेधेन ह्यर्धबीजं भवेद्दलम्  ॥ ३,८.१२९ ॥
तालकं टंकणं सर्जिक्षारं चैवापामार्गजम्  ।
वज्रिदुग्धैः समं मर्द्यं खल्वे यामचतुष्टयम्  ॥ ३,८.१३० ॥
अनेन चार्धभागेन ताम्रपत्राणि लेपयेत् ।
अंधमूषागतं ध्मातमेवं वारत्रये कृते  ।
तारार्धेन समावर्त्य शुद्धतारं भवेत्तु तत् ॥ ३,८.१३१ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
गुंजाकार्पासशिग्रूणां तैलमेकस्य चाहरेत् ।
तस्मिंस्तैले द्रुतं ताम्रं ढालयेच्च त्रिसप्तधा  ॥ ३,८.१३२ ॥
षडंशं दापयेद्बीजं शुद्धतारं भवेत्तु तत् ।
शिग्रुमूलप्रलिप्तायां मूषायां द्रावयेत्ततः  ॥ ३,८.१३३ ॥
{सिल्वेर्, गोल्द्:: मृदूकरण}
अर्कापामार्गकदलीभस्मतोयेन लोलयेत् ।
तद्वस्त्रगलितं ग्राह्यं स्वच्छं तोयं तदातपे  ॥ ३,८.१३४ ॥
शोषितं लवणं तस्मात्समादाय प्रयत्नतः  ।
रौप्ये वा यदि वा स्वर्णे द्राविते शतमांशतः  ॥ ३,८.१३५ ॥
तदेव दापयेद्वाप्यं ढालयेत्तिलतैलके  ।
इत्येवं तु त्रिधा कुर्यादत्यन्तं मृदुतां व्रजेत् ॥ ३,८.१३६ ॥
{मृदूकरण}
अश्वगोमहिषीणां च खुरं शृङ्गं समाहरेत् ।
तच्चूर्णवापमात्रेण अत्यन्तं मृदुतां व्रजेत् ॥ ३,८.१३७ ॥
{मृदूकरण}
गजदन्तस्य चूर्णं वा शुष्कं वाथ नृणां मलम्  ।
कठिने दापयेद्वापं भवेन्मृदुतरं महत् ॥ ३,८.१३८ ॥
{दल (?):: निर्मलीकरण (?)}
नानाविधानि कार्याणि भूषणानि दलेन वै  ।
श्वेतं रक्तं च वर्षाभूमूलं पिष्ट्वारनालकैः  ॥ ३,८.१३९ ॥
पिष्ट्वाथ लवणं किंचित्क्षिप्त्वा तत्रैव पेषयेत् ।
तत्किंचिद्दलजातं तु घटिकार्धात्समुद्धरेत् ॥ ३,८.१४० ॥
घर्षयन् लवणाम्लाभ्यां धाम्यमग्नौ पुनः पचेत् ।
इत्येवं तु त्रिधा कुर्यात्दलं भवति निर्मलम्  ॥ ३,८.१४१ ॥
{दल (?):: निर्मलीकरण (?)}
फट्करीचूर्णमादाय खर्परे ह्यधरोत्तरम्  ।
दत्त्वा दलस्य संरुध्य सम्यग्गजपुटे पचेत् ॥ ३,८.१४२ ॥
आदाय रज्जुकां बद्ध्वा दोलायंत्रे दिनं पचेत् ।
चिञ्चारनालभाण्डे तु शुभ्रं भवति शंखवत् ॥ ३,८.१४३ ॥
अभिनवसुखसाध्यैः साधने युक्तिगर्भैर्गदितमिह सुसिद्धं स्तम्भनं शुद्धबंगे  ।
सुगममपि च तारं सूतशुल्बारयोगैः दलमतिमलहीनं वार्तिकानां हितार्थम्  ॥ ३,८.१४४ ॥


 ३, ९
वज्रेण हेममिलितेन तु रञ्जितेन सूतेन हेममिलितेन सुरञ्जितेन  ।
योगैः सुसुन्दरतरैः कनकाद्रिकूटं कृत्वाथ शक्रपदहेतुमखांश्च कुर्यात् ॥ ३,९.१ ॥
{द्वन्द्वमेलापन}
अयस्कांतमुखं गुंजां तयोर्द्विगुणगंधकम्  ।
स्त्रीस्तन्यैः पेषितं लेप्यं मूषायां द्वंद्वमेलकम्  ॥ ३,९.२ ॥
{द्वन्द्वमेलन:: वज्र}
गंधशशदन्ताश्च भ्रामकस्य मुखं तथा  ।
अम्लवेतसः शिलाधातुः सर्वं तुल्यं प्रपेषयेत् ॥ ३,९.३ ॥
मूषालेपेन तेनैव वज्रद्वंद्वं मिलत्यलम्  ॥ ३,९.४ ॥
{वज्रद्वन्द्वमेलापन (३)}
महिषीकर्णनेत्रोत्थमलं चूर्णं च टंकणम्  ।
स्त्रीस्तन्यं कर्कटास्थीनि शिलाजतु समं समम्  ।
पिष्ट्वा मूषां प्रलेपेन वज्रद्वन्द्वेषु मेलकम्  ॥ ३,९.५ ॥
{वज्रद्वन्द्वमेलापन (४)}
भ्रमरास्थिनृकेशांश्च टंकणं कांतजं मुखम्  ।
बालवत्सपुरीषं च स्त्रीस्तन्येन तु पेषयेत् ।
तत्कल्कलिप्तमूषायां वज्रद्वंद्वं मिलत्यलम्  ॥ ३,९.६ ॥
{वज्रसूतमेलापन}
भूनागं कांतपाषाणं माक्षिकं टंकणं मधु  ।
स्नुक्पयःकर्कटास्थीनि काचमर्कपयः समम्  ॥ ३,९.७ ॥
स्त्रीस्तन्यैः पेषितं सर्वं मूषालेपं तु कारयेत् ।
तन्मध्यस्थं वज्रसूतं हठाद्ध्माते मिलत्यलम्  ॥ ३,९.८ ॥
{स्वर्णवज्रमेलापन (द्वन्दखोट)}
मृतवज्रस्य चत्वारो भागा द्वादशहाटकम्  ।
नागस्य च त्रयो भागाः षट्शुद्धस्य च पारदात् ॥ ३,९.९ ॥
एकीकृत्य तु तन्मर्द्यं दिनमम्लेन केनचित् ।
तप्तखल्वे तु तत्कल्कं समुद्धृत्य निरोधयेत् ॥ ३,९.१० ॥
मूषायां द्वन्द्वलिप्तायां हठाद्ध्माते मिलत्यलम्  ॥ ३,९.११ ॥
{स्वर्णवज्रमेलापन (२)}
क्षारैरुत्पलसारिण्या मृतं वज्रं विभावयेत् ।
दिनैकं शोधितं पिष्टमेकैकां कारयेद्वटीम्  ॥ ३,९.१२ ॥
त्रिभागं पारदं चैव भागाश्चत्वारि हाटकम्  ।
अम्लेन कारयेत्पिष्टीं तद्गर्भे तां क्षिपेद्वटीम्  ॥ ३,९.१३ ॥
भूर्जपत्रेण तद्बद्ध्वा धान्यराशौ विनिक्षिपेत् ।
पक्षमात्रात्समुद्धृत्य पूर्वमूषागतं धमेत् ॥ ३,९.१४ ॥
मिलत्येव न संदेहो धाम्यमानं पुनः पुनः  ॥ ३,९.१५ ॥
{स्वर्णवज्रमेलापन (द्वन्द्वखोट, २)}
मृतवज्रस्य भागैकं स्वर्णपत्रेण वेष्टयेत् ।
सम्यक्षोडशभागेन मूषायां पूर्ववत्क्षिपेत् ॥ ३,९.१६ ॥
स्वर्णतुल्यं सितं काचमथवा नृकपालकम्  ।
चूर्णयित्वा क्षिपेत्तस्यां रुद्ध्वा तीव्राग्निना धमेत् ॥ ३,९.१७ ॥
समुद्धृत्य पुनर्देयं काचं वा नृकपालकम्  ।
लिप्त्वा मूषां धमेत्तदेवं मूषासु सप्तसु  ॥ ३,९.१८ ॥
हेम्ना मिलति तद्वज्रमित्येवं मेलयेत्पुनः  ।
यावन्मिलति पादांशं सुवर्णे मृतवज्रकम्  ॥ ३,९.१९ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
द्विभागं द्वंद्वखोटस्य त्रिभागं द्रुतसूतकम्  ।
मर्दयेदम्लयोगेन दिनान्ते तं च गोलकम्  ॥ ३,९.२० ॥
मेषशृंग्यास्तु पञ्चाङ्गं स्त्रीस्तन्येन तु पेषयेत् ।
अनेन वेधयेद्गोलं तद्बहिर्निगलेन च  ॥ ३,९.२१ ॥
स्वेदादिमेलनान्तं च कारयेद्धेमपिष्टिवत् ।
मेषशृंगीभवैः क्षारैस्तत्खोटं मर्दयेत्क्षणम्  ॥ ३,९.२२ ॥
मूषान्तर्लेपयेत्तेन तत्तुल्यं हाटकं क्षिपेत् ।
यावज्जीर्णं धमेत्तावत्पुनः स्वर्णं च दापयेत् ॥ ३,९.२३ ॥
जारयेद्धमनेनैव दत्त्वा विडवटीं क्रमात् ।
एवं विंशगुणं यावत्तावत्स्वर्णं च जारयेत् ॥ ३,९.२४ ॥
स्वर्णेन तु समावर्त्य सारणात्रययोगतः  ।
तेनैव वेधयेच्छुल्बं सहस्रांशेन कांचनम्  ।
जायते दिव्यरूपाढ्यं जांबूनदसमप्रभम्  ॥ ३,९.२५ ॥
{सितस्वर्ण => गोल्द्}
वज्रमूषागतं ध्मातं द्वंद्वखोटं हठाग्निना  ।
माक्षिकाद्धौतसत्त्वं वा सत्त्वं वा माक्षिकोद्भवम्  ॥ ३,९.२६ ॥
स्तोकं स्तोकं क्षिपेत्तस्मिन्ध्माते जीर्णे पुनः पुनः  ।
यावत्तत्कुंकुमाभं स्यात्तावद्वज्रं समुद्धरेत् ॥ ३,९.२७ ॥
लक्षांशेन तु तेनैव सितहेमं तु वेधयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणमुत्तमम्  ॥ ३,९.२८ ॥
{सितस्वर्ण => गोल्द्}
वैक्रांतं माक्षिकं तुत्थं रसकाञ्जनगैरिकम्  ।
विमला चैव वैडूर्यमेतेष्वेकं पलार्धकम्  ॥ ३,९.२९ ॥
नागबंगार्ककेष्वेकं यथालाभं पलार्धकम्  ।
द्वंद्वचूर्णं ततो रुद्ध्वा वज्रमूषागतं धमेत् ॥ ३,९.३० ॥
पूर्ववद्गंधकाम्लेन मर्द्यं रुद्ध्वा पुटे पचेत् ।
चतुर्दशपुटैरेवं बालार्कसदृशं भवेत् ॥ ३,९.३१ ॥
अनेन वज्रखोटं तु यथापूर्वं तु रञ्जयेत् ।
तद्वद्वध्यं सितं हेम लक्षांशात्कांचनं भवेत् ॥ ३,९.३२ ॥
अथवा द्वंद्वखोटं तु सूक्ष्मचूर्णं तु कारयेत् ।
एतत्खोटं शुद्धचूर्णमंधमूषागतं धमेत् ॥ ३,९.३३ ॥
आरोटरसतस्तुल्यं जम्बीरैर्मर्दयेत्दिनम्  ।
वस्त्रे बद्ध्वा दिनं स्वेद्यं दोलायंत्रे सकांजिके  ॥ ३,९.३४ ॥
सवस्त्रं पाचयेत्पश्चाद्गन्धतैले दिनावधि  ।
ततो वस्त्रात्समुद्धृत्य निगडेन तुले पचेत् ॥ ३,९.३५ ॥
स्वेदादिधमनान्तं च कारयेद्धेमपिष्टिवत् ।
तत्खोटं तु समुद्धृत्य रञ्जयेत्तन्निगद्यते  ॥ ३,९.३६ ॥
तीक्ष्णं शुल्बं समं चूर्ण्य अंधमूषागतं धमेत् ।
तत्खोटं पलमेकं तु सिद्धचूर्णेन संयुतम्  ॥ ३,९.३७ ॥
चूर्णं रुद्ध्वा धमेद्गाढं तत्खोटं मर्दयेत्पुनः  ।
पूर्ववद्गंधकाम्लेन पुटान्दद्याच्चतुर्दश  ॥ ३,९.३८ ॥
अनेन पूर्वखोटं तु मूषामध्ये च पूर्ववत् ।
यावत्कुंकुमवर्णं स्यात्तावद्वारं शनैः शनैः  ॥ ३,९.३९ ॥
स्वर्णेन च समावर्त्य सारणात्रयसारितम्  ।
अनेन लक्षभागेन द्रुतं शुल्वं तु वेधयेत् ॥ ३,९.४० ॥
जायते कनकं दिव्यं सत्यं शंकरभाषितम्  ॥ ३,९.४१ ॥
{मेर्चुर्य्:: रेद्भस्मन्}
कर्षैकं द्रुतसूतस्य ह्यष्टगुंजं तु हाटकम्  ।
चतुर्गुंजं मृतं वज्रं हंसपाद्या द्रवैर्दिनम्  ॥ ३,९.४२ ॥
मर्दयेत्तप्तखल्वे तु वज्रमूषान्धितं पचेत् ।
भूधराख्यपुटैकेन समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ॥ ३,९.४३ ॥
हंसपाद्या द्रवैरेवं तप्तखल्वे दिनावधि  ।
पूर्ववद्भूधरे पच्यादेवं शतपुटैः पचेत् ॥ ३,९.४४ ॥
रक्तवर्णं भवेद्भस्म सर्वयोगेषु योजयेत् ॥ ३,९.४५ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण:: ओf अभ्र}
द्रवैर्वर्तुलपत्रायाः सोमवल्ल्या द्रवैश्च वा  ।
धान्याभ्रं सप्तधा भाव्यं ततो जारणमारभेत् ॥ ३,९.४६ ॥
गोस्तनाकारमूषायां सूतं शुद्धं विनिक्षिपेत् ।
पूर्वाभ्रं षोडशांशं च मूषायां चणकद्रवैः  ॥ ३,९.४७ ॥
वालुकाभाण्डमध्ये तु चुल्ल्यां मृद्वग्निना पचेत् ।
अभ्रके चणकद्रावं जीर्णे जीर्णे क्षिपेत्पुनः  ॥ ३,९.४८ ॥
इत्येवं जारयेत्तुल्यं पारदे गगनं क्रमात् ।
{अभ्र:: पिष्टी}
सोमवल्लीरसैर्यामं मर्द्यं धान्याभ्रकं ततः  ॥ ३,९.४९ ॥
रुद्ध्वा वनोत्पलैर्दद्यात्क्रमादेवं पुटत्रयम्  ।
सप्तधा भावयेद्घर्मे सोमवल्ल्या द्रवैर्दिनम्  ॥ ३,९.५० ॥
श्वेतायाः शरपुङ्खाया मूलैर्गोक्षीरघर्षितैः  ।
कल्कितैर्मृण्मयं पात्रं लिप्त्वा तत्राभ्रकं क्षिपेत् ॥ ३,९.५१ ॥
तन्मध्ये निक्षिपेत्सूतं तत्पृष्ठे चाभ्रकं पुनः  ।
सोमवल्लीद्रवैः पूर्वं तत्पात्रं चातपे खरे  ॥ ३,९.५२ ॥
धारयेच्चरते दीर्घं जायते व्योमपिष्टिका  ।
{चोप्पेर्=> गोल्द्;  कोटिवेध}
पूर्वोक्ता गन्धपिष्टी या स्तम्भिता जारणं विना  ॥ ३,९.५३ ॥
तथा ह्यभ्रकपिष्टी च अभ्रसत्त्वं तृतीयकम्  ।
चतुर्थं रक्तभस्मापि पूर्वं वज्रेण यत्कृतम्  ॥ ३,९.५४ ॥
चत्वारः प्रतिकर्षांशं जारितं पारदं पलम्  ।
सर्वमेतत्तप्तखल्वे हंसपाद्या द्रवैर्दिनम्  ॥ ३,९.५५ ॥
मर्दितं तत्समुद्धृत्य पचेत्कच्छपयंत्रके  ।
यावत्सूतावशेषं तु तावज्जार्यं पुटेन वै  ॥ ३,९.५६ ॥
अस्य सूतस्य तुल्यांशं वज्रद्वंद्वं नियोजयेत् ।
दोलास्वेदेन पक्तव्यं यावद्भवति गोलकम्  ॥ ३,९.५७ ॥
जारयेत्कच्छपे यंत्रे यावत्सूतावशेषितम्  ।
इत्येवं षड्गुणं जार्यं वज्रद्वंद्वं प्रयत्नतः  ॥ ३,९.५८ ॥
तेनैव वज्रद्वंद्वेन सारयेत्सारणात्रयम्  ।
अनेन कोटिभागेन द्रुतं शुल्बं तु वेधयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणभूषणम्  ॥ ३,९.५९ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
भागैकं मृतवज्रस्य शुद्धसूतस्य षोडश  ।
मर्दयेदम्लवर्गेण तप्तखल्वे दिनावधि  ॥ ३,९.६० ॥
पक्वबीजस्य पत्राणि तुल्यान्येतेन लेपयेत् ।
सुपक्वभानुपत्रैस्तु लिप्तपत्राणि वेष्टयेत् ॥ ३,९.६१ ॥
शरावसंपुटे रुद्ध्वा निखनेच्चुल्लिमध्यतः  ।
त्रिदिनं ज्वालयेत्तत्र वह्निमल्पाल्पशः क्रमात् ॥ ३,९.६२ ॥
ततो निगडलिप्तायां मूषायां तेन रोधयेत् ।
कारीषवह्निना पच्यातहोरात्रात्समुद्धरेत् ॥ ३,९.६३ ॥
मधुना मर्दयेत्किंचित्ततस्तेन शतांशतः  ।
लिप्त्वा चन्द्रार्कपत्राणि ह्यंधमूषागतं धमेत् ।
स्वर्णं भवति रूपाढ्यं सत्यं शंकरभाषितम्  ॥ ३,९.६४ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
मृतवज्रस्य भागैकं भागैकं हाटकस्य च  ।
त्रिभागं द्रुतसूतस्य सर्वं स्तन्येन मर्दयेत् ॥ ३,९.६५ ॥
तद्गोलं बन्धयेद्वस्त्रे गन्धतैले त्र्यहं पचेत् ।
ततस्तुल्येन स्वर्णेन समावर्तं तु कारयेत् ॥ ३,९.६६ ॥
दत्त्वा विडवटीं चैव एकविंशतिवारकम्  ।
एकविंशगुणे जीर्णे सारयेत्सारणात्रयम्  ॥ ३,९.६७ ॥
सहस्रांशेन तेनैव शुल्बे वेधं प्रदापयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणभूषणम्  ॥ ३,९.६८ ॥
{सिल्वेर्, चोप्पेर्=> गोल्द्}
शुद्धसूतं मृतं वज्रं हंसपाद्या द्रवैः समम्  ।
मर्दयेत्तप्तखल्वे तु त्रिदिनान्ते समुद्धरेत् ॥ ३,९.६९ ॥
बीजैर्दिव्यौषधानां च पिष्ट्वा मूषां प्रलेपयेत् ।
तत्र पूर्वरसं क्षिप्त्वा रुद्ध्वा तत्करिषाग्निना  ॥ ३,९.७० ॥
समुद्धृत्य पुनस्तस्मिन् शुद्धसूतं समं क्षिपेत् ।
हंसपाद्या द्रवैर्मर्द्यं पूर्ववद्दिवसत्रयम्  ॥ ३,९.७१ ॥
तद्गोलं पूर्वमूषायां रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
जायते भस्म सूतोऽयं सर्वकर्मसु योजयेत् ॥ ३,९.७२ ॥
अस्य तुल्यं शुद्धसूतं सूतपादं च टंकणम्  ।
सर्वमम्लैर्दिनं मर्द्यं कृत्वा गोलं समुद्धरेत् ॥ ३,९.७३ ॥
रक्तकार्पासयोर्बीजं राजिका यवचिञ्चिका  ।
वन्ध्याकर्कोटकी चैव पिष्ट्वा गोलं प्रलेपयेत् ॥ ३,९.७४ ॥
ऊर्ध्वाधो लवणं दत्त्वा रुद्ध्वा मूषां विशोषयेत् ।
कारीषाग्नौ दिवारात्रौ पाचयित्वा समुद्धरेत् ॥ ३,९.७५ ॥
पूर्वकल्केन तद्गोलं क्षिप्त्वा रुद्ध्वाथ पूर्ववत् ।
पुटे पच्याद्दिवारात्रौ एवं कुर्याच्च सप्तधा  ॥ ३,९.७६ ॥
ततस्तेनैव कल्केन लिप्त्वा रुद्ध्वाथ शोषयेत् ।
सम्यग्गजपुटे पच्यात्ततो मूषागतं धमेत् ॥ ३,९.७७ ॥
शतमांशेन तेनैव चन्द्रार्कौ वेधयेद्द्रुतम्  ।
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणभूषणम्  ॥ ३,९.७८ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
अथवा भस्मसूतं तत्कार्यं टंकणसंयुतम्  ।
अंधमूषागतं ध्मातं खोटं भवति शोभनम्  ॥ ३,९.७९ ॥
खोटतुल्यं शुद्धहेम सर्वमेकत्र द्रावयेत् ।
चन्द्रार्कं वेधयेत्तेन पूर्ववत्कांचनं भवेत् ॥ ३,९.८० ॥
{शतवेधिकल्कः - तारे ताम्रे}
वज्रभस्म स्नुहीक्षीरैर्दिनमेकं विमर्दयेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यातेवं शतपुटैः पचेत् ॥ ३,९.८१ ॥
तत्तुल्यं पारदं शुद्धं क्षिप्त्वा मर्द्यं दिनत्रयम्  ।
देवदाल्या द्रवैरेवं तद्गोलं चान्धितं पुटेत् ॥ ३,९.८२ ॥
कारीषाग्नौ दिवारात्रौ समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ।
देवदाल्या द्रवैस्त्र्यहं तद्वद्रुद्ध्वा पुटे पचेत् ॥ ३,९.८३ ॥
एवं दशपुटैः पाच्यं वज्रतुल्यं च हाटकम्  ।
क्षिप्त्वा कांचनकद्रावैर्मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ॥ ३,९.८४ ॥
पूर्ववत्पुटपाकेन एवं दशपुटैः पचेत् ।
स्वर्णतुल्यं ततस्तीक्ष्णं चूर्णं कृत्वा नियोजयेत् ॥ ३,९.८५ ॥
मर्दयेत्त्रिफलाद्रावैस्तत्सर्वं दिवसत्रयम्  ।
पुटयेत्पूर्वयोगेन एवं दशपुटैः पचेत् ॥ ३,९.८६ ॥
तीक्ष्णतुल्यं मृतं नागं दत्त्वा सर्वं विमर्दयेत् ।
वासारक्ताश्वमारोत्थद्रावैः खल्वे दिनत्रयम्  ॥ ३,९.८७ ॥
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्पुनर्मर्द्यं च पाचयेत् ।
एवं दशपुटैः पक्वं समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ॥ ३,९.८८ ॥
अम्लवर्गेण तत्सर्वं मर्द्यं यामचतुष्टयम्  ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्पुनर्मर्द्यं च पाचयेत् ॥ ३,९.८९ ॥
एवं दशपुटैः पाच्यं सिन्दूरसदृशं भवेत् ।
अनेन शतमांशेन चन्द्रार्कं वेधयेद्द्रुतम्  ॥ ३,९.९० ॥
अथवा मधुनाक्तेन चन्द्रार्कौ लेपयेत्ततः  ।
जायते कनकं दिव्यं पुटे दत्ते न हीयते  ॥ ३,९.९१ ॥
अथवा तारपत्राणि मधुनाक्तेन लेपयेत् ।
चतुःषष्टितमांशेन दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,९.९२ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्(शतवेधिकल्कः)}
चतुःषष्टिगुणं सूतं भागैकं मृतवज्रकम्  ।
मर्दयेदम्लवर्गेण तप्तखल्वे दिनत्रयम्  ॥ ३,९.९३ ॥
भागत्रयं हेमपत्रमनेनैव प्रलेपयेत् ।
रुद्ध्वाथ भूधरे पच्यात्समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ॥ ३,९.९४ ॥
शुद्धेन सूतराजेन त्रिगुणेन च संयुतम्  ।
अम्लवर्गैस्त्र्यहं मर्द्यं रुद्ध्वाथ भूधरे पुटेत् ॥ ३,९.९५ ॥
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यमेकविंशतिवारकम्  ।
अनेन शतमांशेन चंद्रार्कं मधुना सह  ॥ ३,९.९६ ॥
लिप्त्वा रुद्ध्वा धमेद्गाढं दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,९.९७ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्(षोडशवेधिकल्कः)}
पूर्वोक्तभस्मसूतेन अम्लपिष्टेन लेपयेत् ।
चतुर्गुणं स्वर्णपत्रं रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ।
पादांशेन पुनस्तस्मिन् भस्मसूतं नियोजयेत् ॥ ३,९.९८ ॥
मर्दयेदम्लवर्गेण तद्वद्रुद्ध्वा पुटे पचेत् ।
एवं चतुःपुटैः पक्वं म्रियते हाटकं शुभम्  ॥ ३,९.९९ ॥
तेनैव षोडशांशेन द्रुतं तारं तु वेधयेत् ।
अथवा पत्रलेपेन दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,९.१०० ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्; शतवेधिकल्कः}
मृतवज्रस्य भागैकं शुद्धसूतस्य षोडश  ।
देवदालीशङ्खपुष्पीरसैर्मर्द्यं दिनत्रयम्  ॥ ३,९.१०१ ॥
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा दिनैकं भूधरे पचेत् ।
समुद्धृत्याथ तद्द्रावैर्दिनं मर्द्यं निरुध्य च  ॥ ३,९.१०२ ॥
दिनैकं भूधरे पच्यात्तद्वन्मर्द्यं च पाचयेत् ।
इत्येवं सप्तधा कुर्याज्जायते भस्मसूतकम्  ॥ ३,९.१०३ ॥
तद्भस्मसूतकं तुल्यं वज्रमूषान्धितं धमेत् ।
तत्खोटं जायते दिव्यं रञ्जयेत्तन्निगद्यते  ॥ ३,९.१०४ ॥
तीक्ष्णं शुल्बं समं चूर्ण्य अंधमूषागतं धमेत् ।
तत्खोटं सिद्धचूर्णं तु गंधकाम्लेन मर्दयेत् ॥ ३,९.१०५ ॥
पूर्ववत्क्रमयोगेन पुटान्दद्याच्चतुर्दश  ।
अनेन पूर्वखोटं तु द्रुतं वाप्यं पुनः पुनः  ॥ ३,९.१०६ ॥
तद्भस्म गंधकं तुल्यं वज्रमूषान्धितं धमेत् ।
दशवारेण तत्खोटं जायते कुंकुमप्रभम्  ॥ ३,९.१०७ ॥
स्वर्णेन च त्रिधा सार्यं शतवेधी भवेच्च तत् ।
द्रुतशुल्बे प्रदातव्यं दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,९.१०८ ॥
{तारारिष्ट => गोल्द्(सहस्रवेधिकल्कः)}
पूर्वोक्तं भस्मसूतं तु पलैकं समपन्नगम्  ।
कांतपात्रगतं मर्द्यं दिनैकं लोहमुष्टिना  ॥ ३,९.१०९ ॥
मृद्वग्निना तु तत्पात्रे मर्दयेत्पाचयेच्छनैः  ।
यावन्मिश्रं समुद्धृत्य रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,९.११० ॥
मर्द्यं वासारसैः पच्यादेवं वारचतुर्दश  ।
गोपित्तेन पुनर्मर्द्यं देयं पुटचतुर्दश  ॥ ३,९.१११ ॥
तत्तुल्यं स्वर्णचूर्णं च दत्त्वा पित्तेन मर्दयेत् ।
दिनान्ते तत्समुद्धृत्य क्रामणेन समायुतम्  ॥ ३,९.११२ ॥
सहस्रांशेन तेनैवं तारारिष्टं तु वेधयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणमुत्तमम्  ॥ ३,९.११३ ॥
नागस्थाने यदा बंगं पूर्ववत्क्रमयोगतः  ।
तारचूर्णेन संयुक्तं शुल्बे वेधं प्रदापयेत् ।
सहस्रांशेन तत्तारं भवेत्कुंदेन्दुसन्निभम्  ॥ ३,९.११४ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
द्रुतसूतेन वज्रेण वज्रैः शुद्धरसेन वा  ।
मृतसूतेन वज्रेण वज्रैः शुद्धरसेन वा  ॥ ३,९.११५ ॥
दिव्ययोगवरैः खोटं पूर्वं नानाविधं तु यत् ।
प्रोक्तं तत्खोटमेकं तु द्रावयेत्पिष्टिखोटवत् ॥ ३,९.११६ ॥
द्रुतं तु पारदं दिव्यं मृत्युदारिद्र्यनाशनम्  ।
अथास्य द्रुतसूतस्य जारयेत्पक्वबीजकम्  ॥ ३,९.११७ ॥
क्रमेण षड्गुणं यावत्कच्छपाख्ये विडान्विते  ।
वक्ष्यमाणप्रकारेण व्योमसत्त्वं यथा जरेत् ॥ ३,९.११८ ॥
जारितं तत्त्रिधा सार्यं पक्वबीजेन वै क्रमात् ।
अनेन कोटिमांशेन द्रुतशुल्बं तु वेधयेत् ॥ ३,९.११९ ॥
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणभूषणम्  ॥ ३,९.१२० ॥
{वज्र:: द्रावण}
अथास्य कोटिवेधस्य रसेन्द्रस्यापरो विधिः  ।
विष्णुक्रान्ता च चक्राङ्का कण्टारी चैव चिञ्चिका  ॥ ३,९.१२१ ॥
एतासां द्रवमादाय मूषालेपं तु कारयेत् ।
तस्यां पूर्वरसं क्षिप्त्वा धमेद्द्रावं क्षिपन् क्षिपन्  ॥ ३,९.१२२ ॥
वज्रं तत्रैव दातव्यं द्रवत्येव न संशयः  ।
{मेर्चुर्य्:: शब्दवेधिन्}
ततस्तस्मात्समुद्धृत्य दोलायंत्रे त्र्यहं पचेत् ॥ ३,९.१२३ ॥
उद्धृत्य विडलिप्तायां मूषायां प्रकटं धमेत् ।
ग्रसन्त्येव न संदेहस्तीव्रध्मातानलेन च  ॥ ३,९.१२४ ॥
वज्रं वा पद्मरागं वा जार्यं दशगुणे रसे  ।
कारयेद्वज्रबीजेन शब्दवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,९.१२५ ॥
{सप्फिरे:: द्रावण}
अथवा मारिते तस्मिन् जारणं सारयेत्पुनः  ।
उच्चटा मीननयना सर्पाक्षी रक्तचित्रकम्  ॥ ३,९.१२६ ॥
एतासां निक्षिपेद्द्रावं द्रुते मूषागते रसे  ।
इन्द्रनीलं क्षिपेत्तत्र द्रवत्येव न संशयः  ॥ ३,९.१२७ ॥
{सप्फिरे:: => खेचरी}
पूर्ववत्स्वेदनेनैव विडयोगेन जारयेत् ।
इत्येवं त्रिगुणं जार्यमिन्द्रनीलं क्रमेण तु  ॥ ३,९.१२८ ॥
तद्रसं वक्त्रमध्ये तु यः करोति नरोत्तमः  ।
स पूज्यो देवदेवानां खेचरत्वेन मोदते  ॥ ३,९.१२९ ॥
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां सर्वलोहानि कांचनम्  ।
जायते दिव्यरूपाढ्यं सत्यं शंकरभाषितम्  ॥ ३,९.१३० ॥
इत्येवं विष्टिखोटं परिरसमपरं संकरैः खोटबद्धं जातं तद्द्रावितं वै मृतमथ विमलं स्वर्णराशिं करोति  ।
किंवा सा पक्वबीजं ग्रसति यदि द्रुतो जायते कोटिवेधी वज्राभ्रं रत्नजातं चरति यदि रसः खेचरत्वं प्रदत्ते  ॥ ३,९.१३१ ॥

 ३, १०
लोहैर्महारसवरैर्विडपक्वबीजं कृत्वाथ पारदवरे विधिवच्च जार्यम्  ।
योज्यं तथा सकलसारणकर्मयोगे तद्वक्ष्यते विविधबीजविडाधिकारम्  ॥ ३,१०.१ ॥
{पक्वबीज (१)}
ताम्रं समं शुद्धं द्रावितं लेपयेत्पुनः  ।
साम्लेन ताप्यकल्केन धमेत्स्वर्णावशेषितम्  ॥ ३,१०.२ ॥
एवं दशगुणं वाह्यं ताप्यं वा तुत्थसत्त्वकम्  ।
पक्वबीजमिदं ख्यातं स्वर्णशेषं समाहरेत् ॥ ३,१०.३ ॥
{पक्वबीज}
नागाभ्रं द्वंद्वितं तुल्यं स्वर्णे वाह्यं द्विषड्गुणम्  ।
पूर्ववत्स्वर्णशेषं तु ग्राह्यं स्यात्पक्वबीजकम्  ॥ ३,१०.४ ॥
{पक्वबीज (३)}
स्वर्णं पीताभ्रसत्त्वं च तुल्यांशं द्वंद्वितं धमेत् ।
ताप्यं तालकवापेन स्वर्णशेषं समाहरेत् ।
एवं दशगुणं सत्त्वं वाह्यं स्यात्पक्वबीजकम्  ॥ ३,१०.५ ॥
{पक्वबीज (४)}
रसकाभ्रकयोः सत्त्वं ताम्रं नागं क्रमोत्तरम्  ॥ ३,१०.६ ॥
चूर्णितं द्वंद्वलिप्तायां मूषायां चान्धितं धमेत् ।
तत्खोटं माक्षिकं तुत्थमम्लैः पिष्ट्वा पुटे पचेत् ॥ ३,१०.७ ॥
समुद्धृत्य पुनश्चाम्लैर्मर्द्यं रुद्ध्वा पुटे पचेत् ।
एवं पञ्चपुटैः पक्वं द्रुते स्वर्णे तु वाहयेत् ।
धमेद्दशगुणं यावत्तावत्स्यात्पक्वबीजकम्  ॥ ३,१०.८ ॥
{बीज:: fरों लेअद्}
लोहस्य कुट्यमानस्य सुतप्तस्य दलानि वै  ।
पतन्ति तानि स्वीकृत्य ख्यातोऽयं लोहपर्पटः  ॥ ३,१०.९ ॥
लोहपर्पटमाक्षीकं कंकुष्ठं विमलाभ्रकम्  ।
मृतशुल्बं शिलासूतं दरदार्कस्नुहीपयः  ॥ ३,१०.१० ॥
एतैः समं नागचूर्णं मर्द्यं रुद्ध्वा पुटे पचेत् ।
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यं यावद्वारांश्चतुर्दश  ॥ ३,१०.११ ॥
एवं शतगुणं वाह्यं शुद्धहेम्नि धमन् धमन्  ।
तत्स्वर्णं नागबीजं स्याद्गोरोचननिभं भवेत् ॥ ३,१०.१२ ॥
{बीज:: fरों लेअद्:: पक्व:: रञ्जन}
खर्परस्थे द्रुते नागे ब्रह्मबीजदलानि हि  ।
क्षिप्त्वाग्निं ज्वालयेच्चण्डं ब्रह्मदण्डेन चालयेत् ॥ ३,१०.१३ ॥
चतुर्यामात्तु तद्भस्म जातं पात्रात्समुद्धरेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्पादांशं गंधकं पुनः  ॥ ३,१०.१४ ॥
दत्त्वाम्लमर्दितं पच्यादेवं वारांश्चतुर्दश  ।
रक्तवर्णं भवेद्भस्म तद्भागं खर्परे क्षिपेत् ॥ ३,१०.१५ ॥
भागत्रयं शिलाचूर्णं पृथक्पात्रे विनिक्षिपेत् ।
पञ्चाङ्गं वासकाचूर्णं त्वक्चूर्णं चार्जुनस्य वै  ॥ ३,१०.१६ ॥
शाककिंशुककोरण्टशिग्रूणां पुष्पमाहरेत् ।
नागिनी नागकन्या च कुमारी चाहिमारकम्  ॥ ३,१०.१७ ॥
सर्वेषां प्रतिभागैकं शिलामध्ये विनिक्षिपेत् ।
सर्वं चतुर्गुणैर्मूत्रैश्छागजैः क्वाथमाचरेत् ॥ ३,१०.१८ ॥
पूर्वोक्तनागभूतैश्च खर्परस्थस्य संक्षिपेत् ।
चालयेत्पाचयेच्चुल्ल्यां यावत्सप्तदिनावधि  ॥ ३,१०.१९ ॥
यत्नेन मृतनागेन वापो देयो द्रुतस्य च  ।
पक्वबीजस्य वारांस्त्रीन् रञ्जितं जायते शुभम्  ॥ ३,१०.२० ॥
{लेअद्:: मृत:: अल्छेम्. उसे}
दलानां चैव बीजानां पिष्टीस्तम्भे विशेषतः  ।
उच्चाटे क्रामणे योज्यं पूर्वोक्तं मृतनागकम्  ॥ ३,१०.२१ ॥
{बीज:: पक्व:: रञ्जन}
मञ्जिष्ठा ब्रह्मपुष्पं च पुष्पं च करवीरकम्  ॥ ३,१०.२२ ॥
सर्वासां वृक्षजातीनां रक्तपुष्पाणि चाहरेत् ।
खादिरं देवदारुं च द्विनिशा रक्तचन्दनम्  ॥ ३,१०.२३ ॥
सर्वं लाक्षारसैः पिष्ट्वा क्षिप्त्वा तैलं चतुर्गुणम्  ।
पचेत्तैलावशेषं तु तस्मिंस्तैले निषेचयेत् ।
त्रिसप्तधा पक्वबीजं रञ्जते जायते शुभम्  ॥ ३,१०.२४ ॥
{बीज:: पक्व, रञ्जित:: अल्छेम्. उसे}
गर्भद्रावैः प्रयोक्तव्यं तथा सर्वत्र सारणे  ।
समेन जारयेत्सूतं द्विगुणेन तु सारयेत् ॥ ३,१०.२५ ॥
त्रिगुणेन ह्यनेनैव कर्तव्यं प्रतिसारणम्  ।
सारितं क्रामणेनैव वेधकाले नियोजयेत् ॥ ३,१०.२६ ॥
{बीज:: fरों सिल्वेर्}
विमला तीक्ष्णचूर्णं च सत्त्वं श्वेताभ्रकस्य च  ।
रसकं तारमाक्षीकं समभागं विचूर्णयेत् ॥ ३,१०.२७ ॥
चूर्णाच्चतुर्गुणं वङ्गं द्वंद्वमेलापकं धमेत् ।
मर्दयेदम्लयोगेन रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,१०.२८ ॥
एवं पञ्चपुटैः पक्वं ततस्तारे तु वाहयेत् ।
धमन्दशगुणं यावत्तत्तारं तारबीजकम्  ॥ ३,१०.२९ ॥
{बीज:: fरों सिल्वेर्}
ताप्येन मारयेद्बंगं यथा तालेन मारितम्  ।
तद्द्वात्रिंशगुणं तारे वाहयेत्तालवापतः  ।
ताम्रबीजं तु तच्छ्रेष्ठं सारणे रञ्जने हितम्  ॥ ३,१०.३० ॥
{बीज:: fरों सिल्वेर्}
कुटिलं विमला तीक्ष्णं समं चूर्णं प्रकल्पयेत् ।
ध्मातव्यं द्वंद्वलिप्तायां खोटमम्लेन पेषितम्  ॥ ३,१०.३१ ॥
पुटितं पञ्चवारं तु तारे वाह्यं शनैर्धमेत् ।
यावद्दशगुणं तत्तु तारबीजं भवेच्छुभम्  ॥ ३,१०.३२ ॥
{बीज:: fरों सिल्वेर्}
बंगं श्वेताभ्रसत्त्वं च तारमाक्षिकसत्त्वकम्  ।
द्वंद्वमूषागतं धाम्यं त्रितयं चूर्णितं समम्  ॥ ३,१०.३३ ॥
वाह्यं दशगुणं तारे तारमाक्षिकवापतः  ।
तत्तारं जायते बीजं सर्वकार्यकरक्षमम्  ॥ ३,१०.३४ ॥
{तारबीजरञ्जन}
यथाप्राप्तैः श्वेतपुष्पैर्नानावृक्षसमुद्भवैः  ॥ ३,१०.३५ ॥
रसं चतुर्गुणं योज्यं कङ्गुणीतैलवापतः  ।
पचेत्तैलावशेषं तु तस्मिंस्तैले निषेचयेत् ॥ ३,१०.३६ ॥
द्रावितं तारबीजं तु एकविंशतिवारकम्  ।
रञ्जितं जायते तत्तु रसराजस्य रञ्जकम्  ॥ ३,१०.३७ ॥
{सारणातैल}
ज्योतिष्मतीकरञ्जाक्षकटुतुम्बीसमुद्भवम्  ।
तैलमेकं समादाय मण्डूकवसया समम्  ॥ ३,१०.३८ ॥
कूर्मसूकरमेषाहिजलूकामत्स्यजापि वा  ।
एतेष्वेका वसा ग्राह्या पूर्वतैलं समाहरेत् ॥ ३,१०.३९ ॥
रक्तवर्गं पीतवर्गं कार्यं क्षीरैश्चतुर्गुणैः  ।
पुष्पाणां रक्तपीतानामेकैकानां द्रवं हरेत् ॥ ३,१०.४० ॥
एतद्द्वंद्वविभागं स्यात्पूर्वक्वाथचतुष्टयम्  ।
पाटलीकाकतुण्ड्युत्थं महाराष्ट्रीद्रवं तथा  ॥ ३,१०.४१ ॥
प्रत्येकं भागमेकैकं पूर्वतैलवसायुतम्  ।
योज्यं भागद्वयं तत्र भूलतामलताप्यकम्  ॥ ३,१०.४२ ॥
द्वन्द्वमेलापयोरेकं तैलात्षोडशकांशकम्  ।
प्रत्येकं योजयेत्तस्मिन् सर्वमेकत्र पाचयेत् ॥ ३,१०.४३ ॥
ग्राह्यं तैलावशेषं तु वस्त्रपूतं सुरक्षयेत् ।
विख्यातं सारणातैलं रसराजस्य कर्मणि  ॥ ३,१०.४४ ॥
{क्रामण:: सुब्स्तन्चेस्fओर्ँ}
नागं वङ्गं मृतं तुल्यमम्लेन च वटीकृतम्  ।
क्रामणार्थे प्रयोक्तव्यं वेधकाले रसस्य तु  ॥ ३,१०.४५ ॥
{क्रामण:: सुब्स्तन्चेस्fओर्}
सौराष्ट्रीं भावयेद्घर्मे गवां पित्तैः त्रिधाततः  ।
तत्सत्त्वं सोमवद्ग्राह्यं क्रामकं योजयेद्रसे  ॥ ३,१०.४६ ॥
{क्रामण:: सुब्स्तन्चेस्fओर्ँ}
मनःशिला विषं ताप्यं महिषीकर्णजं मलम्  ।
काकविट्खररक्तं च क्रामणं स्नुक्पयोऽन्वितम्  ॥ ३,१०.४७ ॥
{क्रामण:: सुब्स्तन्चेस्fओर्ँ}
नररक्तार्कदुग्धं च टंकणं भूलता शिला  ।
समांशं क्रामकं योज्यं वेधकाले रसस्य तु  ॥ ३,१०.४८ ॥
{क्रामणसत्त्व (५)}
इन्द्रगोपं विषं कांतं नररक्तं स्नुहीपयः  ।
रसकं दरदं तैलं सर्वमेकत्र मर्दयेत् ।
क्रामकं क्षेपलेपाभ्यां वेधकाले नियोजयेत् ॥ ३,१०.४९ ॥
{क्रामण:: सुब्स्तन्चेस्fओर्ँ; वेध:: ँ}
रसं धान्याभ्रकं सत्त्वं काकविठरितालकम्  ।
नयनं सहदेवानां भूनागश्च समं समम्  ॥ ३,१०.५० ॥
पिण्डितं क्रामणे सिद्धं क्षेपे लेपे नियोजयेत् ॥ ३,१०.५१ ॥
{क्रामणसत्त्व (७)}
कदलीकन्दसौवीरं कण्टकारीरसप्लुतम्  ।
क्रामणं सर्वधातूनां सर्वद्वंद्वेषु मेलनम्  ॥ ३,१०.५२ ॥
क्रामणेन विना सूतो न क्रमेद्देहलोहयोः  ।
उक्तस्थानेषु योगेषु तस्मात्सर्वेषु योजयेत् ॥ ३,१०.५३ ॥
{महाविड}
दग्धं शंखं रविक्षीरैर्भावितं शतधातपे  ।
ततः पञ्चपुटैः पक्वं रुद्ध्वा रुद्ध्वाथ संपुटे  ॥ ३,१०.५४ ॥
तत्समं टंकणं क्षिप्त्वा ह्यम्लवर्गेण भावयेत् ।
राजावर्तं प्रवालं च दरदं गंधकं शिला  ॥ ३,१०.५५ ॥
पञ्चानां तु समं चूर्णं शङ्खतुल्यं नियोजयेत् ।
सर्वं तदम्लवर्गेण मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ॥ ३,१०.५६ ॥
अयं महाविडः ख्यातः खोटानां जारणे हितः  ।
मूषालेपं तु सर्वत्र जारणे योजयेत्सदा  ॥ ३,१०.५७ ॥
तत्क्षणाज्जरते सूतो वज्रादीनि न संशयः  ॥ ३,१०.५८ ॥
{विड (२)}
त्रिक्षारं पञ्चलवणं नवसारं कटुत्रयम्  ।
इन्द्रगोपं घनं शिग्रु सूरणं वनसूरणम्  ॥ ३,१०.५९ ॥
भावयेदम्लवर्गेण त्रिदिनं ह्यातपे खरे  ।
अनेन मर्दितः सूतो भक्षयेदष्टलोहकम्  ॥ ३,१०.६० ॥
{विड (३)}
व्योषं गंधकं कासीसं स्वर्णपुष्पी सुवर्चलम्  ।
सर्जी टंकणं सौवीरं सैन्धवं शिग्रुजैर्द्रवैः  ।
दशाहं भावयेद्घर्मे विडोऽयं जारणे हितः  ॥ ३,१०.६१ ॥
{विड (४)}
दग्धशङ्खं रविक्षीरैर्भावितं शतधातपे  ।
ततः पञ्चपुटैः पक्वं जारणे विडमुत्तमम्  ॥ ३,१०.६२ ॥
{विड (५)}
त्रिक्षारं पञ्चलवणमम्लवेतससंयुतम्  ।
अनेन मर्दयेत्सूतमभ्रसत्त्वं चरत्यलम्  ॥ ३,१०.६३ ॥
{विड (६)}
गोमूत्रं गंधकं घर्मे शतवारं विभावयेत् ।
शिग्रुमूलद्रवैस्तद्वद्दग्धं शङ्खं विभावयेत् ॥ ३,१०.६४ ॥
एतद्गंधकशंखाभ्यां समांशं विषसैन्धवम्  ।
एतैर्विमर्दितं सूतं ग्रसते सर्वलोहकम्  ॥ ३,१०.६५ ॥
{वह्निमुखो विड (७)}
टंकणं शतधा भाव्यं द्रवैः पालाशवृक्षजैः  ।
विडो वह्निमुखो नाम हितः सर्वस्य जारणे  ॥ ३,१०.६६ ॥
{विड (८)}
गंधकं नवसारं वा मुखं कांतस्य चातपे  ।
शतधा मूत्रवर्गेण भावितं स्याद्विडं पृथक् ॥ ३,१०.६७ ॥
{ज्वालामुखो विडः (९)}
त्रिक्षारं गंधकं तालं भूखगं नवसारकम्  ।
सैंधवं च समं सर्वं मूत्रवर्गैर्दिनं पचेत् ॥ ३,१०.६८ ॥
ज्वालामुखो विडो नाम हितः सर्वत्र जारणे  ॥ ३,१०.६९ ॥
{विड (१०)}
गंधकं शतधा भाव्यं वनशिग्रुशिफाद्रवैः  ।
जम्बीरैर्नवसारं वा भावितं स्याद्विडं पृथक् ॥ ३,१०.७० ॥
{विड:: वडवानल}
वासकैरंडकदली देवदाली पुनर्नवा  ।
वासापालाशनिचुलं तिलं काञ्चनमोक्षकम्  ॥ ३,१०.७१ ॥
एतान् समूलानादाय नातिशुष्कान् विखण्डयेत् ।
पञ्चाङ्गं मूलकं दग्ध्वा तिलकाण्डं च तत्समम्  ॥ ३,१०.७२ ॥
एतत्क्षारैः पूर्वकल्कं मूत्रवर्गेण भावयेत् ।
वस्त्रपूतं द्रवं पच्यात्मृद्वग्नौ लोहपात्रके  ॥ ३,१०.७३ ॥
बाष्पाणां बुद्बुदानां च बहूनामुद्गमो यदा  ।
तदा कासीसं सौराष्ट्री क्षारत्रयं कटुत्रयम्  ॥ ३,१०.७४ ॥
गंधकं पंचलवणं नवसारं च हिंगुलम्  ।
एतेषां निक्षिपेच्चूर्णं तस्मिन्पात्रेऽथ चालयेत् ॥ ३,१०.७५ ॥
गुडपाकं समुत्तार्य लोहसंपुटके क्षिपेत् ।
सप्ताहं भूमिगर्भेऽथ धान्यराशौ तथा पुनः  ।
सप्ताहं संस्थितः सिद्धो विडोऽयं वडवानलः  ॥ ३,१०.७६ ॥
{विड:: fओर्सत्त्वजारण}
भावयेन्निचुलक्षारं देवदालीदलद्रवैः  ।
एकविंशतिवारं तु बिडोऽयं सत्त्वजारणे  ॥ ३,१०.७७ ॥
{विड:: तीव्रानल}
देवदालीशिफाबीजं गुंजासैंधवटंकणम्  ।
समांशं निचुलक्षारमम्लवर्गेण सप्तधा  ॥ ३,१०.७८ ॥
कोशातकीदलरसैर्भावयेद्दिनसप्तकम्  ।
तीव्रानलो नाम बिडो विहितो हेमजारणे  ॥ ३,१०.७९ ॥
{विड:: fओर्जारण ओf गोल्द्}
मूलकार्द्रकवह्नीनां क्षारं गोमूत्रलोलितम्  ।
वस्त्रपूतं द्रवं ग्राह्यं गंधकं तेन भावयेत् ॥ ३,१०.८० ॥
शतवारं खरे घर्मे विडोऽयं हेमजारणे  ॥ ३,१०.८१ ॥
{विड:: fओर्जारण ओf गोल्द्}
त्रिक्षारं पंचलवणं शङ्खं तालं मनःशिला  ।
दिनैकमम्लवर्गेण पक्वं स्याद्धेमजारणे  ॥ ३,१०.८२ ॥
{विड:: fओर्जारण ओf गोल्द्}
गंधकं नवसारं च जम्बीराम्लेन मर्दयेत् ।
शतवारं खरे घर्मे बिडोऽयं हेमजारणे  ॥ ३,१०.८३ ॥
{विड:: fओर्जारण}
कन्याहयारिधत्तूरद्रवैर्भाव्यं तु गंधकम्  ।
शतधा तं खरे घर्मे विडोऽयं सर्वजारणे  ॥ ३,१०.८४ ॥
अनेन ग्रसते शीघ्रं शुक्तिसंभवसंपुटे  ॥ ३,१०.८५ ॥
{विड:: fओरिम्प्रोवेमेन्तोf ग्रासन}
सैंधवं गंधकं तुल्यं ताम्रवल्लीद्रवैः प्लुतम्  ।
अनेन बिडयोगेन गगनं ग्रसते रसः  ॥ ३,१०.८६ ॥
{सिद्धविड}
शिलागंधकसिन्धूत्थं प्रत्येकं च पलं पलम्  ।
पलत्रयं च भूनागं सर्वमेकत्र मर्दयेत् ॥ ३,१०.८७ ॥
शोषयेच्च पुनर्देयं भूनागानां पलत्रयम्  ।
तद्वन्मर्द्यं पुनः शोष्यं पाचयेन्मन्दवह्निना  ॥ ३,१०.८८ ॥
एवमष्टगुणं दत्त्वा मर्द्यं पाच्यं विचूर्णयेत् ।
अयं सिद्धविडो योज्यो जारणे हेमकर्मणि  ॥ ३,१०.८९ ॥
सम्यक्संस्कृतगंधकाद्युपरसं सत्त्वं ततो व्योमजं पश्चान्माक्षिकसत्त्वहाटकवरं गर्भद्रुतौ द्रावितम्  ।
रागै रञ्जितबीजजालमखिलं बाह्यां द्रुतिं द्वंद्वितां सूते सर्वमिदं क्रमेण विधिना सिद्धैर्बिडैर्जारयेत् ॥ ३,१०.९० ॥


 ३, ११
{रसस्य १८ संस्काराः}
सिद्धैः सूतवरस्य कर्म विविधं ख्यातं विचित्रैः क्रमैः साध्यासाध्यविवेकतो ह्यनुभवन् दृष्ट्वा समस्तं मया  ।
युक्त्याष्टादशधा विशेषविधिना स्वेदादिवेधान्तकं दक्षाणां सुखसाध्यमेव सुखदं संतन्यते साम्प्रतम्  ॥ ३,११.१ ॥
{१८ संस्कारस्}
स्वेदनं मर्दनं मूर्छोत्थापनं पातनं त्रिधा  ।
निरोधनं नियामश्च दीपनं चानुवासनम्  ॥ ३,११.२ ॥
जारणं चारणं चैव गर्भबाह्यद्रुतिस्तथा  ।
रञ्जनं सारणं चानुसारणा प्रतिसारणा क्रामणं देहलोहेषु  ॥ ३,११.३ ॥
{काञ्जिक:: प्रोदुच्तिओन्}
नानाधान्यैर्यथाप्राप्तैस्तुषवर्जैर्जलान्वितैः  ।
मृद्भाण्डं पूरितं रक्षेद्यावदम्लत्वमाप्नुयात् ॥ ३,११.४ ॥
तन्मध्ये भृङ्गराङ्मुण्डी विष्णुक्रान्ता पुनर्नवा  ।
मीनाक्षी चैव सर्पाक्षी सहदेवी शतावरी  ॥ ३,११.५ ॥
त्रिफला गिरिकर्णी च हंसपादी च चित्रकम्  ।
समूलं खण्डयित्वा तु यथालाभं निवेशयेत् ॥ ३,११.६ ॥
पूर्वाम्लभाण्डमध्ये तु धान्याम्लकमिदं भवेत् ।
{काञ्ज्क:: उसे}
स्वेदनादिषु सर्वत्र रसराजस्य योजयेत् ।
{काञ्जिक:: सुब्स्तितुतेद्ब्यारनाल}
अत्यम्लमारनालं वा तदभावे नियोजयेत् ॥ ३,११.७ ॥
{स्वेदनम्}
त्र्यूषणं लवणं राजी चित्रकं त्रिफलार्द्रकम्  ।
महाबला नागबला मेघनादः पुनर्नवा  ॥ ३,११.८ ॥
मेषशृङ्गी चित्रकं च नवसारं समं समम्  ।
एतत्समस्तं व्यस्तं वा पूर्वाम्लेनैव मर्दयेत् ॥ ३,११.९ ॥
तत्कल्केन लिम्पेद्वस्त्रे यावदङ्गुलमात्रकम्  ।
तन्मध्ये निक्षिपेत्सूतं बद्ध्वा पच्याद्दिनत्रयम्  ।
दोलायन्त्रेऽम्लसंयुक्ते स्वेदितो जायते रसः  ॥ ३,११.१० ॥
{मर्दनम्}
प्रक्षाल्य काञ्जिकैः सोष्णैस्तमादाय विमर्दयेत् ।
अत्यम्लमारनालं तत्तदभावे नियोजयेत् ॥ ३,११.११ ॥
गृहधूमेष्टिकाचूर्णं दग्धोर्णा लवणं गुडम्  ।
राजिका त्रिफला कन्या चित्रकं बृहती कणा  ॥ ३,११.१२ ॥
वन्ध्याकर्कोटकी चाथ व्यस्तं वाथ समस्तकम्  ।
क्वाथयेदारनालेन तेन मर्द्यं त्र्यहं रसम्  ।
प्रक्षाल्य काञ्जिकेनैव समादाय विमूर्छयेत् ॥ ३,११.१३ ॥
{मूर्छनम्}
मेषशृङ्गी कृष्णधूर्तो बला श्वेतापराजिता  ॥ ३,११.१४ ॥
कन्याग्नित्रिफला चैव सर्पाक्षी सूरणं वचा  ।
गोजिह्वा चाङ्गुली नीली मुरुण्डी क्षीरकन्दकम्  ॥ ३,११.१५ ॥
राजिका काकमाची च रविक्षीरं च काञ्चनम्  ।
व्यस्तानां वा समस्तानां द्रावैश्चैषां विमर्दयेत् ॥ ३,११.१६ ॥
यामैकं रसराजं च मूषायां संनिरोधयेत् ।
पुटैकेन पचेत्तं तु भूधरे वाथ मर्दयेत् ॥ ३,११.१७ ॥
सर्वद्रावैर्यथापूर्वं रुद्ध्वा रुद्ध्वा विपाचयेत् ।
इत्येवं सप्तधा कुर्याज्जायते मूर्छितो रसः  ॥ ३,११.१८ ॥
{उत्थापनम्}
जलैः सोष्णारनालैर्वा लोलनादुत्थितो भवेत् ।
अथवा पातनायन्त्रे पाचनादुत्थितो भवेत् ।
एवमुत्थापितः सूतस्त्रिधा पात्यः क्रमेण तु  ॥ ३,११.१९ ॥
{ऊर्ध्वपातनम्}
काकमाची जया ब्राह्मी चाङ्गेरी रक्तचित्रकम्  ।
अङ्कोली राजवृक्षश्च तिलपर्णी कुमारिका  ॥ ३,११.२० ॥
मण्डूकी चित्रकं पाठा काकजङ्घा शतावरी  ।
भूपाटली देवदाली निर्गुण्डी गिरिकर्णिका  ॥ ३,११.२१ ॥
शणपुष्प्यार्द्रकं शृङ्गी गोजिह्वा क्षीरकन्दकम्  ।
नीली चैषां समस्तानां व्यस्तानां च द्रवैर्दिनम्  ॥ ३,११.२२ ॥
ताम्रपादयुतं सूतं मर्दयेदम्लकैः सह  ।
तत्पिष्टः पातयेद्यन्त्रे चोर्ध्वपातनके पुनः  ॥ ३,११.२३ ॥
आदाय मर्दयेत्तद्वत्ताम्रचूर्णेन संयुतम्  ।
पातयेन्मर्दयेच्चैव ताम्रं दत्त्वा पुनः पुनः  ।
इत्येवं सप्तधा कुर्यान्मर्दनं पातनं क्रमात् ॥ ३,११.२४ ॥
ऊर्ध्वलग्नं समादाय अधःपातेन पातयेत् ॥ ३,११.२५ ॥
{अधःपातनम्}
त्रिफला राजिका शिग्रुस्त्र्यूषं लवणचित्रकम्  ।
सूततुल्यं तु तत्सर्वं काञ्जिकैर्मर्दयेद्दिनम्  ॥ ३,११.२६ ॥
तेन लिम्पेदूर्ध्वभाण्डं पृष्ठे देयं पुटं लघु  ।
अधःपातनयन्त्रे तु पातितं तु समुद्धरेत् ॥ ३,११.२७ ॥
{तिर्यक्पातनम्}
त्रिफला राजिका शिग्रुस्त्र्यूषं लवणचित्रकम्  ।
धान्याभ्रकं रसं सर्वं मर्दयेदारनालकैः  ॥ ३,११.२८ ॥
नष्टपिष्टं तु तत्पात्यं तिर्यग्यन्त्रे दृढाग्निना  ॥ ३,११.२९ ॥
{निरोधनम्}
लवणेनाम्बुपिष्टेन हण्डिकान्तर्गतं रसम्  ।
आच्छाद्याथ जलं किंचित्क्षिप्त्वा श्रावेण रोधयेत् ।
ऊर्ध्वं लघुपुटं देयं लब्ध्वाप्यधो भवेद्रसः  ॥ ३,११.३० ॥
{दीपनम्}
त्रिक्षारं पञ्चलवणं भूखगं शिग्रुमूलकम्  ।
स्वर्णपुष्पी च कासीसं मरिचं राजिका मधु  ॥ ३,११.३१ ॥
क्षीरकन्दो जया कन्या विजया गिरिकर्णिका  ।
काकजङ्घा शोणपुष्पी पातालगरुडी कणा  ॥ ३,११.३२ ॥
वन्ध्याकर्कोटकी वह्निर्व्यस्तं वाथ समस्तकम्  ।
पेषयेदम्लवर्गेण तद्द्रवैर्मर्दयेद्रसम्  ॥ ३,११.३३ ॥
दिनान्ते बन्धयेद्वस्त्रे दोलायन्त्रे त्र्यहं पचेत् ।
पूर्वद्रावैर्घटे पूर्णे ग्रासार्थी जायते रसः  ॥ ३,११.३४ ॥
{अनुवासनम्}
दीपितं रसराजं तु जम्बीररससंयुतम्  ।
दिनैकं धारयेद्घर्मे मृत्पात्रे वासितो भवेत् ॥ ३,११.३५ ॥
स्वेदनादिशुभकर्मसंस्कृतः सप्तकञ्चुकविवर्जितो भवेत् ।
अष्टमांशमवशिष्यते तदा शुद्धसूत इति कथ्यते बुधैः  ॥ ३,११.३६ ॥


 ३, १२
समुखविमुखसूते जारणार्थं प्रवक्ष्ये विविधसुलभयोगैर्भोजनं गंधकस्य  ।
तदनु च घनचूर्णैर्भोजनं पाचनं स्यात्निखिलसूतविभूत्यै वार्तिकानां सुखाय  ॥ ३,१२.१ ॥
{मेर्चुर्:: जारण ओf सुल्fउर्}
गंधकं सूक्ष्मचूर्णं तु सप्तधा बृहतीद्रवैः  ।
भावयेद्वाथ वृन्ताकरसेनैव तु सप्तधा  ॥ ३,१२.२ ॥
पलैकं पारदं शुद्धं काचकूप्यन्तरे क्षिपेत् ।
कर्षकं भावितं गंधं कर्पूरं माषमात्रकम्  ॥ ३,१२.३ ॥
क्षिप्त्वा तत्र मुखं रुद्ध्वा मृदा कूपीं च लेपयेत् ।
दीपाग्निना दिनं पच्यान्मुखमुद्घाटयेत्पुनः  ॥ ३,१२.४ ॥
जीर्णे गंधं च कर्पूरं दत्त्वा तद्वच्च जारयेत् ।
एवं शतगुणे जीर्णे गंधकं जारयेद्रसे  ॥ ३,१२.५ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण ओf सुल्fउर्}
कासीसं चैव सौराष्ट्री सज्जीक्षारेण मोदकम्  ।
शिग्रुतोयेन संयुक्तं कृत्वा भाव्यमनेन वै  ॥ ३,१२.६ ॥
सप्ताहं चूर्णितं गंधं तं गंधं जारयेत्पुनः  ।
इष्टिकागर्तमध्ये तु सम्यक्शुद्धरसं क्षिपेत् ॥ ३,१२.७ ॥
मुखं स्वच्छेन वस्त्रेण छादयेत्तस्य पृष्ठतः  ।
दशांशं गंधकं दत्त्वा श्रावकेण निरोधयेत् ॥ ३,१२.८ ॥
पृष्ठे लघुपुटं देयं जीर्णे गंधं पुनः क्षिपेत् ।
एवं शतगुणं जार्यं गंधकं पारदे शनैः  ॥ ३,१२.९ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण ओf पक्वबीज}
तं रसं तप्तखल्वे तु क्षिपेद्वस्त्रेण गालितम्  ।
पादांशकं पक्वबीजं दत्त्वाम्लैर्मर्दयेद्दिनम्  ॥ ३,१२.१० ॥
तं क्षिपेच्चारणायन्त्रे जंबीररससंयुतम्  ।
तं यंत्रं धारयेद्घर्मे जारितो जायते रसः  ॥ ३,१२.११ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण ओf पक्वबीज}
सविडं कलयेद्यंत्रे दिनैकं तु पुटे पचेत् ।
जारितं स्यात्पुनर्बीजं दत्त्वा जार्यं च पूर्ववत् ।
जारयेच्च पुनस्तद्वदेवं जार्यं समं क्रमात् ॥ ३,१२.१२ ॥
{मेर्चुर्य्:: सारणा wइथ्पक्वबीज}
जारितं सारणायन्त्रे क्षिपेत्तैलं वसान्वितम्  ।
द्रावितं नालमूषायां पक्वबीजरसान्वितम्  ॥ ३,१२.१३ ॥
तद्यंत्रे धारयेदेवं सारितो जारयेद्रसः  ।
सारितं तत्पुनर्मर्द्यं पूर्ववद्बिडसंयुतम्  ॥ ३,१२.१४ ॥
जारयेत्कच्छपे यंत्रे जीर्णे बीजे तु सारयेत् ।
पूर्ववत्सारणायन्त्रे बीजेन द्विगुणेन वै  ॥ ३,१२.१५ ॥
पुनस्तं जारयेत्तद्वत्तथैव प्रतिसारयेत् ।
त्रिगुणेन तु बीजेन पूर्ववज्जारयेत्पुनः  ॥ ३,१२.१६ ॥
{मेर्चुर्य्:: मुख:: ँबन्धन}
तद्रसं तालकं तुल्यं तैलं धत्तूरसंभवम्  ।
दिव्यौषधीगणद्रावं सर्वं मर्द्यं दिनावधि  ॥ ३,१२.१७ ॥
वज्रमूषान्धितं पच्यात्करीषाग्नौ दिनावधि  ।
पुनर्दिव्यौषधीद्रावैर्मर्द्यं पाच्यं दिनावधि  ।
इत्येवं च पुनः कुर्यात्सूतो बद्धमुखो भवेत् ॥ ३,१२.१८ ॥
{रसबन्धनम्}
तं रसं धौतमाक्षीकं तीक्ष्णं शुल्बं रसः शशी  ।
समांशं देवदाल्युत्थद्रवैर्मर्द्यं दिनावधि  ॥ ३,१२.१९ ॥
त्रिदिनं मधुसर्पिर्भ्यां मर्दितं गोलकीकृतम्  ।
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा शोष्यं तीव्राग्निना धमेत् ॥ ३,१२.२० ॥
खदिराङ्गारयोगेन खोटबद्धो भवेद्रसः  ।
तत्खोटं टंकणैः काचैः शोधयेद्वै धमन्धमन्  ॥ ३,१२.२१ ॥
तेजःपुञ्जो रसो बद्धो बालार्कसदृशो भवेत् ॥ ३,१२.२२ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
तद्रसं सिक्थकेनैव वेष्टयित्वा प्रपूजयेत् ।
शतांशं तु द्रुते तारे क्रामणेनैव संयुतम्  ॥ ३,१२.२३ ॥
तत्तारं जायते स्वर्णं जांबूनदसमप्रभम्  ।
अष्टानवतिभागं स्यादित्येवं वेधको मतः  ॥ ३,१२.२४ ॥
{मेर्चुर्य्:: मुखकरण}
अथ वक्ष्ये रसेन्द्रस्य वासितस्य मुखं क्रमात् ।
येन व्योमादिवैक्रान्तं चरत्याश्वभिषेचितम्  ॥ ३,१२.२५ ॥
अम्लवेतसजंबीरबीजपूरकभूखगैः  ।
त्रिदिनं मर्दयेत्सूतं भूनागैश्च दिनत्रयम्  ।
तप्तखल्वे दिनं मर्द्यं सूतस्येत्थं मुखं भवेत् ॥ ३,१२.२६ ॥
{मेर्चुर्य्:: मुखकरण}
मध्यगर्तसमायुक्तं कारयेदिष्टिकाद्वयम्  ।
धान्याभ्रं गंधकं शुद्धं प्रत्येकं दशनिष्ककम्  ॥ ३,१२.२७ ॥
यामं जम्बीरजैर्द्रावैर्मर्द्यं तेनैव लेपयेत् ।
गर्तद्वयं समांशेन ह्यधोगर्तं सुशोधितम्  ॥ ३,१२.२८ ॥
विंशनिष्कं क्षिपेत्सूतमूर्ध्वं देयापरेष्टिका  ।
लिप्त्वा मृल्लवणैः संधिं दीप्ताग्निं ज्वालयेदधः  ॥ ३,१२.२९ ॥
अविच्छिन्नं दिवारात्रौ यावत्सप्तदिनावधि  ।
स्वांगशीतं समुद्धृत्य रसं किट्टविवर्जितम्  ।
इत्येवं तु त्रिधा कुर्याद्रसस्य तु मुखं भवेत् ॥ ३,१२.३० ॥
{मेर्चुर्य्:: मुखकरण}
वंशनालान्धितं सूतं भाण्डे गोमूत्रपूरिते  ।
त्रिसप्ताहं पचेच्चुल्ल्यां सूतस्येत्थं मुखं भवेत् ॥ ३,१२.३१ ॥
{परल्लेल्बेत्wएएन् संस्कारसन्द्रितुअल्}
समुखे निर्मुखे सूते वक्ष्यते जारणं क्रमात् ।
खल्वपीतं रसो लिङ्गं मर्दनं मार्जनं स्मृतम्  ॥ ३,१२.३२ ॥
नानौषधीरसैः स्नानं सत्त्वैर्बीजैः प्रपूजनम्  ।
स्वर्णादिरत्नजातैश्च उपहारं प्रकल्पयेत् ॥ ३,१२.३३ ॥
नैवेद्यं रञ्जनं दिव्यं सारणा स्याद्विसर्जनम्  ।
वेधनं देहलोहेषु सम्यक्पूजाविधेः फलम्  ॥ ३,१२.३४ ॥
यावद्दिनानि वह्नौ तु धारणे जार्यते रसः  ।
तावद्युगसहस्राणि शिवलोके महीयते  ॥ ३,१२.३५ ॥
यत्किंचिद्रसराजस्य साधनार्थे व्ययो भवेत् ।
तत्सर्वं कोटिगुणितं दत्ते श्री भैरवी ध्रुवम्  ॥ ३,१२.३६ ॥
साधकानां सुधीराणामिह लोके परत्र च  ।
अतो भूपैर्वार्तिकेन्द्रैः साध्यः स्याद्भुक्तिमुक्तिदः  ॥ ३,१२.३७ ॥
{अभ्र:: प्रेपरतिओन् fओर्चारण}
अर्कक्षीरेण धान्याभ्रं दिनं मर्द्यं निरुध्य च  ।
कपोताख्ये पुटे पच्यात्क्षीरैर्यामं विमर्दयेत् ॥ ३,१२.३८ ॥
रुद्ध्वाधः पूर्ववत्पच्यादेवं वारचतुष्टयम्  ।
त्रिधा च मूलकद्रावै रम्भाकन्दद्रवैस्त्रिधा  ॥ ३,१२.३९ ॥
अपामार्गकाकमाचीमीनाक्षीभृङ्गराण्मुनिः  ।
पुनर्नवा मेघनादो विदारिश्चित्रकं तथा  ॥ ३,१२.४० ॥
क्रमादेषां द्रवैरेव मर्दनं पुटपाचनम्  ।
एकैकेनैकवारं च दत्त्वा तद्भावयेत्पुनः  ॥ ३,१२.४१ ॥
शतावरी तालमूली कदली तण्डुलीयकम्  ।
अर्कः पुनर्नवा शिग्रुर्यवचिञ्चा ह्यनुक्रमात् ॥ ३,१२.४२ ॥
प्रतिद्रवैर्दिनैकं तु भावितं चारणे हितम्  ॥ ३,१२.४३ ॥
{अभ्र:: Vओर्बेरेइतुन्गौf चारण}
अर्कक्षीरैस्तु धान्याभ्रं यामं मर्द्यं निरुध्य च  ।
कपोताख्ये पुटे पच्यादेवं वारांश्चतुर्दश  ॥ ३,१२.४४ ॥
कदली मुसली शिग्रुर्वन्ध्याङ्कोल्लार्कपीलुकम्  ।
नागवल्ली कुबेराक्षी भूम्यपामार्गतुम्बरुः  ॥ ३,१२.४५ ॥
एषामेकद्रवं ग्राह्यं कांजिके व्योमसंयुतम्  ।
सर्वमेतत्क्षिपेद्भाण्डे तन्मध्ये पाचयेत्त्र्यहम्  ॥ ३,१२.४६ ॥
पूर्वाभ्रं दोलिकायन्त्रे समुद्धृत्याथ शोषयेत् ।
कासीसं तुवरी सिन्धुष्टंकणं च समं समम्  ॥ ३,१२.४७ ॥
सर्वमेतद्दशांशं तु क्षिप्त्वा तस्मिन्विमर्दयेत् ।
दिनैकं तप्तखल्वे तु क्षिप्त्वा तस्मिन्विमर्दयेत् ॥ ३,१२.४८ ॥
दिनैकं तप्तखल्वे तु तदभ्रं चारणे हितम्  ॥ ३,१२.४९ ॥
{अभ्र:: प्रेपरतिओन् fओर्चारण}
शतवारं द्रुतं नागं मुण्डीद्रावे विनिक्षिपेत् ।
तेन द्रावेण धान्याभ्रं मर्दितं सप्तधा पुटेत् ।
मर्द्यं मर्द्यं निरुध्याथ कपोताख्ये पुटे पचेत् ॥ ३,१२.५० ॥
तत्तुल्यं गंधकं दत्त्वा पूर्वोक्तैर्मुण्डिकाद्रवैः  ॥ ३,१२.५१ ॥
सस्तन्यैर्बीजपूरोत्थैर्द्रावैर्भाव्यं दिनावधि  ।
एतदभ्रं तु सूतस्य चारणे परमं हितम्  ॥ ३,१२.५२ ॥
{सिद्धमूली}
व्याघ्रपादी हंसपादी कदल्यग्निकुमारिकाः  ।
बृहती लाङ्गली वज्री खण्डजारीन्द्रवारुणी  ॥ ३,१२.५३ ॥
वन्ध्याकर्कोटकी मूषा सर्पाक्षी शङ्खपुष्पिका  ।
मण्डूकी अग्निमथनो विख्याता सिद्धमूलिका  ॥ ३,१२.५४ ॥
एताः समस्ता व्यस्ता वा चोक्तस्थाने नियोजयेत् ॥ ३,१२.५५ ॥
{मेर्चुर्य्:: समुख:: चारण ओf अभ्र}
अथातः समुखे सूते पूर्वाभ्रं षोडशांशकम्  ।
दत्त्वा मर्द्यं तप्तखल्वे सिद्धमूलीद्रवैर्दिनम्  ॥ ३,१२.५६ ॥
ततस्तं चारणायंत्रे जंबीररससंयुतम्  ।
घर्मे धार्यं दिनैकं तु चरत्येव न संशयः  ॥ ३,१२.५७ ॥
{मेर्चुर्य्:: लक्ष-।कोटिवेधिन्}
चारितं बन्धयेद्वस्त्रे दोलायंत्रे दिनावधि  ।
सिद्धमूलीद्रवैर्युक्तैः पातनाज्जीर्यते ह्यलम्  ॥ ३,१२.५८ ॥
अजीर्णं चेत्पचेद्यंत्रे कच्छपाख्ये दिनावधि  ।
अष्टमांशं विडं दत्त्वा चरत्येव न संशयः  ॥ ३,१२.५९ ॥
अनेन क्रमयोगेन चार्यं जार्यं पुनः पुनः  ।
जीर्णे शतगुणे सम्यक्सहस्रांशेन विध्यति  ॥ ३,१२.६० ॥
सहस्रगुणिते जीर्णे लक्षवेधी भवेद्रसः  ।
तद्वल्लक्षगुणे जीर्णे कोटिवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१२.६१ ॥
कृष्णाभ्रं वा सुवर्णं वा यथाशक्त्या तु जारयेत् ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन फलं स्यादुभयोः समम्  ॥ ३,१२.६२ ॥
{मेर्चुर्य्:: fओर्प्रोदुच्तिओनोf सिल्वेर्}
अनेनैव क्रमेणैव तारं वा श्वेतमभ्रकम्  ।
जारयेत्तु यथाशक्त्या तारकर्मणि शस्यते  ॥ ३,१२.६३ ॥
{मेर्चुर्य्:: मुखबन्धन, कोटिवेधिन्}
पूर्ववत्पक्वबीजेन सारणादि यथाक्रमम्  ।
कर्तव्यं रसराजस्य वेधनं क्रामणं तथा  ॥ ३,१२.६४ ॥
चंद्रार्कं जारयेत्सर्वं ताम्रं वा तारकर्मणि  ।
एवं शतगुणे जीर्णे सहस्रांशेन वेधयेत् ॥ ३,१२.६५ ॥
सहस्रगुणिते जीर्णे पूर्ववत्सारणात्रयम्  ।
कृत्वा जार्यं पुनस्तद्वच्चारयेच्च त्रिधा पुनः  ॥ ३,१२.६६ ॥
इत्येवं च पुनः सार्यं पुनः सार्यं च जारयेत् ।
मुखबन्धादिवेधान्तं कारयेत्पूर्ववद्रसे  ॥ ३,१२.६७ ॥
तेनैव लक्षभागेन दिव्यं भवति कांचनम्  ।
यदा लक्षगुणे जीर्णे त्रिधा सार्यं च जारयेत् ॥ ३,१२.६८ ॥
इत्येवं सप्तधा कार्यं बन्धयेच्च ततो मुखम्  ।
पूर्ववत्क्रामणान्तं च कृतोऽसौ जायते रसः  ॥ ३,१२.६९ ॥
कोटिवेधी तु चंद्रार्के सत्यं शंकरभाषितम्  ॥ ३,१२.७० ॥
{मेर्चुर्य्:: निर्मुख:: चारण}
अथ निर्मुखसूतस्य वक्ष्ये चारणजारणे  ।
शुद्धसूते तु वैक्रांतं मारितं षोडशांशकम्  ॥ ३,१२.७१ ॥
क्षिप्त्वा मर्द्यं तप्तखल्वे सिद्धमूलीरसैस्त्र्यहम्  ।
संस्कारेण ह्यनेनैव निर्मुखश्चरति ध्रुवम्  ॥ ३,१२.७२ ॥
{मेर्चुर्य्:: चारण:: निर्मुख}
अथवा तप्तखल्वे तु भूलतासंयुतं रसम्  ।
मर्दयेत्त्रिदिनं पश्चात्पात्यं पातनयन्त्रके  ॥ ३,१२.७३ ॥
संस्कारेण ह्यनेनापि निर्मुखं चरति क्षणात् ॥ ३,१२.७४ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण:: निर्मुख}
अस्यैव जारणायोग्यो व्योमसंस्कार उच्यते  ।
धान्याभ्रमम्लवर्गेण दोलायंत्रे त्र्यहं पचेत् ।
स्नुहीक्षीरैस्ततो मर्द्यं यामैकं चान्धितं धमेत् ॥ ३,१२.७५ ॥
कपोताख्यपुटैकेन तमादायाथ मर्दयेत् ।
मूलकं कदलीकन्दं मीनाक्षी काकमाचिका  ॥ ३,१२.७६ ॥
मुनिरार्द्रकवर्षाभूमेघनादापामार्गकम्  ।
एरण्डश्च द्रवैरेषां पृथग्देयं पुटं लघु  ॥ ३,१२.७७ ॥
दोलायंत्रे ततः पच्याद्वज्रीक्षीरैर्दिनावधि  ।
वचा निम्बं धूमसारं कासीसं च सुचूर्णितम्  ॥ ३,१२.७८ ॥
अभ्रस्य षोडशांशेन प्रत्येकं मिश्रयेत्ततः  ।
मर्दयेत्ताम्रखल्वे तु चणकाम्लैर्दिनावधि  ॥ ३,१२.७९ ॥
नवसारैरयःपात्रं लेपयेत्तत्र निक्षिपेत् ।
पारदं साधितं साभ्रं चणकाम्लं च कांजिकम्  ॥ ३,१२.८० ॥
मृद्वग्निना पचेच्चुल्ल्यां रसश्चरति तत्क्षणात् ।
जारयेत्पूर्वयोगेन ततश्चार्यं च जारयेत् ॥ ३,१२.८१ ॥
मात्रा युक्तिर्यथापूर्वं सेयं निर्मुखजारणा  ।
कृष्णाभ्रकं सुवर्णं च जार्यं स्याद्धेमकर्मणि  ॥ ३,१२.८२ ॥
तारं वा श्वेतमभ्रं वा जार्यं स्यात्तारकर्मणि  ।
सारणादिक्रामणान्तं यथापूर्वं तु जारयेत् ॥ ३,१२.८३ ॥
कर्तव्यं सूतराजे तु तद्वद्भवति कांचनम्  ।
श्वेतेन जारयेत्श्वेतं यथाबीजं तथाङ्कुरम्  ॥ ३,१२.८४ ॥
प्रोक्तं यथा सुगमसाधितपीतगंधं कृष्णाभ्रहेमरजतं सितमभ्रकं च  ।
संसार्य तद्रसवरे वरवार्तिकेन्द्रः कुर्यान्महाकनकभारसहस्रसंख्यम्  ॥ ३,१२.८५ ॥


 ३, १३
दृष्टयोगफलसिद्धिदं ध्रुवं पारदस्य वरजारणे हितम्  ।
सत्त्वपातनमनेकयोगतो द्वंद्वमेलमभिषेकमार्यकम्  ॥ ३,१३.१ ॥
{अभ्र:: शोधन}
मुस्ताक्वाथेन सप्ताहं कुर्याद्धान्याभ्रकं प्लुतम्  ।
शिग्रुसूरणरम्भानां कंदस्यैकस्य च द्रवैः  ॥ ३,१३.२ ॥
पेटारीमूलजंबीरद्रावैर्वाप्यं परिप्लुतम्  ।
इत्थं प्लुतस्याभ्रकस्य पादांशं टंकणं क्षिपेत् ॥ ३,१३.३ ॥
दिनैकं मर्दयेत्खल्वे युक्तमम्लेन केनचित् ॥ ३,१३.४ ॥
{कान्तलोह, माक्षिक, उपरस:: सत्त्व:: पातन}
गुञ्जागुग्गुलुलाक्षोर्णासर्जीसर्जरसं गुडम्  ।
क्षुद्रमीनं यवक्षारं काचपिण्याकसूरणम्  ॥ ३,१३.५ ॥
भूलता त्रिफला वह्निः क्षीरकन्दं पुनर्नवा  ।
धत्तूरो लाङ्गली पाठा बला गंधकतिक्तकम्  ॥ ३,१३.६ ॥
गोक्षीरं पंचलवणं सर्पवृश्चिकविषं मधु  ।
षड्बिन्दुः क्षुद्रशम्बूकमस्थीनि शशकस्य च  ॥ ३,१३.७ ॥
पारावतमलं त्र्यूषमिंद्रगोपं च शिग्रुकम्  ।
गोधूमं सर्षपं तुल्यं छागीदुग्धेन मर्दयेत् ॥ ३,१३.८ ॥
एतद्व्यस्तं समस्तं वा याममात्रेण पिण्डितम्  ।
अस्य पिण्डस्य भागैकं द्विभागं शोधिताभ्रकम्  ॥ ३,१३.९ ॥
पञ्चमाहिषभागैकं सर्वमेकत्र लोलयेत् ।
कर्षांशा वटिकाः कार्याः किंचिच्छायाविशोषिताः  ॥ ३,१३.१० ॥
खदिराङ्गारसंतप्ते कोष्ठीयन्त्रे क्षिपन् क्षिपन्  ।
वटिकाः पञ्चपञ्चैव वङ्कनालेन संधमन्  ॥ ३,१३.११ ॥
समाप्तौ किट्टमादाय स्फोटयेत्स्वाङ्गशीतलम्  ।
वर्तुलं सत्त्वमादाय शेषकिट्टं विचूर्णयेत् ॥ ३,१३.१२ ॥
चूर्णादर्धं पूर्वपिण्डं तद्वन्माहिषपञ्चकम्  ।
एकीकृत्य धमेत्तद्वत्सत्त्वं तत्तत्समाहरेत् ॥ ३,१३.१३ ॥
इत्येवं च पुनः कुर्यात्त्रिधा सत्त्वं विमुञ्चति  ।
अनेन क्रमयोगेन कान्तसत्त्वं च माक्षिकम्  ॥ ३,१३.१४ ॥
कठिनोपरसाश्चान्ये शुद्धा भूनागमृत्तिका  ।
मुञ्चन्ति सत्त्वसंघातं ग्राहयेत्तत्पृथक्पृथक् ॥ ३,१३.१५ ॥
{अभ्र:: सत्त्व:: मृदूकरण}
अभ्रसत्त्वं समादाय समांशं काचटंकणम्  ।
दत्त्वा दत्त्वा त्रिवारं तु वज्रमूषागतं धमेत् ॥ ३,१३.१६ ॥
अम्लवर्गं स्नुहीपत्रं चिञ्चाबीजं सवल्कलम्  ।
कल्कयेत्तत्र तत्सत्त्वं सप्तवारं निषेचयेत् ॥ ३,१३.१७ ॥
मृदुशुभ्रं भवेत्सत्त्वं सप्तवारं निषेचयेत् ॥ ३,१३.१८ ॥
{अभ्र:: सत्त्व:: पातन}
धान्याभ्रं दशभागं स्यात्शुद्धनागं त्रिभागकम्  ।
टंकणं माक्षिकं सूतं भागैकैकं सुशोधितम्  ॥ ३,१३.१९ ॥
ऊर्णा सर्जी यवक्षारं भागं भागं विमिश्रयेत् ।
मर्द्यं मूत्राम्लवर्गाभ्यां यथाप्राप्तं दिनावधि  ॥ ३,१३.२० ॥
अजापञ्चाङ्गसंयुक्तं पूर्ववत्सत्त्वपातनम्  ।
कृत्वादाय मृदु साक्षान्निर्मलं योजयेदधः  ॥ ३,१३.२१ ॥
{माक्षिक:: सत्त्वम्:: पातन}
दोलायंत्रे सारनाले माक्षिकं स्वेदयेद्दिनम्  ।
चूर्णितं मधुसर्पिर्भ्यां लोहपात्रे दिनं पचेत् ॥ ३,१३.२२ ॥
आदाय भावयेद्घर्मे वज्रीक्षीरैर्दिनावधि  ।
गृहधूमैर्घृतैः क्षौद्रैः संयुक्तं मर्दयेद्दिनम्  ॥ ३,१३.२३ ॥
अंधमूषागतं ध्मातं सत्त्वं गुंजानिभं भवेत् ॥ ३,१३.२४ ॥
{माक्षिक:: सत्त्व:: पातन}
कदलीकंदतोयेन माक्षिकं शतधातपे  ।
भावितं पाचयेद्यामं साज्यैर्वातारितैलकैः  ।
पूर्ववद्धमनात्सत्त्वमिंद्रगोपनिभं भवेत् ॥ ३,१३.२५ ॥
{माक्षिक:: सत्त्वम्:: पातन}
स्नुह्यर्कपयसा स्तन्यैर्माक्षिकं मर्दयेद्दिनम्  ।
कंकुष्ठं टंकणं चैव प्रतिपादांशमिश्रितम्  ॥ ३,१३.२६ ॥
मूकमूषागतं ध्मातं सत्त्वं मणिनिभं भवेत् ॥ ३,१३.२७ ॥
{माक्षिक:: सत्त्व:: पातन}
कदलीकंदतुलसीजंबीराणां द्रवैः क्रमात् ।
भावयेन्माक्षिकं श्लक्ष्णं प्रतिद्रावेण सप्तधा  ।
रुद्ध्वा ध्माते पतेत्सत्त्वं शुकसंनिभं शुभम्  ॥ ३,१३.२८ ॥
{माक्षिक:: सत्त्व:: पातन}
मूत्रवर्गाम्लवर्गैश्च द्विसप्ताहं विभावयेत् ।
माक्षिकं तीव्रघर्मेण दिनैरम्लैश्च मर्दयेत् ॥ ३,१३.२९ ॥
मित्रपञ्चकसंयुक्तैर्वटी कृत्वा धमेद्दृढम्  ।
व्योमवद्वंकनालेन सत्त्वं शुल्बनिभं भवेत् ॥ ३,१३.३० ॥
{माक्षिक:: सत्त्व:: पातन}
स्तन्यैः कङ्कुष्ठकैश्चैव कदलीतोयसंयुतैः  ।
मित्रपंचकसंयुक्तैर्माक्षिकं दिनसप्तकम्  ॥ ३,१३.३१ ॥
भावितं मर्दयेद्यामं दिनं वातारितैलकैः  ।
मृद्वग्निना पचेद्यामं यावद्भवति गोलकम्  ।
सत्त्वं किंशुकपुष्पाभं व्योमवद्धमनाद्भवेत् ॥ ३,१३.३२ ॥
{विमल:: सत्त्व:: पातन}
विमलानां च शुद्धानां सम्यक्स्यात्ताप्यवद्विधिः  ॥ ३,१३.३३ ॥
{माक्षिक:: सत्त्व:: धौतसत्त्व}
सुशुद्धं माक्षिकं चूर्णं मर्द्यमम्लेन केनचित् ।
क्षालयेदारनालैस्तु ह्यधस्थं स्वर्णचूर्णवत् ॥ ३,१३.३४ ॥
जायते तत्समुद्धृत्य धौतसत्त्वमिदं भवेत् ।
योजयेद्वापने चैव बीजानां यत्र यत्र वै  ॥ ३,१३.३५ ॥
{माक्षिक:: सत्त्व:: पातन}
माक्षिकं पञ्चमित्राक्तं सप्ताहान्ते वटीकृतम्  ।
पूर्ववद्धमनेनैव सत्त्वं लाक्षानिभं भवेत् ॥ ३,१३.३६ ॥
{मनःशिला:: सत्त्व:: पातन}
अगस्त्यशिग्रुजैस्तोयैस्त्र्यहं भाव्या मनःशिला  ।
तालकौषधयोगेन सत्त्वं हेमनिभं भवेत् ।
{मनःशिला:: सत्त्व:: पातन}
गोमूत्रैर्मातुलुङ्गाम्लैर्दिनं भाव्या मनःशिला  ।
तां रक्तपीतपुष्पाणां रसैः पित्तैश्च भावयेत् ॥ ३,१३.३७ ॥
दिनान्ते मर्दयेद्यामं मित्रपंचकसंयुतम्  ।
गुटिकां काचकूप्यन्तः क्षिप्त्वा तां काचकूपिकाम्  ।
सर्वतोऽङ्गुलमानेन वस्त्रमृत्तिकया लिम्पेत् ॥ ३,१३.३८ ॥
शुष्कां तां वालुकायंत्रे शनैर्मृद्वग्निना पचेत् ।
शुष्के द्रवे निरुध्याथ सम्यक्मृल्लवणैर्मुखम्  ॥ ३,१३.३९ ॥
चण्डाग्निना पचेत्तावद्यावद्द्वादशयामकम्  ।
स्वांगशीतं समुद्धृत्य भित्त्वा कूपीं समाहरेत् ॥ ३,१३.४० ॥
ऊर्ध्वलग्नं शिलासत्त्वं बालार्ककिरणोपमम्  ॥ ३,१३.४१ ॥
{हरिताल:: सत्त्व:: पातन}
भागाः षोडश तालस्य विषं पारदटंकणम्  ।
श्वेताभ्रबंगयोश्चूर्णं प्रतिभागं विमिश्रयेत् ॥ ३,१३.४२ ॥
सर्वं स्नुह्यर्कपयसा मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ।
शिलावद्ग्राहयेत्सत्त्वं तालकात्स्फटिकोपमम्  ॥ ३,१३.४३ ॥
{हरिताल:: सत्त्व:: पातन}
स्नुक्क्षीरकटुतुम्ब्युत्थैस्तालं भाव्यं द्विसप्तधा  ॥ ३,१३.४४ ॥
तिलसर्षपशिग्रूणि लवणं मित्रपंचकम्  ।
एभिस्तुल्यं पूर्वतालं दिनमेकं विमर्दयेत् ॥ ३,१३.४५ ॥
छिद्रमूषागतं ध्मातं भूधरे सत्त्वमाहरेत् ॥ ३,१३.४६ ॥
{हरिताल:: सत्त्व:: पातन}
लाक्षा राजी गुडं शिग्रुष्टंकणं लवणं तिलाः  ।
एभिस्तुल्यं शुद्धतालं मर्दयेद्रविदुग्धकैः  ॥ ३,१३.४७ ॥
दिनं वा वज्रिणीदुग्धैः कुष्माण्डस्य द्रवैस्तथा  ।
तेन कल्केन लिप्तांतश्छिद्रमूषां निरोधयेत् ॥ ३,१३.४८ ॥
पुटाद्वा धमनाद्ग्राह्यं सत्त्वं पातालयन्त्रके  ॥ ३,१३.४९ ॥
{हरिताल:: सत्त्व:: पातन}
तालकादष्टमांशेन देयं सूतं च टंकणम्  ।
कुष्माण्डस्य रसैः स्नुह्याः क्षीरैर्मर्द्यं दिनत्रयम्  ।
तद्गोलं छिद्रमूषांतर्ग्राह्यं सत्त्वं च पूर्ववत् ॥ ३,१३.५० ॥
{तुत्थ:: सत्त्व:: पातन}
लाक्षाभया च भूनागं गृहधूमं जटाकणा  ।
निशाटंकणमध्वाज्यान्येभिस्तुल्यं च तुत्थकम्  ॥ ३,१३.५१ ॥
सर्वं मर्द्यमजाक्षीरैरन्धमूषागतं धमेत् ।
सत्त्वं किंशुकपुष्पाभं जायते नात्र संशयः  ॥ ३,१३.५२ ॥
{तुत्थ:: सत्त्व:: पातन}
हरिद्रासूरणाङ्कोल्लं तण्डुली गंधकं गुडम्  ।
मध्वाज्यटंकणं तुल्यं तुत्थमेभिः समं भवेत् ॥ ३,१३.५३ ॥
स्तन्येन मर्दयेत्सर्वं छिद्रमूषां विलेपयेत् ।
रुद्ध्वा पातालयंत्रेण ध्माते सत्त्वं विमुञ्चति  ॥ ३,१३.५४ ॥
{तुत्थ:: सत्त्व:: पातन}
तुत्थस्य टंकणं पादं चूर्णयेन्मधुसर्पिषा  ।
तुत्थेन मिश्रितं ध्मातं कोष्ठीयन्त्रे दृढाग्निना  ।
धामिते मुञ्चते सत्त्वं कीरतुण्डसमप्रभम्  ॥ ३,१३.५५ ॥
{वरनागसत्त्व}
सौवीरं तीक्ष्णचूर्णं च मूषायामन्धयेत्समम्  ।
हठाद्ध्माते भवेत्सत्त्वं वरनागं तदुच्यते  ॥ ३,१३.५६ ॥
{रसक:: सत्त्व:: पातन}
क्षाराम्लं स्नेहपित्तैश्च क्रमाद्भाव्यं दिनं दिनम्  ।
पुष्पाणां रक्तपीतानां रसैर्भाव्यं दिनद्वयम्  ॥ ३,१३.५७ ॥
रसकं चूर्णयेत्पश्चादूर्णा लाक्षा निशाभया  ।
टंकणं शिग्रुधूमं च भूनागं सप्तमं भवेत् ॥ ३,१३.५८ ॥
एभिः समं तु तच्चूर्णमजाक्षीरेण मर्दयेत् ।
याममेतेन कल्केन लेप्या वार्ताकमूषिका  ॥ ३,१३.५९ ॥
शुष्का चार्धमुखाङ्गारैर्ध्माते सत्त्वं समाहरेत् ॥ ३,१३.६० ॥
{रसक:: सत्त्व:: पातन}
रसकस्यैकभागं तु त्रिफलामित्रपंचकम्  ।
रजनीगृहधूमं च दशानामेकभागकम्  ॥ ३,१३.६१ ॥
अजाक्षीरैर्दिनं मर्द्यमथवाम्लेन केनचित् ।
पूर्ववद्ग्राहयेत्सत्त्वं रसकात्कुटिलप्रभम्  ॥ ३,१३.६२ ॥
{वैक्रान्त:: सत्त्व:: पातन}
वन्ध्याचूर्णं च वैक्रांतं छायाया मर्दयेत्समम्  ।
अजामूत्रैर्दिनैकं तु सत्त्वं रजतवद्भवेत् ॥ ३,१३.६३ ॥
{वैक्रान्त:: सत्त्व:: पातन}
मोक्षमोरटपालाशक्षारं गोमूत्रगालितम्  ।
गृहीतमातपे शुष्कं वज्रकन्दं च टंकणम्  ॥ ३,१३.६४ ॥
लाक्षा शिखिशिखातुल्यं वैक्रांतं सर्वतुल्यकम्  ।
मेषशृंगीद्रवैर्मर्द्यमेतत्सर्वं दिनावधि  ॥ ३,१३.६५ ॥
पिण्डितं मूकमूषांतः कृत्वा धाम्यं हठाग्निना  ।
तत्रैव मुञ्चते सत्त्वं वैक्रांतं रसबन्धकम्  ॥ ३,१३.६६ ॥
{वैक्रान्त:: सत्त्व:: पातन}
वैक्रांतानां पलैकं तु कर्षैकं टंकणस्य च  ।
रविक्षीरैर्दिनं भाव्यमथ शिग्रुद्रवैर्दिनम्  ॥ ३,१३.६७ ॥
गुंजापिण्याकवह्नीनां प्रतिकर्षं नियोजयेत् ।
एतेन गुलिकां कृत्वा कोष्ठीयन्त्रे धमेद्दृढम्  ॥ ३,१३.६८ ॥
शंखकुन्देन्दुसंकाशं सत्त्वं वैक्रांतजं भवेत् ॥ ३,१३.६९ ॥
{वैक्रान्त:: सत्त्व:: पातन}
वैक्रांतं वज्रकंदं च समं स्नुक्पयसा समम्  ।
महिषीनवनीतं च सक्षौद्रं मर्दयेद्दिनम्  ।
पूर्ववद्धमनात्सत्त्वमिंद्रगोपनिभं भवेत् ॥ ३,१३.७० ॥
{गैरिक:: सत्त्व:: पातन}
गैरिकं रक्तवर्गेण पीतवर्गेण भावितम्  ।
सप्ताहं मर्दयेद्यामं मित्रपंचकसंयुतम्  ।
तद्वटी कोष्ठिकायंत्रे सत्त्वं मुञ्चति निर्मलम्  ॥ ३,१३.७१ ॥
{सौराष्ट्री:: सत्त्व:: पातन}
सिता सिता च सौराष्ट्री गोपित्तैर्भावयेत्तु ताम्  ।
शतवारं प्रयत्नेन मित्रपंचकसंयुतम्  ।
धमनान्मुञ्चते सत्त्वं क्रामकं कोष्ठियंत्रके  ॥ ३,१३.७२ ॥
{सस्यक:: सत्त्व:: पातन}
सस्यकं चूर्णितं भाव्यं दिनं शशकरक्तकैः  ।
स्त्रीमूत्रैर्वाथ गोमूत्रैस्तत्पादांशां निशां क्षिपेत् ।
मर्द्यं करंजतैलेन यामैकं गोलकं च तत् ॥ ३,१३.७३ ॥
अंधमूषागतं धाम्यं घटिकार्धं दृढाग्निना  ।
इंद्रगोपकसंकाशं सत्त्वं मुञ्चति शोभनम्  ॥ ३,१३.७४ ॥
{कासीस:: सत्त्व:: पातन}
चतुर्विधं तु कासीसं रक्तं पीतं सितासितम्  ।
मर्दयेत्पित्तवर्गेण तिक्तकोशातकीद्रवैः  ॥ ३,१३.७५ ॥
कासमर्दद्रवैश्चैव मित्रपंचकसंयुतैः  ।
तद्वटीः कोष्ठिकायंत्रे ध्माते सत्त्वं विमुञ्चति  ॥ ३,१३.७६ ॥
{राजावर्त:: सत्त्व:: पातन}
राजावर्तमयः पात्रे पाचयेन्माहिषैर्घृतैः  ।
पयोभिश्च दिनं पच्यान्मित्रपंचकसंयुतम्  ॥ ३,१३.७७ ॥
रजन्याः पञ्चगव्येन पिण्डीबद्धं तु कारयेत् ।
खदिरांगारसंयोगात्कोष्ठ्यां सत्त्वं विमुञ्चति  ॥ ३,१३.७८ ॥
{स्रोतोञ्जन:: परीक्षा}
वल्मीकशिखराकारं भङ्गे नीलोत्पलद्युति  ।
घर्षणे गैरिकच्छायं स्रोतोंजनमिदं भवेत् ॥ ३,१३.७९ ॥
{स्रोतोञ्जन:: सत्त्व:: पातन}
राजावर्तकवत्सत्त्वं ग्राह्यं स्रोतोंजनादपि  ॥ ३,१३.८० ॥
{द्वन्द्वम्. ओf व्योमसत्त्व अन्द्मिनेरल्स्}
व्योमसत्त्वस्य चूर्णं तु यत्किंचिद्धातुचूर्णकम्  ।
द्वन्द्वमेलापलिप्तायां मूषायां तद्द्वयं समम्  ॥ ३,१३.८१ ॥
ध्मातव्यमरिवर्गेण क्षिप्ते मिलति तत्क्षणम्  ॥ ३,१३.८२ ॥
{सत्त्व:: मेलापन}
विषं टङ्कणगुंजाश्च खुरं शृङ्गं च भेषजम्  ।
मण्डूकवसया पिष्ट्वा मूषालेपं तु कारयेत् ॥ ३,१३.८३ ॥
तस्यां मिलति सत्त्वानि चूर्णानि विविधानि च  ।
{द्वन्द्वमेल्.:: लेप fओर्ँ}
त्रिक्षारं धातकीपुष्पं गुग्गुलुं च समं समम्  ।
स्त्रीस्तन्यैः पेषितो लेपो द्वंद्वमेलापने हितः  ॥ ३,१३.८४ ॥
{सर्वसत्त्वमेलापन (२)}
वर्षाभूः कदलीकंदः काकमाची पुनर्नवा  ।
गुंजा नरकपालं च टंकणं पेषयेत्समम्  ।
अनेन पूर्ववल्लेपाद्धेमाभ्रं मिलति क्षणात् ॥ ३,१३.८५ ॥
{मेलापन:: मेतल्स्, सत्त्व अनोर्महारसस्}
तारं च व्योमसत्त्वं च अनेनैव तु मेलयेत् ।
लाङ्गली चमरीकेशान्कुशकार्पासयोः फलम्  ॥ ३,१३.८६ ॥
भूलतामिंद्रगोपं च पाषाणभेदिका समम्  ।
नारीस्तन्येन संपेष्य मूषालेपं तु कारयेत् ॥ ३,१३.८७ ॥
सर्वलोहानि सत्त्वानि तथा चैव महारसाः  ।
मिलन्ति नात्र संदेहस्तीव्रध्मानानलेन तु  ॥ ३,१३.८८ ॥
{द्वन्द्वमेलापक}
विषं छुछुन्दरीमांसं टंकणं समपेषितम्  ।
मूषालेपमनेनैव कृत्वा तत्र विनिक्षिपेत् ।
यत्किंचिद्द्वंद्वयोगं तु धमनेन मिलत्यलम्  ॥ ३,१३.८९ ॥
{द्वन्द्वमेलापक}
कङ्गुणीतैलसम्पिष्टमपामार्गस्य भस्मकम्  ।
तेन प्रलिप्तायां द्वंद्वं क्षिप्त्वा धमेद्धठात् ।
मिलत्येव न संदेहस्तत्तन्मारकवापनात् ॥ ३,१३.९० ॥
{अभ्र:: प्रोदुच्तिओनोf अभ्र-मेतल्-चोम्पोउन्द्स्}
हेमाभ्रं नागताप्याभ्रं शुल्बाभ्रं गंधकेन च  ।
सिन्धूत्थहिंगुलाभ्यां तु तीक्ष्णाभ्रं धमनाद्दृढम्  ॥ ३,१३.९१ ॥
नागाभ्रं शिलया युक्तं वङ्गाभ्रं तालकेन च  ।
ताराभ्रं बंगतालाभ्यां तालवत्सर्वसत्त्वकम्  ॥ ३,१३.९२ ॥
{अभ्र:: वङ्गाभ्र}
मिलत्येव न संदेहः पूर्वमूषागतं क्षणात् ।
श्वेताभ्रकस्य सत्त्वं तु वङ्गचूर्णं समं समम्  ॥ ३,१३.९३ ॥
कदलीकंदतोयेन मर्दयेट्टंकणैः सह  ।
अंधमूषागतं ध्मातं वङ्गाभ्रं मिलति क्षणात् ॥ ३,१३.९४ ॥
{अभ्र:: वङ्गाभ्र}
गुंजा नरकपालं च टंकणं वनशिग्रुकम्  ।
स्त्रीस्तन्येन समं पिष्ट्वा मूषालेपं तु कारयेत् ॥ ३,१३.९५ ॥
बंगं श्वेताभ्रसत्त्वं च चूर्णितं तत्र निक्षिपेत् ।
रुद्ध्वा ध्माते मिलत्येव तारकर्मणि जारयेत् ॥ ३,१३.९६ ॥
{अभ्र:: वङ्गाभ्र}
अभ्रसत्त्वं विचूर्ण्यादौ तत्पादांशं तु टंकणम्  ।
पारदं टंकणांशं च काकमाचीद्रवैर्दिनम्  ॥ ३,१३.९७ ॥
पिष्ट्वा तद्गोलकं पेष्यमभ्रांशैर्वङ्गपत्रकैः  ।
पूर्वमूषागतं ध्मातं वङ्गाभ्रं मिलति क्षणात् ॥ ३,१३.९८ ॥
{अभिषेक (१)}
सम्यगावर्तितं नागं पलैकं कांजिके क्षिपेत् ।
पलानां शतमात्रे तु शतवारं द्रुतं द्रुतम्  ॥ ३,१३.९९ ॥
अनेन कांजिकेनैव शतवारं विभावयेत् ।
यत्किंचिच्चारणावस्तु ततस्तं जारयेद्रसे  ।
अभिषेको ह्ययं ख्यातः कथ्यते तु मतान्तरम्  ॥ ३,१३.१०० ॥
{अभिषेक (२)}
त्रिक्षारं पंचलवणं काङ्क्षीकासीसगंधकम्  ।
माहिषं कांजिकैर्युक्तं ताम्रपात्रे दिनत्रयम्  ॥ ३,१३.१०१ ॥
स्थितं घर्मे पुनस्तस्मिन् द्रुतं नागं विनिक्षिपेत् ।
तारकर्मणि बंगं वा शतवाराणि सेचयेत् ॥ ३,१३.१०२ ॥
तद्द्रवं ताम्रपात्रस्थमभिषेकं विदुर्बुधाः  ।
अनेन चारणावस्तु शतवाराणि भावयेत् ॥ ३,१३.१०३ ॥
{सारणायां संकेतः}
द्वंद्वितं व्योमसत्त्वं च बीजानि विविधानि च  ।
द्वंद्वितं वज्रबीजं च भावितं सारयेत्सदा  ॥ ३,१३.१०४ ॥
स्वर्णादि लोहमखिलं कृतशुद्धचूर्णं योज्यं पृथग्गगनसत्त्ववरे समांशम्  ।
तद्द्वंद्वितं चरति सूतवरोऽभिषिक्तं विप्रो यथा मधुरपायसमाज्ययुक्तम्  ॥ ३,१३.१०५ ॥


 ३, १४
सूतेन सत्त्वरचितेन च जारितेन पक्वाख्यबीजगुणसंख्यसुसारितेन  ।
विज्ञाय यस्तु मतिमान् स तु वार्तिकेन्द्रश्चंद्रार्कवेधविधिना कनकं करोति  ॥ ३,१४.१ ॥
{मेर्चुर्य्:: चारण}
स्वर्णे नागं समावर्त्य माषमात्रं तु घर्षयेत् ।
तप्तखल्वे ततस्तस्मिन्पलमेकं रसं क्षिपेत् ॥ ३,१४.२ ॥
सिद्धमूलीद्रवं दत्त्वा मर्दयेत्कांजिकैर्दिनम्  ।
घर्मे वा तप्तखल्वे वा ततो ग्रासं तु दापयेत् ॥ ३,१४.३ ॥
चतुःषष्ट्यंशकं पूर्वं द्वंद्वं सत्त्वं विभावितम्  ।
दत्त्वा मर्द्यं दिनैकं तु चारणायंत्रके क्षिपेत् ॥ ३,१४.४ ॥
सजम्बीरैर्दिनं घर्मे धारितं चरति ध्रुवम्  ॥ ३,१४.५ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण}
जारणं त्रिक्षारं पंचलवणमम्लवर्गे स्नुहीपयः  ।
गोमूत्रैर्लोलयेत्सर्वं तेन वस्त्रं घनं लिपेत् ॥ ३,१४.६ ॥
तन्मध्ये जारितं सूतं बद्ध्वा भूर्जेन वेष्टयेत् ।
सिद्धमूल्यम्लसंयुक्तं दोलायंत्रे त्र्यहं पचेत् ॥ ३,१४.७ ॥
उद्धृत्योष्णारनालेन क्षालयेल्लोहपात्रके  ।
वस्त्रपूतं ततः कृत्वा सोष्णपात्रे विमर्दयेत् ॥ ३,१४.८ ॥
हस्तेनैव भवेद्यावत्सुधौतं पारदं पुनः  ।
चतुर्गुणेन वस्त्रेण क्षालयेन्निर्मलो भवेत् ॥ ३,१४.९ ॥
अजीर्णे च पुनर्मर्द्यमम्लं दत्त्वा दिनावधि  ।
दोलायां स्वेदयेत्तद्वद्भवेज्जीर्णं न संशयः  ॥ ३,१४.१० ॥
{मेर्चुर्य्:: प्रेपरतिओन् fओर्ग्रासन}
इष्टिका गुडदग्धोर्णा गृहधूमं च सर्जिका  ।
सैंधवेन युतं सर्वं षोडशांशं रसस्य तु  ॥ ३,१४.११ ॥
दत्त्वा ततोऽम्लवर्गेण घर्मे मर्द्यं दिनावधि  ।
इष्टिकादम्लवर्गेण दोलायंत्रे दिनं पचेत् ।
जीर्णे जीर्णे त्विदं कुर्याद्ग्रासग्राही भवेद्रसः  ॥ ३,१४.१२ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण ओf बीजस्}
द्वात्रिंशांशं ततो ग्रासं दत्त्वा चार्यं च जारयेत् ।
पूर्ववत्स्वेदनान्तं च कृत्वा ग्रासं तृतीयकम्  ॥ ३,१४.१३ ॥
षोडशांशं प्रदातव्यं तज्जीर्णे चाष्टमांशकम्  ।
जारयेत्पूर्वयोगेन ह्येवं ग्रासचतुष्टयम्  ॥ ३,१४.१४ ॥
ततः कच्छपयन्त्रेण जारयेत्तन्निगद्यते  ।
ऊर्ध्वाधश्चाष्टमांशेन ग्रासे ग्रासे बिडं क्षिपेत् ॥ ३,१४.१५ ॥
चतुर्थांशं ततो ग्रासं ग्रासं देयं समं पुनः  ।
जीर्णे जीर्णे समं देयमेवं जार्यं च षड्गुणम्  ॥ ३,१४.१६ ॥
रागाणां ग्रहणार्थं च ग्रासे ग्रासे तु पूर्ववत् ।
इत्येवं द्वंद्वयोगानां सत्त्वानां च विशेषतः  ॥ ३,१४.१७ ॥
स्वर्णादिसर्वलोहानां बीजानां जारणाहितम्  ।
कर्तव्यं वक्ष्यते तत्र मात्रायुक्तिश्च पूर्ववत् ॥ ३,१४.१८ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण ओf द्वन्द्वस्}
अभावे व्योमसत्त्वस्य कान्तपाषाणसत्त्वकम्  ।
तीक्ष्णपाषाणसत्त्वं वा द्वंद्वितं व्योमसत्त्ववत् ॥ ३,१४.१९ ॥
जारयेत्पूर्वयोगेन सर्वेषां स्यात्फलं समम्  ।
इत्येवं षड्गुणं द्वंद्वं यत्किंचिज्जारयेद्रसे  ॥ ३,१४.२० ॥
{सिद्धबीज:: प्रेपरतिओन्}
जारितं सिद्धबीजेन सारयेत्तन्निगद्यते  ।
ताप्यसत्त्वं घोषताम्रं शुद्धहेम समं समम्  ॥ ३,१४.२१ ॥
आवर्त्य द्वंद्वलिप्तायां मूषायामन्धितं पुनः  ।
समुद्धृत्य पुनर्धाम्यं मूषायां प्रकटं धमेत् ॥ ३,१४.२२ ॥
माक्षिकाद्धौतसत्त्वं च स्तोकं स्तोकं विनिक्षिपेत् ।
स्वर्णशेषं भवेद्यावत्तावत्पाच्यं च तत्पुनः  ॥ ३,१४.२३ ॥
पूर्ववच्च धमेत्तावद्यावत्स्वर्णावशेषितम्  ।
ताप्यसत्त्वेन ताम्रेण द्वंद्वमेवं पुनः पुनः  ॥ ३,१४.२४ ॥
षड्वारं धमनेनैव ग्राह्यं स्वर्णावशेषितम्  ।
सिद्धबीजमिदं ख्यातं दाडिमीपुष्पवद्भवेत् ॥ ३,१४.२५ ॥
अनेन सिद्धबीजेन पूर्ववत्सारणात्रयम्  ।
कृत्वाथ जारयेत्तद्वज्जीर्णे बद्ध्वा मुखं तथा  ॥ ३,१४.२६ ॥
बन्धनं शोधनं चैव क्रामणं चैव पूर्ववत् ।
चंद्रार्के द्राविते योज्यं सहस्रांशेन कांचनम्  ॥ ३,१४.२७ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण ओf सुल्fउर्}
अथातः शुद्धसूतस्य जारणे पूर्वभावितम्  ।
अथ शुद्धस्य सत्त्वस्य जारयेत्पूर्वभाषितम्  ।
गंधकं तु तुलायन्त्रे पश्चात्सर्वं ग्रसत्यलम्  ॥ ३,१४.२८ ॥
मुखनालान्विता ऊर्ध्ववक्त्रा स्याद्द्वादशाङ्गुला  ।
दृढा लोहमयी कुर्यादनया सदृशी परा  ॥ ३,१४.२९ ॥
एकस्यां निक्षिपेत्सूतमन्यस्यां गंधकं समम्  ।
एकस्या मुखमध्ये तु ह्यपरस्या मुखं क्षिपेत् ॥ ३,१४.३० ॥
लिप्त्वा मृल्लवणैः संधिं गंधकाधः पुटं लघु  ।
रसस्याधो जलं स्थाप्यं गंधधूमं पिबत्यलम्  ॥ ३,१४.३१ ॥
जीर्णे गंधे समुद्घाट्य तुल्यं गंधं च दापयेत् ।
इत्येवं षोडशगुणं गंधं जार्यं पुनः पुनः  ॥ ३,१४.३२ ॥
जारितः सूतराजोऽयं वासनामुखितो भवेत् ॥ ३,१४.३३ ॥
{मेर्चुर्य्:: वासनामुखित:: ?}
व्योमसत्त्वं ताप्यसत्त्वं शुल्बं शुद्धं समं समम्  ।
आवर्त्य द्वंद्वलिप्तायां मूषायामथ चूर्णयेत् ॥ ३,१४.३४ ॥
भावयेदभिषेकेण पूर्ववत्शतवारकम्  ।
पूर्ववच्चारयेदेतद्वासनामुखिते रसे  ॥ ३,१४.३५ ॥
तद्वज्जार्यं प्रयत्नेन यावद्भवति षड्गुणम्  ।
तत्सूते सारितं जार्यं सिद्धबीजं तु पूर्ववत् ॥ ३,१४.३६ ॥
मुखं च बंधनं कृत्वा वेधायान्तं प्रदापयेत् ।
क्रामणेन समायुक्तं चंद्रार्कं कांचनं भवेत् ।
सहस्रांशेन तत्सत्यं रसोऽयं कामरूपकः  ॥ ३,१४.३७ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
पूर्ववत्शुद्धसूतस्य पूर्वसंस्कृतगंधकम्  ।
जारयेत्षड्गुणं सम्यक्तुलायंत्रेण पूर्ववत् ॥ ३,१४.३८ ॥
तिक्तकोशातकीद्रावं लांगलीद्रावसंयुतम्  ।
दापयेत्पूर्वसूतस्य खल्वे मर्द्यं दिनावधि  ॥ ३,१४.३९ ॥
पादांशं पक्वबीजं च चारयित्वाथ जारयेत् ।
पूर्ववद्बिडयोगेन एवं जार्यं समक्रमात् ॥ ३,१४.४० ॥
त्रिधाथ पक्वबीजं तु सारयित्वाथ जारयेत् ।
तारे वेधं शतांशेन दापयेत्काञ्चनं भवेत् ॥ ३,१४.४१ ॥
{शतांशविधि; प्रोदुच्तिओनोf गोल्द्}
तारं स्यादष्टानवतिभागाः स्वर्णस्य भागकम्  ।
भागैकं वेधकं सूतं संख्येयं शतवेधके  ॥ ३,१४.४२ ॥
{गोल्द्:: प्रोदुच्तिओन्}
रसकस्य तु यत्सत्त्वं चूर्णितं वाभिषेकितम्  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन रसे चार्यं च जारयेत् ॥ ३,१४.४३ ॥
यावदष्टगुणं पश्चात्समं कृष्णाभ्रसत्त्वकम्  ।
चार्यं जार्यं क्रमेणैव पक्वबीजं चतुर्गुणम्  ॥ ३,१४.४४ ॥
जारयेच्च पुनः सूते कच्छपाख्ये विडान्विते  ।
रागग्रहणपर्यन्तं कृत्वा प्रक्षाल्य तं रसम्  ॥ ३,१४.४५ ॥
उन्मत्तमुनिपत्राणि रजनी काकमाचिका  ।
धान्याम्लैः पेषयेत्तुल्यं तद्द्रवैर्मर्दयेद्रसम्  ॥ ३,१४.४६ ॥
सप्ताहं तप्तखल्वे तु कच्छपे तु दिनं पचेत् ।
ततो दिव्यौषधैरेव मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ॥ ३,१४.४७ ॥
तं रुद्ध्वा वज्रमूषायां त्रिदिनं तुषवह्निना  ।
स्वेदितं च पुनर्मर्द्यं तद्वद्रुद्ध्वा धमेद्दृढम्  ॥ ३,१४.४८ ॥
कुक्कुटाण्डनिभं बद्धं जायते चूर्णयेत्पुनः  ।
ब्रह्मपुष्पद्रवमर्द्यं दिनैकं चान्धयेत्पुनः  ॥ ३,१४.४९ ॥
पचेद्गजपुटेऽप्येवं देयं पुटचतुष्टयम्  ।
वृश्चिकाल्या द्रवैरेवं तद्वत्पुटचतुष्टयम्  ॥ ३,१४.५० ॥
कुंकुमसुरसेनैव तद्वत्पुटचतुष्टयम्  ।
मातुलुङ्गरसेनैकं पुटं दत्त्वा समाहरेत् ॥ ३,१४.५१ ॥
सहस्रांशेन तेनैव तं शुल्बं तु वेधयेत् ।
शुद्धं वा द्रावितं नागं वेधं स्यात्क्रामणेन वै  ।
तत्सर्वं जायते स्वर्णं देवाभरणमुत्तमम्  ॥ ३,१४.५२ ॥
{बीज:: ओf गोल्द्}
स्वर्णार्कं तीक्ष्णनागं च सम्यक्सस्याभ्रकस्य च  ।
वैक्रांतस्य च सत्त्वं च चूर्णं कुर्यात्समं समम्  ॥ ३,१४.५३ ॥
द्वन्द्वमेलापलिप्तायां मूषायामन्धितं धमेत् ।
समुद्धृत्य तु तत्खोटं मूषायां प्रकटं धमेत् ॥ ३,१४.५४ ॥
वापो माक्षिकचूर्णेन दत्ते देयः शनैः शनैः  ।
यावत्स्वर्णावशेषं स्यादर्कायां दापयेत्पुनः  ॥ ३,१४.५५ ॥
पूर्ववत्क्रमयोगेन धमेत्स्वर्णावशेषितम्  ।
इत्येवं च पुनः कुर्याज्जायते स्वर्णबीजकम्  ॥ ३,१४.५६ ॥
{बीज:: fरों गोल्द्}
अभ्रसत्त्वायसं ताम्रं चूर्णं कृत्वा समं समम्  ।
शुद्धताप्यस्य चूर्णं च ताम्रस्य द्विगुणं भवेत् ॥ ३,१४.५७ ॥
मूषायां द्वंद्वलिप्तायां रुद्ध्वा तीव्राग्निना धमेत् ।
तत्खोटं सूक्ष्मचूर्णं च रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,१४.५८ ॥
एवं पञ्चपुटैः पक्वं द्रुते स्वर्णे च वाहयेत् ।
धमेत्प्रकटमूषायां यावद्दशगुणं शनैः  ॥ ३,१४.५९ ॥
ताप्यचूर्णं प्रदातव्यं किंचित्किंचित्तु वापयेत् ।
स्वर्णशेषं समुद्धृत्य स्यादिदं स्वर्णबीजकम्  ॥ ३,१४.६० ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
स्वर्णबीजं समं सूते जारयेदभ्रसत्त्ववत् ।
ततस्तेन शतांशेन मधुनाक्तेन लेपयेत् ॥ ३,१४.६१ ॥
समं चंद्रार्कपत्राणि वेष्टयेच्चार्कपत्रकैः  ।
दोलायंत्रे सारनाले दशाहं पाचयेच्छनैः  ॥ ३,१४.६२ ॥
उद्धृत्यावर्तयेत्तानि दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,१४.६३ ॥
{बीज:: fरों गोल्द्}
मृततीक्ष्णार्कभागं च ताप्यचूर्णं समम्  ।
एतद्वाह्यं द्रुते स्वर्णे यावद्दशगुणं शनैः  ।
स्वर्णशेषं समादाय स्यादिदं स्वर्णबीजकम्  ॥ ३,१४.६४ ॥
{बीज:: fरों गोल्द्}
तीक्ष्णं कांतं मृतं चैव शुल्वं तारं समं समम्  ।
मूषायां द्वंद्वलिप्तायां रुद्ध्वा तीव्राग्निना धमेत् ॥ ३,१४.६५ ॥
तत्खोटं द्राविते स्वर्णे वाह्यं दशगुणैः शनैः  ।
पूर्ववत्ताप्यचूर्णेन स्वर्णबीजमिदं परम्  ॥ ३,१४.६६ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
यथेष्टं स्वर्णबीजैकं पादांशं जारयेद्रसे  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन सत्त्वबीजेन सारयेत् ॥ ३,१४.६७ ॥
सारिते जारयेत्तद्वदनुसार्येण जारयेत् ।
प्रतिसार्य ततो जार्यं मुखं बद्ध्वा च बन्धयेत् ॥ ३,१४.६८ ॥
पञ्चांशं दशयोगेन तारे वेधं प्रदापयेत् ।
क्रामणेन समायुक्तं दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,१४.६९ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
नागं रसकसत्त्वं च ताम्रं भागं क्रमोत्तरम्  ।
ध्मापितं वाहयेत्स्वर्णे षड्गुणं वापयेच्छनैः  ॥ ३,१४.७० ॥
स्वर्णशेषं तु तज्जार्यं समांशं पारदे क्रमात् ।
यथापूर्वं मारणादिबंधनान्तं च कारयेत् ॥ ३,१४.७१ ॥
अनेन षष्टिभागेन पूर्ववत्कांचनं भवेत् ॥ ३,१४.७२ ॥
{चन्द्रार्क => स्वर्ण}
ताप्येन मारयेच्छुल्बं यथागंधेन मारितम्  ।
तत्ताम्रं वाहयेन्नागे मूषामध्ये धमन् धमन्  ॥ ३,१४.७३ ॥
शनैः शतगुणं यावत्ताप्यचूर्णं क्षिपन्क्षिपन्  ।
तत्ताम्रं वाहयेत्स्वर्णे द्वात्रिंशद्गुणितं क्रमात् ॥ ३,१४.७४ ॥
स्वर्णशेषं तु तद्बीजं समांशं जारयेद्रसे  ।
अनेनैव तु बीजेन सारयेज्जारयेत्पुनः  ॥ ३,१४.७५ ॥
पूर्ववत्क्रमयोगेन बंधनान्तं च कारयेत् ।
क्रामणेन समायुक्तं सहस्रांशेन वेधयेत् ।
चंद्रार्कं जायते स्वर्णं देवाभरणमुत्तमम्  ॥ ३,१४.७६ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
रसकाभ्रकयोः सत्त्वं ताम्रचूर्णं क्रमोत्तरम्  ।
मूषायां द्वंद्वलिप्तायां रुद्ध्वा ध्माते समुद्धरन्  ॥ ३,१४.७७ ॥
तत्खोटांशं ताप्यचूर्णं दत्त्वा चाम्लेन मर्दयेत् ।
रुद्ध्वा लघुपुटे पच्यादेवं पञ्चपुटैः पचेत् ॥ ३,१४.७८ ॥
तच्चूर्णं वाहयेत्स्वर्णे धाम्यमाने शनैः शनैः  ।
सहस्रगुणितं यावत्तद्बीजं जारयेद्रसे  ॥ ३,१४.७९ ॥
यावच्छतगुणं यत्नादनेनैव तु सारयेत् ।
जारणं सारणं चैव बंधनान्तं च पूर्ववत् ॥ ३,१४.८० ॥
कृत्वाथ लक्षभागेन तारं भवति कांचनम्  ॥ ३,१४.८१ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
अभ्रसत्त्वं रविं नागं क्रमवृद्ध्या विचूर्णयेत् ।
मूषायां द्वंद्वलिप्तायां रुद्ध्वा तीव्राग्निना धमेत् ॥ ३,१४.८२ ॥
तत्समं ताप्यचूर्णं तु सर्वमम्लेन मर्दयेत् ।
रुद्ध्वा पञ्चपुटैः पच्यात्तच्चूर्णं वाहयेद्द्रुतम्  ॥ ३,१४.८३ ॥
स्वर्णे शतं यावत्तावत्स्वर्णं च जारयेत् ।
युक्त्या शतगुणं यावत्त्रिधानेनैव सारयेत् ॥ ३,१४.८४ ॥
सारिते जारणं कुर्याद्बंधनान्तं च पूर्ववत् ।
अयुतांशेन तेनैव तारं भवति कांचनम्  ॥ ३,१४.८५ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
अथवा पूर्वचूर्णं तु सहस्रगुणितं द्रुते  ।
स्वर्णे वाह्यं क्रमेणैव तद्बीजं जारयेद्रसे  ॥ ३,१४.८६ ॥
सहस्रगुणितं यावत्त्रिधा तेनैव सारयेत् ।
सारितं जारयेत्पश्चात्पुनः सार्यं च जारयेत् ॥ ३,१४.८७ ॥
सप्तशृङ्खलिकायोगात्सारितं जारयेद्बुधः  ।
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा कोटिवेधी भवेद्रसः  ।
क्रामणेन समायुक्तं चंद्रार्कं कांचनं भवेत् ॥ ३,१४.८८ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
विमला तालकं तीक्ष्णं भागवृद्ध्या विचूर्णयेत् ।
मूषायां द्वंद्वलिप्तायां तत्खोटं सुविचूर्णयेत् ॥ ३,१४.८९ ॥
अम्लैर्मर्द्यं पुटे पच्यादित्येवं पंचधा पुटेत् ।
तारे दशगुणं वाह्यं तालचूर्णं क्षिपन्क्षिपन्  ॥ ३,१४.९० ॥
एतद्बीजं समं सूते जारयेत्पूर्ववत्क्रमात् ।
ततस्तु तारबीजेन सारयेत्सारणात्रयम्  ॥ ३,१४.९१ ॥
तेनैव तु शतांशेन द्रुतं ताम्रं तु वेधयेत् ।
शंखकुंदेन्दुसंकाशं तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,१४.९२ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
मृतबंगं तालसत्त्वं समं चूर्णं प्रकल्पयेत् ।
द्विरष्टगुणितं तारे वाहयेत्तं धमन् धमन्  ॥ ३,१४.९३ ॥
तद्बीजं जारयेत्सूते यावद्दशगुणं क्रमात् ।
ततस्तं तारबीजेन सारयेत्सारणात्रयम्  ॥ ३,१४.९४ ॥
सहस्रांशेन चानेन ताम्रवेधं प्रदापयेत् ।
तत्ताम्रं जायते तारं शंखकुंदेन्दुसन्निभम्  ॥ ३,१४.९५ ॥
{मेर्चुर्य्:: शतवेधिन्}
श्वेताभ्रतालयोः सत्त्वं रसकस्य च सत्त्वकम्  ।
चतुर्थं तारमाक्षीकं समं चूर्णं प्रकल्पयेत् ॥ ३,१४.९६ ॥
चूर्णतुल्यं बंगचूर्णं सर्वमेकत्र तं धमेत् ।
द्वंद्वमेलापलिप्तायां जातं खोटं विचूर्णयेत् ॥ ३,१४.९७ ॥
अम्लपिष्टं पुटे पच्यादित्येवं पंचधा पुटेत् ।
तच्चूर्णं वाहयेत्तारे यावद्दशगुणं धमेत् ॥ ३,१४.९८ ॥
तत्तारं रसराजस्य समं जार्यं क्रमेण वै  ।
पूर्ववच्च त्रिधा सार्यं शतवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१४.९९ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
एवं सत्त्वाभ्रसत्त्वं च चूर्णं द्वंद्वं च पूर्ववत् ।
पादांशं तालकं दत्त्वा अम्लैः पिष्ट्वा निरुध्य च  ॥ ३,१४.१०० ॥
पचेत्पञ्चपुटैरेवं तारे वाह्यं द्विषड्गुणम्  ।
एतद्बीजं समं जार्यं प्रत्येकं दशभागकम्  ॥ ३,१४.१०१ ॥
बंगं श्वेताभ्रसत्त्वं च प्रत्येकं दशभागकम्  ।
ताराख्या विमला तीक्ष्णं प्रत्येकं पञ्चभागिकम्  ॥ ३,१४.१०२ ॥
द्वंद्वमेलापलिप्तायां मूषायां तं धमेद्दृढम्  ।
अम्लपिष्टं पुटे पाच्यं पञ्चवारं पुनः पुनः  ॥ ३,१४.१०३ ॥
तद्वाह्यं तारभागस्य तारचूर्णं क्षिपन् क्षिपन्  ।
तद्बीजं रसराजस्य जार्यं शतगुणं क्रमात् ॥ ३,१४.१०४ ॥
सारयेत्तारबीजेन विधिना सारणात्रयम्  ।
अनेनैवायुतांशेन द्रुतं ताम्रं तु वेधयेत् ।
जायते रजतं दिव्यं शंखकुन्देन्दुसन्निभम्  ॥ ३,१४.१०५ ॥
इत्थं रसे कनकबीजमनन्तयोगैः कृत्वा भिषक्तमखिलं विधिवच्च जार्यम्  ।
तेनैव हेमनिचयं रजतं च कृत्वा दारिद्र्यदाहमखिलेषु जनेषु कुर्यात् ॥ ३,१४.१०६ ॥


 ३, १५
गर्भयोग्यमथ बीजसाधनमनेकयोगतो रञ्जने हितम्  ।
जारितस्य नरपारदस्य वै तत्समस्तमधुना निगद्यते  ॥ ३,१५.१ ॥
{बीज:: प्रेपरतिओन्}
गंधकं माक्षिकं नागं सर्वं तुल्यं विचूर्णयेत् ।
त्रिगुणं वाहयेत्स्वर्णं द्रावितं तु धमन् धमन्  ॥ ३,१५.२ ॥
पूतिबीजमिदं स्थूलं गर्भे द्रवति तत्क्षणात् ॥ ३,१५.३ ॥
{बीज:: प्रेपरतिओन्}
नागं स्वर्णं समं ताप्यं शिलाचूर्णं क्षिपन् क्षिपन्  ।
जीर्णे नागे पुनर्देयमेवं वारत्रयं शनैः  ।
एतद्बीजं द्रवत्येव रसगर्भे तु मर्दनात् ॥ ३,१५.४ ॥
{बीजसाधनम् (३)}
ताप्यसत्त्वं सुवर्णं च धमेत्ताप्यं क्षिपन्क्षिपन्  ।
इत्येवं त्रिगुणं वाह्यं ताप्यसत्त्वं च हाटके  ।
तद्बीजं रसराजस्य गर्भे द्रवति तत्क्षणम्  ॥ ३,१५.५ ॥
{बीजसाधन (४)}
ताप्यसत्त्वं सुवर्णं च समांशं द्रावयेत्ततः  ।
कण्टवेधीकृतं पत्रं गंधेन लवणेन च  ॥ ३,१५.६ ॥
क्षिप्त्वा साम्लेन तत्पच्यात्पुटे हेमावशेषितम्  ।
एतद्बीजं रसेन्द्रस्य गर्भे द्रवति मर्दनात् ॥ ३,१५.७ ॥
{बीजसाधन (५)}
सैन्धवेन समं ताप्यमम्लैर्मर्द्यं पुटे पचेत् ।
पुनर्मर्द्यं पुनः पाच्यं यावद्द्वादशवारकम्  ॥ ३,१५.८ ॥
अस्य तुल्यं मृतं नागं सर्वमम्लेन पेषयेत् ।
अनेन स्वर्णपत्राणि लिप्त्वा लिप्त्वा धमेद्दृढम्  ॥ ३,१५.९ ॥
द्रुतं च वापयेत्तं तु सप्तवारं पुनः पुनः  ।
एतद्बीजं रसेन्द्रस्य गर्भे द्रवति मर्दनात् ॥ ३,१५.१० ॥
{बीजसाधन (६)}
शिला सौवर्चलं ताप्यगंधकासीसटंकणम्  ।
मर्दयेच्चणकाम्लैश्च सर्वमेतद्दिनावधि  ॥ ३,१५.११ ॥
रसस्यैतत्षोडशांशं दत्त्वा बीजं च दापयेत् ।
मुच्यते यत्र यत्रैव तत्तद्द्रवति तत्क्षणात् ॥ ३,१५.१२ ॥
{मेर्चुर्य्:: ग्रास ओf अ बीज}
अपामार्गपलाशोत्थभस्मक्षारं समाहरेत् ।
टंकणं च यवक्षारं कासीसं च सुवर्चलम्  ॥ ३,१५.१३ ॥
सामुद्रं सैंधवं राजी माक्षिकं नवसारकम्  ।
कर्पूरं कांजिकं तुल्यं स्नुह्यर्कक्षीरमर्दितम्  ॥ ३,१५.१४ ॥
मूषालेपमनेनैव कृत्वा कुर्याद्बिडेन च  ।
लेपमङ्गुलमानेन मूषायन्त्रमिदं भवेत् ॥ ३,१५.१५ ॥
गर्भद्रावितबीजात्तु सूतमत्र विनिक्षिपेत् ।
रुद्ध्वा स्वेद्यं दिनैकं तु कारीषाग्नौ ग्रसत्यलम्  ॥ ३,१५.१६ ॥
{मेर्चुर्य्(?):: रञ्जन (?)}
ताप्यसत्त्वाभ्रयोः सत्त्वं द्वंद्वितं द्रावयेत्पुनः  ।
मृतशुल्बं ताप्यचूर्णं तस्मिन्वाह्यं शनैः शनैः  ॥ ३,१५.१७ ॥
त्रिगुणे वाहिते तस्मिन् रञ्जितं वाहितं तु तत् ॥ ३,१५.१८ ॥
{मेर्चुर्य्:: रञ्जन (ओf ँ)}
गोमूत्रै रक्तवर्गं तु पिष्ट्वा तेनैव भावयेत् ।
हिङ्गुलं माक्षिकं गंधं शिलाचूर्णं समं समम्  ॥ ३,१५.१९ ॥
भावितं सप्तवाराणि शोष्यं पेष्यं पुनः पुनः  ।
तीक्ष्णं ताम्रं समं चूर्ण्य पूर्ववद्द्वंद्वमेलितम्  ॥ ३,१५.२० ॥
तस्मिन् द्रुतं पूर्वचूर्णं वापयित्वाथ सेचयेत् ।
रक्तवर्गसमायुक्ते तैले ज्योतिष्मतीभवे  ।
इत्येवं दशधा कुर्यात्स्यादिदं रसरञ्जकम्  ॥ ३,१५.२१ ॥
{रसरञ्जकम् (३)}
रक्तवर्गेण गोमूत्रैर्भावयेद्दरदं त्रिधा  ।
समांशे विमले ताम्रे द्राविते वाहयेद्धमन्  ।
सप्तधा दरदं तं तु स्यादिदं रसरञ्जकम्  ॥ ३,१५.२२ ॥
{रसरञ्जकम् (४)}
स्वर्णनागं व्योमसत्त्वं समांशं द्वंद्वमेलितम्  ।
शिला गैरिकं माक्षीकं रसकं रक्तवर्गकम्  ॥ ३,१५.२३ ॥
समांशं चूर्णयेत्सर्वं वापो देयो ह्यनेन वै  ।
पूर्वद्वंद्वितखोटस्य द्रावितस्य पुनः पुनः  ॥ ३,१५.२४ ॥
दशवारं कृते वापे रञ्जकोऽयं रसस्य च  ॥ ३,१५.२५ ॥
{लेअद्=> गोल्द्}
यवचिञ्चारसैर्भाव्या रक्तवर्णा मनःशिला  ।
विंशवारं प्रयत्नेन तेन कल्केन लेपयेत् ॥ ३,१५.२६ ॥
नागपत्रं पुटे पच्याद्यावच्चूर्णमुपागतम्  ।
रसकस्य तु भागांस्त्रीन्भागैकं दरदस्य च  ॥ ३,१५.२७ ॥
शिलागंधविषाणां च त्रयाणामेकभागकम्  ।
पेषयेन्मातुलुंगाम्लैस्तेन कल्केन लेपयेत् ॥ ३,१५.२८ ॥
मूषागर्भे क्षिपेत्तत्र पूर्वनागं क्षिपेत्ततः  ।
द्रुतं यावत्समुद्धृत्य लिप्त्वा मूषां पुनर्धमेत् ॥ ३,१५.२९ ॥
इत्येवं सप्तधा धाम्यं नागं स्वर्णनिभं भवेत् ।
{तारारिष्ट, लेअद्, चोप्पेर्=> गोल्द्}
पीताभ्रकस्य सत्त्वं तु पूर्वनागं च तत्समम्  ॥ ३,१५.३० ॥
द्वंद्वितं पूर्वयोगेन ह्यभिषिक्तं च कारयेत् ।
समुखे सूतराजे तु पूर्ववत्षड्गुणं क्रमात् ॥ ३,१५.३१ ॥
ततस्तस्य रसेन्द्रस्य गर्भद्रावणबीजकम्  ।
पादांशं दापयेत्खल्वे मातुलुंगद्रवैः सह  ॥ ३,१५.३२ ॥
मर्दयेच्चणकाम्लैर्वा गर्भद्रावणकेन वा  ।
द्रवत्येव तु तद्गर्भे मूषायन्त्रेऽथ जारयेत् ॥ ३,१५.३३ ॥
इत्येवं द्रावितं जार्यं यावद्बीजसमं रसे  ।
सारणादित्रयेणान्तं पूर्ववत्कारयेत्क्रमात् ॥ ३,१५.३४ ॥
तारारिष्टमहिं शुल्बं यथेष्टैकं तु वेधयेत् ।
सहस्रांशेन तेनैव दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,१५.३५ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
स्वर्णेन द्वंद्वितं वज्रं पूर्ववच्चाभिषेकितम्  ।
जारयेत्समुखे सूते समांशमभ्रसत्त्ववत् ॥ ३,१५.३६ ॥
जारितं जारयेत्तेन स्वर्णवज्रेण वै त्रिधा  ।
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा क्रामणेन तु योजयेत् ।
चंद्रार्के तु सहस्रांशं दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,१५.३७ ॥
{गन्धनागद्रुतिः}
वृषस्य मूत्रमादाय गजस्य महिषस्य वा  ।
तन्मध्ये सूतनागं तु द्रावितं सप्तधा क्षिपेत् ॥ ३,१५.३८ ॥
ततस्तस्यैव पत्राणि कण्टवेध्यानि कारयेत् ।
गंधकं चूर्णितं शुद्धं पत्राणां तु चतुर्गुणम्  ॥ ३,१५.३९ ॥
अलक्तकेन संसिक्तं कार्पासपत्रवत्कृतम्  ।
तस्य शुष्कस्य पृष्ठे तु नररोमाणि दापयेत् ॥ ३,१५.४० ॥
तत्पृष्ठे चूर्णितं गंधं ततो नागदलानि च  ।
गंधकं नररोमाणि तत्कार्पासं च पृष्ठतः  ॥ ३,१५.४१ ॥
अनेन कारयेद्वर्तिं बहिः सूत्रेण वेष्टयेत् ।
करंजतैलमध्ये तु दशरात्रं तु धारयेत् ॥ ३,१५.४२ ॥
प्रज्वाल्य चोभयाग्रे तु द्रुतं तैलं समाहरेत् ।
भाण्डे सकांजिके चैव तस्मादुद्धृत्य रक्षयेत् ।
काचकूप्यां प्रयत्नेन गन्धनागद्रुतिस्त्वियम्  ॥ ३,१५.४३ ॥
{मेर्चुर्य्:: प्रेपरतिओन् fओर्जारण}
शुद्धसूतं दृढं मर्द्यं रजनीचूर्णसंयुतम्  ।
चूर्णं यावद्भवेत्कृष्णं क्षालयेदुष्णकांजिकैः  ॥ ३,१५.४४ ॥
एवं त्रिसप्तधा कुर्यात्ततो जारणमारभेत् ।
{मेर्चुर्य्:: गर्भद्रुति}
अम्लैर्मनःशिलां पिष्ट्वा तेन लेपं तु कारयेत् ॥ ३,१५.४५ ॥
गोस्तनाकारमूषायामस्यां पूर्वरसं क्षिपेत् ।
चतुःषष्ट्यंशतः पूर्वा देया गंधद्रुतिः क्रमात् ॥ ३,१५.४६ ॥
रुद्ध्वा मूषां विशोष्याथ गर्ते गोमयपूरिते  ।
मूषार्धं विन्यसेत्तत्र करीषतुषवह्निना  ॥ ३,१५.४७ ॥
कपोताख्यं पुटं देयं स्वांगशीतं समुद्धरेत् ।
दद्यादजीर्णशङ्कायां सिंहवल्लीरसस्य तु  ॥ ३,१५.४८ ॥
चतुर्बिन्दुप्रमाणं तु तद्वद्गर्ते पुटे पचेत् ।
एवं पुनः पुनर्जार्यं गन्धनागद्रुतिः क्रमात् ॥ ३,१५.४९ ॥
त्रिगुणं जारितः सूतो भवेज्जांबूनदप्रभः  ।
अस्य सूतस्य पादांशं पक्वबीजं सुचूर्णितम्  ।
मर्दयेच्चणकाम्लेन यामाद्गर्भे द्रवत्यलम्  ॥ ३,१५.५० ॥
{गोल्द्:: द्रावण}
मूषायन्त्रगतं द्राव्यं पूर्ववत्स्वेदनेन वै  ।
जीर्णे बीजं पुनर्दत्त्वा द्राव्यं गर्भेऽथ जारयेत् ॥ ३,१५.५१ ॥
एवं बीजं समं जार्यं पक्वं वा रञ्जने क्रमात् ।
गर्भं द्रावणबीजं वा यथेष्टैकं तु जारयेत् ॥ ३,१५.५२ ॥
ततस्तु त्रिगुणं रीतिस्तारं वाह्यं धमन् धमन्  ।
तारारिष्टं भवेत्तत्तु कृत्वा पत्रं प्रलेपयेत् ॥ ३,१५.५३ ॥
सक्षौद्रं पूर्वसूतेन द्वात्रिंशांशेन तत्पुनः  ।
वेष्ट्यमर्कदलैः पच्याद्दोलायंत्रे सकांजिकैः  ॥ ३,१५.५४ ॥
दशाहान्ते समुद्धृत्य द्रावितं कांचनं भवेत् ॥ ३,१५.५५ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण wइथभ्रसत्त्व}
समुखे निर्मुखे वाथ रसराजे तु जारयेत् ।
पूर्ववद्व्योमचूर्णं तु चारितं जारयेत्क्रमात् ॥ ३,१५.५६ ॥
चतुःषष्टिगुणं यावत्ततः सार्यं च जारयेत् ।
चारयेज्जारयेत्तद्वत्यावत्षष्टिगुणं भवेत् ।
ततो माक्षिकसत्वं च पादांशं तत्र जारयेत् ॥ ३,१५.५७ ॥
{मेर्चुर्य्:: गर्भद्रुति}
महारसैश्चोपरसैर्यत्किंचित्सत्वमाहरेत् ।
तन्मध्यगं तु पादांशं सूते दत्त्वा विमर्दयेत् ॥ ३,१५.५८ ॥
तप्तखल्वे चतुर्यामं गर्भद्रावकसंयुतम्  ।
तत्तत्सर्वं द्रवत्येव मूषायन्त्रेऽथ जारयेत् ॥ ३,१५.५९ ॥
इत्येवं सर्वसत्वानि द्रावयोगाच्च जारयेत् ।
{मेर्चुर्य्:: गर्भद्रुति, जारण}
रञ्जितं पक्वबीजं च शुद्धं ताम्रं च हाटकम्  ॥ ३,१५.६० ॥
गर्भद्रावणबीजं च मृततीक्ष्णं समं समम्  ।
सर्वं च मर्दितं खोटं कृत्वा धाम्यं पुनः पुनः  ॥ ३,१५.६१ ॥
क्षिपेन्माक्षिकचूर्णं च ताम्रे तीक्ष्णे क्षयं गते  ।
समुद्धृत्य तु तद्बीजं पादांशं पूर्वपारदे  ॥ ३,१५.६२ ॥
पूर्ववद्द्रावयेद्गर्भे मूषायन्त्रेऽथ जारयेत् ।
द्वात्रिंशद्गुणितं बीजं क्रमेणानेन जारयेत् ।
जीर्णे गर्भे द्रुतं सूतं रञ्जयेत्तन्निगद्यते  ॥ ३,१५.६३ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण}
गंधेन यन्मृतं नागं पक्वबीजस्य साधनम्  ।
तन्नागं हेमसंतुल्यमंधमूषागतं धमेत् ॥ ३,१५.६४ ॥
तच्चूर्णमभिषिक्तं च पादांशं दापयेद्रसे  ।
मर्दयेदम्लवर्गेण गर्भद्रावणकेन वा  ॥ ३,१५.६५ ॥
तप्तखल्वे चतुर्यामं मूषायन्त्रेऽथ जारयेत् ।
अनेन क्रमयोगेन जारयेत्तं कलागुणम्  ॥ ३,१५.६६ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
मृतं शुल्बं मृतं तीक्ष्णं स्वर्णे वाह्यं तु षड्गुणम्  ।
एतद्बीजं ततो जार्यं क्रमाद्यावच्चतुर्गुणम्  ॥ ३,१५.६७ ॥
पूर्ववद्द्रावितं खल्वे मूषायन्त्रे च पूर्ववत् ।
बद्धरागस्तदा सूतो जायते कुंकुमप्रभः  ॥ ३,१५.६८ ॥
इत्येवं रञ्जनं सूते कृत्वा सार्यं त्रिधा क्रमात् ।
सारितं जारयेन्मूत्रे मूषायन्त्रे पुटन्पुटन्  ॥ ३,१५.६९ ॥
जारितं सारयेत्पश्चात्सारितं चैव जारयेत् ।
अनेन क्रमयोगेन सप्तशृङ्खलिकाक्रमात् ॥ ३,१५.७० ॥
ततस्तस्य मुखं बद्ध्वा पूर्ववद्बन्धयेच्च तम्  ।
क्रामणेन समायुक्तं कोटिभागेन वेधयेत् ।
द्रुतं ताम्रं तु तद्दिव्यं भवेत्स्वर्णं न संशयः  ॥ ३,१५.७१ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
हिंगुलोत्थितसूतं च भूनागैर्मर्दयेत्त्र्यहम्  ।
तप्तखल्वे ततः पात्यमूर्ध्वलग्नं समाहरेत् ॥ ३,१५.७२ ॥
पादांशं जारयेत्तस्य द्वंद्वितं व्योमसत्त्वकम्  ।
ततो माक्षिकसत्वं च पादांशं तत्र जारयेत् ॥ ३,१५.७३ ॥
पूर्ववद्द्वंद्वयोगेन मात्रापाकं च पूर्ववत् ।
महारसैश्चोपरसैर्यत्सत्त्वं पातितं पुरा  ॥ ३,१५.७४ ॥
तत्सत्त्वं च पृथक्पादं सूते दत्त्वा विमर्दयेत् ।
तप्तखल्वे दिनैकं तु गर्भद्रावणसंयुतम्  ॥ ३,१५.७५ ॥
द्रवत्येव ततो जार्यं मूषायन्त्रं तु पूर्ववत् ।
जीर्णे जीर्णे पुनर्देयं प्रतिसत्त्वं क्रमेण वै  ॥ ३,१५.७६ ॥
ततस्तथैव पादांशं गर्भद्रावणबीजकम्  ।
पूर्ववद्द्रावितं जार्यं क्रमेणानेन षड्गुणम्  ॥ ३,१५.७७ ॥
सारणादिक्रामणान्तं तारे वेधं प्रदापयेत् ।
सहस्रांशेन तत्स्वर्णं भवेज्जांबूनदप्रभम्  ॥ ३,१५.७८ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण ओf सुल्fउर्}
शाकवृक्षस्य पत्राणां कोमलानां द्रवं हरेत् ।
द्रवं च ब्रह्मपुष्पाणां विष्णुक्रान्ताद्रवं तथा  ॥ ३,१५.७९ ॥
द्रवैरेभिः शुद्धगंधं भावयेद्दिनसप्तकम्  ।
इष्टिकागर्भमध्ये तु सुशुद्धं पारदं क्षिपेत् ॥ ३,१५.८० ॥
मुखं स्वच्छेन वस्त्रेण छादयेत्तस्य पृष्ठतः  ।
दशांशं पूर्वगंधं तु दत्त्वा श्रावेण रोधयेत् ॥ ३,१५.८१ ॥
पृष्ठे लघुपुटं देयं जीर्णे गंधं पुनः क्षिपेत् ।
तद्वज्जार्यं पुटेनैव पुनर्देयं च गंधकम्  ॥ ३,१५.८२ ॥
एवं जार्यं समं गंधं ततो यंत्रात्समुद्धरेत् ।
अथवा गंधतुल्यं तु जार्यं तेन रसस्य तु  ॥ ३,१५.८३ ॥
जारयेत्पूर्वयोगेन काचकूप्यन्तरेऽपि वा  ॥ ३,१५.८४ ॥
{चोप्पेर्, लेअद्=> गोल्द्}
अस्यैव रसराजस्य समांशं व्योमसत्त्वकम्  ।
द्वंद्वितं पूर्ववज्जार्यं मात्रायुक्तिश्च पूर्ववत् ॥ ३,१५.८५ ॥
ततो रसकसत्वं च जार्यमष्टगुणं रसे  ।
तीक्ष्णशुल्बोरगं चैव क्रमादष्टगुणं रसे  ॥ ३,१५.८६ ॥
प्रत्येकं जारयेद्यत्नादभिषिक्तं तु पूर्ववत् ।
पक्वबीजं ततो जार्यं द्वात्रिंशद्गुणितं क्रमात् ॥ ३,१५.८७ ॥
अथास्य रसराजस्य गर्भद्रावणबीजकम्  ।
तप्तखल्वे समं दत्त्वा गर्भद्रावकसंयुतम्  ॥ ३,१५.८८ ॥
मर्दयेद्दिनमेकं तु गर्भे द्रवति तद्द्रुतम्  ।
मूषायन्त्रे ततो जार्यं पूर्ववत्स्वेदनेन वै  ॥ ३,१५.८९ ॥
तज्जीर्णे रंजकं बीजं तुल्यं दत्त्वाथ पूर्ववत् ।
द्रावयेत्द्रवगर्भे तु तद्वज्जार्यं क्रमेण वै  ॥ ३,१५.९० ॥
यावच्चतुर्गुणं यत्नाद्द्रुतं गर्भेऽथ जारयेत् ।
अनेन क्रमयोगेन भवेल्लाक्षानिभो रसः  ॥ ३,१५.९१ ॥
ततस्तं पक्वबीजेन सारितं जारयेत्क्रमात् ।
प्रतिसारणकं कुर्याज्जारयेच्चाथ सारयेत् ॥ ३,१५.९२ ॥
सप्तशृङ्खलिकायोगान्मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
क्रामणेन समायुक्तं शुल्बे वेधं प्रदापयेत् ॥ ३,१५.९३ ॥
नागे वा कोटिभागेन दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,१५.९४ ॥
{रसबीज}
तिन्तिणीब्रह्ममाण्डूकीद्रवैर्धान्याभ्रकं क्रमात् ।
मर्दयेत्त्रिदिनं चाथ भावयेत्तिंतिणीद्रवैः  ॥ ३,१५.९५ ॥
घर्मे दिनत्रयं यावत्शोष्यं पेष्यं पुनः पुनः  ।
मृत्खर्परे शुद्धसूतं क्षिप्त्वा सोष्णं तु कारयेत् ॥ ३,१५.९६ ॥
गंधकं त्रुटिमात्रं तु पूर्वाभ्रं त्रुटिमात्रकम्  ।
दत्त्वा दत्त्वा च मृद्वग्नौ पचेत्स्यादभ्रपिष्टिका  ॥ ३,१५.९७ ॥
एकवीरारसैर्भाव्यं गंधं घर्मे त्रिसप्तधा  ।
तं गंधकं स्निग्धभाण्डे द्राव्य मृद्वग्निना क्षिपेत् ॥ ३,१५.९८ ॥
तन्मध्ये पूर्वपिष्टिं तु दोलायंत्रे विधौ पचेत् ।
षड्गुणं जारयेदेवं गंधकं मृदुवह्निना  ॥ ३,१५.९९ ॥
तद्रसं भागमेकं तु पक्वबीजस्य षोडश  ।
भागाः सुरञ्जितस्यैव चूर्णीकृत्वाथ द्वंद्वयेत् ॥ ३,१५.१०० ॥
पूर्ववद्द्वंद्वलिप्तायां मूषायां धमनेन च  ।
रसबीजमिदं ख्यातं चूर्णितं चाभिषेचयेत् ॥ ३,१५.१०१ ॥
{मेर्चुर्य्:: जारण:: wइथ्रसबीज}
अथातः शुद्धसूतस्य काचकूप्यां गतस्य च  ।
पूर्ववद्भावितं गंधं जार्यं तस्यैव षड्गुणम्  ॥ ३,१५.१०२ ॥
जारयेद्वा तुलायंत्रे गौरीयंत्रक्रमेण वै  ।
तस्यैव रसराजस्य पादांशं रसबीजकम्  ॥ ३,१५.१०३ ॥
पूर्ववद्द्रावयेद्गर्भे मूषायन्त्रेऽथ जारयेत् ।
अनेन क्रमयोगेन द्राव्यं जार्यं पुनः पुनः  ।
द्विरष्टगुणितं यावद्रसबीजं रसस्य वै  ॥ ३,१५.१०४ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
भागद्वयं शुद्धतारं भागैकं शुद्धहाटकम्  ।
समावर्त्य तु तत्पत्रं कृत्वा पूर्वरसेन वै  ॥ ३,१५.१०५ ॥
लेपयेन्मधुनाक्तेन सहस्रांशेन तत्पुनः  ।
वेष्टयेदर्कजैः पत्रैर्दोलायंत्रे सकांजिके  ॥ ३,१५.१०६ ॥
दशाहं पाचितं द्राव्यं दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,१५.१०७ ॥
{मेर्चुर्य्:: कोटिवेधिन्}
सुशुद्धं नागचूर्णं तु पूर्ववच्चाभिषेकितम्  ।
समुखे सूतराजेन्द्रे जारयेदभ्रसत्ववत् ॥ ३,१५.१०८ ॥
षट्त्रिंशगुणितं यावत्तावज्जार्यं क्रमेण वै  ।
गर्भद्रावणबीजं च पूर्ववद्द्रावितं क्रमात् ॥ ३,१५.१०९ ॥
जारयेत्त्रिगुणं तस्य बीजं यद्रंजकं पुनः  ।
समं जार्यं पुनः जार्यं पक्वबीजेन वै क्रमात् ॥ ३,१५.११० ॥
सप्तशृंखलिकायोगान्मुखं रुद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
क्रामणेन समायुक्तं कोटिवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१५.१११ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
नागवज्जारयेद्बंगं षट्त्रिंशगुणितं क्रमात् ।
पूर्ववद्द्रावितं गर्भे तारबीजं तु जारयेत् ॥ ३,१५.११२ ॥
त्रिगुणं तु भवेद्यावत्ततस्तेनैव सारयेत् ।
सप्तशृङ्खलिकायोगान्मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ॥ ३,१५.११३ ॥
क्रामणेन समायुक्तं ताम्रे वेधं प्रदापयेत् ।
कोटिभागेन तत्तारं भवेत्कुंदेन्दुसन्निभम्  ॥ ३,१५.११४ ॥
{सिल्वेर्, चोप्पेर्, लेअद्=> गोल्द्}
समुखे निर्मुखे वाथ सूतराजे तु जारयेत् ।
द्वंद्वितं व्योमसत्वं तु यावदष्टगुणं तथा  ॥ ३,१५.११५ ॥
ततो रसकसत्वं च जार्यमष्टगुणं तथा  ।
पक्वबीजं समांशं च जारयेदभ्रसत्ववत् ॥ ३,१५.११६ ॥
स्वर्णेन द्वंद्वितं वज्रं समांशेन तु जारयेत् ।
पूर्ववत्कच्छपे यन्त्रे बिडयोगेन वै तथा  ॥ ३,१५.११७ ॥
गर्भद्रावणबीजं च पादांशं तप्तखल्वके  ।
मर्दयेन्मातुलिंगाम्लैर्गर्भे द्रवति तत्क्षणात् ॥ ३,१५.११८ ॥
गर्भद्रावणयोगं वा दत्त्वा द्रवति मर्दनात् ।
मूषायन्त्रेण तत्सूतं पचेत्कारीषवह्निना  ॥ ३,१५.११९ ॥
जीर्णे बीजं पुनर्द्राव्यं जारयेद्द्रावयेत्पुनः  ।
एवं चतुर्गुणं जार्यं गर्भे द्रावणबीजकम्  ॥ ३,१५.१२० ॥
ततस्तु रंजकं बीजं तद्वज्जार्यं समं क्रमात् ।
सारणादिक्रामणान्तं पूर्ववत्कारयेत्क्रमात् ॥ ३,१५.१२१ ॥
तारे ताम्रे भुजंगे वा कोटिभागेन योजयेत् ।
करोति कनकं दिव्यं देवाभरणमुत्तमम्  ॥ ३,१५.१२२ ॥
{मेर्चुर्य्:: धूमवेधिन्; चोप्पेर्=> गोल्द्}
समुखे सूतराजेन्द्रे जारयेदभ्रसत्ववत् ।
स्वर्णादिमुण्डपर्यन्तमष्टलोहं पृथक्क्रमात् ॥ ३,१५.१२३ ॥
प्रत्येकमष्टगुणितमभिषेकं च पूर्ववत् ।
अभ्रादिसत्वं यत्सर्वं प्रत्येकं त्रिगुणं क्रमात् ॥ ३,१५.१२४ ॥
पृथग्जार्यं कूर्मयन्त्रे बिडयोगेन पूर्ववत् ।
ततस्तु पादपादांशं गर्भद्रावणबीजकम्  ॥ ३,१५.१२५ ॥
पूर्ववद्द्रावितं जार्यं त्रिगुणं तु यदा भवेत् ।
ततस्तु पक्वबीजेन सारयेज्जारयेत्त्रिधा  ॥ ३,१५.१२६ ॥
इत्येवं सप्तधा कुर्यान्मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
धूमावलोकवेधी स्यात्ताम्रं भवति कांचनम्  ॥ ३,१५.१२७ ॥
एवं चारणजारणं बहुविधं कृत्वा रसे संक्रमं गर्भे द्रावणबीजकं च विधिना गर्भद्रुतं कारयेत् ।
जीर्णे रंजनसारणामुखमथो बद्ध्वाथ बद्ध्वा रसं कुर्यात्कांचनमभ्रमेरुसदृशं दानाय भोगाय वै  ॥ ३,१५.१२८ ॥


 ३, १६
यासां छेदेन रक्तं प्रवहति सततं प्रायशो रक्तभूमौ  ।
संग्राह्या भूलतास्ता विषहरधनदं पातयेत्तेषु सत्त्वम्  ।
तद्युक्त्या पारदेन्द्रे चरति यदि समं सारणाकर्मयोगैर्बद्धोऽयं कोटिवेधी समरविरजते योजयेद्भास्करे वा  ॥ ३,१६.१ ॥
{भूनागसत्त्व (१)}
भूलता कांतपाषाणं चूर्णं कृत्वा समं समम्  ।
तत्सत्वमभ्रवद्ग्राह्यं तत्रत्यैरौषधैः सह  ॥ ३,१६.२ ॥
{भूनागसत्त्व (२)}
सौवीरं कांतपाषाणं तीक्ष्णं पाषाणचूर्णकम्  ।
एतेषां तुल्यभूनागचूर्णमेकत्र कल्पयेत् ॥ ३,१६.३ ॥
अभ्रवद्ग्राहयेत्सत्वं तत्रत्यैरौषधैर्धमन्  ॥ ३,१६.४ ॥
{भूनागसत्त्व (३)}
कांतपाषाणसौवीरचूर्णं स्याद्भूलतासमम्  ।
अभ्रवद्ग्राहयेत्सत्वं रसराजस्य बन्धकम्  ॥ ३,१६.५ ॥
{भूनागसत्त्व (४)}
सौवीरकांततीक्ष्णानां चूर्णं भूनागमृत्समम्  ।
धार्यं भाण्डे क्षिपेत्तस्मिन् सजीवा भूलता पुनः  ॥ ३,१६.६ ॥
उदकैः सेचयेन्नित्यं यावत्तद्भक्षयन्ति वै  ।
तत्सत्त्वमभ्रवत्पिण्डं बद्ध्वा सत्वं समाहरेत् ॥ ३,१६.७ ॥
{भूनागसत्त्व (५)}
कांतपाषाणचूर्णं तु भूलताचूर्णसंयुतम्  ।
अजामूत्रैस्त्रिसप्ताहं भावयेदातपे खरे  ।
तत्पिण्डं धारयेत्कोष्ठ्यां सत्वं ग्राह्यं सुशोभनम्  ॥ ३,१६.८ ॥
{भूनागसत्त्व (६)}
गोमूत्रं रजनी राजी लवणं कल्कयेत्समम्  ।
तेन सिञ्च्यात्तु भूनागं खरे घर्मे द्रवत्यलम्  ॥ ३,१६.९ ॥
कंकुष्ठं तद्द्रवं तुल्यं कृत्वा सत्वं समाहरेत् ।
व्योमवत्क्रमयोगेन रसबन्धकरं भवेत् ॥ ३,१६.१० ॥
{भूनागसत्त्व (७)}
गंधकं रसकं चूर्ण्य भूलताचूर्णतुल्यकम्  ।
वज्रमूषान्धितं ध्मातं सत्वं भवति शोभनम्  ॥ ३,१६.११ ॥
एतत्सत्वं विचूर्ण्याथ पूर्ववच्चाभिषेकितम्  ॥ ३,१६.१२ ॥
{भूनागतैल}
दिनं भूनागसंतुल्यं मर्द्यं सौवीरमञ्जनम्  ।
पञ्चमाहिषसंमिश्रं कृत्वाथ वटकीकृतम्  ।
तस्मात्पातालयंत्रेण तैलं ग्राह्यं पुटेन वै  ॥ ३,१६.१३ ॥
{भूनागतैल}
भूलतास्तु गवां मूत्रैः क्षालयेत्ताभिराहरेत् ।
तैलं पातालयंत्रेण तत्तैलं जारणे हितम्  ॥ ३,१६.१४ ॥
{गुह्यसूत}
तप्तखल्वे शुद्धसूतं जीवद्भूनागसंयुतम्  ।
त्रिदिनं मर्दयेद्गाढं तत्समस्तं समुद्धृतम्  ॥ ३,१६.१५ ॥
भूनागचूर्णयुक्तायां मूषायां संनिवेशयेत् ।
तदूर्ध्वं भूलताचूर्णं दत्त्वा रुद्ध्वाथ शोषयेत् ॥ ३,१६.१६ ॥
गर्तान्तर्गोमयं सार्धं क्षिप्त्वा मूषां निवेशयेत् ।
पादमात्रं तु तां गर्भे करीषं तुषवह्निना  ॥ ३,१६.१७ ॥
पुटे पच्याद्दिनैकं तु समुद्धृत्याथ दापयेत् ।
ऊर्ध्वाधो भूलताचूर्णं दत्त्वा तद्वत्पुटे पचेत् ॥ ३,१६.१८ ॥
मासमात्रमिदं कुर्याद्भवेदग्निसहो रसः  ।
जायते मूर्तिबद्धस्य राक्षसो वडवामुखम्  ॥ ३,१६.१९ ॥
ग्रसते सर्वलोहानि सत्वानि विविधानि च  ।
वज्रादिसर्वलोहानि दत्तानि च मृतानि च  ।
गुह्यसूतमिदं ख्यातं वक्ष्यते चास्य जारणम्  ॥ ३,१६.२० ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
अस्यैव षोडशांशेन दत्त्वा भूनागसत्त्वकम्  ।
तप्तखल्वे दिनं मर्द्यं ततः सिद्धविडान्वितम्  ॥ ३,१६.२१ ॥
भूनागतैललिप्तायां मूषायां तन्निवेशयेत् ।
रुद्ध्वा स्वेद्यं करीषाग्नौ जीर्णसत्वं च पूर्ववत् ॥ ३,१६.२२ ॥
दत्त्वा मर्द्यं तप्तखल्वे विडं देयं दशांशतः  ।
पूर्ववल्लिप्तमूषायां जारयेत्स्वेदनेन वै  ॥ ३,१६.२३ ॥
एवं सत्वं समं जार्यं पूर्ववत्कच्छपेन वा  ।
गर्भद्रावेण बीजं च पूर्ववत्षड्गुणं शनैः  ॥ ३,१६.२४ ॥
जारयेद्द्रावितं गर्ते मूषायन्त्रे तु पूर्ववत् ।
ततस्तु रंजकं बीजं जार्यमस्यैव षड्गुणम्  ॥ ३,१६.२५ ॥
ततस्तु पक्वबीजेन सप्तशृङ्खलिकाक्रमात् ।
सारणं जारणं कुर्यान्मुखं बद्ध्वा तु बन्धयेत् ॥ ३,१६.२६ ॥
अनेन कोटिभागेन चंद्रार्कं कांचनं भवेत् ॥ ३,१६.२७ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
गुह्यसूतं सुवर्णं च तुल्यमम्लेन मर्दयेत् ।
यावद्गोलं तु तं कृत्वा सारणायां तु मध्यतः  ॥ ३,१६.२८ ॥
द्वयोस्तुल्यं तु भूनागसत्वं मूषागतं द्रुतम्  ।
तस्मिन् सत्वे तु तं ढाल्यं सर्वं खोटं भवेत्तु तत् ॥ ३,१६.२९ ॥
भूनागतैललिप्तायां मूषायां चान्धितं पुटेत् ।
यावत्सूतावशेषं स्यात्तावल्लघुपुटैः पचेत् ॥ ३,१६.३० ॥
एवं पुनः पुनः कुर्यात्लिप्त्वा मूषागतं पुटम्  ।
अथवा बिडलिप्तायां मूषायां चान्धितं पुटेत् ॥ ३,१६.३१ ॥
यावत्सूतावशेषं स्यात्तावल्लघुपुटैः पचेत् ।
गर्भद्रावणबीजं च समं तस्यैव सारयेत् ॥ ३,१६.३२ ॥
सारणायन्त्रमध्ये तु पूर्ववज्जारयेत्ततः  ।
ततो व्योमादिसत्वानि तुल्यतुल्यानि तस्य वै  ॥ ३,१६.३३ ॥
मारितानि पृथग्भूयो जारितानि च कारयेत् ।
ततस्तु रंजकं बीजं सारितं तस्य जारयेत् ॥ ३,१६.३४ ॥
चतुर्गुणं यथा पूर्वं लिप्तमूषागतं पुटेत् ।
तत्सार्यं पक्वबीजेन यथा पूर्वं क्रमेण वै  ॥ ३,१६.३५ ॥
सप्तशृङ्खलिकायोगान्मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
कोटिभागेन तेनैव ताम्रं भवति कांचनम्  ॥ ३,१६.३६ ॥
{चन्द्रार्क => गोल्द्}
भूनागसत्वसंतुल्यं गुह्यसूतं तु मर्दयेत् ।
दिव्यौषधीद्रवैर्मर्द्यं तप्तखल्वे दिनत्रयम्  ॥ ३,१६.३७ ॥
तत्सर्वं वज्रमूषायां रुद्ध्वा सन्धिं विशोषयेत् ।
कारीषाग्नौ दिवारात्रौ त्रिशतं वा तुषाग्निना  ॥ ३,१६.३८ ॥
स्वेदयेन्मृदुपाकेन समुद्धृत्याथ मर्दयेत् ।
दिव्यौषधीद्रवैरेव तप्तखल्वे दिनावधि  ॥ ३,१६.३९ ॥
ततो रुद्ध्वा धमेद्गाढं खोटं भवति तद्रसः  ।
गुह्यसूतं पुनस्तुल्यं दत्त्वा तस्मिन्दिनत्रयम्  ॥ ३,१६.४० ॥
मर्दयेत्स्वेदयेत्तद्वत्कुर्याद्बन्धं च पूर्ववत् ।
तुल्येन कांजिकेनैव सारयेच्चाथ तेन वै  ।
वेधयेच्छतभागेन चंद्रार्कं कांचनं भवेत् ॥ ३,१६.४१ ॥
{चन्द्रार्क, चोप्पेर्, लेअद्=> गोल्द्}
रक्तवर्णं तु वैक्रांतं सुशुद्धं पलमात्रकम्  ।
व्याघ्रीकंदोदरे पच्याद्दोलायां हयमूत्रकैः  ॥ ३,१६.४२ ॥
अर्धयामात्समुद्धृत्य व्याघ्रीकंदद्रवैः पुनः  ।
भावयेत्सप्तधा घर्मे पश्चात्तत्समकांचने  ॥ ३,१६.४३ ॥
शुद्धसूतं पलैकं तु त्रयमेकत्र मर्दयेत् ।
व्याघ्रीकंदद्रवैश्चाश्वमूत्रैर्यामचतुष्टयम्  ॥ ३,१६.४४ ॥
तद्गोलं हण्डिकायन्त्रे यामं लघ्वग्निना पचेत् ।
उद्धृत्य मर्दयेद्यामं पूर्वद्रावैः समूत्रकैः  ॥ ३,१६.४५ ॥
शतं पलं स्वर्णपत्रे अनेनैव तु लेपयेत् ।
रुद्ध्वा लघुपुटैः पच्याद्विंशद्वारं पुनः पुनः  ॥ ३,१६.४६ ॥
व्याघ्रीकंदद्रवैश्चाश्वमूत्रैश्चैव तु मर्दयेत् ।
एतत्स्वर्णं साभिषिक्तं सत्ववत्समुखे रसे  ॥ ३,१६.४७ ॥
चारयेज्जारयेदेवं यावच्छतगुणं शनैः  ।
तद्रसं चाश्वमूत्रेण व्याघ्रीकंदद्रवेण च  ॥ ३,१६.४८ ॥
बीजैर्दिव्यौषधीनां च तप्तखल्वे विमर्दयेत् ।
त्रिदिनान्ते समुद्धृत्य वज्रमूषान्धितं पुटेत् ॥ ३,१६.४९ ॥
दिवारात्रौ करीषाग्नौ त्रिरात्रं च तुषाग्निना  ।
एवं पुनः पुनः कुर्यान्मर्दनं पुटपाचनम्  ॥ ३,१६.५० ॥
सप्तधा तत्प्रयत्नेन तद्रसो म्रियते ध्रुवम्  ।
अनेनैवायुतांशेन क्रामणान्तेन वेधयेत् ॥ ३,१६.५१ ॥
चंद्रार्कं वा द्रुतं ताम्रं नागं वा कांचनं भवेत् ।
चारितं पूर्वसूतं यन्मारणेन विना तु तत् ॥ ३,१६.५२ ॥
मारयेत्पक्वबीजानि त्रिधा तं जारयेत्क्रमात् ।
पूर्ववद्बंधनत्वं च कृत्वा तं क्रामणेन वै  ॥ ३,१६.५३ ॥
योजयेल्लक्षभागेन चंद्रार्के द्राविते तु तम्  ।
स्वर्णं भवति रूपाढ्यं शंभुना परिकीर्तितम्  ॥ ३,१६.५४ ॥
{मेर्चुर्य्:: कोटिवेधिन्}
पीतवर्णं तु वैक्रांतं शुद्धं भाव्यं दिनावधि  ।
व्याघ्रीद्रवाश्वमूत्राभ्यां व्याघ्रीकंदगतं पचेत् ॥ ३,१६.५५ ॥
दोलायंत्रे दिवारात्रं समुद्धृत्याथ चूर्णयेत् ।
एतच्चूर्णं पलैकं तु सूते दशगुणे क्षिपेत् ॥ ३,१६.५६ ॥
व्याघ्रीकंदद्रवैश्चाश्वमूत्रैर्मर्द्यं दिनावधि  ।
अनेन लेपयेत्स्वर्णपत्रं शतपलं पुनः  ॥ ३,१६.५७ ॥
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा त्रिदिनं तुषवह्निना  ।
स्वेदयेद्वा दिवारात्रौ कारीषाग्नावथोद्धरेत् ॥ ३,१६.५८ ॥
व्याघ्रीकंदाश्वमूत्राभ्यां मर्द्यं तद्वत्पुटे पचेत् ।
एवं शतपुटैः पक्वमभिषिक्तं च कारयेत् ॥ ३,१६.५९ ॥
समुखे रसराजेन्द्रे चार्यमेतच्च जारयेत् ।
व्योमसत्वक्रमेणैव यावत्शतगुणं शनैः  ॥ ३,१६.६० ॥
मूषायन्त्रेऽथवा जार्यं यथा पूर्वं क्रमेण वै  ।
तत्रस्थस्य रसेन्द्रस्य गर्भद्रावणबीजकम्  ॥ ३,१६.६१ ॥
पूर्ववद्द्रावितं गर्ते क्रमाज्जार्यं चतुर्गुणम्  ।
तत्रस्थं पक्वबीजेन जारयेत्सप्तशृङ्खलैः  ॥ ३,१६.६२ ॥
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा कोटिवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१६.६३ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
कृष्णवर्णं तु वैक्रांतं व्याघ्रीकंदोदरे क्षिपेत् ।
अश्वमूत्रैर्दिनं स्वेद्यं तद्भागैकं विचूर्णयेत् ॥ ३,१६.६४ ॥
शुद्धसूतस्य भागैकं तप्तखल्वे दिनावधि  ।
व्याघ्रीकंदद्रवैश्चाश्वमूत्रैश्चैव तु मर्दयेत् ॥ ३,१६.६५ ॥
तारं दत्त्वा षडंशेन पुनस्तद्वच्च मर्दयेत् ।
सर्वतुल्यं पुनः सूतं दत्त्वा तत्रैव मर्दयेत् ॥ ३,१६.६६ ॥
जातं गोलं समुद्धृत्य निगलेन तु लेपयेत् ।
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा त्रिदिनं तुषवह्निना  ॥ ३,१६.६७ ॥
स्वेदयेद्वा दिवारात्रौ निर्वाते करिषाग्निना  ।
उद्धृत्य मर्दयेच्चाथ बीजैर्दिव्यौषधीद्रवैः  ॥ ३,१६.६८ ॥
त्रिदिनं तप्तखल्वे तु हयमूत्रेण संयुतम्  ।
पूर्ववल्लेपितं रुद्ध्वा तद्वत्पाच्यं पुटेन वै  ॥ ३,१६.६९ ॥
अनेन क्रमयोगेन सप्तधा पाचयेत्पुटैः  ।
अनेन वेधयेत्ताम्रं द्रावितं शतमांशतः  ।
पूर्ववत्क्रामणं दत्त्वा तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,१६.७० ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
श्वेतवर्णं तु वैक्रांतं सुशुद्धं पूर्ववत्क्रमात् ।
रक्तवैक्रांतयोगेन तारं तेनैव मारयेत् ॥ ३,१६.७१ ॥
तत्तारं जारयेत्सूते तद्वच्छतगुणैः शनैः  ।
तद्वन्मार्यं पुटेनैव भवेदयुतवेधकः  ॥ ३,१६.७२ ॥
तद्वत्वै तारबीजेन सारितं जारयेत्क्रमात् ।
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा लक्षवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१६.७३ ॥
द्रुते ताम्रे प्रदातव्यं तत्तारं जायते शुभम्  ॥ ३,१६.७४ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
ताम्रवर्णं तु वैक्रांतं शुद्धहिंगुलसंयुतम्  ।
मर्दयेदम्लवर्गेण तप्तखल्वे दिनत्रयम्  ॥ ३,१६.७५ ॥
अनेन स्वर्णपत्राणि प्रलिप्तानि पुटे पचेत् ।
समुद्धृत्य पुनर्मर्द्यमम्लवर्गेण संयुतम्  ॥ ३,१६.७६ ॥
पचेत्सप्तपुटैरेवं तद्भस्म पलमात्रकम्  ।
शुद्धसूतपलैकं तु दिव्यौषधीद्रवैस्त्र्यहम्  ॥ ३,१६.७७ ॥
मर्दितं कारयेद्गोलं निर्मलेन च लेपयेत् ।
रुद्ध्वा दिनत्रयं स्वेद्यं करीषतुषवह्निना  ॥ ३,१६.७८ ॥
ततो दिव्यौषधीद्रावैर्मर्दितं निगलेन च  ।
रुद्ध्वा लिप्त्वा धमेद्गाढं बंधमायाति निश्चितम्  ॥ ३,१६.७९ ॥
अनेन शतमांशेन तारं भवति कांचनम्  ॥ ३,१६.८० ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
रक्तवैक्रांतसत्वं तु सह हेम्ना तु चूर्णयेत् ।
द्वंद्वमेलापलिप्तायां मूषायां चान्धितं धमेत् ॥ ३,१६.८१ ॥
तत्खोटं वाभिषिक्तं तु समुखे जारयेद्रसे  ।
अभ्रसत्वप्रकारेण जारयेत्पारदं समम्  ॥ ३,१६.८२ ॥
तद्रसं पक्वबीजेन सारयेत्पूर्ववत्त्रिधा  ।
तद्वच्च जारणा कार्या मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ॥ ३,१६.८३ ॥
सहस्रांशेन तेनैव तारं भवति कांचनम्  ॥ ३,१६.८४ ॥
{सिल्वेर्, चोप्पेर्, लेअद्=> गोल्द्}
रक्तवैक्रांतसत्वं च शुद्धसूतं समं समम्  ।
मर्द्यं दिव्यौषधीद्रावैस्तप्तखल्वे दिनत्रयम्  ॥ ३,१६.८५ ॥
ततो निगललिप्तायां मूषायां चान्धितं पुटेत् ।
करीषाग्नौ दिवारात्रौ त्रिदिनं च तुषाग्निना  ॥ ३,१६.८६ ॥
समुद्धृत्य पुनर्लेप्यं तद्गोलं निगलेन च  ।
मूषान्ते लवणं दत्त्वा रुद्ध्वा संधिं विशोषयेत् ॥ ३,१६.८७ ॥
पुनश्च लवणं दत्त्वा रुद्ध्वा संधिं विशोषयेत् ।
लेपयेत्शंखचूर्णेन तां मूषां सर्वतोऽङ्गुलम्  ।
कोष्ठीयन्त्रे हठाद्धाम्यं बद्धो भवति तद्रसः  ॥ ३,१६.८८ ॥
तारे ताम्रे भुजंगे वा सहस्रांशेन वेधयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणमुत्तमम्  ॥ ३,१६.८९ ॥
{चपलाभेदाः}
रक्ता पीता सिता कृष्णा चपला तु चतुर्विधा  ।
वैक्रांतस्य प्रकारेण शोध्याः स्यू रसबन्धकाः  ॥ ३,१६.९० ॥
{चपला:: वेध wइथ्ँ}
लांगली करवीराग्निगिरिकर्णी च टंकणम्  ।
सौवीराञ्जनतुल्यांशं नारीस्तन्येन पेषयेत् ॥ ३,१६.९१ ॥
वज्रमूषोदरं तेन लेपयेत्सर्वतोऽङ्गुलम्  ।
चपला रक्तपीता वा भागमेकं विचूर्णयेत् ॥ ३,१६.९२ ॥
सुवर्णभागाश्चत्वारो द्विभागं शुद्धपारदम्  ।
दिव्यौषधीद्रवैर्मर्द्यं सर्वमेतद्दिनत्रयम्  ॥ ३,१६.९३ ॥
पूर्वमूषां निरुध्याथ छायाशुष्कं धमेद्धठात् ।
तत्सर्वं जायते खोटं शतांशेन तु तेन वै  ॥ ३,१६.९४ ॥
सुशुद्धं वेधयेन्नागं भवेद्गुंजानिभं तु तत् ।
नागेनानेन शुल्बं तु शतांशेनैव वेधयेत् ॥ ३,१६.९५ ॥
अरुणाभं भवेच्छुल्बं तेन शुल्बेन वेधयेत् ।
शुद्धतारं शतांशेन तत्तारं कांचनं भवेत् ॥ ३,१६.९६ ॥
तद्वच्च जारणा कार्या मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
सहस्रांशेन तेनैव तारं भवति कांचनम्  ॥ ३,१६.९७ ॥
सुशुद्धं वेधयेन्नागं भवेद्गुंजानिभं च तत् ।
नागेनानेन शुल्बं तु शतांशेनैव वेधयेत् ॥ ३,१६.९८ ॥
{लेअद्=> चोप्पेर्=> सिल्वेर्=> गोल्द्}
षड्भागं चपलाचूर्णं तारं स्यात्सप्तभागकम्  ।
भागाष्टकं सुवर्णं च नवभागं च पारदम्  ॥ ३,१६.९९ ॥
सर्वं दिव्यौषधीद्रावैर्मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ।
तद्गोलं निगलेनैव सर्वतो लेपयेद्घनम्  ॥ ३,१६.१०० ॥
लांगली करवीराग्निगृध्रविष्ठा समं समम्  ।
पेषयेन्मातुलिंगाम्लैस्तेन मूषां प्रलेपयेत् ॥ ३,१६.१०१ ॥
तद्रुद्ध्वा पूर्ववद्गोलं धमेत्खोटं भवेत्तु तत् ।
तेनैव तु शतांशेन नागे वेधं प्रदापयेत् ॥ ३,१६.१०२ ॥
तेन नागेन शुल्बं च शतांशेनैव वेधयेत् ।
ताम्रेण वेधयेत्तारं पूर्ववत्कांचनं भवेत् ॥ ३,१६.१०३ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
पलैकं शुद्धसूतं च काचपात्रे विनिक्षिपेत् ।
पूर्ववज्जारितं गंधं क्षिपेत्तस्मिन्पलत्रयम्  ॥ ३,१६.१०४ ॥
जंबीराणां द्रवं दत्त्वा गंधतुल्यं शनैः पचेत् ।
वालुकाभाण्डमध्ये तु यावज्जीर्यति गंधकम्  ॥ ३,१६.१०५ ॥
पूर्वसंस्कृतधान्याभ्रं पलमेकं च तत्र वै  ।
क्षिप्त्वा जंबीरनीरं च बिडं दत्त्वाथ पाचयेत् ॥ ३,१६.१०६ ॥
जीर्णे यावद्भवेत्तत्तु ह्यम्लं तावत्क्षिपन्पचेत् ।
तस्मिन्स्वर्णं पलैकं तु चूर्णितं चाभिषेकितम्  ॥ ३,१६.१०७ ॥
क्षिपेत्तस्मिन्विडं चाथ देयं जंबीरसंयुतम्  ।
पचेज्जीर्णं भवेद्यावत्तत्रैव मृदुवह्निना  ॥ ३,१६.१०८ ॥
बिडमम्लं क्षिपन्नेव जीर्णे चोद्धृत्य मर्दयेत् ।
त्रिदिनं तप्तखल्वे तु दिव्यौषधीद्रवैर्युतम्  ॥ ३,१६.१०९ ॥
मूलमीश्वरलिङ्ग्युत्थं शिग्रुमूलं च पेषयेत् ।
वज्रमूषामनेनैव लिप्त्वा पूर्वरसं क्षिपेत् ॥ ३,१६.११० ॥
रुद्ध्वा स्वेद्यं करीषाग्नावहोरात्रात्समुद्धरेत् ।
पूर्ववन्मर्दितं रुद्ध्वा धमेद्बद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,१६.१११ ॥
चतुःषष्टितमांशेन दत्ते तारमनेन वै  ।
वेधयेज्जारयेद्दिव्यं कांचनं सिद्धसंमतम्  ॥ ३,१६.११२ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
शतनिष्कं शुद्धसूतं दशनिष्कं तु गंधकम्  ।
क्षणं कन्याद्रवैर्मर्द्यं पातनायंत्रगं पचेत् ॥ ३,१६.११३ ॥
ऊर्ध्वलग्नं समादाय गंधकं दशनिष्ककम्  ।
दत्त्वा मर्द्यं पुनस्तद्वद्यंत्रे पच्यात्समुद्धरेत् ॥ ३,१६.११४ ॥
एवं पुनः पुनः कुर्यादेकविंशतिवारकम्  ।
गौरीयन्त्रे तु तत्सूतं क्षिप्त्वा देयं तु गंधकम्  ॥ ३,१६.११५ ॥
भावितं पूर्वयोगेन विंशत्यंशेन चूर्णितम्  ।
रुद्ध्वा लघुपुटे पच्याज्जीर्णे गंधं प्रदापयेत् ॥ ३,१६.११६ ॥
एवं पुनः पुनर्जार्यं यथाशक्ति क्रमेण वै  ।
जीर्णे शतगुणे गन्धे शतवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१६.११७ ॥
सहस्रगुणिते जीर्णे सहस्रांशेन वेधयेत् ।
लक्षजीर्णे लक्षवेधी कोटिवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१६.११८ ॥
जीर्णे कोटिगुणे गन्धेऽप्येवं स्यादुत्तरोत्तरम्  ।
सारयेत्पक्वबीजेन पूर्ववज्जारयेत्क्रमात् ॥ ३,१६.११९ ॥
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा तारे वेधं प्रदापयेत् ।
जायते कनकं दिव्यं देवाभरणभूषणम्  ॥ ३,१६.१२० ॥
भूसत्त्वकैः परमगुह्यतमैः ससूतैर्वैक्रान्तकैः सचपलै रसगंधकैश्च  ।
दृष्ट्वानुभूय सकलं सुखसाध्ययोगैः सम्यक्सुवर्णकरणं गदितं सुधीनाम्  ॥ ३,१६.१२१ ॥


 ३, १७
वज्राभ्रसत्ववरहाटकलोहजालं कुर्याद्द्रुतं द्रवभवं किल बंधयोग्यम्  ।
नानाविधैः सुगमसंस्कृतयोगराजैस्तद्वक्ष्यते परमसिद्धिकरं नराणाम्  ॥ ३,१७.१ ॥
{अभ्रकद्रुति (१)}
शुद्धकृष्णाभ्रपत्राणि पीलुतैलेन लेपयेत् ।
घर्मे शोष्याणि सप्ताहं लिप्त्वा लिप्त्वा पुनः पुनः  ॥ ३,१७.२ ॥
त्रिदिनं चाम्लवर्गेण तद्वच्छोष्याणि चाथ वै  ।
स्नुह्यर्कार्जुनवज्रीणां कटुतुंब्या समाहरेत् ॥ ३,१७.३ ॥
क्षारं क्षारत्रयं चैतदष्टकं चूर्णितं समम्  ।
वज्रकंदं क्षीरकन्दं बृहती कण्टकारिका  ॥ ३,१७.४ ॥
वनवृन्ताक एतेषां द्रवैर्भाव्यं दिनत्रयम्  ।
अनेन क्षारकल्केन पूर्वपत्राणि लेपयेत् ॥ ३,१७.५ ॥
आतपे कांस्यपात्रे तु स्थाप्यं लेप्यं पुनः पुनः  ।
एवं दिनत्रयं कुर्याद्द्रुतिर्भवति निर्मला  ॥ ३,१७.६ ॥
{अभ्रकद्रुति (२)}
अम्लवर्गेण पत्राणि क्षिपेद्घर्मे दिनत्रयम्  ।
तथान्यान्यभ्रपत्राणि क्षालयेत्क्षीरकंदकैः  ॥ ३,१७.७ ॥
क्षारैर्यावद्भवेत्कल्कस्तत्कल्कैः पूर्वपत्रकम्  ।
लिप्त्वा लिप्त्वा क्षिपेद्घर्मे कांस्यपात्रे विशोषयेत् ॥ ३,१७.८ ॥
सप्ताहान्नात्र संदेहो रसरूपा द्रुतिर्भवेत् ॥ ३,१७.९ ॥
{अभ्रकद्रुति (३)}
काकाण्डाफलचूर्णं तु मित्रपंचकसंयुतम्  ।
एतत्तुल्यं च धान्याभ्रमम्लैर्मर्द्यं दिनावधि  ।
अंधमूषागतं ध्मातं द्रुतिर्भवति निर्मला  ॥ ३,१७.१० ॥
{अभ्रकद्रुति (४)}
धान्याभ्रकं सगोमांसमभ्रपादं च सैंधवम्  ।
स्नुह्यर्कपयसा द्रावैर्मुनिभिर्मर्दयेत्त्र्यहम्  ॥ ३,१७.११ ॥
तद्गोलं कदलीकंदे क्षिप्त्वा बाह्ये मृदा लिपेत् ।
करीषाग्नौ त्र्यहं पच्याद्द्रुतिर्भवति निर्मला  ॥ ३,१७.१२ ॥
{अभ्रकद्रुति (५)}
अगस्त्यपत्रनिर्यासैर्मर्द्यं धान्याभ्रकं दिनम्  ।
तद्गोलं निक्षिपेत्कंदे सूरणोत्थे निरुध्य च  ॥ ३,१७.१३ ॥
तत्कंदं निखनेद्गोष्ठभूमौ मासात्समुद्धरेत् ।
कंदोदराद्द्रुतिर्ग्राह्या सूततुल्या तु निर्मला  ॥ ३,१७.१४ ॥
{अभ्रकद्रुति (६)}
धान्याभ्रकं दिनं मर्द्यमजमार्या द्रवैर्दिनम्  ।
स्थापयेन्मृण्मये पात्रे त्र्यहाद्घर्मे भवत्यलम्  ॥ ३,१७.१५ ॥
{अभ्रकद्रुति (७)}
सप्ताहं मुनितोयेन धान्याभ्रं सैंधवं शिला  ।
मर्दयेद्भावयेद्घर्मे ततो दार्वी सुवर्चलम्  ॥ ३,१७.१६ ॥
मरिचमभ्रपादांशं मूर्वापत्ररसैर्दिनम्  ।
मर्दयेद्वज्रवल्ल्युत्थैर्द्रवैर्भाव्यं दिनावधि  ॥ ३,१७.१७ ॥
शरावसंपुटे तं तु रुद्ध्वा ध्माते द्रुतिर्भवेत् ॥ ३,१७.१८ ॥
{अभ्रकद्रुति (८)}
धान्याभ्रकं प्रयोक्तव्यं काकिनीबीजतुल्यकम्  ।
स्नुहीक्षीरेण सप्ताहं घर्मे ताप्यं द्रुतिर्भवेत् ॥ ३,१७.१९ ॥
{अभ्रकद्रुति (९)}
वज्रवल्लीद्रवैर्मर्द्यं धान्याभ्रं ससुवर्चलम्  ।
तुल्यं त्रिदिनपर्यन्तं ततस्तं शरावसंपुटे  ॥ ३,१७.२० ॥
रुद्ध्वा ध्माते द्रवत्येव रसरूपं न संशयः  ।
इत्येवं रसरूपं च जायते नैव संशयः  ॥ ३,१७.२१ ॥
{अभ्रकद्रुति (१०)}
उदुंबरोद्भवैः क्षीरैरभ्रपत्राणि पाचयेत् ।
स्थाल्यां वा पाचयेदेतान् भवन्ति नवनीतवत् ॥ ३,१७.२२ ॥
ततस्तं वटकं कृत्वा छिद्रमूषां निरुध्य च  ।
यामत्रयं धमेद्गाढमधोभाण्डे द्रुतिः पतेत् ॥ ३,१७.२३ ॥
{अभ्रकद्रुति (११)}
काकोदुंबरिजैः क्षीरैर्मर्द्यं धान्याभ्रकं दिनम्  ।
वनमूषकबीजानि त्वग्वर्ज्यान्यभ्रकैः समम्  ॥ ३,१७.२४ ॥
मर्दयित्वार्धयामं तं द्राव्यं पातालयंत्रकैः  ।
अहोरात्रं पुटं देयं द्रुतिर्भवति निर्मला  ॥ ३,१७.२५ ॥
{अभ्रकद्रुति (१२)}
कपितिंदुजातफलैः समं धान्याभ्रकं दृढम्  ।
मर्दयेद्दिनमेकं तु काचकूप्यां निवेशयेत् ॥ ३,१७.२६ ॥
नरकेशैर्मुखं रुद्ध्वा कूपिकां लेपयेन्मृदा  ।
पुटेत्पातालयंत्रेण दिनान्ते द्रुतिमाप्नुयात् ॥ ३,१७.२७ ॥
{अभ्रकद्रुति (१३)}
धान्याभ्रकसमांशेन चूर्णं गुंजाफलस्य तु  ।
स्नुहीक्षीरेण सप्ताहं भावितं धमनाद्भवेत् ॥ ३,१७.२८ ॥
{अभ्रकद्रुति (१४)}
रक्तोत्पलस्य नीलोत्थद्रवैर्मर्द्यं दिनत्रयम्  ।
धान्याभ्रकं धमेद्रुद्ध्वा वज्रमूषागतं धमेत् ॥ ३,१७.२९ ॥
वेगीफलस्य चूर्णेन तुल्यं धान्याभ्रकं त्र्यहम्  ।
भाव्यं घर्मे स्नुहीक्षीरैर्ध्मातं संपुटगं द्रवेत् ॥ ३,१७.३० ॥
{अभ्रकद्रुति (१५)}
अथवा छागमूत्रेण भावयेत्कपितिंदुजम्  ।
फलचूर्णं तु तच्छुष्कं द्रुते सत्वे प्रवापयेत् ॥ ३,१७.३१ ॥
द्वित्रिवारप्रयोगेण द्रुतिर्भवति निर्मला  ॥ ३,१७.३२ ॥
{अभ्रकसत्त्वद्रुति (२)}
नरकेशोद्भवैस्तैलैः सेचयेदभ्रसत्त्वकम्  ।
तद्गोलं गोमयैर्लिप्त्वा वज्रमूषान्तरे क्षिपेत् ।
हठाद्ध्माते द्रवत्येव तिष्ठते रसराजवत् ॥ ३,१७.३३ ॥
{अभ्रकसत्त्वद्रुति (३)}
भावयेन्नरमूत्रेण क्षीरकंदस्य चूर्णकम्  ।
दशवारं प्रयत्नेन शोष्यं पेष्यं पुनः पुनः  ॥ ३,१७.३४ ॥
तेनावापं द्रुते सत्वे दत्त्वा दत्त्वा च संधमेत् ।
यावत्तद्द्रवतां याति तावद्देयं पुनः पुनः  ।
लोहं च द्रवते तेन हठाद्ध्माते न संशयः  ॥ ३,१७.३५ ॥
{अभ्रकसत्त्वद्रुति (४)}
पंचांगं देवदाल्युत्थं चूर्णं भाव्यं च तद्द्रवैः  ।
शोष्यं पेष्यं पुनर्भाव्यं शतवारं प्रयत्नतः  ॥ ३,१७.३६ ॥
तच्चूर्णं दशमांशेन द्रुते सत्वे प्रतापयेत् ।
तत्पुनर्जायते बद्धो वापो देयः पुनः पुनः  ॥ ३,१७.३७ ॥
{अभ्रकसत्त्वद्रुति (५)}
क्षीरकंदद्रवैर्भाव्यं शतधा क्षीरकंदकम्  ।
तद्वापेन द्रवेत्सत्त्वं लोहानि सकलानि च  ॥ ३,१७.३८ ॥
{अभ्रकसत्त्वद्रुति (६)}
सर्वं धान्याम्लसंधानैर्भाव्यमभ्रकसत्वकम्  ।
निचुलक्षारसंयुक्तं ध्मातं तिष्ठति सूतवत् ॥ ३,१७.३९ ॥
{सुवर्णद्रुति (१)}
इंद्रगोपकचूर्णं तु देवदालीफलद्रवैः  ।
भावितं चैकविंशाहाद्द्रुते हेम्नि प्रवापयेत् ॥ ३,१७.४० ॥
किंचित्किंचित्समं यावत्तावत्तिष्ठति सूतवत् ॥ ३,१७.४१ ॥
{सुवर्णरौप्यद्रुति (२)}
शतधा नरमूत्रेण भावयेद्देवदालिकाम्  ।
तच्चूर्णं वापमात्रेण द्रुतिः स्यात्स्वर्णतारयोः  ॥ ३,१७.४२ ॥
{तीक्ष्णलोहद्रुति (१)}
सुरदालीभवं भस्म नरमूत्रेण भावितम्  ।
त्रिसप्तवारं तं क्षारं वापे तीक्ष्णद्रुतिर्भवेत् ॥ ३,१७.४३ ॥
{तीक्ष्णलोहद्रुति (२)}
मेषशृंगी सकूर्मास्थिशिलाजतुनि वापयेत् ।
सारं द्रुतिर्भवेत्सत्यमावर्त्यादौ प्रदापयेत् ॥ ३,१७.४४ ॥
{सर्वधातुद्रुति (१)}
गंधकं कांतपाषाणं चूर्णयित्वा समं समम्  ।
द्रुते लोहे प्रतीवापो देयो लोहाष्टकं द्रवेत् ॥ ३,१७.४५ ॥
{सर्वधातुद्रुति (२)}
देवदाल्या द्रवैर्भाव्यं गंधकं दिनसप्तकम्  ।
तेन प्रवापमात्रेण लोहं तिष्ठति सूतवत् ॥ ३,१७.४६ ॥
{सुवर्णद्रुति (३)}
अतिस्थूलस्य भेकस्य निवार्यान्त्राणि निक्षिपेत् ।
उदरे टंकणं पूर्णं तद्रक्षेद्भांडमध्यगम्  ॥ ३,१७.४७ ॥
अष्टाहाद्ग्राहयेत्तस्मात्तैलं पातालयंत्रके  ।
तत्तैलं द्राविते स्वर्णे क्षिपेद्द्रुतिमवाप्नुयात् ॥ ३,१७.४८ ॥
{सुवर्णद्रुति (४)}
इंद्रगोपोऽश्वलाला च शशमण्डूकयोर्वसा  ।
अस्थीनि च समं पिष्ट्वा द्रुते हेम्नि प्रवापयेत् ॥ ३,१७.४९ ॥
जायते रसरूपं तच्चिरकालं च तिष्ठति  ॥ ३,१७.५० ॥
{सुवर्णद्रुति (५)}
इंद्रगोपं कुलीरास्थि देवदाल्याश्च बीजकम्  ।
चूर्णितं भावयेद्द्रावैर्देवदाल्युद्भवैर्दिनम्  ॥ ३,१७.५१ ॥
अनेन द्राविते हेम्नि वापो देयः पुनः पुनः  ।
तिष्ठते रसरूपं तच्चिरकालं शिवोदितम्  ॥ ३,१७.५२ ॥
{तीक्ष्णलोहद्रुति (३)}
तीक्ष्णचूर्णं च सप्ताहं पक्वधात्रीफलद्रवैः  ।
लोलितं भावयेद्घर्मे क्षीरकन्दद्रवैः पुनः  ॥ ३,१७.५३ ॥
सप्ताहं भावयेत्सम्यक्स्रावसंपुटके तथा  ।
धामितं द्रवमायाति चिरं तिष्ठति सूतवत् ॥ ३,१७.५४ ॥
{कान्तलोहद्रुति}
शृगालमेषकूर्माहिशल्यानि च शिलाजतु  ।
एतत्सर्वं चूर्णयित्वा सुतप्ते कांतचूर्णके  ।
वापयेद्द्रवतां याति यथा सूतं सुनिश्चितम्  ॥ ३,१७.५५ ॥
{सर्वलोहद्रुति (३)}
लोहचूर्णं यथेष्टैकं पनसस्य फलद्रवैः  ।
सप्ताहं भावयेद्घर्मे ह्यम्लवर्गेण मर्दयेत् ।
द्रवते धमनेनैव लिपियोग्यं न संशयः  ॥ ३,१७.५६ ॥
{सर्वलोहद्रुति (४)}
गंधकं रक्तलवणं तुल्यं देयं पुनः पुनः  ।
द्रुतानां तप्तचूर्णानां सर्वेषां द्रावणं परम्  ॥ ३,१७.५७ ॥
{सर्वलोहद्रुति (५)}
पीतमण्डूकगर्भे तु चूर्णितं टंकणं क्षिपेत् ।
रुद्ध्वा भांडे क्षिपेद्भूमौ त्रिसप्ताहात्समुद्धरेत् ॥ ३,१७.५८ ॥
तत्समस्तं विचूर्ण्याथ द्रुते लोहे प्रवापयेत् ।
तिष्ठन्ति रसरूपाणि सर्वलोहानि नान्यथा  ॥ ३,१७.५९ ॥
{माक्षिकसत्त्वद्रुति (२)}
एरंडोत्थेन तैलेन गुंजाक्षौद्रं च टंकणम्  ।
मर्दितं तस्य वापेन सत्वं माक्षिकजं द्रवेत् ॥ ३,१७.६० ॥
{सर्वरत्नानां सर्वलोहानां द्रुतिः}
क्षारत्रयं रामठं च चणकाम्लाम्लवेतसम्  ॥ ३,१७.६१ ॥
ज्वालामुखी चेक्षुरकं स्थलकुम्भीफलानि च  ।
स्नुह्यर्कपयसा श्लक्ष्णं पिष्ट्वा तद्गोलकं क्षिपेत् ॥ ३,१७.६२ ॥
वज्रमुख्यानि रत्नानि वस्त्रे बद्ध्वा पचेद्धठात् ।
दोलायंत्रेण धान्याम्ले भवेद्यामाष्टकं द्रुतम्  ॥ ३,१७.६३ ॥
वज्राभ्रकं नीलपुष्पं मुक्ताविद्रुममाक्षिकम्  ।
पौण्ड्रं वैडूर्यमाणिक्यं राजावर्तेन्द्रनीलकम्  ॥ ३,१७.६४ ॥
वैक्रांतं स्फाटिकं चैव द्रवन्ति रससन्निभाः  ।
एतैरेवौषधैर्लोहजातं द्रवति वापनात् ॥ ३,१७.६५ ॥
{वज्रद्रुति (१)}
वज्रवल्ल्यन्तरस्थं च कृत्वा वज्रं निरुन्धितम्  ।
जलभांडगतं स्वेद्यं सप्ताहाद्द्रवतां व्रजेत् ॥ ३,१७.६६ ॥
{वज्रद्रुति (२)}
सूक्ष्मचूर्णं तु सप्ताहं वेतसाम्ले विनिक्षिपेत् ।
सप्ताहादुद्धृतं तं वै पुटे रुद्ध्वा द्रुतिर्भवेत् ॥ ३,१७.६७ ॥
{वैक्रान्तद्रुति (१)}
श्वेतवर्णं तु वैक्रांतमम्लवेतसभावितम्  ।
सप्ताहान्नात्र संदेहः खरे घर्मे द्रवत्यलम्  ॥ ३,१७.६८ ॥
{वैक्रान्तद्रुति (२)}
केतकीस्वरसं ग्राह्यं सैंधवं स्वर्णपुष्पिका  ।
इंद्रगोपकसंयुक्तं सर्वं भांडे विनिक्षिपेत् ॥ ३,१७.६९ ॥
सप्ताहं स्वेदयेत्तस्मिन्वैक्रांतं द्रवतां व्रजेत् ।
लोहाष्टकं च रत्नानि योगस्यास्य प्रभावतः  ॥ ३,१७.७० ॥
कुरुते योगराजोऽयं रत्नानां द्रावणं परम्  ॥ ३,१७.७१ ॥
{सर्वद्रुतीनां स्थापनाधारः}
कुसुम्भतैलमध्ये तु संस्थाप्या द्रुतयः पृथक् ।
तिष्ठन्ति चिरकालं तु प्राप्ते कार्ये नियोजयेत् ॥ ३,१७.७२ ॥
इत्येवं द्रुतिसंचयं समुचितैः सारातिसारैर्मतैः कृत्वा वार्तिकपुंगवोऽत्र सततं श्रीपारदे मेलयेत् ।
तेनैवाद्भुतभक्षणं सुकनकं कृत्वाथ विद्वद्वरे देयं दीनजने च दुःखविमुखं कुर्यात्समस्तं जगत् ॥ ३,१७.७३ ॥


 ३, १८
द्रुतिरिह परिपाच्या जारयेत्पारदेन्द्रे मुनिगणितमथासौ सारितः कोटिवेधी  ।
अथ पविकृतबीजं रत्नगर्भं द्रुतं वा चरति यदि रसेन्द्रः स्यात्तदा शब्दवेधी  ॥ ३,१८.१ ॥
{द्रुतीनां रसेन सह मेलापनम् (१)}
पाठा वंध्या तालमूली नीलीसिन्दूरचित्रका  ।
पद्मकन्दं क्षीरकन्दं समं नागबला तथा  ॥ ३,१८.२ ॥
एतेषां ग्राहयेत्स्वच्छं रसं वस्त्रेण गालितम्  ।
द्रुतिं समुखसूतं च औषधीनां तथा द्रवम्  ॥ ३,१८.३ ॥
सर्वं क्षिप्त्वा घोषपात्रे शोषयेदातपे खरे  ।
द्रवः पुनः पुनर्देयो यावद्यामत्रयं भवेत् ॥ ३,१८.४ ॥
मिलन्ति द्रुतयः सर्वाः पारदे नात्र संशयः  ॥ ३,१८.५ ॥
{सर्वद्रुतिमेलापन (२)}
वज्रकंदामृता गुंजा द्रवैर्मर्द्यं च पूर्ववत् ।
मिलन्ति द्रुतयः सर्वा रसराजे न संशयः  ॥ ३,१८.६ ॥
{सर्वद्रुतिमेलापन (३)}
कृष्णागुरु सिता हिङ्गु कस्तूरीब्रह्मबीजकम्  ।
तुल्यं चूर्णं दशांशेन सूते द्रुतियुते क्षिपेत् ॥ ३,१८.७ ॥
मिलन्ति द्रुतयः सर्वा अनेनैव न संशयः  ॥ ३,१८.८ ॥
{सर्वद्रुतिमेलापन (४)}
कृष्णागुरु श्वेतहिंगु सिता लशुननाभयः  ।
पूर्ववन्मर्दनेनैव मिलन्ति द्रुतयो रसे  ॥ ३,१८.९ ॥
{सर्वद्रुतिमेलापन (५)}
अश्वलालार्द्रकं निम्बपत्राणि लशुनं समम्  ।
टंकणेन समायुक्तं पूर्ववद्द्रुतिमेलकम्  ॥ ३,१८.१० ॥
{सर्वद्रुतिमेलापन (६)}
माक्षिकं सविषं गुंजा टंकणं स्त्रीरजः समम्  ।
स्त्रीस्तन्यं संयुतं पिष्ट्वा तेन मूषां प्रलेपयेत् ॥ ३,१८.११ ॥
द्रुतियुक्तं रसं तत्र क्षिप्त्वा रुद्ध्वा दिनावधि  ।
स्वेदयेत्करीषाग्निस्थं त्रिदिनं वा तुषाग्निना  ।
मिलन्ति द्रुतयः सर्वा मीलिता जारयेत्ततः  ॥ ३,१८.१२ ॥
द्रुतयो मीलिता येन मूषां तेनैव लेपयेत् ।
तथा च जीवयोगेन ख्यातेऽयं लिप्तमूषिका  ॥ ३,१८.५७ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
हेमकांतद्रुतिं तुल्यां मेलयेत्समुखे रसे  ।
षोडशांशं रसात्सर्वं लिप्तमूषान्धितं पुटेत् ॥ ३,१८.५८ ॥
सतुषेऽथ करीषाग्नौ यावत्सूतावशेषितम्  ।
पुनश्च मेलयेत्तद्वत्सर्ववज्जारयेत्ततः  ॥ ३,१८.५९ ॥
एवं समां द्रुतिं सूते जारयेत्क्रमयोगतः  ।
ततस्तं पक्वबीजेन सारयेज्जारणात्रयम्  ॥ ३,१८.६० ॥
मूषायन्त्रे तु तज्जार्यं मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
तारारे ताम्रसंयुक्ते शतांशेन नियोजयेत् ॥ ३,१८.६१ ॥
क्रामणेन समायुक्तं दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,१८.६२ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
हेमाभ्रशुल्बद्रुतयो द्विगुणं जारयेद्रसे  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन ततो रंजकबीजकम्  ॥ ३,१८.६३ ॥
मूषायन्त्रे समं जार्यं सारयेत्सारणात्रयम्  ।
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा सहस्रांशेन वेधयेत् ।
तारारं ताम्रसंयुक्तं दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,१८.६४ ॥
{=> गोल्द्}
कांतशुल्बसुवर्णानां द्रुतयः समुखे रसे  ।
जारयेत्पूर्वयोगेन प्रत्येकं द्विगुणं क्रमात् ॥ ३,१८.६५ ॥
ततो रंजकबीजानि द्विगुणं तस्य जारयेत् ।
अथ बीजैस्त्रिधा सार्यं जारयेत्सारयेत्पुनः  ॥ ३,१८.६६ ॥
जारितोऽथ मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वाथ वेधयेत् ।
अयुतांशेन तेनैव पूर्ववत्कांचनं भवेत् ॥ ३,१८.६७ ॥
{लक्षवेधी रसः (द्रुतिजारणेन)}
कांतहेमाभ्रद्रुतयो यावत्पञ्चगुणं क्रमात् ।
जारयेत्पूर्वयोगेन ततो रंजकबीजकम्  ॥ ३,१८.६८ ॥
जार्यं पञ्चगुणं तस्मिन्मूषायन्त्रे प्रयत्नतः  ।
सारयेत्पक्वबीजेन त्रिधा तं जारयेत्पुनः  ॥ ३,१८.६९ ॥
पुनः सार्यं पुनर्जार्यमेवं वारत्रये कृते  ।
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा लक्षवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१८.७० ॥
{दशलक्षवेधी रसः}
आ रत्नहेमद्रुतयः षड्गुणं जार्यते रसे  ।
षड्गुणं रंजकं बीजं ततस्तस्यैव जारयेत् ॥ ३,१८.७१ ॥
त्रिधा सार्यं पुनर्जार्यमेवं वारचतुष्टयम्  ।
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा नागतैलेन वेधयेत् ।
दशलक्षांशयोगेन दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,१८.७२ ॥
{मेर्चुर्य्:: वेधिन्:: १०० तो कोटि}
प्रत्येकं सूततुल्यांशमभ्रहेमद्रुतिद्वयम्  ।
मेलितं पूर्वयोगेन जारयेत्तत्क्रमेण वै  ॥ ३,१८.७३ ॥
शतवेधी भवेत्सूतो द्विधा सहस्रवेधकः  ।
त्रिगुणेऽयुतवेधी स्याल्लक्षवेधी चतुर्गुणे  ॥ ३,१८.७४ ॥
सम्यक्पञ्चगुणे जीर्णे दशलक्षाणि विध्यति  ।
एवं रसगुणे जीर्णे कोटिवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१८.७५ ॥
ततः सप्तगुणं तस्य जार्यं रंजकबीजकम्  ।
त्रिधाथ पक्वबीजेन सारयेत्पूर्ववत्क्रमात् ॥ ३,१८.७६ ॥
जारणा सारणा कार्या पुनः सारणजारणे  ।
अनेन क्रमयोगेन सप्तशृङ्खलिकाक्रमात् ॥ ३,१८.७७ ॥
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा कोटिवेधी भवेत्तु सः  ।
तारे च ताम्रसंयुक्ते क्रामणान्तं नियोजयेत् ॥ ३,१८.७८ ॥
{मेर्चुर्य्:: बन्धन (?)}
श्वेताभ्रतारघोषारद्रुतयः समुखे रसे  ।
जार्याः समा यथापूर्वं तारबीजेन सारयेत् ।
त्रिधा तं पूर्ववज्जार्यं मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ॥ ३,१८.७९ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
कांततारारद्रुतयो द्विगुणाः समुखे रसे  ।
जारयेत्त्रिगुणा यावत्पक्वबीजेन चाथवा  ॥ ३,१८.८० ॥
सारितं जारितं कुर्यात्पूर्ववच्छृङ्खलात्रयम्  ।
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा अयुतांशेन वेधयेत् ॥ ३,१८.८१ ॥
द्रुते बंगे तु तत्तारं भवेत्कुंदेन्दुसन्निभम्  ॥ ३,१८.८२ ॥
{तिन्:: स्तम्भन}
तारतीक्ष्णघोषजाता द्रुतयः समुखे रसे  ।
कुर्यात्चतुर्गुणा यावत्तारबीजेन सारयेत् ॥ ३,१८.८३ ॥
चतस्रः शृङ्खला यावन्मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
अनेन लक्षभागेन बंगस्तम्भो भवेद्दृढः  ॥ ३,१८.८४ ॥
{मेर्चुर्य्:: कोटिवेधी}
तारा कांतद्रुतयो जार्या सप्तगुणा रसे  ।
तत्सार्यं तारबीजेन सप्तशृंखलिका क्रमात् ॥ ३,१८.८५ ॥
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा कोटिवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१८.८६ ॥
{सप्तशृङ्खला}
समुखस्य रसेन्द्रस्य धान्याभ्रं पूर्वसंस्कृतम्  ।
चारयेज्जारयेत्तद्वत्समांशं चाथ तस्य वै  ॥ ३,१८.८७ ॥
षड्गुणं द्वंद्विते व्योम्नि सर्वं जार्यं च पूर्ववत् ।
ततो माक्षिकसत्वं च पादांशं तस्य गर्भतः  ॥ ३,१८.८८ ॥
द्रावयेज्जारयेत्तद्वत्तावद्रसकसत्वकम्  ।
पूर्ववद्द्रावितं जार्यं मूषायन्त्रे तु तत्क्रमात् ॥ ३,१८.८९ ॥
गर्भद्रावणकं बीजं द्रावितं जारयेत्पुनः  ।
भवेच्चतुर्गुणं यावत्पश्चादभ्रसुवर्णयोः  ॥ ३,१८.९० ॥
द्रुतिं समसमां सूते द्वंद्वयित्वाथ जारयेत् ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन कांतहेम्नो द्रुतिः पुनः  ॥ ३,१८.९१ ॥
प्रत्येकं जारयेत्तुल्यं स्वर्णतीक्ष्णद्रुतिस्तथा  ।
द्वंद्वितां जारयेत्तुल्यां ततो रंजकबीजकम्  ॥ ३,१८.९२ ॥
पूर्ववत्क्रमयोगेन जार्ये तस्मिन् चतुर्गुणम्  ।
ततस्तं पक्वबीजेन सारयेत्सारणात्रयम्  ॥ ३,१८.९३ ॥
तदेव जारितं कुर्यान्मूषायन्त्रे तु पूर्ववत् ।
इत्येवं सप्तवाराणि सारितं तत्त्रिधा त्रिधा  ॥ ३,१८.९४ ॥
पूर्ववज्जारणा कार्या ख्यातेयं सप्तशृङ्खला  ।
सारणा यत्र यत्रोक्ता विज्ञेया वार्तिकैः पुनः  ॥ ३,१८.९५ ॥
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा कोटिवेधी भवेद्रसः  ।
क्रामणेन समायुक्तं चंद्रार्कं कांचनं भवेत् ॥ ३,१८.९६ ॥
कर्माष्टादशकेनैव क्रमाद्वेधः प्रकाशितः  ।
समुखं निर्मुखं बंधं रसबंधं तथेरितम्  ॥ ३,१८.९७ ॥
गोपितं शंभुना सिद्धैः सूचितं न प्रकाशितम्  ।
वार्तिकानां हितार्थाय मया तत्प्रकटीकृतम्  ॥ ३,१८.९८ ॥
{वज्रबीज}
वज्रभस्म शुद्धहेम व्योमसत्वमयोरजः  ।
चत्वारि समभागानि नागचूर्णं चतुःसमम्  ॥ ३,१८.९९ ॥
द्वंद्वमेलापलिप्तायां मूषायां चान्धितं धमेत् ।
एकीभूते समुद्धृत्य मूषायां प्रकटं धमेत् ॥ ३,१८.१०० ॥
माक्षिकाद्धौतसत्त्वं च स्तोकं स्तोकं विनिक्षिपेत् ।
हेमवज्रावशेषं तु यावत्स्यादुद्धरेत्ततः  ॥ ३,१८.१०१ ॥
तस्मिन्नागं व्योमसत्त्वमयश्चूर्णं च पूर्ववत् ।
निक्षिपेद्द्वंद्वलिप्तायां मूषायां चान्धितं धमेत् ॥ ३,१८.१०२ ॥
मिश्रीभूतं समुद्धृत्य मूषायां प्रकटं धमेत् ।
स्वर्णवज्रावशेषं तद्यावज्जातं समुद्धरेत् ॥ ३,१८.१०३ ॥
एवं पुनः पुनर्जार्यं व्योमसत्वायसं फणी  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन षड्गुणं जारयेत्पुनः  ॥ ३,१८.१०४ ॥
माक्षिकाद्धौतसत्त्वकम् [... औ६ Zएइछेन्झ्]  ।
क्षिपन् क्षिपन्धमेत्तं तु बाह्यमेवं तु षड्गुणम्  ॥ ३,१८.१०५ ॥
वज्रबीजमिदं ख्यातं जारणे परमं हितम्  ॥ ३,१८.१०६ ॥
{वज्रबीजजारणेन स्पर्शवेधी शब्दवेधी रसः}
वासनामुखिते सूते द्वंद्वितं व्योमसत्वकम्  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन षड्गुणं जारयेत्पुनः  ॥ ३,१८.१०७ ॥
तस्मिन् जार्यं वज्रबीजं व्योमसत्त्वक्रमेण वै  ।
ग्रसते कच्छपे यंत्रे यथाजीर्णं तथा फलम्  ॥ ३,१८.१०८ ॥
द्विगुणेऽयुतवेधी स्यात्त्रिगुणे लक्षवेधकः  ।
यदा चतुर्गुणं जीर्णं दशलक्षाणि विध्यति  ॥ ३,१८.१०९ ॥
कोटिवेधी पञ्चगुणे दशकोट्यस्तु षड्गुणे  ।
अर्बुदांशात्सप्तगुणे शङ्खवेध्यष्टमे गुणे  ॥ ३,१८.११० ॥
नवमे खर्ववेधी स्याद्दशमे पद्मवेधकः  ।
त्रयोदशगुणे जीर्णे स्पर्शवेधी भवेद्रसः  ॥ ३,१८.१११ ॥
चतुर्दशगुणे जीर्णे भवेत्पाषाणवेधकः  ।
त्रिपञ्चगुणिते जीर्णे सशैलवनकाननाम्  ॥ ३,१८.११२ ॥
वेधयेन्मेदिनीं सर्वां स भवेद्भूचरो रसः  ।
एवं कलागुणे जीर्णे त्रैलोक्यव्यापको भवेत् ॥ ३,१८.११३ ॥
खेचरो रसराजेन्द्रो मुखस्थः खेगतिप्रदः  ।
जायते च यथाशक्त्या ततः सार्यं क्रमेण वै  ॥ ३,१८.११४ ॥
वज्रबीजेन तुल्येन प्रथमा सारणा भवेत् ।
पूर्ववज्जारणा कार्या द्विगुणेनानुसारयेत् ॥ ३,१८.११५ ॥
तथैव जारयेद्भूयः कर्तव्या प्रतिसारणा  ।
त्रिगुणेन तु तेनैव मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ॥ ३,१८.११६ ॥
द्विसहस्रादिलक्षान्तं वेधकस्याप्ययं विधिः  ।
इत्येवं च पुनः कुर्यात्सारणां कोटिवेधके  ॥ ३,१८.११७ ॥
दशकोट्याद्यर्बुदान्ते च जारिते वेधके रसे  ।
त्रिप्रकारा प्रकर्तव्या सारणा तु त्रिधा त्रिधा  ॥ ३,१८.११८ ॥
चतुर्गुणा शङ्खवेधे तदूर्ध्वं पञ्चधा भवेत् ।
षड्गुणा पद्मवेधे तु मूलवेधे तु सप्तधा  ॥ ३,१८.११९ ॥
अष्टधा स्पर्शवेधे तु दशधा शब्दवेधके  ।
ततस्त्रयोदशगुणाः कलागुणे कलागुणाः  ॥ ३,१८.१२० ॥
क्रमशः सारणा कार्या यथाशक्त्यानुसारतः  ।
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा पश्चाद्वेधं प्रकल्पयेत् ॥ ३,१८.१२१ ॥
चंद्रार्के वा भुजंगे वा क्रामणेन समायुतम्  ।
इत्येवं पद्मपर्यन्तं संख्यावेधात्तु यो रसः  ॥ ३,१८.१२२ ॥
तद्वेष्टितं मधूच्छिष्टैः कुंतवेधे तु योजयेत् ।
तत्सर्वं कनकं दिव्यं जायते शंभुभाषितम्  ॥ ३,१८.१२३ ॥
{धूमवेधविधि}
धूमवेधे रसं पिष्ट्वा तेन वस्त्रं प्रलेपयेत् ।
ततो ज्योतिष्मतीतैले धृत्वा वर्तिं कल्पयेत् ॥ ३,१८.१२४ ॥
ज्वलितां तां ताम्रकूटे योजयेत्पत्त्रतां गते  ।
तद्धूमगंधमात्रेण सर्वं भवति कांचनम्  ॥ ३,१८.१२५ ॥
{स्पर्शवेधविधि}
स्पर्शवेधी रसो योऽसौ गुटिकां तेन कारयेत् ।
द्रुतानामष्टलोहानां क्षिप्त्वा मध्ये समुद्धरेत् ।
तद्भवेत्कांचनं दिव्यमसंख्यं नात्र संशयः  ॥ ३,१८.१२६ ॥
{शब्दवेधविधि}
शब्दवेधी रसो योऽसौ गुटिकां तेन कारयेत् ।
धारयेद्वक्त्रमध्ये तु ततो लोहानि वेधयेत् ।
तत्सर्वं जायते स्वर्णं श्रुते शब्दे न संशयः  ॥ ३,१८.१२७ ॥
{पाषाणवेधविधि}
पाषाणवेधको योऽसौ पर्वतानि तु तेन वै  ।
वेधयेदग्निना तप्तान् सर्वं भवति कांचनम्  ॥ ३,१८.१२८ ॥
{मेदिनीवेधविधि}
मेदिनीवेधको योऽसौ राजिकार्धार्धमात्रकः  ।
तेनैव वेधयेत्सर्वां सशैलवनकाननाम्  ।
मेदिनी सा स्वर्णमयी भवेत्सत्यं शिवोदितम्  ॥ ३,१८.१२९ ॥
{त्रैलोक्यव्यापकविधि}
त्रैलोक्यव्यापको योऽसौ तं करे धारयेत्तु यः  ।
स भवेत्खेचरो दिव्यो महाकायो महाबलः  ॥ ३,१८.१३० ॥
स्वेच्छाचारी महावीरः शिवतुल्यो भवेत्तु सः  ।
तस्य मूत्रपुरीषाभ्यां सर्वलोहानि कांचनम्  ॥ ३,१८.१३१ ॥
जायन्ते नात्र संदेहस्तत्स्वेदस्पर्शनादपि  ।
रसकायो महासिद्धः सर्वलोकेषु पूज्यते  ॥ ३,१८.१३२ ॥
अवध्यो देवदैत्यानां यावच्चन्द्रार्कमेदिनी  ।
भुञ्जानो दिव्यभोगांश्च क्रीडते भैरवो यथा  ॥ ३,१८.१३३ ॥
{रसबीजं शतवेधी}
भागत्रयं शुद्धसूतं भागैकं मृतवज्रकम्  ।
काकिनीरजसा मर्द्यं तप्तखल्वे दिनावधि  ॥ ३,१८.१३४ ॥
तेनैव पादभागेन हेमपत्राणि लेपयेत् ।
व्योमवल्लीरसैः पिष्टं कांतटंकणतालकम्  ॥ ३,१८.१३५ ॥
अनेन चाष्टमांशेन पूर्वलिप्तानि लेपयेत् ।
रुद्ध्वा स्वेद्यं दिवारात्रौ करीषाग्नौ ततः पुनः  ॥ ३,१८.१३६ ॥
कदलीकंदसौवीरटंकणं च समं समम्  ।
कण्टकार्या द्रवैः पिष्ट्वा मूषा लेप्या त्वनेन वै  ॥ ३,१८.१३७ ॥
तन्मध्ये पूर्वपक्वं यद्रुद्ध्वा धाम्यं दृढाग्निना  ।
तत्सर्वं जायते खोटं सौवीरं काचटंकणम्  ॥ ३,१८.१३८ ॥
दत्त्वा दत्त्वा धमेत्खोटं जायते भास्करोपमम्  ।
रसबीजमिदं ख्यातं वेधके जारणे हितम्  ।
चंद्रार्के शतवेधी स्यात्कांचनं कुरुते शुभम्  ॥ ३,१८.१३९ ॥
{शब्दवेधी रसः}
अथ वक्ष्ये रसेन्द्रस्य समांशस्य च भक्षणम्  ।
पूर्वोक्तं रसबीजं तु समुखे चारयेद्रसे  ॥ ३,१८.१४० ॥
अभ्रसत्वप्रकारेण जारयेत्तत्क्रमेण वै  ।
पञ्चपञ्चांशगुणितं यदा ग्रसति पारदः  ॥ ३,१८.१४१ ॥
ततस्तेनैव बीजेन सारणाक्रामणात्रयम्  ।
ततश्च जारितं कुर्यान्मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
शब्दवेधी भवेत्सो हि रसः शंकरभाषितम्  ॥ ३,१८.१४२ ॥
{रसबीजं शतवेधि}
समुखस्य रसेन्द्रस्य पक्वबीजं समांशकम्  ।
जारयेच्चाभिषिक्तं तदभ्रसत्त्वक्रमेण वै  ॥ ३,१८.१४३ ॥
मृतवज्रं षोडशांशं तस्मिन्सूते विनिक्षिपेत् ।
तालकं टंकणं कांतं तृतीयं चाष्टमांशकम्  ॥ ३,१८.१४४ ॥
दत्त्वा तस्मिंस्तदा खल्वे व्योमवल्लीद्रवैर्दिनम्  ।
तत्सर्वं मर्दितं कृत्वा छायाशुष्कं प्रयत्नतः  ॥ ३,१८.१४५ ॥
द्वंद्वमेलापलिप्तायां मूषायां चान्धितं धमेत् ।
करीषाग्नौ दिवारात्रौ ध्माते खोटं भवेत्तु तत् ॥ ३,१८.१४६ ॥
काचटंकणसौवीरैः शोधयेत्तं धमन् धमन्  ।
रसबीजमिदं ख्यातं पूर्ववत्शतवेधकम्  ।
जायते रसराजोऽयं कुरुते कनकं शुभम्  ॥ ३,१८.१४७ ॥
{मेर्चुर्य्:: रञ्जन:: रेद्}
अथवा समुखे सूते पूर्ववज्जारयेद्दिनम्  ।
पञ्चपञ्चांशगुणितं यदा ग्रसति पारदः  ॥ ३,१८.१४८ ॥
रसबीजेन चान्येन त्रिधा सार्यं क्रमेण वै  ।
सारिते जारणा कार्या मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
शब्दवेधी भवेत्साक्षात्ताम्रं स्वर्णं करोति वै  ॥ ३,१८.१४९ ॥
{रसबीजम्}
पक्वबीजस्य चूर्णं तु पूर्ववच्चाभिषेकितम्  ।
षोडशांशेन सूतस्य समुखस्य तु चारयेत् ॥ ३,१८.१५० ॥
द्व्यङ्गुल्यां मर्दनेनैव घर्मे चरति तत्क्षणात् ।
तद्बीजं जारयेत्तस्य स्वेदनैश्चाभ्रसत्ववत् ॥ ३,१८.१५१ ॥
अनेन क्रमयोगेन समं बीजं तु सारयेत् ।
तद्वद्द्वादशभागेन पक्वबीजं तु तस्य वै  ॥ ३,१८.१५२ ॥
चारयेन्मर्दयन्नेव कच्छपाख्येऽथ जारयेत् ।
अभ्रसत्वप्रकारेण समं यावच्च जारयेत् ॥ ३,१८.१५३ ॥
ततस्तस्याष्टमांशेन पक्वबीजं तु दापयेत् ।
मर्दयेत्तप्तखल्वे तत्चरत्येव हि तत्क्षणात् ॥ ३,१८.१५४ ॥
तं सूतं सूरणे कंदे गर्भे क्षिप्त्वा निरुध्य च  ।
लिप्त्वा कंदं पुटे पच्याद्यथा कंदो न दह्यते  ॥ ३,१८.१५५ ॥
तत्रैव ग्रसते सूतो जीर्णे ग्रासं तु दापयेत् ।
अनेन क्रमयोगेन समबीजं समं पुनः  ॥ ३,१८.१५६ ॥
पादांशं पक्वबीजं तु दत्त्वा चार्यं च मर्दयेत् ।
मूषायन्त्रे ततो जार्यं स्वेदनेन पुनः पुनः  ॥ ३,१८.१५७ ॥
अनेन क्रमयोगेन समबीजं च जारयेत् ।
एवं चतुर्गुणे जीर्णे पक्वबीजे तु पारदे  ।
जायते कुंकुमाभस्तु रसेन्द्रो बलवत्तरः  ॥ ३,१८.१५८ ॥
{धूमवेधी शब्दवेधी पाषाणवेधी रसः}
अभ्रकं भ्रामकं ब्राह्मी मृतलोहाष्टकं तथा  ।
महारसाश्चोपरसाः कटुतुम्ब्याश्च बीजकम्  ॥ ३,१८.१५९ ॥
शङ्खनाभिर्मेषशृङ्गी वज्रकंदं समं समम्  ।
मयूरस्य तु रक्तेन सर्वं पाच्यं दिनावधि  ॥ ३,१८.१६० ॥
ततस्तं मर्दयेत्खोटं शिखिरक्ते दिनद्वयम्  ।
अनेन मृतवज्रं तु लेपितं कारयेत्ततः  ॥ ३,१८.१६१ ॥
मूषामाम्रफलाकारां द्विद्विलिप्तां तु कारयेत् ।
तन्मध्ये पूर्वसूतं तु पादांशं लिप्तवज्रकम्  ॥ ३,१८.१६२ ॥
अथवा वज्रबीजं च पूर्वकल्केन लेपितम्  ।
अथवा द्वंद्वितं वज्रं समं स्वर्णेन यत्कृतम्  ॥ ३,१८.१६३ ॥
तल्लिप्तं पूर्वकल्केन पादांशं तत्र निक्षिपेत् ।
आच्छादितं धमेन्मन्दं मूषाधोमुखवायुना  ॥ ३,१८.१६४ ॥
किंचित्किंचिद्बिडं दत्त्वा जीर्णे तस्मात्समुद्धरेत् ।
पुनस्तल्लिप्तमूषायां क्षिप्त्वा वज्रेण संयुतम्  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन जीर्णे वज्रे समुद्धरेत् ।
अनेन क्रमयोगेन वज्रं वा वज्रबीजकम्  ॥ ३,१८.१६५ ॥
स्वर्णद्वंद्वितवज्रं वा जारयेत्तत्पुनः पुनः  ।
एकादशगुणं यावत्तावज्जार्यं रसेन्द्रके  ॥ ३,१८.१६६ ॥
सुदग्धां शङ्खनाभिं तु मातुलिंगरसैर्दिनम्  ।
मर्दयेल्लोलयेत्तेन मुक्ताचूर्णं सुशोभनम्  ॥ ३,१८.१६७ ॥
द्रावितं मौक्तिकं वाथ पूर्ववज्जारयेद्धमन्  ।
मूषायां बिडलिप्तायां पादं पादं शनैः शनैः  ॥ ३,१८.१६८ ॥
एकादशगुणं यावत्तज्जार्यं कच्छपेन तत् ॥ ३,१८.१६९ ॥
नीलीनिर्याससंतुल्यं शिखिपित्तं विमर्दयेत् ।
इन्द्रनीलं च नीलं च तेन लिप्त्वाथ जारयेत् ॥ ३,१८.१७० ॥
पूर्ववत्क्रमयोगेन धमनात्स्वेदनेन वा  ।
विडलेपितमूषायामेकादशगुणं क्रमात् ॥ ३,१८.१७१ ॥
द्रावितं चेन्द्रनीलं वा नीलं च द्रावितं क्रमात् ।
द्वंद्वितं रसराजस्य जार्यमभ्रद्रुतिर्यथा  ।
इत्येवं जारयेन्नीलं द्रावितं कठिनं तु वा  ॥ ३,१८.१७२ ॥
शिखिपित्तनृरक्ताभ्यां लेपितं पद्मरागकम्  ।
जारयेद्रसराजस्य त्वेकादशगुणं क्रमात् ।
जार्यं वा द्रावितं तत्तु यथा चाभ्रद्रुतिः पुरा  ॥ ३,१८.१७३ ॥
रजनी तुल्यकंकुष्ठं ब्रह्मपुष्पद्रवैर्दिनम्  ।
भावितं तेन लिप्तं तु पुष्परागं तु जारयेत् ॥ ३,१८.१७४ ॥
कठिनं द्रावितं वाथ रुद्रसंख्याक्रमेण वै  ।
एवं रत्नैर्भवेत्तृप्तो रसराजो महाबलः  ॥ ३,१८.१७५ ॥
अनेनैव शतांशेन मधूच्छिष्टेन लेपयेत् ।
शुद्धहाटकपत्राणि रुद्ध्वा गजपुटे पचेत् ॥ ३,१८.१७६ ॥
इंद्रगोपसमाकारं तत्स्वर्णं जायते शुभम्  ।
अनेनैव सुवर्णेन सारयेत्सारणात्रयम्  ॥ ३,१८.१७७ ॥
रत्नतृप्तं सूतराजं मूषायन्त्रे विनिक्षिपेत् ।
शनैः शनैर्धमेत्तावद्यावत्सूतावशेषितम्  ॥ ३,१८.१७८ ॥
मुखं बद्ध्वा रसं बद्ध्वा धूमवेधी भवेत्तु तत् ।
अनेन क्रमयोगेन पुनः सारणजारणा  ॥ ३,१८.१७९ ॥
कर्तव्यास्त्रिप्रकारा वै मुखं बद्ध्वाथ बन्धयेत् ।
शब्दवेधी रसेन्द्रोऽयं जायते खेगतिप्रदः  ॥ ३,१८.१८० ॥
पुनश्च त्रिविधा कार्या सारणाज्जारणा क्रमात् ।
तस्यैव तु रसेन्द्रस्य मुखबन्धं च कारयेत् ॥ ३,१८.१८१ ॥
तेनैव वेधयेत्सर्वं गिरिपाषाणभूतलम्  ।
जायते कनकं दिव्यं जाम्बूनदसमप्रभम्  ॥ ३,१८.१८२ ॥
सिद्धैर्भूचरखेचरा शिवमुखात्प्राप्ता महाजारणा कृत्वा तां च रसे रसातलमिदं स्वर्णेन पूर्णं कृतम्  ।
तेषां कर्म विचार्य सारमखिलं स्पष्टीकृतं तन्मया यः कश्चिद्गुरुतन्त्रमन्त्रनिरतस्तस्यैव सिद्धं भवेत् ॥ ३,१८.१८३ ॥


 ३, १९
संसारे सारभूतं सकलसुखकरं सुप्रभूतं धनं वै तत्साध्यं साधकेन्द्रैर्गुरुमुखविधिना वक्ष्यते तस्य सिद्ध्यै  ।
रत्नादीनां विशेषात्करणमिह शुभं गंधवादं समग्रं ज्ञात्वा तत्तत्सुसिद्धं ह्यनुभवपथगं पावनं पण्डितानाम्  ॥ ३,१९.१ ॥
{पद्मरागकरणम्}
चतुर्गुणेन तोयेन लाक्षां पिष्ट्वा तु तद्द्रवैः  ।
वस्त्रपूतं शतपलं गृह्य मृद्भाण्डगं पचेत् ॥ ३,१९.२ ॥
मृद्वग्निना पादशेषं जातं यावच्च तस्य वै  ।
क्षिपेत्पलं पलं चूर्णं सर्जिटंकणलोध्रकम्  ॥ ३,१९.३ ॥
किंचित्पच्यात्ततः शीतं काचकूप्यां सुरक्षयेत् ।
स्थूलमत्स्यत्वचं पच्याद्दिवारात्रं जलेन तत् ॥ ३,१९.४ ॥
घनीभूतं समुत्तार्य ख्यातोऽयं मत्स्यकज्जलम्  ।
एतत्कर्षद्वयं तस्याः काचकूप्यां विनिक्षिपेत् ॥ ३,१९.५ ॥
वर्षोपलास्तु तेनैव लालयित्वा सुपाचिते  ।
मधूकतैलमध्ये तु क्षणं पक्त्वा समुद्धरेत् ।
जायन्ते पद्मरागाणि दिव्यतेजोमयानि च  ॥ ३,१९.६ ॥
{इन्द्रनीलकरणम्}
नीलीचूर्णं पलैकं तु पूर्वकूप्यां तु तद्द्रवम्  ।
तद्द्रवं द्विपलं चूर्णे क्षिप्त्वा सर्वं विलोलयेत् ॥ ३,१९.७ ॥
क्षिप्त्वा वर्षोत्पलांस्तेन पूर्वतैलगतान्पचेत् ।
इन्द्रनीलानि तान्येव जायन्ते नात्र संशयः  ॥ ३,१९.८ ॥
{मरकतमणिकरणम्}
मञ्जिष्ठां तालकं नीली समचूर्णं प्रकल्पयेत् ।
काचकूप्यां स्थितैर्द्रावैः सर्वमेतत्सुलोलयेत् ॥ ३,१९.९ ॥
वर्षोत्पलांस्तु तेनैव सिक्त्वा पच्याच्च पूर्ववत् ।
सर्वे मरकतास्तेन समीचीना भवन्ति वै  ॥ ३,१९.१० ॥
{गोमेदमणिकरणम्}
मञ्जिष्ठायाः कषायेण पेषयेन्मत्स्यकज्जलम्  ।
वर्षोत्पलांस्तु तेनैव सिक्त्वा पच्याच्च पूर्ववत् ॥ ३,१९.११ ॥
गोमेदानि तु तान्येव प्रवर्तन्ते न संशयः  ॥ ३,१९.१२ ॥
{पुष्परागकरणम्}
पिष्ट्वा तालकतुल्यं तु जलैके रसकुङ्कुमम्  ।
तन्मध्ये चाष्टमांशं तु क्षिपेन्मत्स्योत्थकज्जलम्  ॥ ३,१९.१३ ॥
तत्सर्वं पाचयेद्याममवतार्य सुरक्षयेत् ।
वर्षोपलांस्तु तेनैव सिक्तान्पच्याच्च पूर्ववत् ।
भवन्ति पुष्परागास्ते यथा खन्युत्थितानि च  ॥ ३,१९.१४ ॥
{नीलमाणिक्यकरणम्}
नीलीचूर्णस्य तुल्यांशं क्षिपेन्मत्स्योत्थकज्जलम्  ।
बीजकाष्ठं च तुल्यांशं जले स्थाप्यं दिनावधि  ॥ ३,१९.१५ ॥
तत्सर्वं पाचयेद्याममवतार्य सुरक्षयेत् ।
वर्षोपलांस्तु तेनैव सिक्ताः पच्याच्च पूर्ववत् ।
नीलमाणिक्यसदृशास्ते भवन्ति न संशयः  ॥ ३,१९.१६ ॥
{मुक्ताकरणम् (१)}
प्रोक्तानि रङ्गद्रव्याणि काचकूप्यां पृथक्पृथक् ।
रक्षयित्वा प्रयत्नेन प्राप्ते कार्ये नियोजयेत् ॥ ३,१९.१७ ॥
सूर्यकांतस्य मध्ये तु बिलं कुर्यात्सुवर्तुलम्  ।
तथान्यं सूर्यकान्तं च कुर्यादाच्छादने हितम्  ॥ ३,१९.१८ ॥
सूक्ष्ममुक्ताफलान्यादौ द्रावयेत्पूर्वयोगतः  ।
तद्द्रुतं सूर्यकांतस्य बिले पूर्यं प्रयत्नतः  ॥ ३,१९.१९ ॥
सूर्यकान्तेनापरेण छादितं घर्मधारितम्  ।
याममात्राद्भवेद्बद्धं मौक्तिकं चातिशोभनम्  ॥ ३,१९.२० ॥
छिद्रं कृत्वा निबध्याथ सुशुभ्रे वस्त्रखण्डके  ।
सुशुभ्रैस्तण्डुलैः सार्धं कण्डयेत्तदुलूखले  ॥ ३,१९.२१ ॥
लघुहस्तेन यामैकं तत उद्धृत्य क्षालयेत् ।
त्वचारिष्टफलानां तु जलेन सह पेषयेत् ।
तेनैव क्षालिते मुक्ताफलं भवति शोभनम्  ॥ ३,१९.२२ ॥
{मुक्ताकरणम् (२)}
मौक्तिकानि सुसूक्ष्माणि चूर्णितानि विनिक्षिपेत् ।
प्रसूताया इडायास्तु सद्यः क्षीरैः क्षणावधि  ॥ ३,१९.२३ ॥
तेनैव वर्तुलाकारा गुटिकाः कारयेत्ततः  ।
काचपात्रे स्थिताः शोष्याः छायायां दिनमात्रकम्  ॥ ३,१९.२४ ॥
प्रोतयेदश्ववालेन मालां कृत्वाथ शोषयेत् ।
छायायां कठिना यावत्तावत्स्थाप्या विलम्बिताः  ॥ ३,१९.२५ ॥
स्थूलस्य कृष्णमत्स्यस्य एककण्टस्य चोदरात् ।
निवार्यान्त्राणि तत्रैव पूर्वमालां निवेशयेत् ॥ ३,१९.२६ ॥
उदरं सीवयेत्सूत्रेणैव भाण्डे निरुध्य तत् ।
मासमात्रात्समुद्धृत्य छायायां शोषयेत्पुनः  ॥ ३,१९.२७ ॥
कण्डनं क्षालनं चैव पूर्ववत्कारयेच्छनैः  ।
भवन्ति तानि शुभ्राणि सम्यङ्मुक्ताफलानि वै  ॥ ३,१९.२८ ॥
{मुक्ताकरणम् (३)}
मुक्ताशुक्तिं समादाय जलशुक्तिमथापि वा  ।
घर्षयेत्पृष्ठभागं तु तस्य कार्ष्ण्यापनुत्तये  ॥ ३,१९.२९ ॥
ताः शुभ्राश्चूर्णयेच्छ्लक्ष्णमीडाक्षीरादिपूर्ववत् ।
कारयेत्क्षालनान्तं च मौक्तिकानि भवन्ति वै  ॥ ३,१९.३० ॥
{मुक्ताकरणम् (४)}
सद्य उद्धृत्य मत्स्यस्य स्थूलस्य चक्षुषी हरेत् ।
एकैकं बन्धयेद्वस्त्रे ईडाक्षीरैर्दिनं पचेत् ॥ ३,१९.३१ ॥
छायायां शोषयेत्पश्चात्कण्डनं क्षालनं ततः  ।
कारयेत्पूर्ववत्तानि मौक्तिकानि भवन्ति वै  ॥ ३,१९.३२ ॥
{प्रवालकरणम् (१)}
दग्धशंखं च दरदं समं चूर्णं प्रकल्पयेत् ।
प्रसूताया महिष्यास्तु पञ्चमे दिवसे हरेत् ॥ ३,१९.३३ ॥
क्षीरं तेनैव तन्मर्द्यं यामैकं पूर्वचूर्णकम्  ।
वर्तुलां गुटिकां कृत्वा प्रोतयेत्ताम्रसूत्रके  ॥ ३,१९.३४ ॥
रम्भागर्भदलेनैव मध्यमांगुष्ठतर्जनी  ।
वेष्टयित्वा तु तैर्ग्राह्या गुलिकास्ताः पृथक्पृथक् ॥ ३,१९.३५ ॥
आवर्त्यावर्त्य संस्थाप्या रंभापत्रैः प्रयत्नतः  ।
छायाशुष्काः शुभाः प्रोत्यास्ताम्रसूत्रेण वै पुनः  ॥ ३,१९.३६ ॥
मधुकं तप्ततैलाक्तं धूमेन स्वेदयेच्छनैः  ।
जायते पद्मरागाभं प्रवालं नात्र संशयः  ॥ ३,१९.३७ ॥
{प्रवालकरणम् (२)}
दग्धः शंखः ससिन्दूरं समांशं चूर्णयेत्ततः  ।
क्षीरैः सद्यःप्रसूताया एडाया मर्दयेद्दृढम्  ॥ ३,१९.३८ ॥
पूरयेच्च तृणोत्थे वा नाले वंशादिसंभवे  ।
सुपक्वे चान्नभाण्डे तु यवागूवर्जिते क्षिपेत् ॥ ३,१९.३९ ॥
आच्छाद्य पच्यान्मन्दाग्नौ घटिकान्ते समुद्धरेत् ।
प्रवाला नलिकागर्भे जायन्ते पद्मरागवत् ॥ ३,१९.४० ॥
{हिङ्गुलकरणम्}
अशुद्धं पारदं भागं चतुर्भागं च टंकणम्  ।
उभौ क्षिप्त्वा लोहपात्रे क्षणं मृद्वग्निना पचेत् ॥ ३,१९.४१ ॥
तस्मिन्मनःशिलाचूर्णं पारदाद्दशमांशतः  ।
क्षिप्त्वा चाल्यमयोदर्व्या ह्यवतार्य सुशीतलम्  ॥ ३,१९.४२ ॥
कृत्वाथ खण्डशः क्षिप्त्वा काचकूप्यां निरुध्य च  ।
वस्त्रमृत्तिकया सम्यक्काचकूपीं प्रलेपयेत् ॥ ३,१९.४३ ॥
सर्वतोऽङ्गुलमानेन छायाशुष्कं तु कारयेत् ।
वालुकायंत्रगर्भे तु द्विदिनं मृदुनाग्निना  ॥ ३,१९.४४ ॥
क्रमवृद्धाग्निना पश्चात्पचेद्दिवसपञ्चकम्  ।
सप्ताहात्तत्समुद्धृत्य हिंगुलं स्यान्मनोहरम्  ॥ ३,१९.४५ ॥
{सिन्दूरकरणम् (१)}
चिंचात्वग्भस्मपादांशं द्रुते नागे विनिक्षिपेत् ।
पाचयेल्लोहजे पात्रे लोहदर्व्या निघर्षयेत् ।
चण्डाग्निना दिनैकं तु सिन्दूरं जायते शुभम्  ॥ ३,१९.४६ ॥
{सिन्दूरकरणम् (२)}
रक्तशाखिन्यपामार्गकुटजस्य तु भस्मकम्  ।
चतुर्थांशं द्रुते नागे दत्त्वा मर्द्यं दिनद्वयम्  ॥ ३,१९.४७ ॥
पूर्ववल्लोहपात्रे तु सिन्दूरं जायते शुभम्  ॥ ३,१९.४८ ॥
{सिन्दूरकरणम् (३)}
भस्मना पूर्ववन्नागं शाकस्य वारिजस्य वा  ।
सिन्दूरं जायते दिव्यं यथेष्टं नात्र संशयः  ॥ ३,१९.४९ ॥
{सिन्दूरकरणम् (४)}
पलानां द्विशतं नागं द्रावयेल्लोहभाजने  ।
समूलवासकाभस्म पादांशं तत्र निक्षिपेत् ॥ ३,१९.५० ॥
पीतवर्णं भवेद्यावत्तावत्पच्यात्प्रचालयेत् ।
ततः सुशीतलं कृत्वा जलेन चालयेत्पुनः  ॥ ३,१९.५१ ॥
पलमात्रा वटी कृत्वा वासाभस्मोपरि क्षिपेत् ।
छायाशुष्का समाहृत्य मृद्भाण्डे नूतने क्षिपेत् ॥ ३,१९.५२ ॥
क्षिप्त्वा रुद्ध्वा पचेच्चुल्ल्यां निर्वाते तीव्रवह्निना  ।
छिद्रं कुर्याद्भाण्डवक्त्रे शलाकां लोहजां क्षिपेत् ॥ ३,१९.५३ ॥
रक्तवर्णा यदा स्यात्सा तावत्पच्यात्परीक्षयेत् ।
सिन्दूरं जायते दिव्यं सिद्धयोग उदाहृतः  ॥ ३,१९.५४ ॥
{सैन्धवकरणम्}
नवभाण्डे पलशतं सामुद्रलवणं क्षिपेत् ।
निष्कं निष्कं सूतगंधौ क्षिप्त्वा चण्डाग्निना पचेत् ॥ ३,१९.५५ ॥
द्वियामान्ते क्षिपेत्तस्मिंल्लोहनाराचकं यदि  ।
रक्तवर्णं भवेत्तद्वै तदा वह्निं निवारयेत् ॥ ३,१९.५६ ॥
स्वभावशीतलं ग्राह्यं सिन्धूत्थं लवणं भवेत् ॥ ३,१९.५७ ॥
{सुवर्चलकरणम्}
आरनालं पलैकं तु द्विनिष्कं च सुवर्चलम्  ।
माषैकं गंधकं पिष्ट्वा सर्वं पात्रे तु धारयेत् ॥ ३,१९.५८ ॥
पलैकं सैंधवं तप्तं कृत्वा तत्र निषेचयेत् ।
पुनस्ताप्यं पुनः सेच्यं द्रवो यावद्विशुष्यति  ।
सुवर्चलं भवेत्तावन्नात्र कार्या विचारणा  ॥ ३,१९.५९ ॥
{हिङ्गुकरणम् (१)}
हिङ्गुनागरमेकैकं लशुनस्य पलद्वयम्  ।
चतुष्पलं निम्बबीजं माषचूर्णं पलाष्टकम्  ॥ ३,१९.६० ॥
सर्वतुल्यां बिल्वमज्जामजाक्षीरेण पेषयेत् ।
तत्सर्वं बन्धयेद्गाढं सार्द्रगोचर्मगर्भतः  ।
पक्षत्रयं धान्यराशौ क्षिपेद्धिंगु भवेत्ततः  ॥ ३,१९.६१ ॥
{हिङ्गुकरणम् (२)}
बब्बूलवृक्षनिर्यासं सामुद्रलवणं तथा  ।
त्वग्वर्ज्यं च कणा तुल्यं मेषीक्षीरेण पेषयेत् ॥ ३,१९.६२ ॥
अस्य पिण्डस्य पादांशं शुद्धहिंगु नियोजयेत् ।
तत्सर्वं पूर्ववद्बद्धं चर्मणा दिवसत्रयम्  ॥ ३,१९.६३ ॥
निर्वाते लम्बितं रक्षेथिंगु स्याच्छुद्धहिंगुवत् ॥ ३,१९.६४ ॥
{हिङ्गुकरणम् (३)}
पलैकैकं गुडं शुण्ठी द्विकं टंकणगुग्गुलुम्  ।
एरण्डबीजमज्जा च तुषवर्ज्यं पलद्वयम्  ॥ ३,१९.६५ ॥
निस्त्वङ्माषा पलद्वंद्वमेकीकृत्य प्रपेषयेत् ।
त्रिकर्षं हिङ्गु तन्मध्ये क्षिप्त्वा तोयेन लोलयेत् ॥ ३,१९.६६ ॥
तत्सर्वं पूर्ववद्बद्ध्वा सप्ताहाद्धिङ्गुतां व्रजेत् ॥ ३,१९.६७ ॥
{हिङ्गुकरणम् (४)}
द्विपले शुद्धहिंगु स्यादेडाक्षीरं च विंशतिः  ।
गोधूममाषयोश्चूर्णं प्रत्येकं तु चतुष्पलम्  ॥ ३,१९.६८ ॥
अलाबुपात्रमध्यस्थं तत्सर्वं लोलितं क्षिपेत् ।
छायाशुष्कं भवेत्तावद्यावद्धिंगु शुभं भवेत् ॥ ३,१९.६९ ॥
{वङ्गकरणम् (१)}
धत्तूरबीजचूर्णं तु वज्रीक्षीरेण भावयेत् ।
शोष्यं पेष्यं पुनर्भाव्यमेवं घर्मे त्रिसप्तधा  ॥ ३,१९.७० ॥
तद्वाप्यं द्रुतनागस्य दशमांशेन दापयेत् ।
ढालयेत्स्नुक्पयोमध्ये तद्वङ्गं जायते शुभम्  ।
भावयेद्रजनीमध्ये तद्बंगं जायते शुभम्  ॥ ३,१९.७१ ॥
{वङ्गकरणम् (२)}
भावयेद्रजनीचूर्णं वज्रीदुग्धेन सप्तधा  ।
तद्वापं दशमांशेन द्रुते नागे प्रदापयेत् ॥ ३,१९.७२ ॥
तद्वापं द्रुतनागस्य दशमांशेन दापयेत् ।
तत्ढाल्यं त्रिफलाक्वाथे पुनस्तद्वच्च वापयेत् ॥ ३,१९.७३ ॥
टंकणं नवसारं च दत्त्वा सेच्यं नृमूत्रके  ।
द्रावितं च पुनर्ढाल्यं नृमूत्रे वङ्गतां व्रजेत् ॥ ३,१९.७४ ॥
{अम्लवेतसकरणम्}
त्वग्बीजरहितं चिंचाफलं कांजिकसंयुतम्  ।
पक्त्वा कुर्याद्वस्त्रपूतं जम्बीराम्लं तु तत्समम्  ॥ ३,१९.७५ ॥
चाङ्गेरीमातुलिंगाम्लैर्यथाप्राप्तं समाहरेत् ।
वस्त्रपूतं तु तत्सर्वं पचेत्पादावशेषितम्  ॥ ३,१९.७६ ॥
सौराष्ट्री तुत्थकासीसं त्रिक्षारं पटुपञ्चकम्  ।
मूलसारं च तुल्यांशं सर्वं चूर्णं विनिक्षिपेत् ॥ ३,१९.७७ ॥
पूर्वपक्वे तु पादांशं पुनर्मृद्वग्निना पचेत् ।
घनीभूतं भवेद्यावच्चट्टकेनैव चालयेत् ।
अम्लवेतसमित्येतज्जायते शोभनं परम्  ॥ ३,१९.७८ ॥
{साहीकरणम्}
त्रिफला भृङ्गकोरण्टभल्लातकरवीरकम्  ।
बीजाम्रसममेतेषां समांशं बोलकज्जले  ॥ ३,१९.७९ ॥
क्षिप्त्वा मर्द्यं ताम्रपात्रे पञ्चाहाज्जायते मषी  ।
तालपत्त्रेषु भूर्जेषु लिख्यते परमं दृढम्  ॥ ३,१९.८० ॥
{घृतकरणम्}
नारिकेलात्फलरसं ग्राह्यं भागचतुष्टयम्  ।
तन्मध्ये घृतमेकं तु क्षिप्त्वा भाण्डे विलोलयेत् ॥ ३,१९.८१ ॥
शतांशेन क्षिपेत्तस्मिन् रक्तशाकिनिमूलकम्  ।
मृद्वग्निना पचेत्किंचित्तत्सर्वं जायते घृतम्  ॥ ३,१९.८२ ॥
{घृतकरणम् (२)}
घृतं तोयं समं कृत्वा विंशत्यंशेन चुन्नकम्  ।
क्षिप्त्वा सर्वं तु मृद्भांडे क्षणं हस्तेन मर्दयेत् ।
घृतं तज्जायते सर्वं न चाग्निं सहते क्वचित् ॥ ३,१९.८३ ॥
{घृतकरणम् (३)}
मेषीमेदः पञ्चपलं तिलतैलं च तत्समम्  ।
पचेन्मृद्वग्निना तावद्यावत्फेनं निवर्तते  ॥ ३,१९.८४ ॥
द्विनिष्कं कांजिकं तस्मिन् क्षिप्त्वा वस्त्रेण चालयेत् ।
पादांशं च घृतं तस्मिन् दद्यात्सर्वं घृतं भवेत् ॥ ३,१९.८५ ॥
{घृतकरणम् (४)}
तिलतैलं विपच्यादौ यावत्फेनं निवर्तते  ।
गुग्गुलुं निक्षिपेत्तस्मिन् किंचिद्गंधनिवृत्तये  ॥ ३,१९.८६ ॥
विंशत्यंशेन तोयस्य क्षिप्त्वा चुन्नं विलोलयेत् ।
जलतुल्यं पूर्वतैलं मिश्रयेत्तत्सुशीतलम्  ॥ ३,१९.८७ ॥
मर्दयेन्मृण्मये पात्रे हस्तेन क्षणमात्रकम्  ।
घनीभूते घृतं चार्धं क्षिप्त्वा सर्वं घृतं भवेत् ॥ ३,१९.८८ ॥
{चन्दनकरणम्}
संछेद्य निम्बवृक्षं तु हस्तैकं रक्षयेदधः  ।
तस्य मूर्ध्नि बिलं कुर्यात्तत्रैव नवगुग्गुलुम्  ॥ ३,१९.८९ ॥
पूरयेत्तेन काष्ठेन बिलं रुद्ध्वाथ लेपयेत् ।
संधिं मृल्लवणेनैव शुष्कं गजपुटे पचेत् ॥ ३,१९.९० ॥
स्वभावशीतलं ग्राह्यं तन्मूलं चन्दनं भवेत् ॥ ३,१९.९१ ॥
{कर्पूरकरणम्}
पलत्रयं पचेद्भक्तं सम्यग्राजान्नतण्डुलम्  ।
तद्भक्तं शीतलं कृत्वा गवां क्षीरैः प्रयत्नतः  ॥ ३,१९.९२ ॥
निष्कमात्रं च कर्पूरं क्षिप्त्वा तस्मिंश्च पेषयेत् ।
शुष्कस्य वंशनालस्य स्थूलस्य तेन चोदरम्  ॥ ३,१९.९३ ॥
लेप्यमङ्गुलमानेन छायाशुष्कं च कारयेत् ।
छित्त्वाथ कदलीपुष्पं तन्निर्यासेन पूरयेत् ॥ ३,१९.९४ ॥
वंशनालं पुनर्वस्त्रखण्डे रुद्ध्वा च तन्मुखम्  ।
आतपे त्रिदिनं शोष्यं भूगर्ते निखनेत्ततः  ॥ ३,१९.९५ ॥
त्रिसप्ताहात्समुद्धृत्य शोषयित्वा समाहरेत् ।
कर्पूरं तस्य गर्भस्थं रक्षेत्कर्पूरभाजने  ।
कर्पूरं जायते दिव्यं यथा बीजं न संशयः  ॥ ३,१९.९६ ॥
{जवादीयाङ्कस्तूरीकरणम्}
पनसस्यार्धं पक्वस्य बीजान्येकस्य खण्डयेत् ।
नवभाण्डे विनिक्षिप्य निष्कं शुण्ठी पलं तथा  ॥ ३,१९.९७ ॥
चूर्णयित्वा क्षिपेत्तस्मिन् तत्सर्वं द्रवतां व्रजेत् ।
तेन घृष्ट्वा क्षिपेत्तस्मिन् चतुर्निष्कं च चन्दनम्  ॥ ३,१९.९८ ॥
मृद्वग्नौ पाचयेत्तावद्यावदारक्ततां गतम्  ।
तच्छीतलं काचपात्रे क्षिप्त्वा तस्योपरि क्षिपेत् ॥ ३,१९.९९ ॥
चम्पकं केतकीमल्लीजातीपुष्पाणि तत्पुनः  ।
दिनं शुभ्रपटे बद्ध्वा मुखं तस्यैव रक्षयेत् ॥ ३,१९.१०० ॥
ततः पुष्पाणि संत्यक्त्वा कस्तूरीं माषमात्रकाम्  ।
माषैकं शुद्धकर्पूरे तस्मिन्नेव विनिक्षिपेत् ॥ ३,१९.१०१ ॥
निक्षिपेद्विंशदंशेन सम्यग्जावादिकामपि  ।
तत्सर्वं मथितं पूर्वं सम्यग्जावादिभाजने  ॥ ३,१९.१०२ ॥
वेष्टयेन्मल्लिकापुष्पैस्तद्भांडं दिवसत्रयम्  ।
सम्यग्भवति जावादि वर्णैः परिमलैरपि  ॥ ३,१९.१०३ ॥
{कस्तूरीकरणम्}
मधूकतैलं तैलं वा तिलोत्थं पलपञ्चकम्  ।
मुण्डीद्रावं दशपलं सर्वमेकत्र योजयेत् ॥ ३,१९.१०४ ॥
मल्लिका मालती जाती केतकी शतपत्त्रिका  ।
अन्यानि च सुगन्धीनि पुष्पाणि तत्र निक्षिपेत् ॥ ३,१९.१०५ ॥
दिनैकं मुद्रितं रक्षेत्पुष्पं निष्पीड्य संत्यजेत् ।
सिक्थकं विंशतिर्निष्कान् क्षिप्त्वा तस्मिन्पचेच्छनैः  ॥ ३,१९.१०६ ॥
यावत्तैलावशेषं स्यात्कर्पूरं चार्धनिष्ककम्  ।
निष्कं मार्जारजावादिं क्षिप्त्वा तदवतारयेत् ॥ ३,१९.१०७ ॥
अन्यपात्रे विनिक्षिप्य शीतलं तत्पुनः पचेत् ।
क्षणमात्रात्तदुत्तार्य क्षिपेज्जावादि भाजने  ॥ ३,१९.१०८ ॥
सान्द्रं भवति तत्सर्वं यथा बीजं न संशयः  ।
पुष्पाणि बकुलस्यैव रत्नमालां समं समम्  ॥ ३,१९.१०९ ॥
तच्चूर्णमिक्षुदण्डस्य कृतनालस्य चोदरे  ।
क्षिप्त्वा तस्य मुखं रुद्ध्वा तन्मज्जाभिर्मृदा पुनः  ॥ ३,१९.११० ॥
पुटेत्तृणाग्निना तावद्यावद्गंधो न दह्यते  ।
द्रवन्ति तानि पुष्पाणि मुखं भित्त्वा द्रवं हरेत् ॥ ३,१९.१११ ॥
कस्तूरीचर्म निर्लोमं मुस्तातुल्यं विचूर्णयेत् ।
चूर्णस्य दशमांशेन सम्यक्कस्तूरिकां क्षिपेत् ॥ ३,१९.११२ ॥
पूर्वद्रावेण तत्सर्वं पेषितं गोलकीकृतम्  ।
कस्तूरीमदनाकारा किंचित्कार्या प्रयत्नतः  ॥ ३,१९.११३ ॥
तत्सर्वं छायया शोष्यं मदना रक्षयेत्पृथक् ।
गुटिकाः खण्डशः कृत्वा मदनैः सह मिश्रयेत् ।
कस्तूरीचर्मणा बद्ध्वा सम्यङ्मृगमदो भवेत् ॥ ३,१९.११४ ॥
{कुण्कुमकरणम् (१)}
नारिकेलकपालं वा घृष्टं वा निम्बकाष्ठकम्  ।
यत्किंचिच्छुभ्रकाष्ठं वा तोयेन सह कारयेत् ॥ ३,१९.११५ ॥
तत्पादं रजनी चाथ तस्मिन्मध्ये विनिक्षिपेत् ।
गैरिकं वा रजन्यर्धं तत्सर्वं कुंकुमं भवेत् ॥ ३,१९.११६ ॥
{कुङ्कुमकरणम् (२)}
पालाशपुष्पजं क्वाथं घर्मे धार्यं तु खर्परे  ।
विंशत्यंशं क्षिपेत्तस्मिन् पेषितं शुभ्रतण्डुलम्  ॥ ३,१९.११७ ॥
तण्डुलार्धं तथा चुन्नं सर्वं काष्ठेन लोलयेत् ।
घनीभूतं भवेद्यावत्तावद्घर्मे प्रचालयेत् ।
ततस्तेनैव वटिकाः कृत्वा स्युः कुङ्कुमोपमाः  ॥ ३,१९.११८ ॥
{कुङ्कुमकरणम् (३)}
पालाशपुष्पपादांशं सम्यक्शुभ्रं च तण्डुलम्  ।
पिष्ट्वाथ वटिकाः कार्या शोष्याः स्युः कुंकुमोपमाः  ॥ ३,१९.११९ ॥
{दिव्यधूप (१)}
क्रमात्तरगुणं कुर्यात्कस्तूरी शशिकुङ्कुमम्  ।
नखमांसी सर्जरसमुस्ता कृष्णागुरुः सिता  ॥ ३,१९.१२० ॥
चन्दनं च दशैतानि चूर्णितानि विमिश्रयेत् ।
चूर्णतुल्यैर्गुग्गुलुभिः सर्वमेकत्र कुट्टयेत् ॥ ३,१९.१२१ ॥
स्तोकं स्तोकं क्षिपेत्तैलं शिलायां लोहमुष्टिना  ।
दिनमेकं प्रयत्नेन वर्तिकां तेन कारयेत् ॥ ३,१९.१२२ ॥
तदग्रज्वलितं कुर्याज्ज्वालां निवार्य तत्क्षणात् ।
देवानां दिव्यधूपोऽयं मन्त्राणां साधने हितः  ॥ ३,१९.१२३ ॥
{दिव्यधूप (२)}
पाषाणभेदचूर्णं तु गुग्गुलुं च पलं पलम्  ।
मांसी मुस्ता नखं बोलचन्दनागुरुवालकम्  ॥ ३,१९.१२४ ॥
लाक्षागुडं सर्जरसं सिताकर्पूरसंयुतम्  ।
प्रति निष्कद्वयं चूर्ण्य कस्तूरी कुंकुमं तथा  ॥ ३,१९.१२५ ॥
माषैकैकं क्षिपेत्तस्मिन् सर्वं कुट्यादुलूखले  ।
तिलतैलं क्षिपेत्किंचिल्लोहदण्डेन तद्दृढम्  ॥ ३,१९.१२६ ॥
यामैकं कुट्टयेत्सिद्धो दिव्यो धूपः शिवोदितः  ।
देवादेवाकरो देयः पूर्ववद्वर्तकीकृतः  ।
सर्वसौभाग्यजनकः सर्वमन्त्रोऽघनायकः  ॥ ३,१९.१२७ ॥
{पुष्पद्रुति}
वज्रीक्षीरेण संयुक्तं शुद्धं वस्त्रं पुनः पुनः  ।
आतपे शोषितं कुर्यादित्येवं दिनसप्तकम्  ॥ ३,१९.१२८ ॥
जातीपुष्पपलैकं तु निष्कं चूर्णितटंकणम्  ।
क्षौद्रं निष्कत्रयं योज्यं सर्वमेकत्र लोलयेत् ॥ ३,१९.१२९ ॥
मृत्पात्रे धारयेद्घर्मे रम्ये वा काचभाजने  ।
आच्छादयेत्तु वस्त्रेण जलसिक्तेन तत्क्षणात् ॥ ३,१९.१३० ॥
द्रवन्ति तानि पुष्पाणि युञ्ज्याद्योगेषु तद्द्रवम्  ।
अनेनैव प्रकारेण पुष्पाणां च पृथक्पृथक् ।
द्रुतिः कार्या सुगन्धानां गंधवादेषु योजयेत् ॥ ३,१९.१३१ ॥
{धान्यवृद्धिकरणम् (१)}
मन्दारमूलमार्द्रायां भरण्यां वा कुशोद्भवम्  ।
ऊर्ध्वं संग्राह्य यत्नेन धवमाल्ये विनिक्षिपेत् ॥ ३,१९.१३२ ॥
प्रवातातिमुखं यत्तु तत्काष्ठं तु समाहरेत् ।
धान्यस्य राशिगं कुर्याद्धान्यवृद्धिकरं परम्  ॥ ३,१९.१३३ ॥
{धान्यवृद्धिकरणम् (२)}
कृकलासस्य वामाक्षि हेम्नावेष्ट्याभिमन्त्रितम्  ।
धान्यराशौ विनिक्षिप्य धान्यवृद्धिकरं परम्  ॥ ३,१९.१३४ ॥
{धनधान्यवृद्धिकरणम् (३)}
तस्यैव दक्षिणं नेत्रं हेम्नावेष्ट्य ततः क्षिपेत् ।
यस्मिन्कस्मिन्भवे द्रव्ये धान्ये वा वृद्धिकारकम्  ॥ ३,१९.१३५ ॥
{द्रव्यादिवृद्धिकरणम्}
कृष्णचित्रकमूलं तु क्षिप्तं यस्मिन् सुवस्तुनि  ।
तत्सर्वं चाक्षयं नित्यं व्ययीकृत्य न क्षीयते  ॥ ३,१९.१३६ ॥
धनं धान्यं घृतं तैलं सुवर्णं नवरत्नकम्  ।
यत्किंचिद्द्रव्यजातं तदक्षय्यं तिष्ठति ध्रुवम्  ॥ ३,१९.१३७ ॥
{धान्यवृद्धिकरणम् (४)}
मूलं सुश्वेतगुंजाया जलमध्ये विनिक्षिपेत् ।
तन्मूलं धान्यराशौ च क्षिप्त्वा मन्त्रविधानतः  ॥ ३,१९.१३८ ॥
तद्धान्यं वर्धते नित्यं भक्ष्यमाणं सहस्रशः  ।
मन्त्रखण्डे यथा प्रोक्तं गुञ्जामूलस्य साधनम्  ।
तथैवात्र प्रकर्तव्यं सिद्धिर्भवति नान्यथा  ॥ ३,१९.१३९ ॥
आदौ सर्वदिशान्तरेषु गमनं कृत्वा गुरोः संमुखात्प्राप्तं भक्तिबलेन युक्तिविधिना सारातिसारं महत् ।
तत्सर्वं धनवर्धनं निगदितं भूयिष्ठमध्वां क्वचिद्भूपानां विदुषां महामतिमतां विद्वान् भवेत्पालनैः  ॥ ३,१९.१४० ॥


 ३, २०
साङ्गोपाङ्गमनेकयोगनिचयं सारं वरं चोद्धृतं युक्तं पारदबन्धनं मृदुहठात्दृष्टं परं यन्मया  ।
तत्सर्वं सुगमं प्रवच्मि सहसा सिद्धाननादागतं प्रत्यक्षानुभवेन वार्तिकगणैः साम्राज्यदं वीक्ष्यतात् ॥ ३,२०.१ ॥
{पारदबन्धन (१)}
शुद्धपारदभागैकं टङ्कणेन समं समम्  ।
मर्दयेत्त्रिफलाक्वाथैर्नरमूत्रैर्युतैस्ततः  ॥ ३,२०.२ ॥
कर्षांशा गुलिकाः कृत्वा माषचूर्णैर्जलान्वितैः  ।
सूतादृष्टगुणैर्लिप्त्वा छायाशुष्कां धमेद्दृढम्  ॥ ३,२०.३ ॥
कोष्ठीयन्त्रे वंकनाले किट्टं भित्त्वा समाहरेत् ।
रसोऽसौ वर्तुलाकारः षण्डबद्धो भवत्यलम्  ॥ ३,२०.४ ॥
{पारदबन्धनम् (२)}
आरण्यमल्लिकाद्रावैर्मूषां कन्याद्रवैश्च वा  ।
द्रवैर्हरिणखुर्या वा नरमूत्रयुतं रसम्  ॥ ३,२०.५ ॥
त्रिदिनं मर्दयेत्खल्वे मूत्रं दत्त्वा पुनः पुनः  ।
तद्वटीं माषपिष्टेन लिप्त्वा धाम्यं च पूर्ववत् ॥ ३,२०.६ ॥
तद्वत्सूतो भवेद्बद्धस्तच्छोध्यं काचटंकणैः  ॥ ३,२०.७ ॥
{पारदबन्धनम् (३)}
मर्कटीमूलजद्रावैः पारदं मर्दयेद्दिनम्  ।
मर्कटीमूलजे पिण्डे क्षिपेत्तन्मर्दितं रसम्  ॥ ३,२०.८ ॥
तत्पिण्डे वज्रमूषायां रुद्ध्वा तीव्राग्निना धमेत् ।
जायते खोटबद्धोऽयं सर्वकार्यकरक्षमः  ॥ ३,२०.९ ॥
{पारदबन्धनम् (४)}
अर्कमूलं रविक्षीरैः पिष्ट्वा मूषां घनं क्षिपेत् ।
तन्मध्ये जारितं सूतं क्षिप्त्वा रुद्ध्वाथ रोधयेत् ॥ ३,२०.१० ॥
मृण्मये संपुटे तं च निरुन्ध्याल्लोहसंपुटे  ।
ततो गजपुटे पच्यात्पारदो बन्धमाप्नुयात् ॥ ३,२०.११ ॥
{पारदबन्धनम् (५)}
जलकुम्भ्या द्रवैः सूतं मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ।
जलकुम्भ्या दलैर्मूषां कृत्वा तत्र क्षिपेत्तु तत् ॥ ३,२०.१२ ॥
रुद्ध्वा तां वज्रमूषायां छायाशुष्कां पुटेल्लघु  ।
उत्पलैकैकवृद्ध्या तु विंशद्वारं पुटैः पचेत् ॥ ३,२०.१३ ॥
ततो गजपुटं देयं सम्यग्बद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२०.१४ ॥
{पारदबन्धनम् (६)}
एकवीराद्रवैर्मर्द्यं त्रिदिनं शुद्धपारदम्  ।
एकवीराकन्दकल्कैर्वज्रमूषां प्रलेपयेत् ।
तस्यां पूर्वरसं रुद्ध्वा ध्माते बद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२०.१५ ॥
{पारदबन्धनम् (७)}
आरक्तक्षीरकंदोत्थद्रवैस्त्रीन् स्तन्यसंयुतैः  ।
त्रिदिनं पारदं मर्द्यं वज्रकंदद्रवैस्त्र्यहम्  ॥ ३,२०.१६ ॥
क्षीरकंदस्य कल्केन वज्रमूषां प्रलेपयेत् ।
तत्र पूर्वरसं रुद्ध्वा ध्माते बद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२०.१७ ॥
{पारदबन्धनम् (८)}
कृत्वा ताम्रमयं चक्रं विस्तीर्णं चतुरङ्गुलम्  ।
उन्नतं चाङ्गुलीकं तु सुदृढं वर्तुलं समम्  ॥ ३,२०.१८ ॥
गंधकं पारदं तुत्थं कुर्यात्खल्वेन कज्जलीम्  ।
तत्कज्जलं ताम्रतुल्यं मूषामध्ये विनिक्षिपेत् ॥ ३,२०.१९ ॥
तं चक्रं मूषिकावक्त्रे दत्त्वा रुद्ध्वाथ शोषयेत् ।
तं पचेद्धण्डिकायंत्रे द्वियामं लघुवह्निना  ॥ ३,२०.२० ॥
उद्धृत्य ग्राहयेच्चक्राद्रसराजं पुनः पुनः  ।
तत्तुल्यं टंकणं काचमूर्ध्वाधस्तस्य दापयेत् ॥ ३,२०.२१ ॥
अंधमूषागतं धाम्यमेवं वारत्रये कृते  ।
रसेन्द्रो जायते बद्धो ह्यक्षीणो नात्र संशयः  ॥ ३,२०.२२ ॥
{पारदबन्धनम् (९)}
शुद्धसूतं समं गंधं द्वाभ्यां तुल्यं च तालकम्  ।
मर्द्यमुन्मत्तकद्रावैः खल्वे यामचतुष्टयम्  ॥ ३,२०.२३ ॥
पातयेत्पातनायंत्रे दिनैकं मन्दवह्निना  ।
ऊर्ध्वलग्नमधःस्थं च तत्सर्वं तु समाहरेत् ॥ ३,२०.२४ ॥
मर्द्यमुन्मत्तकद्रावैर्दृढं यामचतुष्टयम्  ।
तद्गोलं पूर्ववत्पाच्यं पुनरादाय मर्दयेत् ॥ ३,२०.२५ ॥
पुनः पाच्यं पुनर्मर्द्यमूर्ध्वाधःस्थं प्रयत्नतः  ।
सर्वं यावदधो भाण्डे तिष्ठते तावतावधिः  ॥ ३,२०.२६ ॥
तत्सर्वं पूर्ववन्मर्द्यं गोलं कृत्वाथ शोषयेत् ।
सम्यक्संपेषयेदम्लैर्नलिकं कुष्ठमेव च  ॥ ३,२०.२७ ॥
पीताञ्जनं वा पेष्यं च तेन गोलं प्रलेपयेत् ।
वज्रमूषोदरे चाथ तेन कल्केन लेप्य वै  ॥ ३,२०.२८ ॥
गोलकं तापयेत्तत्र वंकनालेन तं धमन्  ।
खोटबद्धो भवेत्साक्षात्तीव्रधामानलेन तु  ॥ ३,२०.२९ ॥
{पारदबन्धनम् (१०)}
पलं सूतं पलं नागं द्वाभ्यां तुल्या मनःशिला  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन खोटबद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२०.३० ॥
{पारदबन्धनम् (११)}
नागं तारं समं द्राव्यं तच्चूर्णं पलमात्रकम्  ।
शुद्धसूतं पलैकं च सर्वतुल्या मनःशिला  ।
पूर्ववत्क्रमयोगेन खोटबद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२०.३१ ॥
{मेर्चुर्य्:: बन्धन}
पलं सूतं पलं तारं पिष्टमम्लेन केनचित् ।
द्वाभ्यां तुल्या शिला योज्या पूर्वयोगेन पाचयेत् ॥ ३,२०.३२ ॥
{मेर्चुर्य्:: बन्धन}
तारवत्स्वर्णपिष्टीं च गंधकेन च पूर्ववत् ॥ ३,२०.३३ ॥
{मेर्चुर्य्:: बन्धन}
कृष्णाभ्रकस्य सत्वं च तीक्ष्णं कांतं च हाटकम्  ।
शुल्बं तारं च माक्षीकं समं सूक्ष्मं विचूर्णयेत् ।
वज्रमूषागतं रुद्ध्वा ध्माते खोटं भवेत्तु तत् ॥ ३,२०.३४ ॥
{मेर्चुर्य्:: बन्धन}
श्वेताभ्रकस्य सत्वं च तारं तीक्ष्णं च माक्षिकम्  ।
समं चूर्ण्य कृतं खोटं खोटांशं शुद्धसूतकम्  ॥ ३,२०.३५ ॥
हरितालं द्वयोस्तुल्यं सूक्ष्मं मर्द्यं च पूर्ववत् ।
महदग्निगतं ध्मातं खोटं भवति तद्रसम्  ॥ ३,२०.३६ ॥
{मेर्चुर्य्:: बन्धन}
पारदं गंधकं तुल्यं मर्द्यं कन्याद्रवैर्दिनम्  ।
तद्गोलं द्विगुणं गंधं दत्त्वा मूषाधरोत्तरम्  ॥ ३,२०.३७ ॥
रुद्ध्वा संधिं विशोष्याथ कोष्ठीयन्त्रे दृढं धमन्  ।
तत्सूतं जायते खोटं गन्धबद्धमिदं भवेत् ॥ ३,२०.३८ ॥
{मेर्चुर्य्:: बन्धन}
पञ्चाङ्गं राजवृक्षस्य क्वाथमष्टावशेषितम्  ।
तद्द्रवं तु रसे क्षिप्त्वा पाच्यं यामद्वयं शुभम्  ॥ ३,२०.३९ ॥
चोवाबद्धो भवत्येष खोटो वै सर्वकार्यकृत् ॥ ३,२०.४० ॥
{मेर्चुर्य्:: बन्धन}
चन्द्रवल्ल्या द्रवैर्मर्द्यं त्रिदिनं शुद्धपारदम्  ।
टंकणेन तु संयोज्य वटिकां कारयेद्बुधः  ।
कोष्ठयन्त्रगतं ध्मातं खोटबद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२०.४१ ॥
{मेर्चुर्य्:: बन्धन}
भल्लातकानां तैलान्तः पलमेकं क्षिपेद्रसम्  ।
यावत्तैलं पचेत्तावद्रविक्षीरं क्षिपन् क्षिपन्  ॥ ३,२०.४२ ॥
घट्टयेल्लोहदण्डेन खोटबद्धो भवेद्रसः  ॥ ३,२०.४३ ॥
{... पारदबन्धनम् (२०)}
द्रवैः समूलकार्पास्यास्त्रिदिनं मर्दयेत्समम्  ।
टंकणेन पादांशेन वटिकाः कारयेल्लघु  ॥ ३,२०.४४ ॥
वल्मीकमृत्तिकामाषगोधूमानां च चूर्णकम्  ।
समं मर्द्योदकेनैव मूषां तेनैव कारयेत् ॥ ३,२०.४५ ॥
तदन्तर्मर्दितं सूतं वटीं क्षिप्त्वा धमेद्दृढम्  ।
खोटबद्धो भवेत्सोऽपि अंधमूषागतो रसः  ॥ ३,२०.४६ ॥
{पारदबन्धनम् (२१)}
रसं पञ्चगुणं चैव द्विगुणं श्वेतटंकणम्  ।
श्वेतवातारितैलानां मज्जामश्वस्य कोमला  ॥ ३,२०.४७ ॥
त्रिदिनं मर्दयेत्खल्वे नरमूत्रेण साधकः  ।
ततो गोधूमचूर्णं तु क्षिप्त्वा कुर्याद्वटीः शुभाः  ॥ ३,२०.४८ ॥
विशोष्याथ धमेत्पश्चात्काचटंकणयोगतः  ।
खोटबद्धो भवेत्सूतस्तेजस्वी सर्वकार्यकृत् ॥ ३,२०.४९ ॥
{पारदभस्म (१)}
कर्कोटी लाङ्गलीकंदद्रवैर्मर्द्यं दिनत्रयम्  ।
वंध्याकर्कोटकीकंदे तं रसं तु निवेशयेत् ॥ ३,२०.५० ॥
कंदबाह्ये मृदा लेप्यं सर्वतोऽङ्गुलमात्रकम्  ।
शुष्कं तुषपुटे पच्यात्त्रिदिनं परिवर्तयन्  ॥ ३,२०.५१ ॥
समुद्धृत्य पुनर्मर्द्यं पूर्वकंदद्रवैस्त्र्यहम्  ।
पूर्ववत्पुटपाकेन पारदो जायते मृतः  ॥ ३,२०.५२ ॥
{पारदभस्म (२)}
हंसपाद्या द्रवैर्मर्द्यं सप्ताहं शुद्धपारदम्  ।
क्षीरकंदोदरान्तर्वै क्षिप्त्वा कंदं मृदा लिपेत् ॥ ३,२०.५३ ॥
करीषाग्नौ दिनं पच्यात्पूर्ववन्मर्दयेत्पुनः  ।
कंदे क्षिप्त्वा पचेत्तद्वत्ततो मर्द्यं च पूर्ववत् ॥ ३,२०.५४ ॥
क्षीरकंदोदरे रुद्ध्वा मृदा लिप्तं च शोषयेत् ।
सम्यग्गजपुटे पच्यात्मृतो भवति निश्चितम्  ॥ ३,२०.५५ ॥
{पारदभस्म (३)}
हंसपादीक्षीरकंदद्रवैर्मर्द्यं दिनत्रयम्  ।
रसं तत्क्रौञ्चपादान्तः क्षिप्त्वा पादं मृदा लिपेत् ॥ ३,२०.५६ ॥
करीषाग्नौ दिनं पच्यान्मर्द्यात्पूर्वद्रवैस्त्र्यहम्  ।
दिनं तद्वत्पुटे पच्यात्पुनर्मर्द्यं च पाचयेत् ।
जायते भस्मसूतोऽयं सर्वकार्यकरक्षमः  ॥ ३,२०.५७ ॥
{मुखकरणम्; सिल्वेर्, चोप्पेर्, लेअद्=> गोल्द्}
उक्तानां खोटबद्धानां मुखं कुर्यात्तदुच्यते  ।
वचा चण्डालिनीकंदं ब्रह्मदण्डीयमूलकम्  ॥ ३,२०.५८ ॥
गंधकं टंकणं तुल्यं भानुदुग्धेन पेषयेत् ।
चणमात्रां वटीं कृत्वा पूर्वसूते द्रुते क्षिपेत् ॥ ३,२०.५९ ॥
एकामेकां धमन्नेव वटिकासप्तकं क्रमात् ।
ग्रसते सर्वलोहानि यथेष्टानि न संशयः  ॥ ३,२०.६० ॥
ग्रासो देयो यथाशक्त्या पूर्ववन्मारयेत्पुनः  ।
मुखं बद्ध्वा नियुञ्जीत तारे ताम्रे भुजंगमे  ॥ ३,२०.६१ ॥
तत्सर्वं जायते स्वर्णं वेधो दशगुणो मतः  ।
सिद्धयोगः समाख्यातः सम्यग्दृष्ट्वा गुरोर्मुखात् ॥ ३,२०.६२ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
सूताभ्रं गंधकं शुद्धं तृणज्योतोयमूलकम्  ।
तत्सर्वं मातुलिंगाम्लैर्दिनमेकं समं समम्  ॥ ३,२०.६३ ॥
शुद्धानि ताम्रपत्राणि तेन कल्केन लेपयेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्पुनरुत्थाप्य लेपयेत् ॥ ३,२०.६४ ॥
एवं पुटत्रये पक्वं तत्ताम्रं कांचनं भवेत् ॥ ३,२०.६५ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
रक्तस्नुहीपयोभिश्च ताम्रपत्राणि लेपयेत् ।
कारयेदग्नितप्तानि तस्मिन् क्षीरे निषेचयेत् ॥ ३,२०.६६ ॥
इत्येवं सप्तधा कुर्याल्लेपतापनिषेचनम्  ।
समावर्त्य तु तत्ताम्रं दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,२०.६७ ॥
{चोप्पेर्, लेअद्, सिल्वेर्=> गोल्द्}
रसकं दरदं गंधं गगनं कुनटी समम्  ।
आरक्तस्नुक्पयोभिस्तन्मर्दयेद्दिवसत्रयम्  ॥ ३,२०.६८ ॥
तेन वेध्यं द्रुतं ताम्रं नागं वा तारमेव वा  ।
सहस्रांशेन तद्दिव्यं सुवर्णं जायते ध्रुवम्  ॥ ३,२०.६९ ॥
{नागस्य स्वर्णम्}
रक्तस्नुहीभवैः क्षीरै रजनीं मर्दयेत्त्र्यहम्  ।
तेन नागस्य पत्राणि प्रलिप्तानि पुटे पचेत् ।
पुनर्लेप्यं पुनः पाच्यं सप्तधा कांचनं भवेत् ॥ ३,२०.७० ॥
{चोप्पेर्=> लेअद्}
पद्मिनीपत्रपुष्पाभा विज्ञेया स्थलपद्मिनी  ।
भङ्गे रक्तं स्रवेत्क्षीरं ज्ञात्वा तामुद्धरेत्ततः  ॥ ३,२०.७१ ॥
पारदं गंधकं तालं माहिषी कुनटी समम्  ।
पूर्वोक्तपद्मिनीयुक्तं मर्दयेद्दिनसप्तकम्  ।
तेन शुल्बं भवेत्स्वर्णं सहस्रांशेन वेधितम्  ॥ ३,२०.७२ ॥
{तारबीजकल्कः}
नागं बंगं तीक्ष्णसारं तारं च क्रमश उत्तरम्  ।
पञ्चानां तु समं ताम्रं सर्वं मूषागतं धमेत् ॥ ३,२०.७३ ॥
प्रकटं वंकनालेन यावत्तारावशेषितम्  ।
तत्तारं पद्मरागाभं जायते द्रावयेत्पुनः  ॥ ३,२०.७४ ॥
वेध्यं रसकसत्वेन पञ्चमांशेन यत्नतः  ।
तद्भवेत्कांचनं दिव्यं सिद्धयोग उदाहृतः  ॥ ३,२०.७५ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
रक्तचित्रकपञ्चाङ्गं छायाशुष्कं विचूर्णयेत् ।
तद्वापं द्रुतबंगस्य रुद्ध्वा रुद्ध्वा त्रिवारकम्  ॥ ३,२०.७६ ॥
देयं तज्जायते तारं शंखकुन्देन्दुसन्निभम्  ॥ ३,२०.७७ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
रक्तचित्रकमूलं तु कांजिकं शुद्धपारदम्  ।
कङ्गुणीतैलसंयुक्तं सर्वं कल्कं प्रलेपयेत् ॥ ३,२०.७८ ॥
ताम्रपत्राणि तप्तानि तस्मिन् सिञ्चेत्त्रिसप्तधा  ।
एतत्ताम्रं द्विषड्भागं तारं षोडशभागकम्  ॥ ३,२०.७९ ॥
एकीकृत्य समावर्त्य तेन पत्राणि कारयेत् ।
रक्तचित्रकमूलानि भल्लाततैलपेषितम्  ॥ ३,२०.८० ॥
अनेन पूर्वपत्राणि प्रलिप्तानि पुटे पचेत् ।
एवं त्रिसप्तधा कुर्याद्दिव्यं भवति काञ्चनम्  ॥ ३,२०.८१ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
नागिनीकन्दसूतेन्द्ररक्तचित्रकमूलकम्  ।
पिष्ट्वा तेनैव पत्राणि पूर्वोक्तानि प्रलेपयेत् ।
तद्वत्पच्यात्पुटैरेवं दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,२०.८२ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
ज्योतिष्मतीभवैस्तैलैस्ताम्रकुम्भं प्रपूरयेत् ।
मुखं रुद्ध्वा क्षिपेद्भूमौ पृष्ठे तुषपुटं सदा  ॥ ३,२०.८३ ॥
एवं षण्मासपर्यन्तं पुटयेदुद्धरेत्क्रमात् ।
बहिस्तुषपुटे पच्यात्त्रिदिनं तद्दिवनिशम्  ॥ ३,२०.८४ ॥
तत्ताम्रं हाटकं तुल्यं समावर्तं तु कारयेत् ।
क्षिप्ते ज्योतिष्मतीतैले सर्वं भवति कांचनम्  ॥ ३,२०.८५ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
क्षीरकन्दभवे क्षीरे तप्तं ताम्रं निषेचयेत् ।
शतवारं प्रयत्नेन तत्ताम्रं कांचनं भवेत् ॥ ३,२०.८६ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
गंधकं रसकं ताप्यं पारदं रक्तचन्दनम्  ।
मर्द्यं रुदन्तिकाद्रावैरविच्छिन्नं दिनत्रयम्  ॥ ३,२०.८७ ॥
तेन तारस्य पत्राणि लिप्त्वा रुद्ध्वा पुटे पचेत् ।
इत्येवं सप्तधा कुर्यात्दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,२०.८८ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
कृष्णाया वाथ पीताया देवदाल्या फलद्रवम्  ।
विष्णुक्रान्ताद्रवं तुल्यं कृत्वा तेनैव मर्दयेत् ॥ ३,२०.८९ ॥
सप्ताहं पारदं शुद्धं ततस्ताम्रं प्रलेपयेत् ।
रुद्ध्वा गजपुटे पच्यात्ततस्तीव्राग्निना धमेत् ॥ ३,२०.९० ॥
दशांशं तद्रसं क्षिप्त्वा दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,२०.९१ ॥
{सोfतेनिन्गोf fइस्सुरेद्मिनेरल्स्}
वसुभट्टरसेनाथ त्रिधा सिञ्चेत्सुतापितम्  ।
लोणवत्स्फुटितो धातुर्मृदुः स्यात्सिक्थको यथा  ॥ ३,२०.९२ ॥
{तिन् => सिल्वेर्}
देवदाल्या फलं मूलमीश्वरीफलजद्रवम्  ।
पिष्ट्वा तत्कल्कवापेन द्रुतं बंगं दृढं भवेत् ॥ ३,२०.९३ ॥
भूयो भूयस्त्वयं वाप्यस्तारं भवति शोभनम्  ॥ ३,२०.९४ ॥
{चोप्पेर्=> गोल्द्}
कृष्णपक्षे चतुर्दश्यामष्टम्यां ग्रहणेऽथवा  ।
नृकपाले श्वेतगुंजां वापयेच्छुद्धभूमिषु  ॥ ३,२०.९५ ॥
सेचयेत्सलिलं नित्यं यावत्फलवती भवेत् ।
मन्त्रपूजां ततः कृत्वा पुष्ये ग्राह्य फलानि वै  ॥ ३,२०.९६ ॥
शुद्धताम्रपलं श्वेतं विंशत्युत्तरकं शतम्  ।
एकैकं पूर्वबीजानां सम्यग्रुद्ध्वा धमेद्दृढम्  ॥ ३,२०.९७ ॥
तत्ताम्रं जायते तारं शंखकुन्देन्दुसन्निभम्  ।
तारं तज्जायते स्वर्णं सुशुद्धा बद्धरीतिका  ॥ ३,२०.९८ ॥
{चोप्पेर्=> सिल्वेर्}
भूनागानां रसैर्मर्द्यं शुद्धं तालं दिनावधि  ।
तत्पिण्डं हण्डिकामध्ये तालकांशं निरोधयेत् ॥ ३,२०.९९ ॥
ताम्रपत्राणि तत्पश्चात्ढङ्कणेन निरुध्य च  ।
हंडिका भस्मना पूर्या रुद्ध्वा चण्डाग्निना पचेत् ॥ ३,२०.१०० ॥
पञ्चयामात्समुद्धृत्य निष्कटंकणसंयुतम्  ।
मूकमूषागतं धाम्यं गुटिकां तां समुद्धरेत् ॥ ३,२०.१०१ ॥
स्वांगशीतं समाहृत्य मूषायां प्रकटं धमेत् ।
वारत्रयं क्षिपेत्तस्मिन् वटिकां वेधनान्मुखम्  ॥ ३,२०.१०२ ॥
मुखं तस्य भवेत्तीव्रं शुद्धं बंगं द्रवत्यलम्  ।
यदा न ग्रसते तस्माद्वटी देया पुनः पुनः  ॥ ३,२०.१०३ ॥
जीर्णे शतगुणे वङ्गे ततरताम्रस्य दापयेत् ।
द्रुतस्य शतभागेन तत्तारं जायते शुभम्  ॥ ३,२०.१०४ ॥
{नागमुखकरणम्}
गंधकं धूमसारं च फट्करी टंकणं समम्  ।
एरण्डबीजमज्जापि सर्वेषां द्विगुणा भवेत् ॥ ३,२०.१०५ ॥
भूनागाः सर्वतुल्याः स्युः सर्वमेकत्र मर्दयेत् ।
चणमात्रा वटीः कार्या ख्यातेयं वडवामुखा  ॥ ३,२०.१०६ ॥
शुद्धनागं द्रुतं क्षेप्यं तैले एरण्डके पुनः  ।
द्राव्यं द्राव्यं पुनः क्षेप्यं यावद्वारं शृतं भवेत् ॥ ३,२०.१०७ ॥
पुनस्तस्मिन्द्रुते देया वटिका वडवामुखा  ।
द्वित्रिवारं प्रयत्नेन नागस्येत्थं मुखं भवेत् ॥ ३,२०.१०८ ॥
ग्रसते सर्वलोहानि सत्वानि विविधानि च  ।
यदा न ग्रसते तस्माद्वटी देया पुनः पुनः  ॥ ३,२०.१०९ ॥
{कठिनधातोर्मृदूकरणम्}
मधूकपुष्पी यष्टीकं रंभाकंदं घृतं गुडम्  ।
तिलतैलमजाक्षीरं क्षौद्रं च तुल्यतुल्यकम्  ॥ ३,२०.११० ॥
तन्मध्ये कठिनं धातु त्रिधा सिञ्च्यात्सुतापितम्  ।
मृदुत्वं याति नो चित्रं सूत्रयोग्यं न संशयः  ॥ ३,२०.१११ ॥
{कठिनधातोर्मृदूकरणम् (२)}
वसुभद्ररसेनाथ त्रिधा सिञ्च्य सुतापितम्  ।
लोणवत्स्फुटितो धातुर्मृदुः स्यात्सिक्थकोपमः  ॥ ३,२०.११२ ॥
{कठिनधातोर्मृदूकरणम् (३)}
अतिस्थूलस्य भेकस्य निवार्यान्त्राणि तत्र वै  ।
चूर्णितं टंकणं क्षिप्त्वा तद्भाण्डस्थं खनेद्भुवि  ॥ ३,२०.११३ ॥
त्रिसप्ताहं समुद्धृत्य तद्वापे मृदुतां व्रजेत् ।
स्वर्णं वा यदि वा रौप्यं मृदु स्यात्पत्रयोग्यकम्  ॥ ३,२०.११४ ॥
{अभ्रग्रासी रसः}
तृणज्योतीयमूलेन मातुलिंगरसेन च  ।
त्रिदिनं मर्दयेत्सूतं गगनं ग्रसते क्षणात् ॥ ३,२०.११५ ॥
{गुह्याख्यसूतेन नागवेधः}
भूनागसूक्ष्मचूर्णं तु टंकणेन समं भवेत् ।
तच्चूर्णं तु द्रुते नागे वाह्यं शतगुणं धमन्  ॥ ३,२०.११६ ॥
गुह्याख्यं तद्भवेत्सिद्धं ग्रासं तस्यैव वक्ष्यते  ।
शिलागंधकमाक्षीकैर्भूनागद्रवपेषितैः  ॥ ३,२०.११७ ॥
मूषागर्भं लिपेत्तेन गुह्याख्यं तत्र निक्षिपेत् ।
भुक्तं तस्मिन्क्षिपेत्स्वर्णं स्तोकं स्तोकं धमन्धमन्  ॥ ३,२०.११८ ॥
ग्रसते भारसंख्या तु मूषा लेप्या पुनः पुनः  ।
मुञ्चत्यसौ द्रुते नागे गुह्याद्गुह्यं प्रकाशितम्  ॥ ३,२०.११९ ॥
{गुह्याख्यसूतेन वङ्गवेधः}
भूनागं टंकणं तुल्यं सूक्ष्मचूर्णानि कारयेत् ।
तं वाहयेद्द्रुते बंगे यावच्छतगुणं धमन्  ॥ ३,२०.१२० ॥
ततः शतगुणं बंगं तस्यैवोपरि वाहयेत् ।
स्तोकं स्तोकं धमन्नेव ग्रसते नात्र संशयः  ॥ ३,२०.१२१ ॥
{गुह्यवङ्गकरणं तेन वेधः}
तालकं सैंधवं तुल्यं भूनागद्रवपेषितम्  ।
मूषागर्भे लिपेत्तेन तद्बंगं तत्र निक्षिपेत् ॥ ३,२०.१२२ ॥
स्तोकं स्तोकं क्षिपेत्तस्मिन् बिडं दत्त्वा धमन्धमन्  ।
भारसंख्या ग्रसत्येवं गुह्यवङ्गमिति स्मृतम्  ॥ ३,२०.१२३ ॥
द्रुते बंगे विनिक्षिप्तं यावत्संख्या न संशयः  ।
तावद्द्रुते न संदेहः सिद्धयोग उदाहृतः  ॥ ३,२०.१२४ ॥
क्षिप्त्वाथ माहिषे शृङ्गे मर्दयन्नग्निना पचेत् ।
निष्कमेकं भवेद्यावत्तावन्मर्द्यं क्षिपन् क्षिपन्  ॥ ३,२०.१२५ ॥
तद्भवेद्रसतुल्यं तु समादायाथ तत्समम्  ॥ ३,२०.१२६ ॥
{गुह्ययोगः}
पारदं शुद्धहेमाथ सत्वं भूनागसंभवम्  ।
चत्वारिंशन्नागभागा मर्द्यं जंबीरजद्रवैः  ॥ ३,२०.१२७ ॥
तद्गोलकं विशोष्याथ कल्के भूनागसंभवे  ।
मूषागर्भे विलेप्यादौ तस्यां गोलं निरोधयेत् ॥ ३,२०.१२८ ॥
धमेत्तीव्राग्निना तावद्यावन्नात्रावशेषितम्  ।
सर्ववद्ग्रसते दत्ते गुह्याख्यं योगमुत्तमम्  ॥ ३,२०.१२९ ॥
{कामधेनुः (१)}
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि गुटिकाबंधमुत्तमम्  ।
समजीर्णं कृतं व्योम समतो रसं जारयेत् ॥ ३,२०.१३० ॥
रविसंख्यांशकं शुल्बं दत्त्वा पिष्टिं च कारयेत् ।
धान्याभ्रकसमं गंधं शुल्बे क्षिप्त्वा विमर्दयेत् ॥ ३,२०.१३१ ॥
तयोर्मूषाकृतिं कृत्वा पिष्टीमध्ये विमोचयेत् ।
नरमांसेन संवेष्ट्य माषपिष्ट्या तथैव च  ॥ ३,२०.१३२ ॥
पचेदतसीतैलेन मासमात्रं तु साधकः  ।
अक्षया कामधेनुश्च वङ्गस्तम्भनकारिणी  ॥ ३,२०.१३३ ॥
{कामधेनुः (२)}
पारदे जार्यं कृष्णाभ्रं रुक्ममष्टगुणं यदि  ।
रञ्जितं गन्धरागेण नरमांसेन वेष्टितम्  ॥ ३,२०.१३४ ॥
माषपिष्ट्या प्रलिप्याथातसीतैलेन पाचयेत् ।
कामधेनुरियं ख्याता नागस्तम्भनकारिणी  ॥ ३,२०.१३५ ॥
{कामधेनुः (३)}
रसात्पादांशकं हेमपिष्टिं कुर्याच्च सुन्दराम्  ।
विलिप्य कामधेनुं च नागद्रावे नियोजयेत् ॥ ३,२०.१३६ ॥
तं नागं कुरुते रुक्मं वाञ्छितार्थेषु सिद्धिदम्  ।
गुटिकां कामधेनुं तां प्रत्यहं धारयेन्मुखे  ।
शस्त्रास्त्रैर्न च भिद्येत दिव्यदेहमवाप्नुयात् ॥ ३,२०.१३७ ॥
{सिल्वेर्=> गोल्द्}
शिलया मारितो नागः सूतराजसमन्वितः  ।
रञ्जितो गन्धरागेण समहेम्ना च सारयेत् ।
तारवेधः प्रदातव्यो दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,२०.१३८ ॥
{लेअद्=> गोल्द्}
शिलया रविदुग्धेन नागपत्राणि लेपयेत् ।
मारयेत्पुटयोगेन दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,२०.१३९ ॥
{सितस्वर्ण => गोल्द्}
मेषीक्षीराम्लवर्गाभ्यां दरदं घर्मभावितम्  ।
शतधा तत्प्रयोगेन शोष्यं पेष्यं खरातपे  ॥ ३,२०.१४० ॥
सितस्वर्णस्य पत्राणि लिप्त्वा लिप्त्वा पुटे पचेत् ।
एवं त्रिसप्तधा कुर्याद्दिव्यं भवति कांचनम्  ॥ ३,२०.१४१ ॥
{गगनग्रासः}
तृणजातीयमूलं तु मातुलिङ्गरसेन च  ।
त्रिदिनं मर्दयेत्सूतं गगनं ग्रसते क्षणात् ॥ ३,२०.१४२ ॥
सिद्धैर्गणैः सुरवरै रससिद्धिकामैर्बद्धं हठात्परममन्त्रबलेन तैश्च  ।
तस्माद्विशिष्टमनुजैः कृतमन्त्रजापैः कार्यं ततो रसवरे वरबन्धनं च  ॥ ३,२०.१४३ ॥