नमो बुद्धाय

नानाकवीन्द्रवचनानि मनोहराणि संख्यावतां परमकण्ठविभूषणानि  ।
आकम्पकानि शिरसश्च महाकवीनां तेषां समुच्चयमनर्घमहं विधास्ये  ॥ ०.१ *(१) ॥

सुगतव्रज्या
आबाहूद्गतमण्डलाग्ररुचयः संनद्धवक्षःस्थलाः सोष्माणो व्रणिनो विपक्षहृदयप्रोन्माथिनः कर्कशाः  ।
उत्सृष्टाम्बरदृष्टविग्रहभरा यस्य स्मराग्रेसरा मारा मारवधूस्तनाश्च न दधुः क्षोभं स वोऽव्याज्जिनः  ॥ १.१ *(२) ॥
अश्वघोषस्य

नम्राः पादनखेषु यस्य दशसु ब्रह्मेशकृष्णास्त्रयस्ते देवाः प्रतिबिम्बनात्त्रिदशतां सुव्यक्तमापेदिरे  ।
स त्रैलोक्यगुरुः सुदुस्तरभवाकूपारपारंगतो मारव्यूहजयप्रगल्भसुभटः शास्ता तव स्तान्मुदे  ॥ १.२ *(३) ॥
वसुकल्पस्य

कामक्रोधौ द्वयमपि पदं प्रत्यनीकं वशित्वे  हत्वानङ्गं किमिव हि रुषा साधितं त्र्यम्बकेण  ।
यस्तु क्षान्त्या शमयति शतं मन्मथाद्यानरातीन् कल्याणं वो दिशतु स मुनिग्रामणीरर्कबन्धुः  ॥ १.३ *(४) ॥
संघश्रियः

श्रेयांसि वः स सुगतः कुरुतादपार संसारसागरसमुत्तरणैकसेतुः  ।
दुर्वारमारपरिवारबलावलेप कल्पान्तसंततपयःप्रसरैरहार्यः  ॥ १.४ *(५) ॥
अपराजितरक्षितस्य

शास्ता समस्तभुवनं भगवानपायात्पायादपास्ततिमिरो मिहिरोपमेयः  ।
संसारभित्तिभिदुरो भवकन्दकन्दु कन्दर्पदर्पदलनव्यसनी मुनीन्द्रः  ॥ १.५ *(६) ॥
वसुकल्पस्य

कारुण्यामृतकन्दलीसुमनसः प्रज्ञान्वधूमौक्तिक ग्रीवालंकरणश्रियः शमसरित्पूरोत्सलच्छीकराः  ।
ते मौलौ भवतां मिलन्तु जगतीराज्याभिषेकोचित स्रग्भेदा अभयप्रदानचरणप्रेङ्खन्नखाग्रांशवः  ॥ १.६ *(७) ॥

शीलाम्भःपरिषेकशीतलदृढध्यानालवालस्फुरद्दानस्कन्धमहोन्नतिः पृथुतरप्रज्ञोल्लसत्पल्लवः  ।
देयात्तुभ्यमवार्यवीर्यविटपः क्षान्तिप्रसूनोदयः सुच्छायः षडभिज्ञकल्पविटपी सम्बोधिबीजं फलम्  ॥ १.७ *(८) ॥
एतौ श्रीधरनन्दिनः

एकस्यापि मनोभुवस्तदबलापाङ्गैर्जगन्निर्जये कामं निह्नुतसर्वविस्मयरसव्यक्तिप्रकारा वयम्  ।
यस्त्वेनं सबलं च जेतुमभितस्तत्कम्पमात्रं भ्रुवोर्नारेभे सुगतस्तु तद्गुणकथा स्तम्भाय नः केवलम्  ॥ १.८ *(९) ॥
कुमुदाकरमतेः

प्रत्येकानन्तजातिप्रतिवपुरमितावृत्तिजम्भार्जितैनो भोक्तृव्रातोज्जिहीर्षाफलनिलयमहापौरुषस्यापि शास्तुः  ।
केऽप्युत्कर्षं स्तुवन्ति स्मरमपि जयतस्तद्वदामः किमस्मिन् यो भस्मासीत्कटाक्षज्वलनकणिकया द्रागुमाकामुकस्य  ॥ १.९ *(१०) ॥
वल्लणस्य

पायाद्वः समयः स मारजयिनो वन्ध्यायितास्त्रोत्करः क्रोधाद्यत्र तदुत्तमाङ्गकवलोन्मीलन्महाविक्रमः  ।
आसीदद्भुतमौलिरत्नमिलितां व्यात्ताननच्छायिकामालोक्यात्मन एव मारसुभटः पर्यस्तधैर्योदयः  ॥ १.१० *(११) ॥
।वर्{॰सुभटः।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, ॰सुमटः ।ेद्क्ग्}
श्रीपार्श्ववर्मणः

खेलाचञ्चलसंचरन्निजपदप्रेङ्खोललीलामिलत्सद्यःसान्द्रपरागरागरचितापूर्वप्रसूनश्रियः  ।
आश्लिष्यन्मधुलम्पटालिनिवहस्योच्चैर्मिथश्चुम्बनैर्व्याकोषः कुसुमाञ्जलिर्दिशतु वः श्रेयो जिनायार्पितः  ॥ १.११ *(१२) ॥
जितारिनन्दिनः

दरोन्मुक्तारक्तस्फुरदधरवीथीक्रमवमन्मयूखान्तर्मूर्च्छद्द्युतिदशनमुद्देशवशिनः  ।
सुखं तद्वः शास्तुर्दिशतु शिवमज्ञानरजनी व्यवच्छेदोद्गच्छन्महिमघनसंध्यातप इव  ॥ १.१२ *(१३) ॥
।वर्{॰धर॰।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, ॰घर॰ ।ेद्क्ग्}
त्रिलोचनस्य

कन्दर्पादपि सुन्दराकृतिरिति प्रौढोत्सलद्रागया वृद्धत्वं वरयोषितोऽनयदिति त्रासाकुलस्वान्तया  ।
मारस्यापि शरैरभेद्यहृदिति श्रद्धाभरप्रह्वया पायाद्वः स्फुटबाष्पकम्पपुलकं रत्या जिनो वन्दितः  ॥ १.१३ *(१४) ॥
तस्यैवेति श्रुतिः

पादाम्भोजसमीपसंनिपतितस्वर्णाथदेहस्फुरन्नेत्रस्तोमतया परिस्फुटमिलन्नीलाब्जपूजाविधिः  ।
वन्दारुत्रिदशौघरत्नमुकुटोद्भूतप्रभापल्लव प्रत्युन्मीलदपूर्वचीवरपटः शाक्यो मुनिः पातु वः  ॥ १.१४ *(१५) ॥
वसुकल्पस्य

क एकस्त्वं पुष्पायुध मम समाधिव्ययविधौ सुपर्वाणः सर्वे यदि कुसुमशस्त्रास्तदपि किम्  ।
इतीवैनान्नूनं य इह सुमनोस्त्रत्वमनयत्स वः शास्ता शस्त्रं दिशतु दशदिङ्मारविजयी  ॥ १.१५ *(१६) ॥

।चोलो इति सुगतव्रज्या

ततो लोकेश्वरव्रज्या॥ २

द्युतिस्वच्छज्योत्स्नापटपटलवृष्ट्या न कमलं न चन्द्रः सान्द्रश्रीपरिमलगरिम्णास्यममलम्  ।
मधूद्राणां निद्राभिदुरमपमुद्राद्भुतमुदश्चकोरान् बिभ्राणं सरसिरुहपाणेरवतु वः  ॥ २.१ *(१७) ॥
बुद्धाकरगुप्तस्य

वरदकरसरोजस्यन्दमानामृतौघ व्युपशमितसमस्तप्रेतसंघाततर्षः  ।
जयति सितगभस्तिस्तोमशुभ्राननश्रीः सहजगुरुदयार्द्रालोकनो लोकनाथः  ॥ २.२ *(१८) ॥
रत्नकीर्तेः

अत्युद्गाढरयस्थिराकृतिघनध्वानभ्रमन्मन्दर क्षुब्धक्षीरधिवीचिसंचयगतप्रालेयपादोपमः  ।
श्रीमत्पोतलके गभीरविवृतिध्वानप्रतिध्वानिते सान्द्रस्वांशुचयश्रिया वलयितो लोकेश्वरः पातु वः  ॥ २.३ *(१९) ॥
ज्ञानश्रीमित्रस्य

कृपावृष्टिस्फूतात्तव हृदयपीयूषसरसः प्रवाहो निर्गत्य क्रमतनिमरम्यः करुणया  ।
तृषार्तानामीषद्विततमधरान्तः प्रति गति प्रणालीभिः पञ्चाभवदिति किमन्यद्भुजकरात् ॥ २.४ *(२०) ॥
।वर्{॰द्विततमधरान्तः प्रति गति॰।लेम्
।चोन्ज् । ।िन्गल्ल्स्, ॰द्विततिमधुरान्तःप्रतिगति॰ ।ेद्क्ग्}
त्रिलोचनस्य

रविमिव धृतामिताभं कविमिव सुरसार्थविरचितस्तोत्रम्  ।*
मधुमिव सम्भृतकरुणं विधुमिव नाथं खसर्पणं वन्दे  ॥ २.५ *(२१) ॥*
पुरुषोत्तमस्य

उदरस्येदमणुत्वं सहजगुरुत्वं यदि नेदं हृदयस्य  ।*
स्वार्थे कथमलसत्वं कथमनुसत्वं हितकरणे मतिरस्य  ॥ २.६ *(२२) ॥*
ज्ञानश्रीमित्रस्य

वक्त्रं नैष कलानिधिर्धवलिमा नैषोज्ज्वला कौमुदी नेत्रे नीररुची न लाञ्छनयुगं चन्द्रेऽस्त्यमन्दच्छवि  ।
इत्युन्नीय विधोरभीतिविहसद्यत्संनिधिं साध्वगान्नूनं नीरजमस्तु वः शिवदिवे तल्लोकनाथाननम्  ॥ २.७ *(२३) ॥

जटाजूटाभ्यन्तर्नवरविरिव श्यामजलभृद्वृतः शोणाशोकस्तबकममिताभः प्रमिनुते  ।
महर्षेर्यस्येन्दुद्युतिघटितमूर्तेरिव स वः क्लमं भिन्द्याद्दद्यात्प्रशमसुखपीयूषलहरीम्  ॥ २.८ *(२४) ॥
बुद्धाकरस्यैतै

।चोलो इति लोकेश्वरव्रज्या॥ २

ततो मञ्जुघोषव्रज्या॥ ३

अङ्गामोदसमोच्छ्वलद्घृणिपतद्भृङ्गावलीमालितः स्फूर्जत्काञ्छनसूत्रगुम्फितमिलन्नीलोत्पलश्रीरिव  ।
निर्यत्पादनखोन्मुखांशुविसरस्रग्दन्तुरः स्मर्यतां मञ्जुश्रीः सुरमुक्तमञ्जरिशिखावर्षैरिवाभ्यर्चितः  ॥ ३.१ *(२५) ॥
।वर्{॰मालितः स्फूर्जत्काञ्छन॰।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, ॰मालितस्फूर्जल्लाञ्छन॰ ।ेद्क्ग्}

शस्त्रोद्यद्बाहुदेहस्फुरदनलमिलद्धूमकल्पान्तपुञ्जः शृङ्गान्तानन्तविश्वार्पितमहिषमहिषशिरोमक्षिकालीविकल्पः  ।
त्रासत्यक्तस्वपर्णास्तृतसुरघृणयेवालसत्पादवृन्दस्तारौघप्लुष्टभानुर्जगदवतु नटन् भैरवात्मा कुमारः  ॥ ३.२ *(२६) ॥
वल्लणस्यैतौ

खड्गी सशब्दमथ पुस्तकवान् सचिन्तं बालः सखेलमभिरामतमः सकामम्  ।
नानाविधं सुरवधूभिरितीक्षितो वः पायाच्चिरं सुगतवंशधरः कुमारः  ॥ ३.३ *(२७) ॥
पुरुषोत्तमस्य

मुग्धाङ्गुलीकिशलयाङ्घ्रिसुवर्णकुम्भ वान्तेन कान्तिपयसा धुसृणारुणेन  ।
यो वन्दमानमभिषिञ्चति धर्मराज्ये जागर्तु वो हितसुखाय स मञ्जुवज्रः  ॥ ३.४ *(२८) ॥
जितारिपादानाम्

अमीषां मञ्जुश्रीरुचिरवदनश्रीकृतरुचां श्रुतं नो नामापि क्व नु खलु हिंाशुप्रभृतयः  ।
ममाभ्यर्णे धार्ष्ट्याच्चरति पुनरिन्दीवरमिति क्रुधेवेदं प्रान्तारुणमवतु वो लोचनयुग्मम्  ॥ ३.५ *(२९) ॥
न्बिन्गल्ल्स्चोन्जेच्तुरेस्हिमांशुप्रकृतयः इन् ब्
शान्ताकरगुप्तस्य

।चोलो इति मञ्जुघोषव्रज्या

ततो महेश्वरव्रज्या॥ ४

शिल्पं त्रीणि जगन्ति यस्य कविना यस्य त्रिवेदी गुरोर्यश्चक्रे त्रिपुरव्ययं त्रिपथगा यन्मूर्ध्नि माल्यायते  ।
त्रींल्लोकानिव वीक्षितुं वहति यो विस्फूर्जदक्ष्णां त्रयं स त्रैगुण्यपरिच्छदो विजयते देवस्त्रिशूलायुधः  ॥ ४.१ *(३०) ॥
वसुकल्पस्य
।वर्{गुरोर् ।लेम्
।चोन्ज् । ।िन्गल्ल्स्, गिरो ।ेद्क्ग्}

बाणीभूतपुराणपूरुषधृतिप्रत्याशया धाविते विद्राति स्फुरदाशुशुक्षणिकणक्लान्ते शकुन्तेश्वरे  ।
नम्रोन्नम्रभुजंगपुङ्गवगुणव्याकृष्टबाणासन क्षिप्तास्त्रस्य पुरद्रुहो विजयते सन्धानसीमाश्रमः  ॥ ४.२ *(३१) ॥
।वर्{विद्राति।लेम्
।चोन्ज् । ।िन्गल्ल्स्, निद्राति॰ ।ेद्क्ग्}

पीयूषद्रवपानदोहदरसव्यग्रोरगग्रामणी दष्टः पातु शशी महेश्वरशिरोनेपथ्यरत्नाङ्कुरः  ।
यो बिम्बप्रतिपूरणाय विधृतो निष्पीड्य संदंशिका यन्त्रे शैवललाटलोचनशिखाज्वालाभिराबर्ह्यते  ॥ ४.३ *(३२) ॥
मुरारेरेतौ

भद्रं चन्द्रकले शिवं सुरनदि श्रेयः कपालावले कल्याणं भुजगेन्द्रवल्लि कुशलं विश्वे शटासन्तते  ।
इत्याहुर्मिलिताः परस्परममूर्यस्मिन् प्रशान्तिं गते कल्पान्तारभटीनटस्य भवतात्तद्वः श्रिये ताण्डवम्  ॥ ४.४ *(३३) ॥

देवि त्वद्वदनोपमानसुहृदामेषां सरोजन्मनां पश्य व्योमनि लोहितायति शनैरेषा दशा वर्तते  ।
इत्थं संकुचदम्बुजानुकरणव्याजोपनीताञ्जलेः शम्भो वञ्चितपार्वतीकमुचितं संध्यार्चनं पातु वः  ॥ ४.५ *(३४) ॥
राजशेखरस्य

कस्मात्पार्वति निष्ठुरासि सहजः शैलोद्भवानामयं निःस्नेहासि कथं न भस्मपुरुषः स्नेहं बिभर्ति क्वचित् ।
कोपस्ते मयि निष्फलः प्रियतमे स्थाणौ फलं किं भवेदित्थं निर्वचनीकृतो गिरिजया शम्भुश्चिरं पातु वः  ॥ ४.६ *(३५) ॥

वपुःप्रादुर्भावादनुमितमिदं जन्मनि पुरा पुरारे न प्रायः क्वचिदपि भवन्तं प्रणतवान्  ।
नमञ्जन्मन्यस्मिन्नहमतनुरग्रेऽप्यनतिभाङ्महेश क्षन्तव्यं तदिदमपराधद्वयमपि  ॥ ४.७ *(३६) ॥

किं वाच्यो महिमा महाजलनिधेर्यस्येन्द्रवज्राहतस्त्रस्तो भूभृदमज्जदम्बुनिचये कौलीलपोताकृतिः  ।
मैनाकोऽपि गभीरनीरविलुठत्पाठीनपृष्ठोच्चलच्छैवालाङ्कुरकोटिकोटरकुटीकुड्यान्तरे निर्वृतः  ॥ ४.८ *(३७) ॥
न्ब्= १२०८ बेलोw!
।वर्{॰विलुठत्पाठीन॰।लेम्
।ेमेन्द्, ॰विलुठन् पाठीन॰ ।ेद्क्ग्}

तादृक्सप्तसमुद्रमुद्रितमही भूभृद्भिरभ्रंकषैस्तावद्भिः परिवारिता पृथुपृथुद्वीपैः समन्तादियम्  ।
यस्य स्फारफणामणौ निलयनान्मज्जत्कलङ्काकृतिः शेषः सोऽप्यगमद्यदङ्गदपदं तस्मै नमः शम्भवे  ॥ ४.९ *(३८) ॥
एतौ वल्लणस्य

गाढग्रन्थिप्रफुल्लद्गलविकलफणापीडनिर्यद्विषाग्नि ज्वालानिस्तप्तचन्द्रद्रवदमृतरसप्रोषितप्रेतभावाः  ।
उज्जृम्भा बभ्रुनेत्रद्युतिमसकृदसृक्तृष्णयालोकयन्त्यः पान्तु त्वां नागनालग्रथितशिवशिरःश्रेणयो भैरवस्य  ॥ ४.१० *(३९) ॥
तस्यैव
।वर्{॰फणापीड॰।लेम्
।िन्गल्ल्स्, ॰फणपीठ॰ ।ेद्क्ग्}

बभ्रुभ्रूश्मश्रुकेशं शिखरमिव गिरेर्लग्नदावाग्निमालं नेत्रैः पिङ्गोग्रतारैस्त्रिभिरिव रविभिश्छिद्रितः कालमेघः  ।
दंष्ट्राचन्द्रप्रभाभिः प्रकटितसुबृहत्तालुपातालमूलं शम्भो वक्त्रं सुवक्त्रत्रितयभयकरं हन्त्वघं दक्षिणं वः  ॥ ४.११ *(४०) ॥
।वर्{हन्त्वघं।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, हन्त्वधम् ।ेद्क्ग्}
रक्षोविभीषणस्य

उद्दामदन्तरुचिपल्लवितार्धचन्द्र ज्योत्स्नानिपीततिमिरप्रसरोपरोधः  ।
श्रेयांसि वो दिशतु ताण्डवितस्य शम्भो अम्भोधरावलिघनध्वनिरट्टहासः  ॥ ४.१२ *(४१) ॥
राजगुरुसंघश्रियः

त्वङ्गद्गङ्गमुदञ्चदिन्दुशकलं भ्रश्यत्कपालावलि क्रोडभ्राम्यदमन्दमारुतरयस्फारीभवद्भांकृति  ।
पायाद्वो घनताण्डवव्यतिकरप्राग्भारखेदस्खलद्भोगीन्द्रश्लथपिङ्गलोत्कटजटाजूटं शिरो धूर्जटेः  ॥ ४.१३ *(४२) ॥

नखदर्पणसंक्रान्त प्रतिमादशकान्वितः  ।
गौरीपादानतः शम्भुर्जयत्येकादशः स्वयम्  ॥ ४.१४ *(४३) ॥

चूडापीडकपालसंकुलपतन्मन्दाकिनीवारयो विद्युत्प्रायललाटलोचनपुटज्योतिर्विमिश्रत्विषः  ।
पान्तु त्वामकठोरकेतकशिखासंदिग्धमुग्धेन्दवो भूतेशस्य भुजङ्गवल्लिवलयस्रङ्नद्धजूटा जटाः  ॥ ४.१५ *(४४) ॥
भवभूतेः

स जयति गाङ्गजलौघः शम्भोरुत्तुङ्गमौलिविनिविष्टः  ।*
मज्जति पुनरुन्मज्जति चन्द्रकला यत्र शफरीव  ॥ ४.१६ *(४५) ॥*

स वः पायादिन्दुर्नवबिसलताकोटिकुटिलः स्मरारेर्यो मूर्ध्नि ज्वलनकपिशे भाति निहितः  ।
स्रवन्मन्दाकिन्याः प्रतिदिवससिक्तेन पयसा कपालेनोन्मुक्तः स्फटिकधवलेनाङ्कुर इव  ॥ ४.१७ *(४६) ॥

च्युतामिन्दोर्लेखां रतिकलहभग्नं च वलयं द्वयं चक्रीकृत्य प्रहसितमुखी शैलतनया  ।
अवोचद्यं पश्येत्यवतु स शिवः सा च गिरिजा स च क्रीडाचन्द्रो दशनकिरणापूरिततनुः  ॥ ४.१८ *(४७) ॥

नमस्तुङ्गशिरश्चुम्बि चन्द्रचामरचारवे  ।
त्रैलोक्यनगरारम्भ मूलस्तम्भाय शम्भवे  ॥ ४.१९ *(४८) ॥

क्षिप्तो हस्तावलग्नः प्रसभमभिहतोऽप्याददानांशुकान्तं गृह्णन् केशेष्वपास्तश्चरणनिपतितो नेक्षितः सम्भ्रमेण  ।
आलिङ्गन् योऽवधूतस्त्रिपुरयुवतिभिः साश्रुनेत्रोत्पलाभिः कामीवार्द्रापराधः स हरतु दुरितं शाम्भवो वः शराग्निः  ॥ ४.२० *(४९) ॥
बाणस्य

संध्याताण्डवडम्बरव्यसनिनो भीमस्य चण्डभ्रमि व्यानृत्यद्भुजदण्डमण्डलभुवो झंझानिलाः पान्तु वः  ।
येषामुच्छलतां जवेन झगिति व्यूहेषु भूमीभृतामुड्डीनेषु बिडौजसा पुनरसौ दम्भोलिरालोकितः  ॥ ४.२१ *(५०) ॥

केशेषु प्राक्प्रदीपस्त्वचि विकटचटत्कारसारोऽतिमात्रं मांसे मन्दायमानः क्षरदसृजि सृजन्नस्थिषु ष्ठात्कृतानि  ।
मज्जप्रायेऽङ्गभागे झगिति रतिपतेर्जाज्वलन् प्रज्ज्वलश्रीरश्रेयो व्यस्यताद्वस्त्रिनयननयनोपान्तवान्तो हुताशः  ॥ ४.२२ *(५१) ॥

पायात्पार्वणसांध्यताण्डवविधौ यस्योल्लसत्काननो हेमाद्रिः करणाङ्गहारवलनैः सार्धेन्दुरान्दोलितः  ।
धत्तेऽत्यद्भुतविस्मयेन धरया धूतस्य कान्तत्विषो लोलत्कुन्तलकुण्डलस्य शिरसः शोभां स वो धूर्जटिः  ॥ ४.२३ *(५२) ॥
न्बिन्गल्ल्स्चोन्जेच्तुरेस्सार्केन्दुः इन् ब्

कपाले गम्भीरः कुहरिणि जटासंधिषु कृशः समुत्तालश्चूडाभुजगफणरत्नव्यतिकरे  ।
मृदुर्लेखाकोणे रयवशविलोलस्य शशिनः पुनीयाद्दीर्घं वो दीर्घं वो हरशिरसि गङ्गाकलकलः  ॥ ४.२४ *(५३) ॥

शान्त्यै वोऽस्तु कपालदाम जगतां पत्युर्यदीयां लिपिं क्वापि क्वापि गणाः पठन्ति पदशो नातिप्रसिद्धाक्षराम्  ।
विश्वं स्रक्ष्यति रक्षति क्षितिमपामीशिष्यते शिष्यते नागई रागिषु रंस्यते स्यति जगन्निर्वेक्ष्यति द्यामिति  ॥ ४.२५ *(५४) ॥
।वर्{नाति॰।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, नेति॰ ।ेद्क्ग्}
न्बिन्गल्ल्स्चोन्जेच्तुरेस्वक्षति ओर्रक्ष्यति fओर्रक्षति
अन्द्.अशिष्यते fओर्शिष्यते इन् च्, अन्द्.अत्स्यति fओर्स्यति इन् द्
भोजदेवस्य

ज्वालेवोर्ध्वविसर्पिणी परिणतस्यान्तस्तपस्तेजसो गङ्गातुङ्गतरङ्गसर्पवसतिर्वल्मीकलक्ष्मीरिव  ।
संध्येवार्द्रमृणालकोमलतनोरिन्दोः सहस्थायिनी पायाद्वस्तरुणारुणांशुकपिशा शम्भो जटासंहतिः  ॥ ४.२६ *(५५) ॥

मौलौ वेगादुदञ्चत्यपि चरणभरन्यञ्चदुर्वीतलत्वादक्षुण्णस्वर्गलोकस्थितिमुदितसुरज्येष्ठगोष्ठीस्तुताय  ।
संत्रासान्निःसरन्त्याप्यविरतविसरद्दक्षिणार्धानुबन्धादत्यक्तायाद्रिपुत्र्या त्रिपुरहरजगत्क्लेशहन्त्रे नमस्ते  ॥ ४.२७ *(५६) ॥
बाणस्य

पर्यङ्काश्लेषबन्धद्विगुणितभुजगग्रन्थिसंवीतजानोरन्तःप्राणावरोधादुपरतसकलध्यानरुद्धेन्द्रियस्य  ।
आत्मन्यात्मानमेव व्यपगतकरणं पश्यतस्तत्त्वदृष्ट्या शम्भो वा पातु शून्येक्षणघटितलयब्रह्मलग्नः समाधिः  ॥ ४.२८ *(५७) ॥
।वर्{शून्येक्ष्.अन॰।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, शूण्यक्षण॰ ।ेद्क्ग्}

पायाद्बालेन्दुमौलेरनवरतभुजावृत्तिवातोर्मिवेग भ्राम्यद्रुद्रार्कतारागणरचितमहालातचक्रस्य लास्यम्  ।
न्यञ्चद्भूत्सर्पदग्नि स्खलदखिलगिरि त्वङ्गदुत्तालमौलि  स्फूर्जच्चन्द्रांशु निर्यन्नयनरुचि रसज्जाह्नवीनिर्झरं वः  ॥ ४.२९ *(५८) ॥
।वर्{बालेन्दु॰।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, वारेन्दु॰ ।ेद्क्ग्}

मातर्जीव किमेतदञ्जलिपुटे तातेन गोपायितं वत्स स्वादु फलं प्रयच्छति न मे गत्वा गृहाण स्वयम्  ।
मात्रैवं प्रहिते गुहे विघटयत्याकृष्य संध्याञ्जलिं शम्भो भग्नसमाधिरुद्धरभसो हासोद्गमः पातु वः  ॥ ४.३० *(५९) ॥

एवं स्थापय सुभ्रु बाहुलतिकामेवं कुरु स्थानकं नात्युच्चैर्नम कुञ्चयाग्रचरणौ मां पश्य तावत्क्षणम्  ।
एवं नर्तयतः स्ववक्त्रमुरजेनाम्भोधरध्वानिना शम्भो वः परिपान्तु नर्तितलयच्छेदाहतास्तालिकाः  ॥ ४.३१ *(६०) ॥

संव्यानांशुकपल्लवेषु तरलं वेणीगुणेषु स्थिरं मन्दं कञ्चुकसन्धिषु स्तनतटोत्सङ्गेषु दीप्तार्चिषम्  ।
आलोक्य त्रिपुरावरोधनवधूवर्गस्य धूमध्वजं हस्तस्रस्तशरासनो विजयते देवो दयार्द्रेक्षणः  ॥ ४.३२ *(६१) ॥
मयूरस्य

जटागुल्मोत्सङ्गं प्रविशति शशी भस्मगहनं फणीन्द्रोऽपि स्कन्धादवतरति लीलाञ्चितफणः  ।
वृषः शाठ्यं कृत्वा विलिखति खुराग्रेण नयनं यदा शम्भुश्चुम्बत्यचलदुहितुर्वक्त्रकमलम्  ॥ ४.३३ *(६२) ॥
राजशेखरस्य

नानावेगविनिःसृतत्रिपथगावारिप्रवाहाकुलः शीघ्रभ्रान्तिवशाल्ललाटनयनाकालतपाद्भीषणः  ।
मुण्डालीकुहरप्रसर्पदनिलास्फालप्रमुक्तध्वनिः प्रावृत्काल इवोदितः शिवशिरोमेघः शिवायास्तु वः  ॥ ४.३४ *(६३) ॥

स पातु विश्वमद्यापि यस्य मूर्ध्नि नवः शशी  ।
गौरीमुखतिरस्कार लज्जयेव न वर्धते  ॥ ४.३५ *(६४) ॥
धर्मपालस्य

दिग्वासा इति सत्रपं मनसिजद्वेषीति मुग्धस्मितं साश्चर्यं विषमेक्षणोऽयमिति च त्रस्तं कपालीति च  ।
मौलिस्वीकृतजाह्नवीक इति च प्राप्ताभ्यसूयं हरः पार्वत्या सभयं भुजङ्गवलयीत्यालोकितः पातु वः  ॥ ४.३६ *(६५) ॥
विनयदेवस्य

फणिनि शिखिग्रहकुपिते शिखिनि च तद्देहवलयिताकुलिते  ।*
अवताद्वो हरगुहयोरुभयपरित्राणकातरता  ॥ ४.३७ *(६६) ॥*
।वर्{॰भय॰।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, ॰मय॰ ।ेद्क्ग्}
जातार्धवर्धनस्य

सिन्दूरश्रीर्ललाटे कनकरसमयः कर्णपार्श्वेऽवतंसो वक्त्रे ताम्बूलरागः पृथुकुचकलशे कुङ्कुमस्यानुलेपः  ।
दैत्याधीशाङ्गनानां जघनपरिसरे लाक्षिकक्षौमलक्ष्मीरश्रेयांसि क्षिणोति त्रिपुरहरशरोद्गारजन्मानलो वः  ॥ ४.३८ *(६७) ॥
मङ्गलस्य

पायाद्वः सुरजाह्वनीजलरयभ्राम्यज्जटामण्डली वेगव्याकुलनागनायकफणाफूत्कारवातोच्छलत् ।
सप्ताम्भोनिधिजन्मचण्डलहरीमज्जन्नभोमण्डल त्रासत्रस्तसुराङ्गनाकलकलव्रीडाविलक्षो हरः  ॥ ४.३९ *(६८) ॥
कर्कराजस्य

पुरस्तादानम्रत्रिदशपतिगारुत्मतमणेर्वतंसत्रासार्तेरपसरति मौञ्जीफणिपतौ  ।
पुरारिः संवृण्वन् विगलदुपसंव्यानमजिने पुनीताद्वः स्मेरक्षितिधरसुतापाङ्गविषयः  ॥ ४.४० *(६९) ॥
धर्माशोकस्य

जीर्णेऽप्युत्कटकालकूटकवले दग्धे हठान्मन्मथे नीते भासुरभालनेत्रतनुतां कल्पान्तदावानले  ।
यः शक्त्या समलंकृतोऽपि शशिनं श्रीशैलजां स्वर्धुनीं धत्ते कौतुकराजनीतिनिपुणः पायात्स वः शंकरः  ॥ ४.४१ *(७०) ॥
कविराजस्य

।चोलो इति श्रीमहेश्वरव्रज्या

ततस्तद्वर्गव्रज्या

देवी सूनुमसूत नृत्यत गणाः किं तिष्ठतेत्युद्भुजे हर्षाद्भृङ्गिरिटावयाचितगिरा चामुण्डयालिङ्गिते  ।
अव्याद्वो हतदेवदुन्दुभिघनध्वानातिरिक्तस्तयोरन्योन्यप्रचलास्थिपञ्जररणत्कङ्कालजन्मा रवः  ॥ ५.१ *(७१) ॥
योगेश्वरस्य

रक्षतु वः स्तनयुगलं हरिकरिकुम्भानुकारि गिरिदुहितुः  ।*
शंकरदृढकण्ठग्रहपीडनभस्माङ्गरागविच्छुरितम्  ॥ ५.२ *(७२) ॥*

सावष्टम्भनिशुम्भसम्भ्रमनमद्भूगोलनिष्पीडन न्यञ्चत्कर्परकूर्मकम्पविचटद्ब्रह्माण्डखण्डस्थिति  ।
पातालप्रतिमल्लगल्लविवरप्रक्षिप्तसप्तार्णवं वन्दे नन्दितनीलकण्ठपरिषद्व्यक्तर्द्धि वः क्रीडितम्  ॥ ५.३ *(७३) ॥

भो भो दिक्पतयः प्रयात परतः खं मुञ्चताम्भोमुचः पातालं व्रज मेदिनि प्रविशत क्षोणीतलं क्ष्माभृतः  ।
ब्रह्मन्नुन्नय दूरमात्मसदनं देवस्य मे नृत्यतः शम्भोः संकटमेतदित्यवतु वः प्रोत्सारणा नन्दिनः  ॥ ५.४ *(७४) ॥

खेदास्ते कथमीदृशः प्रियतमे त्वन्नेत्रवह्नेर्विभो कस्माद्वेपितमेतदिन्दुवदने भोगीन्द्रभीतेर्भव  ।
रोमाञ्चः कथमेष देवि भगवन् गङ्गाम्भसां शीकरैरित्थं भर्तरि भावगोपनपरा गौरी चिरं पातु वः  ॥ ५.५ *(७५) ॥
लक्ष्मीधरस्य

आर्द्रां कण्ठे मुखाब्जस्रजमवनमयत्यम्बिका जातुलम्बां स्थाने कृत्वेन्दुलेखां निबडयति जटाः पन्नगेन्द्रेण नन्दी  ।
कालः कृत्तिं निबध्नात्युपनयति करे कालरात्रिः कपालं शम्भो नृत्यावतारे परिषदिति पृथग्व्यापृता वः पुनातु  ॥ ५.६ *(७६) ॥
शतानन्दस्य

शृङ्गं भृङ्गिं विमुञ्च त्यज गजवदन त्वं च लाङ्गूलमूलं मन्दानन्दोऽसि नन्दिन्नलमबल महाकाल कण्ठग्रहेण  ।
इत्युक्त्वा नीयमानः सुखयतु वृषभः पार्वतीपादमूले पश्यन्नक्षैर्विलक्षं वलितगलचलत्कम्बलं त्र्यबकं वः  ॥ ५.७ *(७७) ॥

गौरीविभज्यमानार्ध संकीर्णे हरमूर्धनि  ।
अम्ब द्विगुणगम्भीरे भागीरथि नमोऽस्तु वः  ॥ ५.८ *(७८) ॥

देवस्याम्बुजसम्भवस्य भवनादम्भोधिमागामुका सेयं मौलिविभूषणं भगवतो भर्गस्य भागीरथी  ।
उद्यातानपहाय विग्रहमिह स्रोतःप्रतीपानपि स्रोतस्तीव्रतरत्वरा गमयति द्राग्ब्रह्मलोकं जनान्  ॥ ५.९ *(७९) ॥

प्रातः कालाञ्जनपरिचितं वीक्ष्य जामातुरोष्ठं कन्यायाश्च स्तनमुकुलयोरङ्गुलीभस्ममुद्राः  ।
प्रेमोल्लासाज्जयति मधुरं सस्मिताभिर्वधूभिर्गौरीमातुः किमपि किमपि व्याहृतं कर्णमूले  ॥ ५.१० *(८०) ॥
शुभाङ्गस्य

लाक्षारागं हरति शिखराज्जाह्वनीवारि येषां ये तन्वन्ति श्रियमधिजटामण्डलं मालतीनाम्  ।
यात्युत्सर्पद्विमलकिरणैर्यैस्तिरोधानमिन्दुर्देव्याः स्थाणौ चरणपतिते ते नखाः पान्तु विश्वम्  ॥ ५.११ *(८१) ॥
दक्षस्य

मिश्रीभूतां तव तनुलतां बिभ्रतो गौरी कामं देवस्यासीदविरलपरिरम्भजन्मा प्रमोदः  ।
किं तु प्रेमस्तिमितमधुरसिन्ग्धमुग्धा न दृष्टिर्दृष्टेत्यन्तःकरणमसकृत्ताम्यति त्र्यम्बकस्य  ॥ ५.१२ *(८२) ॥

अव्याद्वो वलिकाङ्घ्रिपातविचलद्भूगोलहेलोन्मुख भ्राम्यद्दिक्करिकल्पितानुकरणो नृत्यन् गणग्रामणीः  ।
यस्योद्दण्डितशुण्डपुष्करमरुद्व्याकृष्टसृष्टं मुहुस्ताराचक्रमुदक्तशीकरपृषल्लीलामिवाभ्यस्यति  ॥ ५.१३ *(८३) ॥
राजशेखरस्य

सानन्दं नन्दिहस्ताहतमुरजरवाहूतकौमारबर्हि त्रासान्नासाग्ररन्ध्रं विशति फणिपतौ भोगसंकोचभाजि  ।
गण्डोड्डीनालिमालामुखरितककुभस्ताण्डवे शूलपाणेर्वैनायक्यश्चिरं वो वदनविधुतयः पान्तु चीत्कारवत्यः  ॥ ५.१४ *(८४) ॥
भवभूतेः

यदम्बा तातो वा द्वयमिदमगादेकतनुतां तदर्धं चार्धं च क्व नु गतमथार्यः कथयतु  ।
जगत्तत्तज्जातं सकलनरनारीमयमिति प्रतीतिं कुर्वाणो जयति शिखिभर्तुर्गजमुखः  ॥ ५.१५ *(८५) ॥

भवजलधिजलावलम्बयष्टिर्महिषमहासुशैलवज्रधारा  ।*
हरहृदयतडागराजहंसी दिशतु शिवं जगतश्चिरं भवानी  ॥ ५.१६ *(८६) ॥*
भगीरथस्य

शूलाहतमहिषासुररुधिरच्छुरिताधराम्बरा गौरी  ।*
पुष्पवतीव सलज्जा हसितहरनिरीक्षिता जयति  ॥ ५.१७ *(८७) ॥*
गोनन्दस्य

प्रत्यासन्नविवाहमङ्गलविधौ देवार्चनन्यस्तया दृष्टाग्रे परिणेतुरेव लिखितां गङ्गाधरस्याकृतिम्  ।
उन्मादस्मितरोषलज्जितमसौ गौर्या कथंचिच्चिराद्वृद्धस्त्रीवचनात्प्रिये विनिहितः पुष्पाञ्जलिः पातु वः  ॥ ५.१८ *(८८) ॥
न्बिन्गल्ल्स्चोन्जेच्तुरे ॰लज्जितरसैस्fओर्॰लज्जितमसौ इन् च्

शिखिपतिरतिदुर्लडितः पित्रोरभिलषति मध्यमधिशयितुम्  ।*
तावप्येकशरीराविति विषमाशश्चिरं जयति  ॥ ५.१९ *(८९) ॥*

अम्बेयं नेयमम्बा न हि खरकपिशं श्मश्रु तस्या मुखार्धे तातोऽयं नैष तातः स्तनमुरसि पितुर्दृष्टवान्नाहमत्र  ।
केयं कोऽयं किमेतद्युवतिरथ पुमान् वस्तु किं स्यात्तृतीयं शम्भोः संवीक्ष्य रूपादपसरति गुहः शङ्कितः पातु युष्मान्  ॥ ५.२० *(९०) ॥

स्वेच्छारम्भं लुठित्वा पितुरुरसि चिताभस्मधूलीचिताङ्गो गङ्गावारिण्यगाधे झटिति हरजटाजूटतो दत्तझम्पः  ।
सद्यः शीत्कारकारी जलजडिमरणद्दन्तपङ्क्तिर्गुहो वः कम्पी पायादपायाज्ज्वलितशिखिशिखे चक्षुषि न्यस्तहस्तः  ॥ ५.२१ *(९१) ॥
।वर्{स्वेच्छारम्भं।लेम्
।चोन्ज् । ।िन्गल्ल्स्, स्वेच्छारम्यम् ।ेद्क्ग्}

हंसश्रेणिकुतूहलेन कलयन् भूषाकपालावलीं बालामिन्दुकलां मृणालरभसादान्दोलयन् पाणिना  ।
रक्ताम्भोजधिया च लोचनपुटं लालाटमुद्घाटयन् पायाद्वः पितुरङ्गभाक्शिशुजनक्रीडोन्मुखः षण्मुखः  ॥ ५.२२ *(९२) ॥

कपोलादुड्डीनैर्भयवशविलोलैर्मधुकरैर्मदाम्भःसंलोभादुपरि पतितुं बद्धपटलैः  ।
चलद्बर्हच्छत्रश्रियमिव दधानोऽतिरुचिरामविघ्नं हेरम्बो भवदघविघातं घटयतु  ॥ ५.२३ *(९३) ॥
वसुकल्पस्य

एकः स एव परिपालयताज्जगन्ति गौरीगिरीशचरितानुकृतिं दधानः  ।
आभाति यो दशनशून्यमुखैकदेश देहार्धहारितवधूक इवैकदन्तः  ॥ ५.२४ *(९४) ॥
तस्यैव

अर्चिष्मन्ति विदार्य वक्त्रकुहराण्या सृक्कणो वासुकेस्तर्जन्या विषकर्बुरान् गणयतः संस्पृश्य दन्ताङ्कुरान्  ।
एकं त्रीणि नवाष्ट सप्त षडिति व्यस्तास्तसंख्याक्रमा वाचः शक्तिधरस्य शैशवकलाः कुर्वन्तु वो मङ्गलम्  ॥ ५.२५ *(९५) ॥

सुप्तं पक्षपुटे निलीनशिरसं दृष्ट्वा मयूरं पुरः कृत्तं केन शिरोऽस्य तात कथयेत्याक्रन्दतः शैशवात् ।
सान्तर्हासपिनाकिपाणियुगलास्फालोल्लसच्चेतसस्तन्मूर्धेक्षणतर्पितस्य हसितं पायात्कुमारस्य वः  ॥ ५.२६ *(९६) ॥

चर्चायाः कथमेष रक्षति सदा सद्योनृमुण्डस्रजं चण्डीकेशरिणो वृषं च भुजगान् सूनोर्मयूरादपि  ।
इत्यन्तः परिभावयन् भगवतो दीर्घं धियः कौशलं कूष्माण्डो धृतिसम्भृतामनुदिनं पुष्णाति तुन्दश्रियम्  ॥ ५.२७ *(९७) ॥
।वर्{॰स्रजं।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, ॰स्रज ।ेद्क्ग्}

कस्मात्त्वं तातगेहादपरमभिनवा ब्रूहि का तत्र वार्ता देव्या देवो जितः किं वृषडमरुचिताभस्मभोगीन्द्रचन्द्रान्  ।
इत्येवं बर्हिनाथे कथयति सहसा भर्तृभिक्षाविभूषा वैगुण्योद्वेगजन्मा जगदवतु चिरं हारवो भृङ्गरीटेः  ॥ ५.२८ *(९८) ॥
तुङ्गस्यैतौ

स्थूलो दूरमयं न यास्यति कृशो नैष प्रयाणक्षमस्तेनैकस्य ममैव तत्र कशिपुप्राप्तिः परा दृश्यते  ।
इत्यादौ परिचिन्तितं प्रतिमुहुस्तद्भृङ्गिकूष्णाण्डयोरन्योन्यप्रतिकूलमीशशिवयोः पाणिग्रहे पातु वः  ॥ ५.२९ *(९९) ॥

ज्याकृष्टिबद्धखटकामुखपाणिपृष्ठ प्रेङ्खन्नखांशुचयसंवलितोऽम्बिकायाः  ।
त्वां पातु मञ्जरितपल्लवकर्णपूर लोभभ्रमद्भ्रमरविभ्रमभृत्कटाक्षः  ॥ ५.३० *(१००) ॥
अचलसिंहस्य

मातस्तेऽधरखण्डनात्परिभवः कापालिकाद्योऽभवत्स ब्रह्मादिषु कथ्यतामिति मुहुर्बाल्याद्गुहे जल्पति  ।
गौरीं हस्तयुगेन षण्मुखवचो रोद्धुं निरीक्ष्याक्षमां वैलक्ष्याच्चतुरास्यनिष्फलपरावृत्तिश्चिरं पातु वः  ॥ ५.३२ *(१०१) ॥

गोनासाय नियोजितागदरजाः सर्पाय बद्धौषधिः पाणिस्थाय विषाय वीर्यमहते कण्ठे मणिं बिभ्रती  ।
भर्तुर्भूतगणाय गोत्रजरतीनिर्दिष्टमन्त्राक्षरा रक्षत्वद्रिसुता विवाहसमये प्रीता च भीता च वः  ॥ ५.३२ *(१०२) ॥
न्बिन्गल्ल्स्रेअद्स्wइथोथेर्सोउर्चेस्कण्ठस्थाय...पाणौ fओर्
पाणिस्थाय... कण्ठे
राजशेखरस्य

दिग्वासा यदि तत्किमस्य धनुषा सास्त्रस्य किं भस्मना भस्माङ्गस्य किमङ्गना यदि च सा कामं परिद्वेष्टि किम्  ।
इत्यन्योन्यविरुद्धचेष्टितमिदं पश्यन्निजस्वामिनो भृङ्गी सान्द्रशिरावनद्धपरुषं धत्तेऽस्थिशेषं वपुः  ॥ ५.३३ *(१०३) ॥

।चोलो इति शिवगणव्रज्या

ततो हरिव्रज्या

अस्ति श्रीस्तनपत्रभङ्गमकरीमुद्राङ्कितोरःस्थलो देवः सर्वजगत्पतिर्मधुवधूवक्त्राब्जचन्द्रोदयः  ।
क्रीडाक्रोडतनोर्नवेन्दुविशदे दंष्ट्राङ्कुरे यस्य भूर्भाति स्म प्रलयाब्धिपल्वलतलोत्खातैकमुस्ताकृतिः  ॥ ६.१ *(१०४) ॥

पृष्ठभ्राम्यदमन्दमन्दरगिरिग्रावाग्रकण्डूयनान्निद्रालोः कमठाकृतेर्भगवतः श्वासानिलाः पान्तु वः  ।
यत्संस्कारकलानुवर्तनवशाद्वेलाच्छलेनाम्भसां यातायातमयन्त्रितं जलनिधेर्नाद्यापि विश्राम्यति  ॥ ६.२ *(१०५) ॥
वाक्पतिराजस्यैतौ

निष्प्रत्यूहमुपास्महे भगवतः कौमोदकीलक्ष्मणः कोकप्रीतिचकोरपारणपटू ज्योतिष्मती लोचने  ।
याभ्यामर्धविबोधमुग्धमधुरश्रीरर्धनिद्रायितो नाभीपल्वलपुण्डरीकमुकुलः कम्बोः सपत्नीकृतः  ॥ ६.३ *(१०६) ॥

विरमति महाकल्पे नाभीपथैकनिकेतनं त्रिभुवनपुरःशिल्पी यस्य प्रतिक्षणमात्मभूः  ।
किमधिकरणा कीदृक्कस्य व्यवस्थितिरित्यसावुदरमविशद्द्रष्टुं तस्मै जगन्निधये नमः  ॥ ६.४ *(१०७) ॥

देवि त्वं कुपिता त्वमेव कुपिता कोऽन्यः पृथिव्या गुरुर्माता त्वं जगतां त्वमेव जगतां माता न विज्ञोऽपरः  ।
देवि त्वं परिहासकेलिकलहेऽनन्ता त्वमेवेत्यथ ज्ञातानन्त्यपदो नमञ्जलधिजां शौरिश्चिरं पातु वः  ॥ ६.५ *(१०८) ॥
वाक्पतिराजस्य

कोऽयं द्वारि हरिः प्रयाह्युपवनं शाखामृगेणात्र किं कृष्णोऽहं दयिते बिभेमि सुतरां कृष्णः कथं वानरः  ।
मुग्धेऽहं मधुसूदनो व्रज लतां तामेव पुष्पासवामित्थं निर्वचनीकृतो दयितया ह्रीणो हरिः पातु वः  ॥ ६.६ *(१०९) ॥

मन्दक्वाणितवेणुरह्णि शिथिले व्यावर्तयन् गोकुलं बर्हापीडकमुत्तमाङ्गरचितं गोधूलिधूम्रं दधात् ।
म्लायन्त्या वनमालया परिगतः श्रान्तोऽपि रम्याकृतिर्गोपस्त्रीनयनोत्सवो वितरतु श्रेयांसि वः केशवः  ॥ ६.७ *(११०) ॥

विष्णोर्दानववाहिनीप्रमथनेष्ट्यापूरणायादरादात्तः पाणियुगोदरेण करश्रेण्या श्रियालम्भितः  ।
निर्यातो वदनेन कुक्षिवसतेः पत्युस्तलादर्णसां शङ्खोऽपत्यपरंपतावृत इव श्रेयांसि पुष्णातु वः  ॥ ६.८ *(१११) ॥

स जयत्यादिवराहो दंष्ट्रानिष्पिष्टकुलगिरिकसेरुः  ।*
यस्य पुरः सुरकरिणः साङ्कुरमाषोपमा जातः  ॥ ६.९ *(११२) ॥*

जीयासुः शकुलाकृतेर्भगवतः पुच्छछटाछोटनादुद्यन्तः शतचन्द्रिताम्बरतलं ते बिन्दवः सैन्धवाः  ।
यैर्व्यावृत्य पतद्भिरौर्वशिखिनस्तेजोजटालं वपुः पानाध्मानवशादरोचकरुजश्चक्रे चिरस्यास्पदम्  ॥ ६.१० *(११३) ॥
राजशेखरस्य

कुतस्त्वमणुकः स्वतः स्वमिति किं न यत्कस्यचित्किमिच्छसि पदत्रयं ननु भुवा किमत्यल्पया  ।
द्विजस्य शमिनो मम त्रिभुवनं तदित्याशयो हरेर्जयति निह्नुतः प्रकटितश्च वक्रोक्तिभिः  ॥ ६.११ *(११४) ॥

श्रेयोऽस्याश्चिरमस्तु मन्दरगिरेर्मा घानि पार्श्वैरियं मावष्टम्भि महोर्मिभिः फणिपतेर्मा लेपि लालाविषैः  ।
इत्याकूतजुषः श्रियं जलनिधेरर्धोत्थितां पश्यतो वाचोऽन्तः स्पुरिता बहिर्विकृतिभिर्व्यक्ता हरेः पान्तु वः  ॥ ६.१२ *(११५) ॥

चटच्चटिति चर्मिणि च्छमिति चोच्छलच्छोणिते धगद्धगिति मेदसि स्फुटरवोऽस्थिषु ष्ठादिति  ।
पुनातु भवतो हरेरमरवैर्नाथोरसि  क्वणत्करजपञ्जरक्रकचकाषजन्मानलः  ॥ ६.१३ *(११६) ॥
वाक्पतेरेतौ

वन्दे भुजभ्रमितमन्दरमथ्यमान दुग्धाब्धिदुग्धकणविच्छुरितच्छवीकम्  ।
नक्षत्रकर्बुरवियत्प्रतिरोधि निन्द दुन्निद्रकैरवतडागमुरो मुरारेः  ॥ ६.१४ *(११७) ॥
मुरारेः

भ्रमति गिरिराट्पृष्ठे गर्जत्युपश्रुति सागरो दहति विततज्वालाजालो जगन्ति विषानलः  ।
स तु विनिहितग्रीवाकाण्डः कटाहपुटान्तरे स्वपिति भगवान् कूर्मो निद्राभरालसलोचनः  ॥ ६.१५ *(११८) ॥

भक्तिप्रह्वविलोकनप्रणयिनी नीलोत्पलस्पर्धिनी ध्यानालम्बनतां समाधिनिरतैर्नीते हितप्राप्तये  ।
लावण्यस्य महानिधी रसिकतां लक्ष्मीदृशोस्तन्वती  युष्माकं कुरुतां भवार्तिशमनं नेत्रे तनुर्वा हरेः  ॥ ६.१६ *(११९) ॥

पुच्छोदस्तविसारिणो जलनिधेः स्वर्गङ्गया संगम श्रद्धाहूतखलत्पुरातनमुनिर्मीनो हरिः पातु वः  ।
यस्मिन्नुद्धरति श्रुतीः पृथुतरादोंकारसारध्वनेर्मध्येसिन्धु वियन्मयो जलमयः स्तम्भस्त्वभूदम्बरे  ॥ ६.१७ *(१२०) ॥
।वर्{जलमयः।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, जलमय॰ ।ेद्क्ग्}

जृम्भाविजृम्भितदृशः प्रथमप्रबुद्ध लक्ष्मीकराम्बुरुहलालनलालसस्य  ।
गात्रापवृत्तिभरखर्वितशेषमव्यादव्याहतं मुरजितः कृतकप्रसुप्तम्  ॥ ६.१८ *(१२१) ॥

मयान्विष्टो धूर्तः स सखि निखिलामेव रजनीमिह स्यादत्र स्यादिति निपुणमन्यामभिसृतः  ।
न दृष्टो भाण्डीरे तटभुवि न गोवर्धनगिरेर्न कालिन्द्याः कूले न च निचुलकुञ्जे मुररिपुः  ॥ ६.१९ *(१२२) ॥

श्यामोच्चन्द्रा स्वपिषि न शिशो नैति मामम्ब निद्रा निद्राहेतोः शृणु सुत कथां कामपूर्वां कुरुष्व  ।
रामो नाम क्षितिपतिरभून्माननीयो रघूणामित्युक्तस्य स्मितमवतु वो देवकीनन्दनस्य  ॥ ६.२० *(१२३) ॥

खर्वग्रन्थिविमुक्तसन्धिविकसद्वक्षःस्फुरत्कौस्तुभं निर्यन्नाभिसरोजकुड्मलकुटीगम्भीरसामध्वनि  ।
पात्रावाप्तिसमुत्सुकेन बलिना सानन्दमालोकितं पायाद्वः क्रमवर्धमानमहिमाश्चर्यं मुरारेर्वपुः  ॥ ६.२१ *(१२४) ॥

उत्तिष्ठन्त्या रतान्ते भरमुरगपतौ पाणिनैकेन कृत्वा धृत्वा चान्येन वासो विगलितकबरीभारमंसे वहन्त्याः  ।
भूयस्तत्कालकान्तिद्विगुणितसुरतप्रीतिना शौरिणा वः शय्यामालम्ब्य नीतं वपुरलसलसद्बाहु लक्ष्म्याः पुनातु  ॥ ६.२२ *(१२५) ॥
न्बिन्गल्ल्स्तेन्ततिवेल्य्सुग्गेस्त्सालिङ्ग्य fओरालम्ब्य इन् द्.
।वर्{॰मंस्लेम्
।चोन्ज् । ।िन्गल्ल्स्, ॰मंशम् ।ेद्क्ग्

सम्पूर्णः पुनरभ्युदेति किरणैरिन्दुस्ततो दन्तिनः कुम्भद्वन्द्वमिदं पुनः सुरतरोरग्रोल्लसन्मञ्जरी  ।
इत्थं यद्वदनस्तनद्वयवलद्रोमावलीषु भ्रमः क्षीराब्धेर्मथनेऽभवद्दिविषदां लक्ष्मीरसावस्तु वः  ॥ ६.२३ *(१२६) ॥

भभभ्रमति किं मही ललललम्बते चन्द्रमाः कृकृष्ण ववद द्रुतं हहहसन्ति किं वृष्णयः  ।
शिशीधु मुमुमुञ्च मे ववववक्त्रमित्यादिकं मदस्खलितमालपन् हलधरः श्रियं वः क्रियात् ॥ ६.२४ *(१२७) ॥
पुरुषोत्तमदेवस्य

किं किं सिंहस्ततः किं नरसदृशवपुर्देव चित्रं गृहीतो नैवं तत्कोऽत्र जीव द्रुतमुपनय तं नन्वयं प्राप्त एव  ।
चापं चापं न खड्गं त्वरिततरमहो कर्कशत्वं नखानामित्थं दैत्याधिराजं निजनखकुलिशैर्जघ्निवान् यः स वोऽव्यात् ॥ ६.२५ *(१२८) ॥

देवस्त्वामेकजङ्घावलयितलगुडो मूर्ध्नि विन्यस्तबाहुर्गायन् गोयुद्धगीतीरुपरचितशिरःशेखरः प्रग्रहेण  ।
दर्पस्फूर्जन्महोक्षद्वयसमरसरसाबद्धदीर्घानुरागः क्रीडागोपालमूर्तिर्मुररिपुरवतादात्तगोरक्षलीलः  ॥ ६.२६ *(१२९) ॥
श्रीसोन्नोकस्य

जयन्ति निर्दारितदैत्यवक्षसो नृसिंहरूपस्य हरेर्नखाङ्कुराः  ।
विचिन्त्य येषां चरितं सुरारयः प्रियानखेभ्योऽपि रतेषु बिभ्यति  ॥ ६.२७ *(१३०) ॥

एते लक्ष्मण जानकीविरहिणं मां खेदयन्त्यम्बुदा मर्माणीव च घट्टयन्त्यलममी क्रूराः कदम्बानिलाः  ।
इत्थं व्याहृतपूर्वजन्मविरहो यो राधया वीक्षितः सेर्ष्यं शङ्कितया स वः सुखयतु स्वप्रायमानो हरिः  ॥ ६.२८ *(१३१) ॥

मिथ्याकाण्डूतिसाचीकृतगलसरणिर्येषु जातो गरुत्मान् ये निद्रां नाटयद्भिः शयनफणिफणैर्लक्षिता न श्रुताश्च  ।
ये च ध्यानानुबन्धच्छलमुकुलदृशा वेधसा नैव दृष्टास्ते लक्ष्मीं नर्मयन्तो निधुवनविधयः पान्तु वो माधवस्य  ॥ ६.२९ *(१३२) ॥
राजशेखरस्य

प्रत्यग्रोन्मेषजिह्मा क्षणमनभिमुखी रत्नदीपप्रभाणामात्मव्यापारगुर्वी जनितजललवा जृम्भितैः साङ्गभङ्गैः  ।
नागाङ्गं मोक्तुमिच्छोः शयनमुरुफणाचक्रवालोपधानं निद्राच्छेदाभिताम्रा चिरमवतु हरेर्दृष्टिराकेकरा वः  ॥ ६.३० *(१३३) ॥
विशाखदत्तस्य

दंष्ट्रापिष्टेषु सद्यः शिखरिषु न कृतः स्कन्धकण्डूविनोदः सिन्धुष्वङ्गावगाहः खुरकुहरविशत्तोयतुच्छेषु नाप्तः  ।
प्राप्ताः पातालपङ्के न लुठनरतयः पोत्रमात्रोपयुक्ते येनोद्धारे धरित्र्याः स जयति विभुताविघ्नितेच्छो वराहः  ॥ ६.३१ *(१३४) ॥
वराहमिहिरस्य

पातु त्रीणि जगन्ति पार्श्वकषणप्रक्षुण्णदिग्मण्डलो नैकाब्धिस्तिमितोदरः स भगवान् क्रीडाझषः केशवः  ।
त्वङ्गन्निष्ठुरपृष्ठरोमखचितब्रह्माण्डभाण्डस्थितेर्यस्योत्स्फालकुतूहलेन कथमप्यङ्गेषु जीर्णायितम्  ॥ ६.३२ *(१३५) ॥
रघुनन्दनस्य

ये संतापितनाभिपद्ममधवो ये स्नापितोरःस्रजो ये तापात्तरलेन तल्पफणिना प्रीतप्रतीपोज्झिताः  ।
ये राधास्मृतिसाक्षिणः कमलया सासूयमाकीर्णिता गाढान्तर्दवथोः प्रतप्तसरलाः श्वासा हरेः पान्तु वः  ॥ ६.३३ *(१३६) ॥
पुष्पाकस्य

सेयं द्यौस्तदिदं शशाङ्कदिनकृच्चिह्नं नभः सा क्षितिस्तत्पातालतलं त एव गिरयस्तेऽम्भोधयस्ता दिशः  ।
इत्थं नाभिविनिर्गतेन सशिरःकम्पाद्भुतं वेधसा यस्यान्तश्च बहिश्च दृष्टमखिलं त्रैलोक्यमव्यात्स वः  ॥ ६.३४ *(१३७) ॥

युक्तं मानद मामनन्यमनसं वक्षःस्थलस्थायिनीं भक्तामप्यवधूय कर्तुमधुना कान्तासहस्रं तव  ।
इत्युक्त्वा फणभृत्फणामणिगतां स्वामेव मन्त्वा तनुं निद्राच्छेदकरं हरेरवतु वो लक्ष्म्या विलक्षस्मितम्  ॥ ६.३५ *(१३८) ॥
भासस्य

अग्रे गच्छत धेनुदग्धकलशानादाय गोप्यो गृहं दुग्धे वस्कयणीकुले पुनरियं राधा शनैर्यास्यति  ।
इत्यन्यव्यपदेशगुप्तहृदयः कुर्वन् विविक्तं व्रजं देवः कारणनन्दसूनुरशिवं कृष्णः स मुष्णातु वः  ॥ ६.३६ *(१३९) ॥

सत्रासार्ति यशोदया प्रियगुणप्रीतेक्षणं राधया लग्नैर्बल्लवसूनुभिः सरभसं सम्भावितात्मोर्जितैः  ।
भीतानन्दितविस्मितेन विषमं नन्देन चालोकितः पायाद्वः करमूर्धसुस्थितमहाशैलः सलीलो हरिः  ॥ ६.३७ *(१४०) ॥
सोन्नोकस्यैतौ

दंष्ट्रासङ्कटवक्त्रकन्दरतरज्जिह्वाभृतो हव्यभुग्ज्वालाभासुरभूरिकेशरिसटाभारस्य दैत्यद्रुहः  ।
व्यावल्गद्बलवद्धिरण्यकशिपुक्रोडस्थलीपाटन स्पष्टप्रस्फुटदस्थिपञ्जररवक्रूरा नखाः पान्तु वः  ॥ ६.३८ *(१४१) ॥
वाक्पतेः

लक्ष्म्याः केशप्रसवरजसां बिन्दुभिः सान्द्रपातैरभ्यर्णश्रीर्घननिधुवनक्लान्तिनिद्रान्तरेषु  ।
दोर्दण्डोऽसौ जयति जयिनः शार्ङ्गिणो मन्दराद्रि ग्रावश्रेणीनिकषमसृणक्षुण्णकेयूरपत्रः  ॥ ६.३९ *(१४२) ॥
न्बिन्गल्ल्स्चोन्जेच्तुरेस्सुवर्णश्रीः fओरभ्यर्णश्रीः इन् ब्.
श्रीभगीरथस्य

नखक्रकचदारणस्फुटितदैत्यवक्षःस्थल क्षरत्क्षतजनिर्झरप्रतिविभावितस्वाकृतेः  ।
हरेरपरकेशरिक्षुभितचेतसः पातु वः सरोषललिताधरभ्रुकुटिभङ्गभीमं मुखम्  ॥ ६.४० *(१४३) ॥
वाक्पतिराजस्य

वत्स क्ष्माधरगह्वरेषु विचरंश्चारप्रचारे गवां हिंस्रान् वीक्ष्य पुरः पुराणपुरुषं नारायणं ध्यास्यसि  ।
इत्युक्तस्य यशोदया मुररिपोरव्याज्जगन्ति स्फुरद्बिम्बोष्ठद्वयगाढपीडनवशादव्यक्तभावं स्मितम्  ॥ ६.४१ *(१४४) ॥

देवो हरिर्जयति यज्ञवराहरूपः सृष्टिस्थितिप्रलयकारणमेक एव  ।
यस्योदरस्थितजगत्त्रयबीजकोश निर्गच्छदङ्कुरशिखेव विभाति दंष्ट्रा  ॥ ६.४२ *(१४५) ॥
सोन्नोकस्य

बीजं ब्रह्मैव देवो मधु जलनिधयः कर्णिका स्वर्णशैलः कन्दं नागाधिराजो वियदतिविपुलः पत्रकोशावकाशः  ।
द्वीपाः पत्राणि मेघा मधुपकुलममूस्तारका गर्भधूलिर्यस्यैतन्नाभिपद्मं भुवनमिति स वः शर्म देवो ददातु  ॥ ६.४३ *(१४६) ॥
मालायुधस्य

कनकनिकषस्वच्छे राधापयोधरमण्डले नवजलधरश्यामामात्मद्युतिं प्रतिबिम्बिताम्  ।
असितसिचयप्रान्तभ्रान्त्या मुहुर्मुहुरुत्क्षिपञ्जयति जनितव्रीडानम्रप्रियाहसिनो हरिः  ॥ ६.४४ *(१४७) ॥
वैद्दोकस्य

।चोलो इति विष्णुव्रज्या॥ ६

ततः सूर्यव्रज्या ७

यस्याधोऽधस्तथोपर्युपरि निरवधि भ्राम्यतो विश्वमश्वैरावृत्तालातलीलां रचयति रयतो मण्डलं तिग्मधाम्नः  ।
सोऽव्यादुत्तप्तकार्तस्वरसरलशरस्पर्धिभिर्धामदण्डैरुद्दण्डैः प्रापयन् वः प्रचुरतमतमःस्तोममस्तं समस्तम्  ॥ ७.१ *(१४८) ॥
राजशेखरस्य

शुकतुण्डच्छवि सवितुश्चण्डरुचः पुण्डरीकवनबन्धोः  ।*
मण्डलमुदितं वन्दे कुण्डलमाखण्डलाशायाः  ॥ ७.२ *(१४९) ॥*
विद्यायाः

तुङ्गोदयाद्रिभुजगेन्द्रफणोपलाय व्योमेन्द्रनीलतरुकाञ्चनपल्लवाय  ।
संसारसागरसमुत्क्रमयोगिसार्थ प्रस्थानपूर्णकलशाय नमः सवित्रे  ॥ ७.३ *(१५०) ॥
वराहमिहिरस्य

संसक्तं सिक्तमूलादभिनवभुवनोद्यानकौतूहलिन्या यामिन्या कन्ययेवामृतकरकलशावर्जितेनामृतेन  ।
अर्कालोकः क्रियाद्वो मुदमुदयशिरश्चक्रवालालवालादुद्यन् बालप्रवालप्रतिमरुचिरहःपादपप्राक्प्रवालः  ॥ ७.४ *(१५१) ॥
मयूरस्य

।चोलो इति सूर्यव्रज्या॥ ७

ततो वसन्तव्रज्या॥ ८

आरक्ताङ्कुरदन्तुरा कमलिनी नायामिनी यामिनी स्तोकोन्मुक्ततुषारमम्बरमणेरीषत्प्रगल्भं महः  ।
अप्येते सहकारसौरभमुचो वाचालिताः कोकिलैरायान्ति प्रियविप्रयुक्तयुवतीमर्मच्छिदो वासराः  ॥ ८.१ *(१५२) ॥
संघश्रियः

नैवैके वयमेव कोकिलवधूकण्ठोच्चरत्पञ्चम स्थानोद्बोधितपञ्चमार्गणगुणास्फालेन रोमाञ्चिताः  ।
पश्यैते तरवोऽपि सुन्दरि जरत्पत्रव्ययानन्तरोद्भिन्नपाटलकोटिसम्पुटदलप्रादुर्भवत्कुड्मलाः  ॥ ८.२ *(१५३) ॥
विनयदेवस्य

मलयमहीधरपवनः कलकण्ठकलध्वनिर्निकुञ्जलताः  ।*
उत्कलिका उत्कलिकाश्चेतसि जनयन्ति लोकस्य  ॥ ८.३ *(१५४) ॥*

कान्तेन प्रहितो नवः प्रियसखीवर्गेण बद्धस्पृहश्चित्तेनोपहृतः स्मराय न समुत्स्रष्टुं गतः पाणिना  ।
आमृष्टो मुहुरीक्षितो मुहुरभिघ्रातो मुहुर्लोठितः प्रत्यङ्गं च मुहुः कृतो मृगदृशा किं किं न चूताङ्कुरः  ॥ ८.४ *(१५५) ॥
वाक्कुटस्य

द्विस्त्रिः कोकिलया रुतं त्रिचतुरैश्चूताङ्कुरैरुद्गतं कोषान् बोभ्रति किंशुका मधुकरश्रेणीजुषः पञ्चषान्  ।
क्वापि क्वापि मदाकुलाकुलतया कान्तापराधग्रह ग्रन्थिच्छेदसमुद्यतं च हृदयं दोलायते सुभ्रुवाम्  ॥ ८.५ *(१५६) ॥
नीलस्य

जम्बूनां कुसुमोदरेष्वतिरसादाबद्धपानोत्सवाः कीराः पक्वफलाशया मधुकरीश्चुम्बन्ति मुञ्चन्ति च  ।
एतेषामपि पश्य किंशुकतरोः पत्रैरभिन्नत्विषां पुष्पभ्रान्तिभिरापतन्ति सहसा चञ्चूषु भृङ्गाङ्गनाः  ॥ ८.६ *(१५७) ॥
राजशेखरस्य

दृश्यन्ते मधुमत्तकोकिलवधूनिर्धूतचूताङ्कुर प्राग्भारप्रसरत्परागसिकतादुर्गास्तटीभूमयः  ।
याः कृच्छ्रादभिलङ्घ्य लुब्धकभयात्तैरेव रेणूत्करैर्धारावाहिभिरस्ति लुप्तपदवीनिःशङ्कमेणीकुलम्  ॥ ८.७ *(१५८) ॥
मुरारेः

अशिथिलपरिस्पन्दः कुन्दे तथैव मधुव्रतो नयनसुहृदो वृक्षाश्चैते न कुड्मलशालिनः  ।
दलति कलिका चौती नास्मिंस्तथा मृगचक्षुषामथ च हृदये मानग्रन्थिः स्वयं शिथिलायते  ॥ ८.८ *(१५९) ॥

कान्तां हित्वा विरहविधुरारम्भखेदालसाङ्गीं मामुल्लङ्घ्य व्रजतु पथिकः कापि यद्यस्ति शक्तिः  ।
इत्याशोकी जगति सकले वल्लरी चीरिकेव प्राप्तारम्भे कुसुमसमये कालदेवेन दत्ता  ॥ ८.९ *(१६०) ॥

मन्दं दक्षिणमाह्वयन्ति पवनं पुंस्कोकिलव्याहृतैः संस्कुर्वन्ति वनस्थलीः किसलयोत्तंसैर्निषण्णालिभिः  ।
चन्द्रं सुन्दरयन्ति मुक्ततुहिनप्रावारया ज्योत्स्नया वर्धन्ते च विवर्धयन्ति च मुहुस्तेऽमी स्मरं वासराः  ॥ ८.१० *(१६१) ॥

हृद्यस्निग्धैः परभृतरुतैर्मुक्तदीर्घप्रवासः प्रत्यावृत्तो मधुरिति वदन् दक्षिणो गन्धवाहः  ।
शिञ्जल्लोलभ्रमरवलयः काननालीवधूनां सद्यः कुन्दस्मितबृहतिकाः पूर्णपात्रीकरोति  ॥ ८.११ *(१६२) ॥

लोलैः कोकिलमण्डलैर्मधुलिहां चंचूर्यमाणैर्गणैर्नीरन्ध्रैर्गृहवाटिकापरिसरेष्वङ्गारितैः किंशुकैः  ।
प्रारब्धे तिमिरे वसन्तसमयक्षोणीपतेर्भ्राम्यतः प्रस्निग्धा परितो धृतेव कलिकादीपावलिश्चम्पकैः  ॥ ८.१२ *(१६३) ॥
मनोविनोदस्यैतौ

च्युतसुमनसः कुन्दाः पुष्पोद्गमेष्वलसा द्रुमा मनसि च गिरं ग्रथ्नन्तीमे किरन्ति न कोकिलाः  ।
अथ च सवितुः शीतोल्लासं लुनन्ति मरीचयो न च जठरतामालम्बन्ते क्लमोदयदायिनीम्  ॥ ८.१३ *(१६४) ॥

साम्यं सम्प्रति सेवते विचकिलं षाण्मासिकैर्मौक्तिकैर्बाह्लीकीदशनव्रणारुणतलैः पत्रैरशोकोऽर्चितः  ।
भृङ्गालङ्घितकोटि किंशुकमिदं किंचिद्विवृन्तायते माञ्जिष्ठैर्मुकुलैश्च पाटलितरोरन्यैव काचिल्लिपिः  ॥ ८.१४ *(१६५) ॥

गर्भग्रन्थिषु वीरुधां सुमनसो मध्येऽङ्कुरं पल्लवा वाञ्छामात्रपरिग्रहः पिकवधूकण्ठोदरे पञ्चमः  ।
किं च त्रीणि जगनि जिष्णु दिवसैर्द्वित्रैर्मनोजन्मनो देवस्यापि चिरोज्झितं यदि भवेदभ्यासवश्यं धनुः  ॥ ८.१५ *(१६६) ॥
राजशेखरस्यैतौ

शीतास्तैरिव भग्नशैशिरनिशाभागैरहः स्फायते गर्भं बिभ्रति किंशुका इव दिशां तापाय वह्न्यङ्कुरम्  ।
किं च स्वाश्रयसम्भृतप्रथिमसु च्छायातपाङ्गेष्वयं लोकः स्तोकरसोऽद्य न क्वचिदपि स्वच्छन्दमानन्दति  ॥ ८.१६ *(१६७) ॥
त्रिलोचनस्य

उद्भिन्नस्तबकावतंससुभगाः प्रेङ्खन्मरुन्नर्तिताः पुष्पोद्गीर्णपरागपांशुललसत्पत्रप्रकाण्डत्विषः  ।
गम्भीरक्रमपञ्चमोन्मदपिकध्वानोच्छलद्गीतयः प्रत्युज्जीवितमन्मथोत्सव इव क्रीडन्त्यमू भूरुहः  ॥ ८.१७ *(१६८) ॥

प्रागेव जैत्रमस्त्रं सहकारलता स्मरस्य चापभृतः  ।*
किं पुनरनल्पनिपतितमधुकरविषकल्कलेपेन  ॥ ८.१८ *(१६९) ॥*
शुभाङ्गस्य

स्वस्ति श्रीमलयाचलात्स्मरसखः श्रीमान् वसन्तानिलः क्रीडावेश्मसु कामिनः कुशलयत्येतच्च वक्तीतरत् ।
एषोऽहं मुदितालिकोकिलकुलं कुर्वन् वनं प्राप्तवान् युष्माभिः प्रियकामिनीपरिगतैः स्थातव्यमस्मादिति  ॥ ८.१९ *(१७०) ॥

एते नूतनचूतकोरकघनग्रासातिरेकीभवत्कण्ठध्वानजुषो हरन्ति हृदयं मध्येवनं कोकिलाः  ।
येषामक्षिनिभेन भान्ति भगवद्भूतेशनेत्रानल ज्वालाजालकरालितासमशराङ्गारस्फुलिङ्गा इमे  ॥ ८.२० *(१७१) ॥

किंशुककलिकान्तर्गतचन्द्रकलास्फर्धि केशरं भाति  ।*
रक्तनिचोलकपिहितं धनुरिव जतुमुद्रितं वितनोः  ॥ ८.२१ *(१७२) ॥*
वल्लणस्य

वाप्यो दन्तुरितोदराः कमलिनीपत्राङ्कुरग्रन्थिभिश्चूतानां कलिकामिलन्मधुलिहां कापि स्थितिर्वर्तते  ।
दौर्भाग्योपनयाय साम्प्रतमयामल्पोऽपि मार्गश्रमः शिक्षामुल्ललितुं ददाति रजसां गन्त्रीपथे मारुतः  ॥ ८.२२ *(१७३) ॥
न्बिन्गल्ल्स्चोन्जेच्तुरेस्तेन्ततिवेल्य्सम्प्रवसताम्  fओर्साम्प्रतमयामिन् च्.
अभिनन्दस्य

आरक्तैर्नवपल्लवैर्विटपिनो नेत्रोत्सवं तन्वते तान् धुन्वन्नयमभ्युपैति मधुरामोदो मरुद्दक्षिणः  ।
तेनालिङ्गितमात्र एव विधिवत्प्रादुर्भवन्निर्भर क्रीडाकूतकषायितेन मनसा लोकोऽयमुन्माद्यते  ॥ ८.२३ *(१७४) ॥

काप्यन्या मुकुलाधिकारमिलिता लक्ष्मीरशोकद्रुमे माकन्दः समयोचितेन विधिना धत्तेऽभिजातं वपुः  ।
किं चाषाढगिरेरनङ्गविजयप्रस्तावनापण्डितः स्वैरं सर्पति बालचन्दनलतालीलासखो मारुतः  ॥ ८.२४ *(१७५) ॥

वह्निर्मन्ये हिमजलमिषात्संश्रितः किंशुकेषु श्यामं धूमैः स खलु कुरुते काननं कोरकाख्यैः  ।
संतापार्थं कथमितरथा पान्थसीमन्तिनीनां पुष्पव्याजाद्विसृजति शिखाश्रेणिमुद्गाढशोणीम्  ॥ ८.२५ *(१७६) ॥
पौतायनेः
।वर्{श्यामं।लेम्
।चोन्ज् । ।िन्गल्ल्स्, व्यामम् ।ेद्क्ग्}

श्रोण्यां चित्रः कुरुबकगुणः कर्णयोर्मुग्धचूतं रक्ताशोकं प्रणयि कुचयोर्माधवी मूर्धजेषु  ।
सर्वाङ्गीणो बकुलरजसा पिञ्जरेणोपरागः स्त्रैणो यूनां भवतु रतये वेशसर्वाभिसारः  ॥ ८.२६ *(१७७) ॥
सावर्णेः

मुघाताम्रैर्नवकिशलयैः सम्भृतोदारशोभं प्रादुर्भूतभ्रमरसरणीयौवनोद्भेदचिह्नम्  ।
सीमन्तिन्यः कुसुमधनुषा बद्धसख्यस्य मासः स्निग्धास्मेरैर्मुखमधिगुणं दृष्टिपातैः पिबन्ति  ॥ ८.२७ *(१७८) ॥
वागुरस्य

शिकीमुखैरद्य मनोज्ञपक्षैर्विषोपलेपादिव कज्जलाभैः  ।*
नितान्तपूर्णा मुचकुन्दकोषा विभान्ति तूणा इव मन्मथस्य  ॥ ८.२८ *(१७९) ॥*
शुभाङ्गस्य

स्नेहं स्रवन्ति तरवः पञ्चापि क्षिपति मार्गणान्मदनः  ।*
परिमुक्तकण्ठरोधः परपुष्टः क्षरति माधुर्यम्  ॥ ८.२९ *(१८०) ॥*
श्रीधर्माकरस्य

संकुचिता इव पूर्वं दुर्वारतुषारजनितजडिमानः  ।*
सम्प्रत्युपरमति हिमे क्रमशो दिवसाः प्रसारजुषः  ॥ ८.३० *(१८१) ॥*
श्रीधरणीधरस्य

दुःश्लिष्टदुर्लक्ष्यपलाशसंधीन्यापाटलाग्राणि हरिन्ति मूले  ।*
कुशेशयानां शुकशावभांसि प्रादुर्बभूवुर्नवकुड्मलानि  ॥ ८.३१ *(१८२) ॥*

उपनयति कपोले लोलकर्णप्रवाल क्षणमुकुलनिवेशान्दोलनव्यापृतानाम्  ।
परिमलितहरिद्रान् सम्प्रति द्राविडीनां नवनखपदतिक्तानातपः स्वेदबिन्दून्  ॥ ८.३२ *(१८३) ॥
योगेश्वरस्य

सद्यस्तप्तो भ्रमति रजनीं वासरः खण्डयित्वा क्षीणक्षीणा तदनु भजते सापि सम्यक्प्रसादम्  ।
एको लोके कथयति नरस्येष्टजाते निसर्गं नार्याः पुंसि स्थितिमनुगुणां शंसति स्पष्टमन्या  ॥ ८.३३ *(१८४) ॥

इदानीं प्लक्षाणां जठरदलविश्लेषचतुरः स्थितीनामाबन्धः स्फुटति शुकचञ्चूपुटनिभः  ।
ततः स्त्रीणां हन्त क्षममधरकान्तिं कलयितुं समन्तान्निर्याति स्फुटसुभगरागं किसलयम्  ॥ ८.३४ *(१८५) ॥

उद्गच्छत्यलिझंकृतिः स्मरधनुर्ज्यामञ्जुगुञ्जारवैर्निर्याता विषलिप्तभल्लिविषमाः कङ्केल्लिफुल्लच्छटाः  ।
रे सम्प्रत्यपवित्रमत्र पथिकाः सारम्भमुज्जृम्भते चूतो दूत इवान्तकस्य कलिकाजालस्फुरत्पल्लवः  ॥ ८.३५ *(१८६) ॥

मिथःक्रीडालोलभ्रमरभरभङ्गाङ्कुररस प्रसेकप्रोन्मीलत्परिमलसमालब्धपवनः  ।
इतोऽस्त्येष श्रीमानविरलमिदानीं मुकुलितः प्रयच्छन्नुन्मादानहह सहकारद्रुमयुवा  ॥ ८.३६ *(१८७) ॥

अङ्कुरिते पल्लविते कोरकिते विकसिते च सहकारे  ।*
अङ्कुरितः पल्लवितः कोरकितो विकसितश्च हृदि मदनः  ॥ ८.३७ *(१८८) ॥*

उत्फुल्ला नवमालिका मदयति घ्राणेन्द्रियाह्लादिनी जातं धूसरमेव किंशुकतरोराश्यामलं जालकम्  ।
आचिन्वन्ति कदम्बकानि मधुनः पाण्डूनि मत्तालयः स्त्रीणां पीनघनस्तनेषु कणवान् स्वेदः करोत्यास्पदम्  ॥ ८.३८ *(१८९) ॥
भवभूतेः

सपदि सखीभिर्निभृतं विरहवतीस्त्रातुमत्र भज्यन्ते  ।*
सहकारमञ्जरीणां शिखोद्गमग्रन्थयः प्रथमे  ॥ ८.३९ *(१९०) ॥*
राजशेखरस्य

।चोलो इति वसन्तव्रज्या

ग्रीष्मव्रज्या॥ ९

विश्लेषो जनितः प्रियैरपि जनैरुज्जृम्भितं नालिकैर्मित्रेणापि खरायितं रतुणया दीर्घायितं तृष्णया  ।
गुर्वी वल्लभता जडैरधिगता दोषाकरः सेव्यते हा कालः किमयं कलिर्न हि न हि प्राप्तः स घर्मागमः  ॥ ९.१ *(१९१) ॥

तदात्वस्नातानां मलयरजसार्द्रार्द्रवपुषां कचान् बिभ्राणानां दरविकचमल्लीमुकुलिनः  ।
निदाघार्कप्लोषग्लपितमहिमानं मृगदृशां परिष्वङ्गोऽनङ्गं पुनरपि शनैरङ्कुरयति  ॥ ९.२ *(१९२) ॥
मङ्गलार्जुनस्य

प्रवृद्धतापो दिवसोऽतिमात्रमत्यर्थमेव क्षणदा च तन्वी  ।*
उभौ विरोधक्रियया विभिन्नौ जायापती सानुशयाविव स्तः  ॥ ९.३ *(१९३) ॥*
बटोः

सर्वाशारुधि दग्धवीरुधि सदा सारङ्गबद्धक्रुधि क्षामक्ष्मारुहि मन्दमुन्मधुलिहि स्वच्छन्दकुन्दद्रुहि  ।
शुष्यच्छ्रोतसि तप्तभूमिरजसि ज्वालायमानाम्भसि ज्येष्ठे मासि खरार्कतेजसि कथं पान्थ व्रजञ्जीवसि  ॥ ९.४ *(१९४) ॥
बाणस्य

गुरुर्गर्भारम्भः क्लमयति कलत्रं बलिभुजः समग्रोष्मा चूतं पचति पिचुमर्दं च दिवसः  ।
इदानीं नीहारस्तिमितपवनप्रीतिजनितां निशाशेषो निद्रां नुदति पटधूम्याटमुखरः  ॥ ९.५ *(१९५) ॥
राजशेखरस्य

सान्द्रक्षीणप्रततविततच्छिन्नभुग्नोन्नताभिः प्रायः कश्मीरजरुचिजुषो दाववह्नेः शिखाभिः  ।
वायुः संचारिण इव लिखत्यानने दिग्वधूनां धूमोद्गारैरगुरुपवनैः सान्तरान् पत्रभङ्गान्  ॥ ९.६ *(१९६) ॥

हिन्दोलामधुरोपलालनरसप्रीतप्रपापालिका गीतावर्जितमुग्धवातहरिणश्रेणीपरीतान्तिकाः  ।
औत्सुक्यं जनयन्ति पान्थपरिषद्घर्माम्बुबिन्दूत्कर व्याक्षेपक्षममन्दमन्दमरुतो मार्गस्थलीपादपाः  ॥ ९.७ *(१९७) ॥

चञ्चच्चञ्चुगुणोदरैः शिथिलितप्रायांसमुत्पक्ष्मल न्यञ्चत्पक्षपुटावकाशविरमत्पार्श्वोष्मभिर्नीयते  ।
जङ्घाकुञ्चनलब्धनीडनिबिडावष्टम्भकष्टोज्झित क्षेपीयःपवनाभिघातरभसोत्क्षेपैरहः पक्षिभिः  ॥ ९.८ *(१९८) ॥

धास्यत्यद्य सितातपत्रसुभगं सा राजहंसी शिशोः स्मेराम्भोरुहवासिनोऽपि शिरसि स्नेहेन पक्षद्वयम्  ।
तृष्णार्तः शुकशावकोऽपि सुतनोः पीनस्तनासङ्गिनीं मुक्ताहारलतां तदङ्कवसतिस्तोयाशया पास्यति  ॥ ९.९ *(१९९) ॥

भुवां घर्मारम्भे पवनचलितं तापहतये पटच्छत्राकारं वहति गगनं धूलिपटलम्  ।
अमी मन्दाराणां दवदहनसंदेहितधियो न ढौकन्ते पातुं झटिति मकरन्दं मधुलिहः  ॥ ९.१० *(२००) ॥
भवभूतेः

अपां मूले लीनं क्षणपरिचितं चन्दनरसे मृणालीहारादौ कृतलघुपदं चन्द्रमसि च  ।
मुहूर्तं विश्रान्तं सरसकदलीकाननतले प्रियाकण्ठाश्लेषे निवसति परं शैत्यमधुना  ॥ ९.११ *(२०१) ॥

प्रान्तारक्तविलोचनाञ्चलदरीव्यग्राल्पमक्षीभय प्रोद्भूतोभयशृङ्गकोटिविगलच्छैवालवल्लीसखैः  ।
पाथोबिन्दुभिरक्षिसन्धिषु शनैः संसिच्यमानः सुखं मग्नो वारिणि दूरनिःसहतया निद्रायते सैरिभः  ॥ ९.१२ *(२०२) ॥

तापं स्तम्बेरमस्य प्रकटयति करः शीकरैः कुक्षुमुक्षन् पङ्काङ्कं पल्वलानां वहति तटवनं माहिषैः कायकाषैः  ।
उत्ताम्यत्तालवश्च प्रतपति तरणावांशवीं तापतन्द्रीमद्रिद्रोणीकुटीरे कुहरिणि हरिणारातयो यापयत्नि  ॥ ९.१३ *(२०३) ॥

जाताः पान्थनखंपचाः प्रचयिनो गन्त्रीपथे पांशवः कासारोदरशेषमम्बु महिषो मथ्नाति ताम्यत्तिमि  ।
दृष्टिर्धावति धातकीवनमसृक्तर्षेण तारक्षवी कण्ठान् बिभ्रति विष्किराः शरशमीनीडेषु नाडिंधमान्  ॥ ९.१४ *(२०४) ॥
बाणस्यैतौ

सुभगसलिलावगाहाः पाटलिसंसर्गसुरभिवनवाताः  ।*
प्रच्छायसुलभनिद्रा दिवसाः परिणामरमणीयाः  ॥ ९.१५ *(२०५) ॥*
कालिदासस्य

अग्रे तप्तजला नितान्तशिशिरा मूले मुहुर्बाहुभिर्व्यामथ्योपरतप्रपेषु पथिकैर्मार्गेषु मध्यंदिने  ।
आधाराः प्लुतबालशैवलदलच्छेदावकीर्णोर्मयः पीयन्ते हलमुक्तमग्नमहिषप्रक्षोभपर्याविलाः  ॥ ९.१६ *(२०६) ॥
योगेश्वरस्य

मृद्भूयिष्ठतया गुरून् परिहरन्नारण्यकान् गोमयान् वल्मीकानुपगूहति प्रशिथिलं ज्वालाभिरुद्बल्वजान्  ।
वह्निर्नीडिकिलिञ्जसंचयसमुत्सिक्तश्चरन् कानने प्रस्निग्धानिह विष्किराण्डकललानाज्याशया लुम्पति  ॥ ९.१७ *(२०७) ॥
तस्यैव

दूरीभूतशरारि विक्लवबकं संक्रान्तकारण्डवं क्लाम्यत्कङ्कमचक्रवाकममिलन्मद्गु प्रयातप्लवम्  ।
क्लिष्टक्रौञ्चमधार्तराष्ट्रमपतत्कोयष्टि निष्टीटिभं सीदत्सारसमप्रसक्तकुररं कालेन जातं सरः  ॥ ९.१८ *(२०८) ॥
तस्यैव

तोयोत्तीर्णाः श्रयति कबरीः शेखरः सप्तलानां शैत्यं सिञ्चत्युपरि कुचयोः पाटलाकण्ठदाम  ।
कान्तं कर्णावभिनिविशते कोमलाग्रं शिरीषं स्त्रीणामङ्गे विभजति तपस्तत्र तत्रात्मचिह्नम्  ॥ ९.१९ *(२०९) ॥
मधुशीलस्य

शुकपत्रहरितकोमलकुसुमशटानां शिरीषयष्टीनाम्  ।*
तलमाश्रयति दिनातपभयेन परिपिण्डितं शैत्यम्  ॥ ९.२० *(२१०) ॥*
वागुरस्य

हरन्ति हृदयानि यच्छ्रवणशीतला वेणवो यदर्घति करम्बिता शिशिरवारिणा वारुणी  ।
भवन्ति च हिमोपमाः स्तनभुवो यदेणीदृशां शुचेरुपरि संस्थितो रतिपतेः प्रसादो गुरुः  ॥ ९.२१ *(२११) ॥

जलार्द्राः संव्यानं बिसकिसलयैः केलिवलयाः शिरीषैरुत्तंसो विचकिलमयी हाररचना  ।
शुचावेणाक्षीणां मलयजरसार्द्राश्च तनवो विना तन्त्रं मन्त्रं रतिरमणमृत्युंजयविधिः  ॥ ९.२२ *(२१२) ॥

रजनिविरमयामेष्वादिशन्ती रतेच्छां किमपि कठिनयन्ती नारिकेलीफलाम्भः  ।
अपि परिणमयित्री राजरम्भाफलानां दिनपरिणतिरम्या वर्तते ग्रीष्मलक्ष्मीः  ॥ ९.२३ *(२१३) ॥
एते राजशेखरस्य

अम्भोधेर्जलयन्त्रमन्दिरपरस्पन्देऽपि निद्राणयोः श्रीनारायणयोर्घनं विघटयत्यूष्मा समालिङ्गनम्  ।
किं चोत्तप्तवियत्कलापफलके कङ्कालशेषश्रियं चन्द्रं मर्मरयन्ति पर्पटमिव क्रूरा रवेरंशवः  ॥ ९.२४ *(२१४) ॥
नारायणलच्छेः

।चोलो इति ग्रीष्मव्रज्या

ततः प्रावृड्व्रज्या
वानीरप्रसवैर्निकुञ्जसरितामासक्तवासं पयः पर्यन्तेषु च यूथिकासुमनसामुज्जृम्भितं जालकैः  ।
उन्मीलत्कुटजप्रहासिषु गिरेरालम्ब्य सानूनितः प्राग्भारेषु शिखण्डिताण्डवविधौ मेघैर्वितानाय्यते  ॥ १०.१ *(२१५) ॥

फलभरपरिणामश्यामजम्बूनिकुञ्ज स्खलिततनुतरङ्गामुत्तरेण श्रवन्तीम्  ।
उपरिविघटमानप्रौढतापिञ्जनीलः श्रयति शिखरमद्रेर्नूतनस्तोयवाहः  ॥ १०.२ *(२१६) ॥

जृम्भाजर्जरडिम्बडम्बरघनश्रीमत्कदम्बद्रुमाः शैलाभोगभुवो भवन्ति ककुभः कादम्बिनीश्यामलाः  ।
उद्यत्कुन्दलतान्तकेतकभृतः कच्छाः सरिच्छ्रोतसामाविर्गन्धशिलीन्ध्रलोध्रकुसुमस्मेरा वनानां गतिः  ॥ १०.३ *(२१७) ॥

उत्फुल्लार्जुनसर्ववासितवहत्पौरस्त्यझंझामरुत्प्रेङ्खोलस्खलितेन्द्रनीलशकलस्निग्धाम्बुदश्रेणयः  ।
धारासिक्तवसुन्धरासुरभयः प्राप्तास्त एतेऽधुना घर्माम्भोविगमागमव्यतिकरश्रीवाहिनो वासराः  ॥ १०.४ *(२१८) ॥
भवभूतेरमी

एणी याति विलोक्य बालशलभाञ्शष्पाङ्कुरादित्सया छत्रीकुड्मलकानि रक्षति चिरादण्डभ्रमात्कुक्कुटी  ।
धूत्वा धावति कृष्णकीटपटलश्रेणीं शिखण्डी शिरो दूरादेव वनान्तरे विषधरग्रासाभिलाषातुरः  ॥ १०.५ *(२१९) ॥

आसारान्तमृदुप्रवृत्तमरुतो मेघोपलिप्ताम्बरा विद्युत्पातमुहूर्तदृष्टककुभः सुप्तेन्दुताराग्रहाः  ।
धाराक्लिन्नकदम्बसम्भृतसुरामोदोद्वहाः प्रोषितैर्निःसम्पातविसारिदर्दुररवा नीताः कथं रात्रयः  ॥ १०.६ *(२२०) ॥
योगेश्वरस्य

दात्यूहध्वनिभाञ्जि वेतसशिखासुप्तोरगाणि ध्वनत्कादम्बानि कुरङ्गयूथकलितस्तूपान्युदम्भांसि च  ।
तीराण्यद्य पिपीलिकासमुदयावर्जज्जटालोलप व्याप्तान्युन्मदकुक्कुभानि सरितां कुर्वन्ति लोलं मनः  ॥ १०.७ *(२२१) ॥

कान्तां क्वापि विलम्बिनीं कलरुतैराहूय भूयस्ततो दिग्भागानवलोक्य रङ्गवसुधामुत्सृज्य पद्भ्यां ततः  ।
एष स्फारमृदङ्गनादमधुरैरम्भोमुचामारवैर्बर्हश्रेणिकृतातपत्ररचनो हृष्टः शिखी नृत्यति  ॥ १०.८ *(२२२) ॥

पीताम्भःस्तिमिताः सृजन्ति सलिलान्याबद्धधारं घनास्तद्धाराध्वनिमीलितानि नयनान्यभ्येति निद्रागमः  ।
निद्रामुद्रितलोचने प्रतिगृहं मूकायमाने जने निर्द्वन्द्वोच्चरदुच्चदर्दुररवैः कोलाहलिन्यो निशाः  ॥ १०.९ *(२२३) ॥

धारानिपातरवबोधितपञ्जरस्थ दात्यूहडम्बरकरम्बितकण्ठकूजाः  ।
अट्टेषु काण्डपटवारितशीकरेषु धन्याः पिबन्ति मुखतामरसं वधूनाम्  ॥ १०.१० *(२२४) ॥

शैलश्रेणिरपेतदावदहना दग्धप्ररूढं वनं जीमूताङ्कुरदन्तुरा दश दिशो भूरेणुमुक्तं नभः  ।
किं चान्यत्कलिकोर्मिमेदुरमुखी जाता कदम्बच्छविश्छिद्यन्ते कियता क्षणेन शिखिनां मौनव्रतग्रन्थयः  ॥ १०.११ *(२२५) ॥

केदारे नववारिपूर्णजठरे किंचित्क्वणद्दर्दुरे शम्बूकाण्डकपिण्डपाण्डुरततप्रान्तस्थलीवीरणे  ।
डिम्भा दण्डकपाणयः प्रतिदिशं पङ्कच्छटाचर्चिताश्चुभ्रूश्चुभ्रुरिति भ्रमन्ति रभसादुद्यायिमत्स्योत्सुकाः  ॥ १०.१२ *(२२६) ॥

समन्ततो विस्फुरदिन्द्रनील मणिप्रभाविच्छुरितान्तरालः  ।
मर्त्यावतीर्णस्य बिडोजसोऽयं नीलांशुकच्छत्रमिवाम्बुवाहः  ॥ १०.१३ *(२२७) ॥

खद्योतच्छुरितान्धकारपटलाः स्पष्टस्फुरद्विद्युतः स्निग्धध्वानविभावितोरुजलदोन्नाहा रटत्कम्बवः  ।
एताः केतकभेदवासितपुरोवाताः पतद्वारयो न प्रत्येमि जनस्य यद्विरहिणो यास्यन्ति सोढुं निशाः  ॥ १०.१४ *(२२८) ॥

एतस्मिन्मदजर्जरैरुपचिते कम्बूरवाडम्बरैः स्तैमित्यं मनसो दिशत्यनिभृतं धारारवे मूर्छति  ।
उत्सङ्गे ककुभो निधाय रसितैरम्भोमुचां घोरयन्मन्ये मुद्रितचन्द्रसूर्यनयनं व्योमापि निद्रायते  ॥ १०.१५ *(२२९) ॥

गम्भीराम्भोधराणामविरलनिपतद्वारिधारानिनादानीषन्निद्रालसाक्षा दृढगृहपटलारूढकुष्माण्डबन्ध्याः  ।
दोर्भ्यामालिङ्ग्यमाना जलधरसमये पत्रषण्डे निशायां धन्याः शृण्वन्ति सुप्ताः स्तनयुगभरितोरःस्थलाः कामिनीनाम्  ॥ १०.१६ *(२३०) ॥

अपगतरजोविकारा घनपटलाक्रान्ततारकालोका  ।*
लम्बपयोधरभारा प्रावृदियं वृद्धवनितेव  ॥ १०.१७ *(२३१) ॥*

अम्भोधेर्वडवामुखानलझलाज्वालोपगूढान्तरा व्यामोहादपिबन्नपः स्फुटममी तर्षेण पर्याविलाः  ।
उद्देशस्फुरदिन्द्रचापवलयज्वालापदेशादहो दह्यन्ते कथमन्यथार्धमलिनाङ्गारद्युतस्तोयदाः  ॥ १०.१८ *(२३२) ॥

कृत्वा पिच्छिलतां पथः स्थगयता निर्भर्त्सनं पादयोः सान्द्रैर्वारिकणैः कपोलफलके विच्छित्तिमाछिन्दता  ।
मेघेनोपकृतं यदाशु विहिता तस्यागसो निष्कृतिः स्वैरिण्याः प्रियवेश्मवर्त्म दिशता विद्युद्विलासैर्मुहुः  ॥ १०.१९ *(२३३) ॥

आसारोपरमे प्रगाढतिमिराः किमीरयन्त्यो निशाः पान्थस्त्रीमनसां स्मरानलकणासन्तानशङ्कास्पृशः  ।
पिष्टानां प्रसभं घनाघनघटासंघट्टतो विद्युतां चूर्णाभाः परितः पतन्ति तरलाः खद्योतकश्रेणयः  ॥ १०.२० *(२३४) ॥

हस्तप्राप्यमिवाम्बरं विदधतः खर्वा इवाशाततीर्गर्जाभिः क्षणजर्जरीकृतघनानुत्तालधारारवाः  ।
क्वामग्नं स्थलमस्ति नाम तदिभीवोद्दामसौदामिनी नेत्रोन्मेषविलोकिताखिलभुवो वर्षन्ति नक्तं घनाः  ॥ १०.२१ *(२३५) ॥
न्बिन् ब्दिविदे घनअनुत्ताल॑ च्f.। ब्रोwने २००१, २१.

उत्पुच्छानतधूतपक्षततयो झात्कारिणो विभ्रमैरुद्वाच्यास्ततचञ्चवो लयवशादुत्क्षिप्तपादा मुहुः  ।
पश्यन्तो निजकण्ठकाण्डमलिनां कादम्बिनीमुन्नत ग्रीवाभ्यर्णमिलत्कलापविटपा नृत्यन्ति केकाभृतः  ॥ १०.२२ *(२३६) ॥

इदानीं वंशीनां शबरमिथुनोच्छृङ्खलरहः क्रियासख्येनालं गिरिवनसरिद्ग्रामसुहृदाम्  ।
स्फुरल्लोमश्यामच्छगलशिशिकर्णप्रतिसम च्छदाग्राभिस्त्वग्भिर्वलयितकरीरास्तलभुवः  ॥ १०.२३ *(२३७) ॥

पार्श्वाभ्यां शिरसा निमीलितदृशः कामं निमज्य क्रमादंसौ पृष्ठमुरः सपक्षतितलं गाढं स्पृशन्तो मुहुः  ।
एते कुञ्चितजानवो नवजले निर्वान्ति घर्माहता भूयः पक्षपुटाभिपातरभसोत्सर्पत्कणाः पत्रिणः  ॥ १०.२४ *(२३८) ॥

मज्जानमपि विलिम्पति नाकृतपुण्यस्य वर्षति पयोदे  ।*
निर्गमकेलिसमुत्सुकशिशिवारणगाढपरिरम्भः  ॥ १०.२५ *(२३९) ॥*

आक्रन्दाः स्तनितैर्विलोचनजलान्यश्रान्तधाराम्बुभिस्तद्विच्छेदभुवश्च शोकशिखिनस्तुल्यास्तडिद्विभ्रमैः  ।
अन्तर्मे दयितामुखं तव शशी वृत्तिः समैवावयोस्तत्किं मामनिशं सखे जलधर त्वं दग्धुमेवोद्यतः  ॥ १०.२६ *(२४०) ॥

भुवः किमेता दिवमुत्पतन्ति दिवोऽथवा भूतलमाविशन्ति  ।*
चलाः स्थिरा वेति वितर्कयन्त्यो धाराः कराग्रैरबलाः स्पृश्नति  ॥ १०.२७ *(२४१) ॥*

छत्रावलम्बि विमलोरुपयःप्रवाह धाराभरस्फटिकपञ्जरसंयताङ्गः  ।
पान्थः स्वशासनविलङ्घनजातकोप कामाज्ञया प्रियतमामिव नीयते स्म  ॥ १०.२८ *(२४२) ॥

अद्याम्भः परितः पतिष्यति भुवस्तापोऽद्य निर्वास्यति क्षेत्रेष्वद्य यतिष्यते जनपदः सस्येषु पर्युत्सुकः  ।
नर्तिष्यन्ति तवोदयेऽद्य जलद व्यालोलपुच्छच्छद च्छत्रच्छादितमौलयो दिशि दिशि क्रीडालसाः केकिनः  ॥ १०.२९ *(२४३) ॥

गायति हि नीलकण्ठो नृत्यति गौरी तडित्तरलतारा  ।*
आस्फालयति मृदङ्गं तदनु घनोऽयं महाकालः  ॥ १०.३० *(२४४) ॥*

अलकेषु चूर्णभासः स्वेदलवाभान् कपोलफलकेषु  ।*
नवघनकौतुकिनीनां वारिकणान् पश्यति कृतार्थः  ॥ १०.३१ *(२४५) ॥*

काले वारिधराणामपतितया नैव शक्यते स्थातुम्  ।*
उत्कण्ठितासि तरले न हि न हि सखि पिच्छिलः पन्थाः  ॥ १०.३२ *(२४६) ॥*

असितभुजगशिशुवेष्टितमभिनवमाभाति केतकीकुसुमम्  ।*
आयसवलयाकंकृतविषाणमिव दन्तिनः पतितम्  ॥ १०.३३ *(२४७) ॥*

स्तम्बेषु केतकीनां यथोत्तरं वामनैर्दलैरद्य  ।*
विदलन्ति मेषतर्णकपुच्छच्छविकेशराः सूच्यः  ॥ १०.३४ *(२४८) ॥*

धूलीभिः केतकीनां परिमलनसमुद्धूलिताङ्गः समन्तादन्तोद्वेल्लद्बलाकावलिकुणपशिरोनद्धनीलाभ्रकेशः  ।
प्रेङ्खद्विद्युत्पताकावलिरुचिरधनुःखण्डखट्वाङ्गधारी सम्प्राप्तः प्रोषितस्त्रीप्रतिभयजनकः कालकापालिकोऽयम्  ॥ १०.३५ *(२४९) ॥

मेघश्यामदिशि प्रवृत्तधनुषि क्रीडत्तडित्तेजसि च्छन्नाहर्निशि गर्जितप्रमनसि प्रम्लानलीलारुषि  ।
पूर्णश्रोतसि शान्तचातकतृषि व्यामुग्धचन्द्रत्विषि प्राणान् पान्थ कथं दधासि निवसन्नेतादृशि प्रावृषि  ॥ १०.३६ *(२५०) ॥

क्षपां क्षामीकृत्य प्रसभमपहृत्याम्बु सरितां प्रताप्योर्वीं सर्वां वनगहनमुच्छाद्य सकलम्  ।
क्व सम्प्रत्युष्णांशुर्गत इति समन्वेषणपरास्तडिद्दीपालोकैर्दिशि दिशि चरन्तीव जलदाः  ॥ १०.३७ *(२५१) ॥

विद्युद्दीधितिभेदभीषणतमःस्तोमान्तराः संतत श्यामाम्भोधररोधसंकटवियद्विप्रोषितज्योतिषः  ।
खद्योतानुमितोपकण्ठतरवः पुष्णन्ति गम्भीरतामासारोदकमत्तकीटपटलीक्वाणोत्तरा रात्रयः  ॥ १०.३८ *(२५२) ॥
अभिनन्दस्य

हर्षोल्लासितचारुचन्द्रकबृहद्बर्हैर्वनानाममी जाताः पुष्पितबालशाखिन इवाभोगा भुजङ्गाशिभिः  ।
स्पृष्टाः कोटरनिर्गतार्धतनुभिः पातुं पयोदानिलं निर्यद्वंशकरीरकोटय इव क्षोणीभृतो भोगिभिः  ॥ १०.३९ *(२५३) ॥
शतानन्दस्य

एताः पङ्क्तिलकूलरूढनकदस्तम्बक्वणत्कम्बवः क्रीडत्कर्कटचक्रवालविदलज्जम्बालतोयाविलाः  ।
हृल्लेखं जनयन्त्यनूपसरितामुत्तुण्डगण्डूपदोत्कीर्णक्लिन्नमृदो नदस्थपुटितप्रान्तास्तटीभूमयः  ॥ १०.४० *(२५४) ॥
योगेश्वरस्य

नवे धारासारे प्रमदचटुलायाः स्थलजुषो वराटीशुभ्रायाः शफरसरणेरेभिरुपरि  ।
कुलीरैर्भ्राम्यद्भिर्गणयितुमिव व्यापृतकरा मनः क्रीणन्तीव प्रकटविभवाः पल्वलभुवः  ॥ १०.४१ *(२५५) ॥
अभिषेकस्य

विन्ध्याद्रिमहालिङ्गं स्नपयति पर्यन्यधार्मिकः शुचिभिः  ।*
जलदेन्द्रनीलगड्डूशतोज्झितैः सम्प्रति पयोभिः  ॥ १०.४२ *(२५६) ॥*

पिबति व्योमकटाहे संसक्तचलत्तडिल्लतारसनः  ।*
मेघमहामार्जारः सम्प्रति चन्द्रातपक्षीरम्  ॥ १०.४३ *(२५७) ॥*
योगेश्वरस्यैतौ

अर्धोद्गतेन कदली मृदुताम्रतलेन गर्भकोषेण  ।*
पिबति निदाघज्वरिता घनधारां करपुटेनैव  ॥ १०.४४ *(२५८) ॥*
तस्यैव

आरोहवल्लीभिरिवाम्बुधारा राजीभिराभूमिविलम्बिनीभिः  ।
संलक्ष्यते व्योम वटद्रुमाभमम्भोधरश्यामदलप्रकाशम्  ॥ १०.४५ *(२५९) ॥
दक्षस्य

नीपैः काञ्चीकृतविरचनैः पिञ्जरं श्रोणिबिम्बं मिश्रावंसौ श्रवसि वसता कन्दलीकुड्मलेन  ।
पाण्डिच्छायः स्तनपरिसरो यूथिकाकण्ठसूत्रैरित्याकल्पः प्रकृतिललितो वल्लभः सुन्दरीणाम्  ॥ १०.४६ *(२६०) ॥

लूने कालाञ्जनपरिचये शीकरैः काममक्ष्णोरेकीभूते कुचकलशयोर्वाससि श्यामसूक्ष्मे  ।
दृष्टे स्वाभाविकतनुगुणे दुर्दिनस्वैरिणीनां धन्यो वेषान्तरविरचनं प्रत्युदास्ते कृतार्थः  ॥ १०.४७ *(२६१) ॥

असौ नास्तीवेन्दुः क्वचिदपि रविः प्रोषित इव ग्रहोडूनां चक्रं नभसि लिखितप्रोञ्छितमिव  ।
अहर्वा रात्रिर्वा द्वयमपि विलुप्तप्रविचयं घनैर्बद्धव्यूहैः किमिदमतिघोरं व्यवसितम्  ॥ १०.४८ *(२६२) ॥
।वर्{विलुप्त॰।लेम्
।म्स्क्(च्f.। ब्रोwने २००१, २१), प्रलुप्त॰ ।ेद्क्ग्(उन्मेत्रिचल्)}

तावद्वाचः प्रयुक्ता मनसि विनिहिता जीविताशापि तावद्विक्षिप्तौ तावदङ्घ्री पथि पथिकजनैर्लम्भिता तावदाशा  ।
फुल्लद्धाराकदम्बस्तबकवलयिता यावदेते न दृष्टा निर्मुक्तव्यालनीलद्युतिनवजलदव्याकुला विध्यपादाः  ॥ १०.४९ *(२६३) ॥

कामं कूले नदीनामनुगिरि महिषीयूथनीडोपकण्ठे गाहन्ते शष्पराजीरभिनवशलभग्रासलोका बलाकाः  ।
अन्तर्विन्यस्तवीरुत्तृणमयपुरुषत्रासविघ्नं कथंचित्कापोतं कोद्रवाणां कवलयति कणान् क्षेत्रकोणैकदेशे  ॥ १०.५० *(२६४) ॥
योगेश्वरस्यैतौ

अमुष्मिन् संनद्धे जलमुचि समभ्यस्य कतिचित्ककारान् पर्यन्तद्विगुणमतरेफप्रसविनः  ।
स माध्यन्दात्यूहश्चलविपुलकण्ठः प्रसरति क्रमोदञ्चत्तारः क्रमवशनमन्मन्दमधुरः  ॥ १०.५१ *(२६५) ॥

।चोलो इति प्रावृड्व्रज्या॥ १०

ततः शरद्व्रज्या॥ ११

ऐन्द्रं धनुः पाण्डुपयोधरेण शरद्दधानार्द्रनखक्षताभम्  ।
प्रसादयन्ती सकलङ्कमिन्दुं तापं रवेरभ्यधिकं चकार  ॥ ११.१ *(२६६) ॥

यद्यप्यहं शशिमुखी विमलाम्बरश्रीर्बन्धूकपुष्परुचिराधरपल्लवापि  ।
धिङ्मां तथापि गलितोरुपयोधरत्वादित्युच्चकैः शरदियं वहतीव तापम्  ॥ ११.२ *(२६७) ॥

ते हंसातिथिवत्सला जलरुहां कालेन पीतायुषां संजीवौषधयो जरा जलमुचामेते शरद्वासराः  ।
येष्वभ्यागतखञ्जरीटशबलास्तोयापसारक्रम स्तोकस्तोकतरङ्गितान्तपुलिनाः कर्षन्ति नद्यो मनः  ॥ ११.३ *(२६८) ॥

धूम्रैः पक्षपुटैः पतद्भिरभितः पाण्डूदरैः खञ्जनैरायान्तीं शरदं किरन्ति रभसाल्लाजैरिवाशाङ्गनाः  ।
मङ्गल्यं च कलङ्कपल्लवसखं स्मेरानना शर्बरी ज्योत्स्नातर्पणगौरमिन्दुकलशं व्योमाङ्गणे न्यस्यति  ॥ ११.४ *(२६९) ॥

दधति धवलाम्भोदच्छायां सितच्छदपङ्क्तयो दिवि पयसि च श्वेताम्भोजभ्रमं प्रतिमाशतैः  ।
विदधति न चेदुत्कण्ठार्द्रं शरन्मणिनूपुर ध्वनितमधुरोत्तालस्निग्धैर्मनः क्वणितोर्मिभिः  ॥ ११.५ *(२७०) ॥

घनैः शेफालीनां हृदयनिबिडाश्लिष्टवसुधैः प्रसूनैरुन्नालैः पुलकिततरोद्यानतरवः  ।
निशान्ताः प्रीणन्ति प्रमदकुररोद्गीतरभसो नभस्वद्व्याधूतस्फुटकुमुदगन्धप्लुतदिशः  ॥ ११.६ *(२७१) ॥

रजःपातज्ञानां कुमुदसुमनोमण्डलभुवि स्मरस्योच्चैर्मन्त्रं किमपि जपतां हुंकृतिमियम्  ।
स्थिरे यूनां मानग्रहपरिभवे मूर्छति घनो द्विरेफाचार्याणां मधुमदपटीयान् कलकलः  ॥ ११.७ *(२७२) ॥

अधः पश्यन् पार्श्वद्वयवलितसाचीकृतशिराः शनैः पक्षस्थैर्याद्दिवि मसृणचक्राकृतिगतिः  ।
चिराच्चिल्लस्तिर्यक्त्वरिततरमाहारनिपुणो निपत्यैवाकस्माच्चलचरणमूर्धं प्रपतति  ॥ ११.८ *(२७३) ॥

दूरोत्पुच्छः सलयचरणो लम्बलोलत्पतत्रः कण्ठेनोच्चैर्मदकलरुतस्तोकवाचालचञ्चुः  ।
हर्षाश्रूर्मिस्तिमितनयनन्यस्तसोत्कण्ठदृष्टेः कंचित्कालं नटति निकटे खञ्जरीटः प्रियायाः  ॥ ११.९ *(२७४) ॥
मनोविनोदस्यामी

तोयान्तर्लीनमीनप्रचयविचयनव्यापृतत्रोटिकोटि प्राग्भागप्रह्वकङ्कावलिधवलरुचः पर्यटत्खञ्जरीटाः  ।
कूजत्कादम्बराजीपिहितपरिसराः शारदीनां नदीनां तीरान्ता मञ्जुगुञ्जन्मदकल्कुरबश्रेणयः प्रीणयन्ति  ॥ ११.१० *(२७५) ॥

तीष्णं रविस्तपति नीच इवाचिराढ्यः शृङ्गं रुरुस्त्यजति मित्रमिवाकृतज्ञः  ।
तोयं प्रसीदति मुनेरिव धर्मचिन्ता कामी दरिद्र इव शोणमुपैति पङ्कः  ॥ ११.११ *(२७६) ॥

संतापिनी समदहंसकलाभिलापा प्रालेयधामधवलाम्बरमादधाना  ।
आपाण्डुपीवरपयोधरमुद्वहन्ती काचिद्वधूर्विरहिणीव शरद्विभाति  ॥ ११.१२ *(२७७) ॥

शनैः शान्ताकूताः सितकलधरच्छेदपुलिनाः पुरस्तादाकीर्णाः कलविरुतिभिः सारसकुलैः  ।
चिताश्चित्राकारैर्निशि विकचनक्षत्रकुमुदैर्नभस्तः स्यन्दन्ते सरित इव दीर्घा दश दिशः  ॥ ११.१३ *(२७८) ॥

आपीनप्रविसारितोरुविकटैः पश्चार्धभागैर्गुरुर्वेल्लत्पीवरकम्बलालसरसद्गम्भीरघण्टाकुलः  ।
ग्रामान्तेषु नवीनसस्यहरितेषूद्दामचन्द्रातप स्मेरासु क्षणदासु धेनधवलीवर्गः परिक्रामति  ॥ ११.१४ *(२७९) ॥

पृष्ठेषु शङ्खशकलच्छविषु च्छदानां राजीभिरङ्कितमलक्तकलोहिताभिः  ।
गोरोचनाहरितबभ्रु बहिःपलाशमामोदते कुमुदमम्भसि पल्वलस्य  ॥ ११.१५ *(२८०) ॥

सान्द्रस्थूलनलोपरोधविषमाः शक्यावताराः पुरस्तोयोत्तीर्णनिवृत्तनक्रजठरक्षुण्णस्थलीवालुकाः  ।
व्यक्तव्याघ्रपदाङ्कपङ्क्तिनिचितोन्मुद्रार्द्रपङ्कोदराः संत्रासं जनयन्ति कुञ्जसरितः काचाभनीलोदकाः  ॥ ११.१६ *(२८१) ॥

इक्षुत्वक्क्षोदसाराः शकटसरणयो धीरधूलीपताकाः पाकस्वीकारनम्रे शिरसि निविशते शूकशालेः शुकाली  ।
केदारेभ्यः प्रणालैः प्रविशति शफरीपङ्क्तिराधारमारादच्छः कच्छेषु पङ्कः सुखयति सरितामातपादुक्षपालम्  ॥ ११.१७ *(२८२) ॥
अभिनन्दस्य

सद्यःस्नातानुलिप्ता इव दधति रुचं पल्लवाः कर्दमाङ्काः कच्छान्ताः काशतूलैः पवनवशगतैर्मेषयूथोपमेयाः  ।
नद्यः प्रत्यग्रतीरोपनतिसरभसैः खञ्जनैः साञ्जनाक्षा हंसाः कंसारिदेहत्विषि गगनतले शङ्खशोभां वहन्ति  ॥ ११.१८ *(२८३) ॥

हंसानां निनदेषु यैः कवलितैरासज्यते कूजतामन्यः कोऽपि कषायकण्ठलिठनादाघर्घरो निस्वनः  ।
ते सम्प्रत्यकठोरवारणवधूदन्ताङ्कुरस्पर्धिनो निर्याताः कमलाकरेषु बिसिनीकन्दाग्रिमग्रन्थयः  ॥ ११.१९ *(२८४) ॥
श्रीकमलायुधस्य

वराहानाक्षेप्तुं कलमकवलप्रीत्यभिमुखानिदानीं सीमानः प्रतिविहितमञ्चाः स्वपतिभिः  ।
कपोतैः पोतार्थं कृतनिबिडनीडा विटपिनः शिखाभिर्वल्मीकाः खरनखरखातोदरमृदः  ॥ ११.२० *(२८५) ॥
शतानन्दस्य

लालाकल्पैस्त्रिदशकरिणां दिग्वधूहासभूतैरध्वश्रान्तप्रवहणहरित्फेनशङ्कां दिशद्भिः  ।
वातोदस्तैः शशधरकलाकोमलैरिन्द्रतूलैर्लीलोत्तंसं रचयितुमलं कन्यकाः कौतुकिन्यः  ॥ ११.२१ *(२८६) ॥
शुभाङ्गस्य

हारच्छायां वहति कुचयोरन्तराले मृणाली कर्णोपान्ते नवकुवलयैरच्युतः कर्णिकार्थः  ।
या सीमन्ते मणिभिररुणैः सा च्छविर्बन्धुजीवैर्वेशः शोभां दिशति परमामार्तवः शालिगोप्याः  ॥ ११.२२ *(२८७) ॥
मधुशीलस्य

दूरापायप्रकटविटपाः पर्यटत्खञ्जरीटा क्रान्तप्रान्ताः प्रसभविलसद्राजहंसावतंसाः  ।
अद्यानन्दं ददति विचरच्चक्रवाकोपचञ्चु ग्रासत्रासप्रचलशफरस्मेरनीरास्तटिन्यः  ॥ ११.२३ *(२८८) ॥
डिम्बोकस्य

उन्मग्नचञ्चलवनानि वनापगानामाश्यानसैकततरङ्गपरंपराणि  ।
निम्नावशिष्टसलिलानि मनो हरन्ति रोधांसि हंसपदमुद्रितकर्दमानि  ॥ ११.२४ *(२८९) ॥

व्यालीविमर्दविगलज्जलकोटराणि शाखाविलम्बिमृतशैवलकन्दलानि  ।
दूरीभवन्ति सरितां तटकाननानि पूर्वप्रवाहमहिमानमुदाहरन्ति  ॥ ११.२५ *(२९०) ॥
शुभाङ्गस्य

तृणराजपाकसौरभसुगन्धयः परिणताशवो दिवसाः  ।*
आद्यकुलोपनिमन्त्रणसुहितद्विजदुःसहोष्माणः  ॥ ११.२६ *(२९१) ॥*
योगेश्वरस्य

आढ्यान्निवापलम्भो निकेतगामी च पिच्छिलः पन्थाः  ।*
द्वयमाकुलयति चेतः स्कन्धावारद्विजातीनाम्  ॥ ११.२७ *(२९२) ॥*
वागुरस्य

।चोलो इति शरद्व्रज्या॥ ११

ततो हेमन्तव्रज्या॥ १२

यात्रालग्नं तुहिनमरुतां बान्धवः कुन्दलक्ष्म्याः कालः सोऽयं कमलसरसां सम्पदः कालदूतः  ।
निद्राव्याजाज्जडिमविधुरा यत्र गाढेऽपि मन्तौ वामाः कण्ठग्रहमशिथिलं प्रेयसामाद्रियन्ते  ॥ १२.१ *(२९३) ॥

अग्रे श्यामलबिन्दुबद्धतिलकैर्मध्येऽपि पाकान्वय प्रौढीभूतपटोलपाटलतरैर्मूले मनाग्बभ्रुभिः  ।
वृन्ते कर्कशकीरपिच्छहरिभिः स्थूलैः फलैर्बन्धुराः सम्प्रत्युत्सुकयन्ति कस्य न मनः पूगद्रुमाणां छटाः  ॥ १२.२ *(२९४) ॥

दलानां मूलेषु स्तिमितपतितं केसररजः समीरो नेदानीं हरति हरितालद्युतिहरम्  ।
कुमुद्वत्याः कोषे मधु शिशिरमिश्रं मधुलिहो लिहन्ति प्रत्यूषे विरसविरसं मन्दरुचयः  ॥ १२.३ *(२९५) ॥

आवाति स्फुटितप्रियङ्गुसुरभिर्नीहारवारिच्छलात्स्वच्छन्दं कमलाकरेषु विकिरन् प्रच्छन्नवह्निच्छटाः  ।
प्रातः कुन्दसमृद्धिदर्शनरसप्रीतिप्रकर्षोल्लसन्मालाकारवधूकपोलपुलकस्थैर्यक्षमो मारुतः  ॥ १२.४ *(२९६) ॥

गर्वायन्ते पलालं प्रति पथिकशतैः पामराः स्तूयमाना गोपान् गोगर्भिणीनां सुखयति बहुलो रात्रिरोमन्थबाष्पः  ।
प्रातः पृष्ठावगाढप्रथमरविरुचिर्ग्रामसीमोपशल्ये शेते सिद्धार्थपुष्पच्छन्दनचितहिमक्लिन्नपक्ष्मा महोक्षः  ॥ १२.५ *(२९७) ॥
योगेश्वरस्य

कटुमधुराण्यामोदैः पर्णैरुत्कीर्णपत्रभङ्गानि  ।*
दमनकवनानि सम्प्रति काण्डैरेकान्तपाण्डूनि  ॥ १२.६ *(२९८) ॥*

लघुनि तृणकुटीरे क्षेत्रकोणे यवानां नवकलमपलालस्रस्तरे सोपधाने  ।
परिहरति सुषुप्तं हालिकद्वन्द्वमारात्स्तनकलशमहोष्माबद्धरेखस्तुषारः  ॥ १२.७ *(२९९) ॥

क्षेत्रोपान्तपलायमानशशकद्वन्द्वं परीक्ष्यापरानाहूयातिरसेन कर्षकजनानाबद्धकोलाहलाः  ।
हस्तारोपितदात्ररज्जुलगुडैर्वृद्धैरवृद्धैः सह त्यक्त्वा शालिचिकर्तिषामित इतो धान्वन्त्यमी पामराः  ॥ १२.८ *(३००) ॥

कृत्वा पृष्ठतरे पटच्चरमथ ज्योतिःप्रतङ्काङ्कयोरूर्वोरन्तरयोर्निषेदुषि करौ कृत्वा कुकूलानले  ।
पार्श्वौ कम्पजडौ पिधाय कफणिद्वन्द्वेन रोमाञ्चिता प्रातर्नो न च सायमद्य जरती गेहोदरं मुञ्चति  ॥ १२.९ *(३०१) ॥
वैश्यस्य
न्बिन्गल्ल्स्प्रोपोसेस्तेन्ततिवेल्य्॰क्षताङ्का॰ fओर्॰प्रतङ्का॰ इन.

धूमप्रायः प्रतिमुहुरतिक्षोभनोद्वान्ततेजाः कारीषाग्निः सततमृतुना सेव्यतां नीयमानः  ।
बाहुक्षेपात्स्तनपरिसरादस्तलीलांशुकाभिर्घोषस्त्रीभिर्दिवसविरतौ भाति निर्विश्यमानः  ॥ १२.१० *(३०२) ॥

आभोगिनः किमपि सम्प्रति वासरान्ते सम्पन्नशालिखलपल्लवितोपशल्याः  ।
ग्रामास्तुषारबन्धुरगोमयाग्नि धूमावलीवलयमेखलिनो हरन्ति  ॥ १२.११ *(३०३) ॥
अभिनन्दस्य

मूले हरिन्ति किंचित्पार्श्वे पीतानि लोहितान्यग्रे  ।*
मधुरसुरभीणि सम्प्रत्यगाढपाकानि बदराणि  ॥ १२.१२ *(३०४) ॥*
तस्यैव

भद्रं ते सदृशं यदध्वगशतैः कीर्तिस्तवोद्गीयते स्थाने रूपमनुत्तमं सुकृतिनो दानेन कर्णो जितः  ।
इत्यालोक्य चिरं दृशा कृपणया दूरागतेन स्तुतः पान्थेनैकपलालमुष्टिरुचिना गर्वायते हालिकः  ॥ १२.१३ *(३०५) ॥
योगेश्वरस्य

।चोलो इति हेमन्तव्रज्या॥ १२

ततः शिशिरव्रज्या॥ १३

कुन्दस्यापि न पूजनव्यतिकरे नाप्यात्मनो मण्डने व्यापारेऽपि तथा प्रहेणकविधेर्नार्घन्ति बद्धादराः  ।
नार्यः कुन्दचतुर्थिकामहसमारम्भाभिषेके यथा हूतानङ्गमुलूलुकाकलरवैः प्रीणन्ति यूनां मनः  ॥ १३.१ *(३०६) ॥

दुर्लक्ष्या स्याद्दमनकवने धूमधूम्रे पतन्ती कारीषाग्नेः पटमयगृहा वामलीलां तनोति  ।
प्रादुर्भावं तिरयति रवेरध्वगानामिदानीं सर्वाङ्गीणं दिशति पलितं लोमलग्ना हिमानी  ॥ १३.२ *(३०७) ॥

पूषा प्रातर्गगनपथिकः प्रस्थितः पूर्वशैलात्सूचीभेद्यप्रबलमहिकाजालकन्थावृताङ्गः  ।
रात्रिं सर्वां हुतवहपरिष्वङ्गभाजोऽपि मन्ये जाड्याबद्धांस्त्वरयितुमयं द्राङ्न शक्नोति पादान्  ॥ १३.३ *(३०८) ॥

पान्थस्यारात्क्षणमिव गतेर्मन्दिमानं दिशन्ति प्रत्यूषेषु प्रतनुसलिलोद्गीर्णबाष्पप्रवाहाः  ।
वारां पूर्णा इव सचकिता वारपारीणदृष्टेर्दूरोत्ताना अपि शिखरिणां निर्झरद्रोणिमार्गाः  ॥ १३.४ *(३०९) ॥

दूरप्रोषितकैरवाकरपरीहासाः स्वकान्ताश्मसु प्रालेयस्नपितेषु मुक्तसलिलोत्पादस्पृहाकेलयः  ।
क्षीयन्ते सुरतान्तरेऽपि न दृशां पात्रीकृतां कामिभिः सौभाग्यापगमादिवेन्दुमहसां लावण्यशून्याः श्रियः  ॥ १३.५ *(३१०) ॥

हंसैर्जर्जररूक्षपक्षमलिनैर्नक्तं दिवान्तर्बहिस्तिष्ठद्भिः परिवार्य बन्धुभिरिव स्निग्धैः कृतावेक्षणम्  ।
प्रत्यासीदति वल्लभे जलरुहां क्षामायमाणद्युतौ  बाष्पानुज्झति वारि वारिरुहिणीनाशादिवोपार्जितान्  ॥ १३.६ *(३११) ॥

धन्यानां नवपूगपूरितमुखश्यामाङ्गनालिङ्गन प्राप्तानेकसुखप्रमोदवपुषां रम्यस्तुषारागमः  ।
अस्माकं तु विदीर्णदण्डितपटीप्रच्छादितोद्घाटित क्रोडस्वीकृतजानुवेपथुमतां चेतः परं सीदति  ॥ १३.७ *(३१२) ॥

कम्पन्ते कपयो भृशं जडकृशं गोऽजाविकं ग्लायति श्वा चुल्लीकुहरोदरं क्षणमपि क्षिप्तोऽपि नैवोज्झति  ।
शीतार्तिव्यसनातुरः पुनरयं दीनो जनः कूर्मवत्स्वान्यङ्गानि शरीर एव हि निजे निह्नोतुमाकाङ्क्षति  ॥ १३.८ *(३१३) ॥
लक्ष्मीधरस्य

इदानीमर्घन्ति प्रथमकलमच्छेदमुदिता नवाग्रान्नस्थालीपरिमलमुचो हालिकगृहाः  ।
उदञ्चद्दोर्वल्लीरणितवलयाभिर्युवतिभिर्गृहीतप्रोत्क्षिप्तभ्रमितमसृणोद्गीर्णमुशलाः  ॥ १३.९ *(३१४) ॥

पाकक्षामतिलाः समुत्सुकयितुं शक्ताः कपोतान् भुवः श्यामत्वं फलपीड्यमानकुसुमानापद्यते सर्षपान्  ।
वायुर्व्यस्तशणस्तुषारकणवानभ्येति कम्पप्रदः पान्थैः शुष्कविवादबद्धकलहैः पुण्याग्निरासेव्यते  ॥ १३.१० *(३१५) ॥
योगेश्वरस्य

सिद्धार्थाः फलसूचिबन्धगुरुभिर्लोलन्त्यमी पल्लवैरुच्छिन्दन्त्यध एव बन्धुरतया कोलीफलान्यर्भकाः  ।
पाकप्रश्लथपत्रकोषदलनव्यक्ताङ्कुरग्रन्थयो निष्ठीवन्त्यपि हस्तयन्त्रकलिताः पुण्ड्रेक्षुयष्ट्यो रसम्  ॥ १३.११ *(३१६) ॥
वाचस्पतेः

व्यथितवनितावक्त्रौपम्यं बिभर्ति निशापतिर्गलितविभवस्याज्ञेवाद्य द्युतिर्मसृणा रवेः  ।
अभिनववधूरोषस्वादुः करीषतनूनपादसरलजनाश्लेषक्रूरस्तुषारसमीरणः  ॥ १३.१२ *(३१७) ॥
अभिनन्दस्य

वारं वारं तुषारानिलतुलितपलालोष्मणां पामराणां दण्डव्याघट्टनाभिः क्रमपिहितरुचौ बोध्यमाने कृशानौ  ।
उद्धूमैर्बीजकोषोच्चटनपटुरवैः सर्षपक्षोदकूटैः कोणे कोणे खलानां परिसरसकटुः कीर्यते कोऽपि गन्धः  ॥ १३.१३ *(३१८) ॥
योगेश्वरस्य

नष्टप्रायाः प्रलयमहिकाजुष्टजीर्णैः प्रतानैर्बीजान्येवोन्मदपरभृतालोचनापाटलानि  ।
उत्पाकत्वाद्विघटितशमीकोषसंदर्शितानि व्याकुर्वन्ति स्फुटसहचरीवीरुधः कृष्णलानाम्  ॥ १३.१४ *(३१९) ॥
सावर्णेः

शुकस्निग्धैः पत्रैर्युवतिकरदीर्घैः किशलयैः फलिन्यो राजन्ते हिमसमयसंवर्धितरुचः  ।
मनोज्ञा मञ्जर्यो हरितकपिशैः पांसुमुकुलैः स्फुटन्ति प्रत्यङ्गं पटुपरिमलाहूतमधुपाः  ॥ १३.१५ *(३२०) ॥
शतानन्दस्य

माषीणां मुषितं यवेषु यवसश्यामा छविः शीर्यते ग्रामान्ताश्च मसूरधूसरभुवः स्मेरं यमानीवनम्  ।
पुष्पाढ्याः शतपुष्पिकाः फलभृतः सिध्यन्ति सिद्धार्थकाः स्निग्धा वास्तुकवास्तवः स्तबकितस्तम्बा च कुस्तुम्बिनी  ॥ १३.१६ *(३२१) ॥
शुभाङ्गस्य

पुरः पाण्डुप्रायं तदनु कपिलिम्ना कृतपदं ततः पाकोत्सेकादरुणगुणसंसर्गितवपुः  ।
शनैः शोषारम्भे स्थपुटनिजविष्कम्भविषमं वने वीतामोदं बदरमरसत्वं कलयति  ॥ १३.१७ *(३२२) ॥

।चोलो इति शिशिरव्रज्या॥ १३

ततो मदनव्रज्या॥ १४

अयं स भुवनत्रयप्रथितसंयमः शंकरो बिभर्ति वपुषाधुना विरहकातरः कामिनीम्  ।
अनेन किल निर्जिता वयमिति प्रियायाः करं करेण परिताडयञ्जयति जातहासः स्मरः  ॥ १४.१ *(३२३) ॥
नीलपटहस्य

भ्रूशार्ङ्गाकृष्टमुक्ताः कुवलयमधुपस्तोमलक्ष्मीमुषो ये क्षेपीयाः कृष्णसारा नरहृदयभिदस्तारवक्रूरशल्याः  ।
ते दीर्घापाङ्गपुङ्खाः स्मितविषविषमाः पक्ष्मलाः स्त्रीकटाक्षाः पायासुर्वोऽतिवीर्यास्त्रिभुवनजयिनः पञ्चबाणस्य बाणाः  ॥ १४.२ *(३२४) ॥

मनसि कुसुमबाणैरेककालं त्रिलोकीं कुसुमधनुरनङ्गस्ताडयत्यस्पृशद्भिः  ।
इति विततविचित्राश्चर्यसंकल्पशिल्पो जयति मनसिजन्मा जन्मिभिर्मानिताज्ञः  ॥ १४.३ *(३२५) ॥

शत्रुः कारणमान्मनोऽपि भगवान् वामाङ्गनित्याङ्गनः स्वर्लोकस्य सुधैकपानचषको मित्रं च तारापतिः  ।
चुम्बन्तो जगतां मनः सुमनसो मर्मस्पृशः सायका दाराः प्रीतिरती इति क्व महिमा कामस्य नालौकिकः  ॥ १४.४ *(३२६) ॥
मनिविनोदस्यामू

कुलगुरुबलानां केलिदीक्षाप्रदाने परमसुहृदनङ्गो रोहिणीवल्लभस्य  ।
अपि कुसुमपृषत्कैर्देवदेवस्य जेता जयति सुरतलीलानाटिकासूत्रधारः  ॥ १४.५ *(३२७) ॥
राजशेखरस्य

वन्दे देवमनङ्गमेव रमणीनेत्रोत्पलच्छद्मना पाशेनायतशालिना सुनिबिडं संयम्य लोकत्रयम्  ।
येनासावपि भस्मलाञ्छिततनुर्देवः कपाली बलात्प्रेमक्रुद्धनगात्मजाङ्घ्रिविनतिक्रीडाव्रते दीक्षितः  ॥ १४.६ *(३२८) ॥
ललितोकस्य

स जयति संकल्पभवो रतिमुखशतपत्रचुम्बनभ्रमरः  ।*
यस्यानुरक्तललनानयनान्तविलोकितं वसतिः  ॥ १४.७ *(३२९) ॥*
दामोदरगुप्तस्य

अहो धनुषि नैपुण्यं मन्मथस्य महात्मनः  ।
शरीरमक्षतं कृत्वा भिनत्त्यन्तर्गतं मनः  ॥ १४.८ *(३३०) ॥

धनुर्माला मौर्वी क्वणदलिकुलं लक्ष्यमबला मनो भेद्यं शब्दप्रभृतय इमे पञ्च विशिखाः  ।
इयाञ्जेतुं यस्य त्रिभुवनमदेहस्य विभवः स वः कामः कामान् दिशतु दयितापाङ्गवसतिः  ॥ १४.९ *(३३१) ॥

जयति स मदखेलोच्छृङ्खलप्रेमरामा ललितसुरतलीलादैवतं पुष्पचापः  ।
त्रिभुवनजयसिद्ध्यै यस्य शृङ्गारमूर्तेरुपकरणमपूर्वं माल्यमिन्दुर्मधूनि  ॥ १४.१० *(३३२) ॥
उत्पलराजस्य

याच्यो न कश्चन गुरुः प्रतिमा च कान्ता पूजा विलोकनविगूहनचुम्बनानि  ।
आत्मा निवेद्यमितरव्रतसारजेत्रीं वन्दामहे मकरकेतनदेवदीक्षाम्  ॥ १४.११ *(३३३) ॥
वल्लणस्य

।चोलो इति मदनव्रज्या॥ १४

ततो वयःसन्धिव्रज्या॥ १५

भ्रुवोः काचिल्लीला परिणतिरपूर्वा नयनयोः स्तनाभोगोऽव्यक्तस्तरुणिमसमारम्भसमये  ।
इदानीं बालायाः किममृतमयः किं मधुमयः किमानन्दः साक्षाद्ध्वनति मधुरः पञ्चमकलः  ॥ १५.१ *(३३४) ॥
वीर्यमित्रस्य
।वर्{॰कलः।लेम्
।चोन्ज् । ।िन्गल्ल्स्, ॰लयः ।ेद्क्ग्}

उन्नालालकभञ्जनानि कबरीपाशेषु शिक्षारसो दन्तानां परिकर्म नीविनहनं भ्रूलास्ययोग्याग्रहः  ।
तिर्यग्लोचनचेष्टितानि वचसि च्छेकोक्तिसंक्रान्तयः स्त्रीणां ग्लायति शैशवे प्रतिकलं कोऽप्येष केलिक्रमः  ॥ १५.२ *(३३५) ॥

विधत्ते सोल्लेखं कतरदिह नाङ्गं तरुणिमा तथापि प्रागल्भ्यं किमपि चतुरं लोचनयुगे  ।
यदादत्ते दृश्यादखिलमपि भावव्यतिकरं मनोवृत्तिं द्रष्टुः प्रथयति च दृश्यं प्रति जनम्  ॥ १५.३ *(३३६) ॥
एतौ राजशेखरस्य

एतद्दधाति नवयौवननर्तकस्य कश्मीरजच्छुरिततालकयुग्मलक्ष्मीम्  ।
मध्ये समुच्छ्वसितवृत्ति मनागुपान्ते लब्धात्मसीम कुचकुड्मलयुग्ममस्याः  ॥ १५.४ *(३३७) ॥

यौवननगरारम्भे रामाहृदयस्थलीषु कुसुमेषोः  ।*
मकरपताकेवेयं राजति रोमावली रम्या  ॥ १५.५ *(३३८) ॥*
एतौ लडहचन्द्रस्य

चलितशिशुदशानां यौवनारम्भरेखा परिचयपरिचुम्बत्प्रेमकौतूहलानाम्  ।
उचितसहजलज्जादुर्बला बालिकानां गुरुजनभयभाजां केऽपि ते भ्रूविलासाः  ॥ १५.६ *(३३९) ॥
गुणेश्वरस्य

नैतत्समुन्नमितचूचुकमुद्रमन्तः संक्रान्तसीमकुचकोरकचक्रमस्याः  ।
संकेतिताङ्गनवयौवननाटकस्य कश्मीरजच्छुरितनूतनकांस्यतालम्  ॥ १५.७ *(३४०) ॥

नितम्बः संवादं मसृणमणिवेद्या मृगयते  मनाग्गण्डः पाण्डुर्मधुमुकुललक्ष्मीं तुलयति  ।
विशन्त्यास्तारुण्यं घुसृणघनलावण्यपयसि प्रकामं प्रोन्मज्जद्वपुरपि च तस्या विजयते  ॥ १५.८ *(३४१) ॥

उद्भिन्नस्तनकुड्मलद्वयमुरः किंचित्कपोलस्थलीं लिम्पत्येव मधूककान्तिरधरः संमुग्धलक्ष्मीमयः  ।
प्रत्यासीदति यौवने मृगदृशः किं चान्यदाविर्भवल्लावण्यामृतपङ्कलेपलडहच्छायं वपुर्वर्तते  ॥ १५.९ *(३४२) ॥

गेहाद्बहिर्विरम चापलमस्तु दूरमद्यापि शैशवदशालडितानि तानि  ।
आप्यायमानजघनस्थलपीड्यमानमर्धोरुकं त्रुटति पुत्रि तव क्षणेन  ॥ १५.१० *(३४३) ॥

प्रेमासङ्गि च भङ्गि च प्रतिवचोऽप्युक्तं च गुप्तं तथा यत्नाद्याचितमाननं प्रति समाधाने च हाने च धीः  ।
इत्यन्यो मधुरः स कोऽपि शिशुतातारुण्ययोरन्तरे वर्तिष्णोर्मृगचक्षुषो विजयते द्वैविध्यमुग्धो रसः  ॥ १५.११ *(३४४) ॥
लक्ष्मीधरस्य

नितम्बः स्वां लक्ष्मीमभिलषति नाद्यापि लभते समन्तात्साभोगं न च कुचविभागाञ्चितमुरः  ।
दृशोर्लीलामुद्रा स्फुरति च न चापि स्थितिमती तदस्यास्तारुण्यं प्रथममवतीर्णं विजयते  ॥ १५.१२ *(३४५) ॥

शारिद्यूतकथाकुतूहलि मनश्छेकोक्तिशिक्षारतिर्नित्यं दर्पणपाणिता सहचरीवर्गेण चाचार्यकम्  ।
प्रौढस्त्रीचरितानुवृत्तिषु रसो बाल्येन लज्जा मनाक्स्तोकारोहिणि यौवने मृगदृशः कोऽप्येष केलिक्रमः  ॥ १५.१३ *(३४६) ॥

दृष्टिः शैशवमण्डना प्रतिकलं प्रागल्भ्यमभ्यस्यते पूर्वाकारमुरस्तथापि कुचयोः शोभां नवामीहते  ।
नो धत्ते गुरुतां तदप्युपचिताभोगा नितम्बस्थली तन्व्याः स्वीकृतमन्मथं विजयते नेत्रैकपेयं वपुः  ॥ १५.१४ *(३४७) ॥

आकण्ठार्पितकञ्चुकाञ्चलमुरो हस्ताङ्गुलीमुद्रणा मात्रासूत्रितहास्यमास्यमलसाः पञ्चालिकाकेलयः  ।
तिर्यग्लोचनचेष्टितानि वचसां छेकोक्तिसंक्रान्तयस्तस्याः सीदति शैशवे प्रतिकलं कोऽप्येष केलिक्रमः  ॥ १५.१५ *(३४८) ॥

दोर्मूलावधिसूत्रितस्तनमुरः स्निह्यत्कटाक्षे दृशावीषत्ताण्डवपण्डिते स्मितसुधाच्छेकोक्तिषु भ्रूलते  ।
चेतः कन्दलितस्मरव्यतिकरं लावण्यमङ्गैर्वृतं तन्वङ्ग्यास्तरुणिम्नि सर्पति शनैरन्यैव काचिद्गतिः  ॥ १५.१६ *(३४९) ॥

वारं वारमनेकधा सखि मया चूतद्रुमाणां वने पीतः कर्णदरीप्रणालवलितः पुंस्कोकिलानां ध्वनिः  ।
तस्मिन्नद्य पुनः श्रुतिप्रणयिनि प्रत्यङ्गमुत्कम्पितं तापश्चेतसि नेत्रयोस्तरलिमा कस्मादकस्मान्मम  ॥ १५.१७ *(३५०) ॥
भोज्यदेवस्य

दरोत्तानं चक्षुः कलितविरलापाङ्गवलनं भविष्यद्विस्तारिस्तनमुकुलगर्भालसमुरः  ।
नितम्बे संक्रान्ताः कतिपयकला गौरवजुषो वपुर्मुञ्चद्बाल्यं किमपि कमनीयं मृगदृशः  ॥ १५.१८ *(३५१) ॥

गणितगरिमा श्रोणिर्मध्यं निबद्धवलित्रयं हृदयमुदयल्लज्जं सज्जच्चिरन्तनचापलम्  ।
मुकुलितकुचं वक्षश्चक्षुर्मनाग्वृतवक्रिम क्रमपरिगलद्बाल्यं तन्व्या वपुस्तनुते श्रियम्  ॥ १५.१९ *(३५२) ॥

बालोऽद्यापि किलेति लक्षितमलंकर्तुं निजैर्भूषणैर्रामाभिश्चिरमुद्यते हृदि लिहन्निच्छामनिच्छां वहन्  ।
स्निह्यत्तारमथान्यदृष्टिविरहे यः संमुखं वीक्षितो नम्रः स्मेरमुखीभवन्निति वयःसन्धिश्रियालिङ्गितः  ॥ १५.२० *(३५३) ॥
वल्लणस्य

माध्यस्थ्यं च समस्तवस्तुषु परिप्रश्ने शिरोघूर्णनं प्रेयस्यां परमर्पितान्तरबहिर्वृत्तिप्रपञ्चक्रमः  ।
किं चापि स्फुटदृष्टिविभ्रमकलानिर्माणशिक्षारसः प्रत्यङ्गं स्मरकेलिमुद्रितमहो बाला वयोविभ्रमे  ॥ १५.२१ *(३५४) ॥

पद्भ्यां मुक्तास्तरलगतयः संश्रिता लोचनाभ्यां श्रोणीबिम्बं त्यजति तनुतां सेवते मध्यभागः  ।
धत्ते वक्षः कुचसचिवतामद्वितीयत्वमास्यं तद्गात्राणां गुणविनिमयः कल्पितो यौवनेन  ॥ १५.२२ *(३५५) ॥

बाल्यं यदस्यास्त्रिवलीतटिन्यास्तटे विनष्टं सह चापलेन  ।
तदर्थमुत्थापितचारुचैत्य कल्पौ स्तनौ पाण्डुतरौ तरुण्याः  ॥ १५.२३ *(३५६) ॥

तदात्वप्रोन्मीलन्म्रदिमरमणीयात्कठिनतां निचित्य प्रत्यङ्गादिव तरुणभावेन घटितौ  ।
स्तनौ सम्बिभ्राणाः क्षणविनयवैजात्यमसृण स्मरोन्मेषाः केषामुपरि न रसानां युवतयः  ॥ १५.२४ *(३५७) ॥
मुरारेः

भ्रूलीला चतुरा त्रिभागवलिता दृष्टिर्गतिर्मन्थरा विस्रब्धं हसितं कपोलफलके वैदग्ध्यवक्रं वचः  ।
नोद्दिष्टं गुरुणा न बन्धुकथितं दृष्टं न शास्त्रे क्वचिद्बालायाः स्वयमेव मन्मथकलापाण्डित्यमुन्मीलति  ॥ १५.२५ *(३५८) ॥

लावण्यामृतसिन्धुसान्द्रलहरीसंसिक्तमस्या वपुर्जातस्तत्र नवीनयौवनकलालीलालतामण्डपः  ।
तत्रायं स्पृहणीयशीतलतरच्छायासु सुप्तोत्थितः संमुग्धो मधुबान्धवः स भगवानद्यापि निद्रालसः  ॥ १५.२६ *(३५९) ॥
वीर्यमित्रस्य

भ्रुविर्लीलैवान्या दरहसितमभ्यस्यति मुखं दृशोर्वक्रः पन्थास्तरुणिमसमारम्भसचिवः  ।
इदानीमेतस्याः कुवलयदृशः प्रत्यहमयं नितम्बस्याभोगो नयति मणिकाञ्चीमधिकताम्  ॥ १५.२७ *(३६०) ॥
राज्यपालस्य

मध्यं बद्धवलित्रयं विजयते निःसन्धिबन्धोन्नम द्विस्तारिस्तनभारमन्थरमुरो मुग्धाः कपोलश्रियः  ।
किंचिन्मुग्धविलोकनीरजदृशस्तारुण्यपुण्यातिथेस्तस्याः कुङ्कुमपङ्कलेपनडहच्छायं वपुर्वर्तते  ॥ १५.२८ *(३६१) ॥
वज्रमुष्टेः

समस्तं विज्ञाय स्मरनरपतेश्चारुचरितं चरश्चक्षुः कर्णे कथयितुमगात्सत्वरमिव  ।
प्रयाणं बाल्यस्य प्रतिपदमभूद्विग्रहभरः परिस्पन्दो वाचामपि च कुचयोः सन्धिरभवत् ॥ १५.२९ *(३६२) ॥

उत्खेलत्त्रिवलीतरङ्गतरला रोमावलीशैवल स्रग्वलिर्युवती ध्रुवं जनमनोनिर्वाणवाराणसी  ।
एतस्या यदुरस्तटीपरिसरे यद्बाल्यचापल्ययोः स्थाने यौवनशिल्पिकल्पितचिताचैत्यद्वयं दृश्यते  ॥ १५.३० *(३६३) ॥
भवस्य

स्तनोद्भेदः किंचित्त्यजति तनुतायाः परिचयं तथा मध्यो भागस्त्रिवलिवलयेभ्यः स्पृहयति  ।
नितम्बे च स्वैरं विलसति विलासव्यसनिता मृगाक्ष्याः प्रत्यङ्गं कृतपदमिवानङ्गलडितम्  ॥ १५.३१ *(३६४) ॥

यत्प्रत्यङ्गं तटमनुसरन्त्यूर्मयो विभ्रमाणां क्षोभं धत्ते यदपि बहलः स्निग्धलावण्यपङ्कः  ।
उन्मग्नं यत्स्फुरति च मनाक्कुम्भयोर्द्वन्द्वमेतत्तन्मन्येऽस्याः स्मरगजयुवा गाहते हृत्तडागम्  ॥ १५.३२ *(३६५) ॥

कृतनिभशतं निष्क्रामन्तीं सखीभिरनूद्धृतां कथमपि हठादाकृष्यान्ते पटस्य निवेशिताम्  ।
नवनिधुवनक्रीडारम्भप्रकम्पविवर्तिनीमनुभवमृदूभूतत्रासां मनः स्मरति प्रियाम्  ॥ १५.३३ *(३६६) ॥

स्मितं किंचिन्मुग्धं तरलमधुरो दृष्टिविभवः परिस्पन्दो वाचामभिनवविलासोक्तिसरसः  ।
गतीनामारम्भः किसलयितलीलापरिमलः स्पृशन्त्यास्तारुण्यं किमिव न मनोज्ञं मृगदृशः  ॥ १५.३४ *(३६७) ॥

अस्ति भयमस्ति कौतुकमस्ति च मन्दाक्षमस्ति चोत्कण्ठा  ।*
बालानां प्रणयिजने भावः कोऽप्येष नैकरसः  ॥ १५.३५ *(३६८) ॥*

प्रगल्भानामन्ते निवसति शृणोति स्मरकथां स्वयं तत्तच्चेष्टाशतमभिनयेनार्पयति च  ।
स्पृहामन्तः कान्ते वहति न समभ्येति निकटं यथैवेयं बाला हरति च तथैवेयमधिकम्  ॥ १५.३६ *(३६९) ॥

अन्योन्यान्तरनिर्गताङ्गुलिदलश्रेणीभवन्निश्चल ग्रन्थिप्रग्रथितं करद्वयमुपर्युत्तानमाविभ्रता  ।
सेयं विभ्रमतोरणप्रणयिना जृम्भाभरोत्तम्भिते नोच्चैर्बाहुयुगेन शंसति मनोजन्मप्रवेशोत्सवम्  ॥ १५.३७ *(३७०) ॥
शतानन्दस्य

स एष यौवनाचार्यः सिद्धये स्मरभूभुजः  ।
प्रियायां बलिमुद्दिश्य तनोति स्तनमण्डलम्  ॥ १५.३८ *(३७१) ॥

बिभ्रत्या वपुरुन्नमत्कुचयुगं प्रादुर्भवद्विभ्रमं बालाया लसदङ्गसंधिविरमद्बाल्यं वलद्भ्रूलतम्  ।
अन्तर्विस्फुरति स्मरो बहिरपि व्रीडा समुन्मीलते स्वैरं लोचनवक्रिमा विलसति श्रीः काचिदुज्जृम्भते  ॥ १५.३९ *(३७२) ॥
रुद्रस्य

सुतनुरधुना सेयं निम्नां स्वनाभिमभीक्षते कलयति परावृत्तेनाक्ष्णा नितम्बसमुन्नतिम्  ।
रहसि कुरुते वासोगुप्तौ स्वमध्यकदर्थनामपि च किमपि व्रीडां क्रीडासखीमिव मन्यते  ॥ १५.४० *(३७३) ॥

यदन्योन्यप्रेमप्रवणयुवतीमन्मथकथा समारम्भे स्तम्भीभवति पुलकैरञ्चिततनुः  ।
तथा मन्ये धन्यं परमसुरतब्रह्मनिरतं कुरङ्गाक्षी दीक्षागुरुमकृत कंचित्सुकृतिनम्  ॥ १५.४१ *(३७४) ॥
नरसिंहस्य

तरन्तीवाङ्गानि स्फुरदमललावण्यजलधौ प्रथिम्नः प्रागल्भ्यं स्तनजघनमुन्मुद्रयति च  ।
दृशोर्लीलारम्भाः स्फुटमपवदन्ते सरलतामहो सारङ्गाक्ष्यास्तरुणिमनि गाढः परिचयः  ॥ १५.४२ *(३७५) ॥
राजशेखरस्य

गतिर्मन्दा सान्द्रं जघनमुदरं क्षाममतनुः स्तनाभोगः स्तोकं वचनमतिमुग्धं च हसितम्  ।
विलोकभ्रूवल्लीचलनलयलोलं च नयनं क्व जातं बालायाः क्व च विषयमक्ष्णोरियमगात् ॥ १५.४३ *(३७६) ॥
सुदोकस्य

हरतितरां जनहृदयं कलिकोपगता लता च दयिता च  ।*
यदि पुनरतनुशिलीमुखसमाकुला किं न पर्याप्तम्  ॥ १५.४४ *(३७७) ॥*
गोभटस्य

धृतमिव पुरः पश्चात्कैश्चित्प्रणुन्नमिवोल्लसत्पुलकमिव यत्प्राप्तोच्छ्वासव्युदस्तमिथोन्तरम्  ।
अतिगतसखीहस्तोन्मानक्रमं दिवसक्रमैरिदमनुभवद्वाञ्छापूर्तिक्षमर्द्धि कुचद्वयम्  ॥ १५.४५ *(३७८) ॥

स्तनतटमिदमुत्तुङ्गं निम्नो मध्यः समुन्नतं जघनम्  ।*
इति विषमे हरिणाक्ष्या वपुषि नवे क इह न स्खलति  ॥ १५.४६ *(३७९) ॥*

मात्रानर्तनपण्डितभ्रु वदनं किंचित्प्रगल्भे दृशौ स्तोकोद्भेदनिवेशितस्तनमुरो मध्यं दरिद्राति च  ।
अस्या यज्जघनं घनं च कलया प्रत्यङ्गमेणीदृशः सत्यंकार इव स्मरैकसुहृदा तद्यौवनेनार्पितम्  ॥ १५.४७ *(३८०) ॥
राजशेखरस्य

अयि पुरारि परुन्मलयानिला ववुरमी जगुरेव च कोकिलाः  ।*
कलमलोत्कलितं तु न मे मनः सखि बभूव वृथैव यथैषमः  ॥ १५.४८ *(३८१) ॥*
उत्पलराजस्य

स्खलति वयसि बाले निर्जिते राजनीव स्फुरति रतिनिधाने यौवने जेतरीव  ।
मदमदनविवृद्धिस्पर्धयेवाबलानां किमपि वपुषि लीलाकुड्मलानि स्फुटन्ति  ॥ १५.४९ *(३८२) ॥

दृष्ट्या वर्जितमार्जवं समतया दत्तं पयो वक्षसे क्षीणायुर्गतिषु त्वरा स्मितमपि भ्रूलास्यलीलासखम्  ।
सत्या न प्रकृतौ गुरः शिशुतया प्रस्थानदत्तार्घया काप्यन्या हरिणीदृशः परिणतिः कन्दर्पमुद्राङ्किता  ॥ १५.५० *(३८३) ॥
राजशेखरस्य

।चोलो इति वयःसन्धिव्रज्या

ततो युवतिवर्णनव्रज्या

यासां सत्यपि सद्गुणानुसरणे दोषानुरागः सदा याः प्राणान् वरमर्पयन्ति न पुनः सम्पूर्णदृष्टिं प्रिये  ।
अत्यन्ताभिमतेऽपि वस्तुनि विधिर्यासां निषेधात्मकं तास्त्रैलोक्यविलक्षणप्रकृतयो वामाः प्रसीदन्तु वः  ॥ १६.१ *(३८४) ॥

कण्ठे मौक्तिकमालिकाः स्तनतटे कार्पूरमच्छं रजः सान्द्रं चन्दनमङ्गके वलयिताः पाणौ मृणालीलताः  ।
तन्वी नक्तमियं चकास्ति शुचिनी चीनांशुके बिभ्रती शीतांशोरधिदेवतेव गलिता व्योमाग्रमारोहतः  ॥ १६.२ *(३८५) ॥

लीलास्खलच्चरणचारुगतागतानि तिर्यग्विवर्तितविलोचनवीक्षितानि  ।
वामभ्रुवां मृदु च मञ्जु च भाषितानि निर्मायमायुधमिदं मकरध्वजस्य  ॥ १६.३ *(३८६) ॥

दृष्टा काञ्चनयष्टिरद्य नगरोपान्ते भ्रमन्ती मया तस्यामद्भुतपद्ममेकमनिशं प्रोत्फुल्लमालोकितम्  ।
तत्रोभौ मधुपौ तथोपरि तयोरेकोऽष्टमीचन्द्रमास्तस्याग्रे परिपुञ्जितेन तमसा नक्तंदिवं स्थीयते  ॥ १६.४ *(३८७) ॥

मध्येहेमलतं कपित्थयुगलं प्रादुर्बभूव क्रम प्राप्तौ तालफलद्वयं तदनु तन्निःसन्धिभावस्थितम्  ।
पश्चात्तुल्यसमुन्नतिव्यतिकरं सौवर्णकुम्भद्वया कारेण स्फुटमेव तत्परिणतं क्वेदं वदामोऽद्भुतम्  ॥ १६.५ *(३८८) ॥
वित्तोकस्यैतौ

स्मितज्योत्स्नालिप्तं मृगमदमसीपत्रहरिणं मुखं तन्मुग्धाया हरति हरिणाङ्कस्य लडितम्  ।
क्व चन्द्रे सौन्दर्यं तदधररुचिः सातिशयिनी क्व बालायास्ते ते क्व चटुलकटाक्षा नयमुषः  ॥ १६.६ *(३८९) ॥
यागोकस्य

आश्चर्यमूर्जितमिदं किमु किं मदीय इत्तभ्रमो यदयमिन्दुरनम्बरेऽपि  ।
तत्रापि कापि ननु चित्रपरम्परेयमुज्जृम्भितं कुवलयद्वितयं यदत्र  ॥ १६.७ *(३९०) ॥
श्रीहर्षपालदेवस्य

निजनयनप्रतिबिम्बैरम्बुनि बहुशः प्रतारिता कापि  ।*
नीलोत्पलेऽपि विमृषति करमर्पयितुं कुसुमलावी  ॥ १६.८ *(३९१) ॥*
धरणीधरस्य

यौवनशिल्पिसुकल्पितनूतनतनुवेश्म विशति रतिनाथे  ।*
लावण्यपल्लवाङ्गौ मङ्गलकलशौ स्तनावस्याः  ॥ १६.९ *(३९२) ॥*

एकमेव बलिं बद्ध्वा जगाम हरिरुन्नतिम्  ।
अस्यास्त्रिवलिबन्धेन सैव मध्यस्य नम्रता  ॥ १६.१० *(३९३) ॥

रोमावली कनकचम्पकदामगौर्या लक्ष्मीं तनोति नवयौवनसम्भृतश्रीः  ।
त्रैलोक्यलब्धविजयस्य मनोभवस्य सौवर्णपट्टलिखितेव जयप्रशस्तिः  ॥ १६.११ *(३९४) ॥

दृशा दग्धं मनसिकं जीवयन्ति दृशैव याः  ।
विरूपाक्षस्य जयिनीस्ताः सुत्वे वामलोचनाः  ॥ १६.१२ *(३९५) ॥

सोऽयमभ्युदितः पश्य प्रियाया मुखचन्द्रमाः  ।
यस्य पार्वणचन्द्रेण तुल्यतैव हि लाञ्छनम्  ॥ १६.१३ *(३९६) ॥

विधायापूर्वपूर्णेन्दुमस्या मुखमभूद्ध्रुवम्  ।
धाता जिनासनाम्भोज विनिमीलनदुःस्थितः  ॥ १६.१४ *(३९७) ॥
श्रीहर्षदेवस्य

मैकं तमःस्तबकमूर्ध्वमपाकृथास्त्वमेणं त्यजास्य विमले नयने गृहाण  ।
लोलालकं तरलवीक्षितमायताक्ष्याः साक्षान्मुखं यदि भवाननुकर्तुकामः  ॥ १६.१५१ *(३९८) ॥

एतस्मिन्नवदातकान्तिनि कुचद्वन्द्वे कुरङ्गीदृशः संक्रान्तप्रतिबिम्बमैन्दवमिदं द्वेधा विभक्तं वपुः  ।
आनन्दोत्तरलस्य पुष्पधनुषस्तत्कालनृत्योत्सव प्राप्तिप्रोद्यतकांस्यतालयुगलप्रायं समालोक्यते  ॥ १६.१६ *(३९९) ॥
वसुकल्पस्य

घनऊरू तस्या यदि यदि विदग्धोऽयमधरः स्तनद्वन्द्वं सान्द्रं यदि यदि मुखाब्जं विजयते  ।
हतौ रम्भास्तम्भौ हतमहह बन्धूककुसुमं हतौ हेम्नः कुम्भावहह विहतः पार्वणशशी  ॥ १६.१७ *(४००) ॥

यदपि विबुधैः सिन्धोरन्तः कथंचिदुपार्जितं तदपि सकलं चारुस्त्रीणां मुखेषु विभाव्यते  ।
सुरसुमनसः श्वासामोदे शशी च कपोलयोरमृतमधरे तिर्यग्भूते विषं च विलोचने  ॥ १६.१८ *(४०१) ॥
लक्ष्मीधरस्य

तरलनयना तन्वङ्गीयं पयोधरहारिणी रचनपटुना मन्ये धात्रा शशिद्रवनिर्मिता  ।
भवतु महिमा लावण्यानामयं कथमन्यथा विगलिततनुर्लेखाशेषः कथं च निशाकरः  ॥ १६.१९ *(४०२) ॥
सुवर्णरेखस्य

सोऽनङ्गः कुसुमानि पञ्च विशिखाः पुष्पाणि बाणासनं स्वच्छन्दच्छिदुरा मधुव्रतमयी पङ्क्तिर्गुणः कार्मुके  ।
एवंसादनमुत्सहेत स जगज्जेतुं कथं मन्मथं तस्यामोघममूर्भवन्ति न हि चेदस्त्रं कुरङ्गीदृशः  ॥ १६.२० *(४०३) ॥
अमरसिंहस्य

गुरुतां जघनस्तनयोः स्रष्टुर्मुष्ट्योन्नमय्य तुलितवतः  ।*
मग्नाङ्गुलिसंधित्रयनिर्गतलावण्यपङ्क्तिला त्रिवली  ॥ १६.२१ *(४०४) ॥*

असारं संसारं परिमुषितरत्नं त्रिभुवनं निरालोकं लोकं मरणशरणं बान्धवजनम्  ।
अदर्पं कन्दर्पं जननयननिर्माणमफलं जगज्जीर्णारण्यं कथमसि विधातुं व्यवसितः  ॥ १६.२२ *(४०५) ॥
भवभूतेः

त्वद्गण्डस्थलपाण्डु देहि लवलं देहि त्वदोष्ठारुणं बिम्बं देहि नितम्बिनि त्वदलकश्यामं च मे जाम्बवम्  ।
इत्यक्षुण्णमनोज्ञचाटुजनितव्रीडः पुरन्ध्रीजनो धन्यानां भवनेषु पञ्जरशुकैराहारमभ्यर्थ्यते  ॥ १६.२३ *(४०६) ॥
वाक्कूटस्य

दूर्वाश्यामो जयति पुलकैरेष कान्तः कपोलः कस्तूरीभिः किमिह लिखितो द्राविडः पत्रभङ्गः  ।
प्रत्यग्राणि प्रियकररुहक्रीडितान्येव मुग्धे शोभाभाञ्जि स्तनकलशयोस्तन्वि हारोऽपि भारः  ॥ १६.२४ *(४०७) ॥

जनः पुण्यैर्यायाज्जलधिजलभावं जलमुचं तथावस्थं चैनं विदधति शुभैः शुक्तिवदने  ।
ततस्तां श्रेयोभिः परिणतिमसौ विन्दति यया रुचिं तन्वन् पीनस्तनि हृदि तवायं विलसति  ॥ १६.२५ *(४०८) ॥
अचलसिंहस्य

न नीलाब्जं चक्षुः सरसिरुहमेतन्न वदनं न बन्धूकस्येदं कुसुममधरस्तद्द्युतिधरः  ।
ममाप्यत्र भ्रान्तिः प्रथममभवद्भृङ्ग किमु ते कृतं यत्नैरेभ्यो विरम विरम श्राम्यसि मुधा  ॥ १६.२६ *(४०९) ॥

मनसिजविजयास्त्रं नेत्रविश्रामपात्रं तव मुखमनुकर्तुं तन्वि वाञ्छा द्वयोश्च  ।
इति जनितविरोधाद्भूतकोपादिवायं हरति तुहिनरश्मिः पङ्कजानां विकाशम्  ॥ १६.२७ *(४१०) ॥
धर्माकरस्य

चेतोभुवो रचितविभ्रमसंविधानं नूनं न गोचरमभूद्दयिताननं वः  ।
तत्कान्तिसम्पदमवाप्स्यत चेच्चकोराः पानोत्सवं किमकरिष्यत चन्द्रिकासु  ॥ १६.२८ *(४११) ॥

यद्गीयते जगति शस्त्रहता व्रजन्ति नूनं सुरालयमिति स्फुटमेतदद्य  ।
सूच्यग्रमात्रपरिखण्डितविग्रहेण प्राप्तं यतः स्तनतटं तव कञ्चुकेन  ॥ १६.२९ *(४१२) ॥

अनेन कुम्भद्वयसंनिवेश संलक्ष्यमाणेन कुचद्वयेन  ।
उन्मज्जता यौवनवारणेन वापीव तन्वङ्गि तरङ्गितासि  ॥ १६.३० *(४१३) ॥
भागुरस्य

सत्यं शरैः सुमनसां हृदयं तवैतल्लोलाक्षि निर्भरमपूरि मनोभवेन  ।
आमोदमुल्बणमकृत्रिममुद्वहन्ति श्वासाः स्वभावसुभगं कथमन्यथैते  ॥ १६.३१ *(४१४) ॥

सुतनु भवगभीरं गर्तमुत्पाद्य नाभीमध उपरि निधाय स्तम्भिकां रोमराजीम्  ।
स्तनयुगभरभङ्गाशङ्कितेनेव धात्रा त्रिवलिवलयबद्धं मध्यमालोकयामः  ॥ १६.३२ *(४१५) ॥

मुहुः शस्त्रच्छेदैर्मुहुरसमपाषाणकषणैर्मुहुर्ज्योतिःक्षेपैः पयसि परितापैः प्रतिमुहुः  ।
तदेवं तन्वङ्ग्याः कथमपि नितम्बस्थलमिदं मया लब्धं पुण्यैरिति रणति काञ्चीपरिकरः  ॥ १६.३३ *(४१६) ॥

गुणवृद्धिर्वर्णलोपद्वन्द्वनिपातोपसर्गसंकीर्णा  ।*
दुर्घटपटवाक्यार्था व्याकरणप्रक्रियेवासौ  ॥ १६.३४ *(४१७) ॥*

नयनच्छलेन सुतनोर्वदनजिते शशिनि कुलविभौ क्रोधात् ।*
नासानालनिबद्धं स्फुटितमिवेन्दीवरं द्वेधा  ॥ १६.३५ *(४१८) ॥*

चक्षुर्मेचकमम्बुजं विजयते वक्त्रस्य मित्रं शशी भ्रूसूत्रस्य सनाभि मन्मथधनुर्लावण्यपुण्यं वपुः  ।
रेखा कापि रदच्छदे च सुतनोर्गात्रे च तत्कामिनीमेनां वर्णयिता स्मरो यदि स चेद्वैदर्भ्यमभ्यस्यति  ॥ १६.३६ *(४१९) ॥
राजशेखरस्यैतौ

चण्डीशदर्पदलनात्प्रभृति स्मरस्य वामभ्रुवां वदनमेव हि राजधानी  ।
निःशङ्कमङ्कुरितपुष्पितकान्तिकाशे तत्राधुना तुहिनधाम्नि मृगाश्चरन्ति  ॥ १६.३७ *(४२०) ॥
सरोकस्य

लावण्यकान्तिपरिपूरितदिङ्मुखेऽस्मिन् स्मेरेऽधुना तव मुखे तरलायताक्षि  ।
क्षोभं यदेति न मनागपि तेन मन्ये सुव्यतमेव जलराशिरयं पयोधिः  ॥ १६.३८ *(४२१) ॥
आनन्दवर्धनस्य

अधीराक्ष्याः पीनस्तनकलशमास्कन्दसि मुहुः क्रमादूरुद्वन्द्वं कलयसि च लावण्यललितम्  ।
भुजाश्लिष्टो हर्षादनुभवसि हस्ताहतिकलामिदं वीणादण्ड प्रकटय फलं कस्य तपसः  ॥ १६.३९ *(४२२) ॥
वाचस्पतेः

न तावद्बिम्बोष्ठि स्फुरितनवरागोऽयमधरो न चामी ते दन्ताः सुदति जितकुन्देन्दुमहसः  ।
इमां मन्ये मुद्रामतनुतरसिन्दूरसुभगामिदं मुक्तारत्नं मदननृपतेर्मुद्रितमिव  ॥ १६.४० *(४२३) ॥
कमलाधरस्य

इमौ रम्भास्तम्भौ द्विरदपतिकुम्भद्वयमिदं तदेतल्लीलाब्जं शरदमृतरश्मिः स्फुटमयम्  ।
किमङ्गे तन्वङ्ग्याः कलयति जगत्कान्तमधिकं यदेतस्यां शश्वत्परवशमिवोन्मत्तमिव च  ॥ १६.४१ *(४२४) ॥

जनानन्दश्चन्द्रो भवति न कथं नाम सुकृती प्रयातोऽवस्थाभिस्तिसृभिरपि यः कोटिमियतीम्  ।
भ्रुवोर्लीलां बालः श्रियमलिकपट्टस्य तरुणो मुखेन्दोः सर्वस्वं हरति हरिणाक्ष्याः परिणतः  ॥ १६.४२ *(४२५) ॥
वामदेवस्य

लावण्यसिन्धुरपरैव हि केयमत्र यत्रोत्पलानि शशिना सह सम्प्लवन्ते  ।
उन्मज्जति द्विरदकुम्भतटी च यत्र यत्रापरे कदलकाण्डमृणालदण्डाः  ॥ १६.४३ *(४२६) ॥
श्रीविक्रमादित्यदेवस्य

इयं गेहे लक्ष्मीरियममृतवर्तिर्नयनयोरसावस्याः स्पर्शो वपुषि बलहश्चन्दनरसः  ।
अयं कण्ठे बाहुः शिशिरमसृणो मौक्तिकरसः किमस्या न प्रेयो यदि परमसह्यस्तु विरहः  ॥ १६.४४ *(४२७) ॥
भवभूतेः

नितम्बश्रीः कं न स्वगतमितयानं जनयति स्तनाभोगो मुग्धे हृदयमपरस्यापि हरति  ।
तवाक्ष्णोरपभ्रष्टं स्मरजरशरेन्दीवरदलं मुखं तद्यस्येन्दुः प्रथमलिखनप्रोञ्छनपदम्  ॥ १६.४५ *(४२८) ॥
वल्लणस्य

सजन्मानौ तुल्यावभिजनभुवाजन्म च सह प्रबुद्धौ नाम्ना च स्तन इति समानऊदयिनौ  ।
मिथः सीयमात्रे यदिदमनयोर्मण्डलवतोरपि स्पर्धायुद्धं तदिह हि नमस्यः कण्ठिनिमा  ॥ १६.४६ *(४२९) ॥
भावकदेव्याः

शृङ्गारद्रुममञ्जरी सुखसुधासर्वस्वनिक्षेपभूः सर्गाभ्यासफलं विधेर्मधुमयी वर्तिर्जगच्चक्षुषाम्  ।
लीलानिर्झरिणी मनोजनृपतेर्लावण्यसिन्धोरियं वेला कस्य मृगेक्षणा सुकृतिनः सौन्दर्यसीमास्थली  ॥ १६.४७ *(४३०) ॥
हिमाङ्गस्य

किमियममृतवर्तिः किं नु लावण्यसिन्धुः किमथ नलिनलक्ष्मीः किं नु शृङ्गारवल्ली  ।
इति नवहरिणाक्ष्याः कान्तिमालोकयन्तो जगदखिलमसारं भारमालोचयामः  ॥ १६.४८ *(४३१) ॥

स्मितज्योत्स्नाधौतं स्फुरदधरपत्रं मृगदृशां मुखाब्जं चेत्पीतं तदलमिह पीयूषकथया  ।
अहो मोहः कोऽयं शतमखमुखानां सुमनसां यदस्यार्थेऽत्यर्थं जलधिमथनायासमविशन्  ॥ १६.४९ *(४३२) ॥

एतल्लोचनमुत्पलभ्रमवशात्पद्मभ्रमादाननं भ्रान्त्या बिम्बफलस्य चाजनि दधद्वामाधरो वेधसा  ।
तस्याः सत्यमनङ्गविभ्रमभुवः प्रत्यङ्गमासङ्गिनी भ्रान्तिर्विश्वसृजोऽपि यत्र कियती तत्रास्मदादेर्मतिः  ॥ १६.५० *(४३३) ॥
वीर्यमित्रस्य

आनीलचूचुकशिलीमुखमुद्गतैक रोमावलीविपुलनालमिदं प्रियायाः  ।
उत्तु।न्गसंगतपयोधरपद्मयुग्मं नाभेरधः कथयतीव महानिधानम्  ॥ १६.५१ *(४३४) ॥

यन्नामापि सुखाकरोति कलयत्युर्वीमपि द्यामिव प्राप्तिर्यस्य यदङ्गसङ्गविधिना किं यन्न निह्नूयते  ।
अन्तः किं च सुधासपत्नमनिशं जागर्ति यद्रागिणां विश्रम्भास्पदमद्भुतं किमपि तत्कान्तेति तत्त्वान्तरम्  ॥ १६.५२ *(४३५) ॥

तन्वङ्ग्याः स्तनयुग्मेन मुखं न प्रकटीकृतम्  ।
हाराय गुणिने स्थानं न दत्तमिति लज्जया  ॥ १६.५३ *(४३६) ॥
भोज्यदेवस्य

हन्तु नाम जगत्सर्वमविवेकि कुचद्वयम्  ।
प्राप्तश्रवणयोरक्ष्णोर्न युक्तं जनमारणम्  ॥ १६.५४ *(४३७) ॥
धर्मकीर्तेः
।वर्{युक्तं।लेम्
।म्स्क्, मुक्तम् ।ेद्क्ग्}
न्बिन्गल्ल्सल्सो त्रन्स्लतेस्मुक्तम्, बुत्युक्तं च्लेअर्ल्य्रिघ्त्!!

तन्वङ्गीनां स्तनौ दृष्ट्वा शिरः कम्पायते युवा  ।
तयोरन्तरसंलग्नां दृष्टिमुत्पाटयन्निव  ॥ १६.५५ *(४३८) ॥
पाणिनेः

शिखरिणि क्व नु नाम कियच्चिरं किमभिधानमसावकरोत्तपः  ।
तरुणि येन तवाधरपाटलं दशति बिम्बफलं शुकशावकः  ॥ १६.५६ *(४३९) ॥

याता लोचनगोचरं यदि विधेरेणेक्षणा सुन्दरी नेयं कुङ्कुमपङ्कपिञ्जरमुखी तेनोज्झिता स्यात्क्षणम्  ।
नाप्यामीलितलोचनस्य रचनाद्रूपं भवेदीदृशं तस्मात्सर्वमकर्तृकं जगदिदं श्रेयो मतं सौगतम्  ॥ १६.५७ *(४४०) ॥
धर्मकीर्तेः

व्यर्थं विलोक्य कुसुमेषुमसुव्ययेऽपि गौरीपतीक्षणशिखिज्वलितो मनोभूः  ।
रोषाद्वशीकरणमस्त्रमुपाददे यां सा सुभ्रुवां विजयते जगति प्रतिष्ठा  ॥ १६.५८ *(४४१) ॥
मनोविनोदकृतः

आरब्धे दयितामुखप्रतिसमे निर्मातुमस्मिन्नपि व्यक्तं जन्मसमानकालमिलितामंशुच्छटां वर्षति  ।
आत्मद्रोहिणि रोहिणीपरिवृढे पर्यङ्कपङ्केरुहः संकोचादतिदुःस्थितस्य न विधेस्तच्छिल्पमुन्मीलितम्  ॥ १६.५९ *(४४२) ॥

अनेन रम्भोरु भवन्मुखेन तुषारभानोस्तुलया जितस्य  ।
ऊनस्य नूनं परिपूरणाय ताराः स्फुरन्ति प्रतिमानखण्डाः  ॥ १६.६० *(४४३) ॥

गोत्रे साक्षादजनि भगवानेष यत्पद्मयोनिः शय्योत्थायं यदखिलमहः प्रीणयन्ति द्विरेफान्  ।
एकाग्रां यद्दधति भगवत्युष्णभानौ च भक्तिं तत्प्रापुस्ते सुतनु वदनौपम्यमम्भोरुहाणि  ॥ १६.६१ *(४४४) ॥
मुरारेरमी

कोषः स्फीततरः स्थितानि परितः पत्राणि दुर्गं जलं मैत्रं मण्डलमुज्ज्वलं चिरमधो नीतास्तथा कण्टकाः  ।
इत्याकृष्टशिलीमुखेन रचनां कृत्वा तदत्यद्भुतं यत्पद्मेन जिगीषुणापि न जितं मुग्धे त्वदीयं मुखम्  ॥ १६.६२ *(४४५) ॥

सा रामणीयकनिधेरधिदेवता वा सौन्दर्यसारसमुदायनिकेतनं वा  ।
तस्याः सखे नियतमिन्दुसुधामृणाल ज्योत्स्नादि कारणमभून्मदनश्च वेधाः  ॥ १६.६३ *(४४६) ॥
भवभूतेः

उपप्राकाराग्रं प्रहिणु नयने तर्कय मनागनाकाशे कोऽयं गलितहरिणः शीतकिरणः  ।
सुधाबद्धग्रासैरुपवनचकोरैरनुसृतां किरञ्ज्योत्स्नामच्छां नवलवलपाकप्रणयिनीम्  ॥ १६.६४ *(४४७) ॥
राजशेखरस्य

चन्द्रो जडः कदलकाण्डमकाण्डशीतमिन्दीवराणि च विसूत्रितविभ्रमाणि  ।
येनाक्रियन्त सुतनोः स कथं विधाता किं चन्द्रिकां क्वचिदशीतरुचिः प्रसूते  ॥ १६.६५ *(४४८) ॥
अयमपि तस्यैव

अलीकव्यामुक्तप्रचुरकबरीबन्धनमिषादुदञ्चद्दोर्वल्लीद्वयधृतपरीवेशनिहितः  ।
अयं जृम्भारम्भस्फटिकशुचिदन्तांशुनिचयो मुखेन्दुर्गौराङ्ग्या गलितमृगलक्ष्मा विजयते  ॥ १६.६६ *(४४९) ॥

रम्भोरु क्षिप लोचनार्धमभितो बाणान् वृथा मन्मथः संधत्तां धनुरुज्झतु क्षणमितो भ्रूवल्लिमुल्लासय  ।
किं चान्तर्निहितानुरागमधुरामव्यक्तवर्णक्रमां मुग्धे वाचमुदीरयास्तु जगतो वीणासु भेदीभ्रमः  ॥ १६.६७ *(४५०) ॥

पाणौ पद्मधिया मधूकमुकुलभ्रान्त्या तथा गण्डयोर्नीलेन्दीवरशङ्कया नयनयोर्बन्धूकबुद्ध्याधरे  ।
लीयन्ते कबरीषु बान्धवजनव्यामोहजातस्पृहा दुर्वारा मधुपाः कियन्ति सुतनु स्थानानि रक्षिष्यसि  ॥ १६.६८ *(४५१) ॥

दृष्टाः शैवलमञ्जरीपरिचिताः सिन्धोश्चिरं वीचयो रत्नान्यप्यवलोकितानि बहुशो युक्तानि मुक्ताफलैः  ।
यत्तु प्रोञ्छितलाञ्छने हिमरुचऊन्निद्रमिन्दीवरं संसक्तं च मिथो रथाङ्गयुगलं तत्केन दृष्टं पुनः  ॥ १६.६९ *(४५२) ॥
विक्रमादित्यस्य

अन्योन्योपमितं युगं निरुपमं तेऽयुग्ममङ्गेषु यत्सोऽयं सिक्थकमास्यकान्तिमधुनस्तन्वङ्गि चन्द्रस्तव  ।
त्वद्वाचां स्वरमात्रिकां मदकलः पुष्कोकिलो घोषयत्यभ्यासस्य किमस्त्यगोचरमिति प्रत्याशया मोहितः  ॥ १६.७० *(४५३) ॥

लावण्यद्रविणव्ययो न गणितः क्लेशो महान् स्वीकृतः स्वच्छन्दं वसतो जनस्य हृदये चिन्ताज्वरो निर्मितः  ।
एषापि स्वगुणानुरूपरमणाभावाद्वराकी हता कोऽर्थश्चेतसि वेधसा विनिहितस्तन्व्यास्तनुं तन्वता  ॥ १६.७१ *(४५४) ॥
धर्मकीर्तेः

किं कौमुदीः शशिकलाः सकला विचूर्ण्य संयोज्य चामृतरसेन पुनः प्रयत्नात् ।
कामस्य घोरहरहूंकृतिदग्धमूर्तेः संजीवनौषधिरियं विहिता विधात्रा  ॥ १६.७२ *(४५५) ॥
भट्टोद्भटस्य

अस्याः सर्गविधौ प्रजापतिरभूच्चन्द्रो नु कान्तिप्रदः शृङ्गारैकरसः स्वयं तु मदनो मासः स पुष्पाकरः  ।
वेदाभ्यासजडः कथं नु विषयव्यावृत्तकौतूहलो निर्मातुं प्रभवेन्मनोहरमिदं रूपं पुराणो मुनिः  ॥ १६.७३ *(४५६) ॥
कालिदासस्य

तद्वक्त्रं यदि मुद्रिता शशिकथा हा हेम सा चेद्द्युतिस्तच्चक्षुर्यदि हारितं कुवलयैस्तच्चोत्स्मितं का सुधा  ।
धिक्कन्दर्पधनुर्भ्रुवौ यदि च ते किं वा बहु ब्रूमहे यत्सत्यं पुनरुक्तवस्तुविमुखः सर्गक्रमो वेधसः  ॥ १६.७४ *(४५७) ॥
राजशेखरस्य

तस्या मुखस्यायतलोचनायाः कर्तुं न शक्तः सदृशं प्रियायाः  ।
इतीव शीतद्युतिरात्मबिम्बं निर्माय निर्माय पुनर्भिनत्ति  ॥ १६.७५ *(४५८) ॥

तुलितस्त्वन्मुखेनायं यदुन्नमति चन्द्रमाः  ।
अवनम्रमुखि व्यक्तमेतेनैवास्य लाघवम्  ॥ १६.७६ *(४५९) ॥

तपस्यतीव चन्द्रोऽयं त्वन्मुखेन्दुजिगीषया  ।
कृशः शम्भुजटाजूट तटिनीतटमाश्रितः  ॥ १६.७७ *(४६०) ॥

तव तन्वि स्तनावेतौ कुर्वाते विग्रहं गुरुम्  ।
अन्योन्यमण्डलाक्रान्तौ नष्टसंधी नृपाविव  ॥ १६.७८ *(४६१) ॥

प्रायः स्तनतटीभूमिः प्रकामफलदायिनी  ।
यस्यामग्रे करं दत्त्वा योज्यते नखलाङ्गलम्  ॥ १६.७९ *(४६२) ॥

अमीषां मण्डलाभोगः स्तनानामेव शोभते  ।
येषामुपेत्य सोत्कम्पा राजानोऽपि करप्रदाः  ॥ १६.८० *(४६३) ॥

लक्ष्मीं वक्षसि कौस्तुभस्तबकिनि प्रेम्णा करोत्यच्युतो देहार्धे वहति त्रिपिडपगुरुर्गौरीं स्वयं शंकरः  ।
शङ्के पङ्कजसम्भवस्तु भगवानद्यापि बाल्यावधिः सर्वाङ्गप्रणयां प्रियां कलयितुं दीर्घं तपस्तप्यते  ॥ १६.८१ *(४६४) ॥

।चोलो इति युवतिवर्णनव्रज्या॥ १६

ततोऽनुरागव्रज्या॥ १७

दत्त्वा वामकरं नितम्बफलके लीलावलन्मध्यया  व्यावृत्तस्तनमङ्गचुम्बिचिबुकं स्थित्वा तया मां प्रति  ।
अन्तर्विस्फुरदिन्द्रनीलमणिमन्मुक्तावलीमांसलाः सप्रेम प्रहिताः स्मरज्वरमुचो द्वित्राः कटाक्षच्छटाः  ॥ १७.१ *(४६५) ॥

आकर्णान्तविसर्पिणः कुवलयच्छायामुषश्चक्षुषः क्षेपा एव तवाहरन्ति हृदयं किं सम्भ्रमेणामुना  ।
मुग्धे केवलमेतदाहितनखोत्खाताङ्कमुत्पांशुलं बाह्वोर्मूलमलीकमुक्तकबरीबन्धच्छलाद्दर्शितम्  ॥ १७.२ *(४६६) ॥

तरत्तारं तावत्प्रथममथ चित्रार्पितमिव क्रमादेवापाङ्गे सहजमिव लीलामुकुलितम्  ।
ततः किंचित्फुल्लं तदनु घनबाष्पाम्बुलहरी परिक्षामं चक्षुः पततु मयि तस्या मृगदृशः  ॥ १७.३ *(४६७) ॥
वीर्यमित्रस्य

लीलाताण्डवितभ्रु विभ्रमवलद्वक्त्रं कुरङ्गीदृशा साकूतं च सकौतुकं च सुचिरं न्यस्ताः किलास्मान् प्रति  ।
नीलाब्जव्यतिमिश्रकेतकदलद्राघीयसीनां स्रजां सोदर्याः सुहृदः स्मरस्य सुधया दिग्धाः कटाक्षच्छटाः  ॥ १७.४ *(४६८) ॥
राजशेखरस्य

दृष्टा दृष्टिमधो ददाति कुरुते नालापमाभाषिता शय्यायां परिवृत्य तिष्ठति बलादालिङ्तिता वेपते  ।
निर्यान्तीषु सखीषु वासभवनान्निर्गन्तुमेवेहते याता वामतयैव मेऽद्य सुतरां प्रीत्यै नवोढा प्रिया  ॥ १७.५ *(४६९) ॥

तद्व्रीडाभरभुग्नमास्यकमलं विन्यस्य जानूपरि  प्रोद्यत्पक्ष्मनिरीक्षितं विजयते सप्रेम वामभ्रुवः  ।
हास्यश्रीलवलाञ्छिता च यदसावस्याः कपोलस्थली लोकल्लोचनगोचरं व्रजति स स्वर्गादपूर्वो विधिः  ॥ १७.६ *(४७०) ॥
प्रद्युम्नस्य

बिसकवलनलिलामग्नपूर्वार्धकायं कमलमिति गृहीतं हंसमाशु त्यजन्त्याः  ।
विरतचरिततारस्फारनेत्रं यदस्याश्चकितमिह न दृष्टं मूढ तद्वञ्चितोऽसि  ॥ १७.७ *(४७१) ॥

अयं लोकन्मुक्तावलिकिरणमालापरिकरः स्फुटस्येन्दोर्लक्ष्मीं क्षपयितुमलं मन्मथसुहृत् ।
विशालः श्यामायाः स्खलितघननीलांशुकवृतिः स्तनाभोगः स्निह्यन्मसृणघुसृणालेपसुभगः  ॥ १७.८ *(४७२) ॥

मन्ये हीनं स्तनजघनयोरेकमाशङ्क्य धात्रा प्रारब्धोऽस्याः परिकलयितुं पाणिनादाय मध्यः  ।
लावण्यार्द्रे कथमितरथा तत्र तस्याङ्गुईनामामग्नानां त्रिवलिवलयच्छद्मना भान्ति मुद्राः  ॥ १७.९ *(४७३) ॥

यत्रैतन्मृगनाभिपत्रतिलकं पुष्णाति लक्ष्मश्रियं यस्मिन् हासमयो विलिम्पति दिशो लावण्यबालातपः  ।
तन्मित्रं कुसुमायुधस्य दधती बालान्धकाराञ्चिता तारैकावलिमण्डनेयमनघा श्यामा वधूर्दृश्यताम्  ॥ १७.१० *(४७४) ॥
मनोविनोदस्यामी

वक्त्राम्बुजं भुजमृणाललतं प्रियाया लावण्यवारि वलिवीचि वपुस्तडागम्  ।
तत्प्रेमपङ्कपतितो न समुज्जिहीते मच्चित्तकुञ्जरपतिः परिगाहमानः  ॥ १७.११ *(४७५) ॥

कृच्छ्रेणोरुयुगं व्यतीत्य सुचिरं भ्रान्त्वा नितम्बस्थले मध्येऽस्यास्त्रिवलीविभङ्गविषमे निष्पन्दतामागता  ।
मद्दृष्टिस्तृषितेव सम्प्रति शनैरारुह्य तुङ्गौ स्तनौ साकाङ्क्षं मुहुरीक्षते जललवप्रस्यन्दिनी लोचने  ॥ १७.१२ *(४७६) ॥
श्रीहर्षदेवस्य

अलमतिचपलत्वात्स्वप्नमायोपमत्वात्परिणतिविरसत्वात्संगमेन प्रियायाः  ।
इति यदि शतकृत्वस्तत्त्वमालोकयामस्तदपि न हरिणाक्षीं विस्मरत्यन्तरात्मा  ॥ १७.१३ *(४७७) ॥

नपुंसकमिति ज्ञात्वा तां प्रति प्रहितं मनः  ।
रमते तच्च तत्रैव हताः पाणिनिना वयम्  ॥ १७.१४ *(४७८) ॥

हारोऽयं हरिणाक्षीणां लुठति स्तनमण्डले  ।
मुक्तानामप्यवस्थेयं के वयं स्मरकिंकराः  ॥ १७.१५ *(४७९) ॥
धर्मकीर्तेरमी

सा सुन्दरीति तरुणीति तनूदरीति मुग्धेति मुग्धवदनेति मुहुर्मुहुर्मे  ।
कान्तामयं विरहिणीमनुरन्तुकामः कामातुरो जपति मन्त्रमिवान्तरात्मा  ॥ १७.१६ *(४८०) ॥
वीर्यमित्रस्य

सा बाला वयमप्रगल्भमनसः सा स्त्री वयं कातराः साक्रान्ता जघनस्थलेन गुरुणा गन्तुं न शक्ता वयम्  ।
सा पीनोन्नतिमत्पयोधरयुगं धत्ते सखेदा वयं दोषैरन्यजनाश्रितोऽपटवो जाताः स्म इत्यद्भुतम्  ॥ १७.१७ *(४८१) ॥
धर्मकीर्तेः

अलसवलितमुग्धस्निग्धनिष्पन्दमन्दैरधिकविकसदन्तर्विस्मयस्मेरतारैः  ।
हृदयमशरणं मे पक्ष्मलाक्ष्याः कटाक्षैरपहृतमपविद्धं पीतमुन्मूलितं च  ॥ १७.१८ *(४८२) ॥

यान्त्या मुहुर्वलितकन्धरमाननं तदावृत्तवृन्तशतपत्रनिभं वहन्त्या  ।
दिग्धोऽमृतेन च विषेण च पक्ष्मलाक्ष्या गाढं निखात इव मे हृदये कटाक्षः  ॥ १७.१९ *(४८३) ॥

परिच्छेदव्यक्तिर्भवति न पुरस्थेऽपि विषये भवत्यभ्यस्तेऽपि स्मरणमतथाभावविरमम्  ।
न संतापच्छेदो हिमसरसि वा चन्द्रमसि वा मनो निष्ठाशून्यं भ्रमति च किमप्यालिखति च  ॥ १७.२० *(४८४) ॥

परिच्छेदातीतः सकलवचनानामविषयः पुनर्जन्मन्यस्मिन्ननुभवपथं यो न गतवान्  ।
विवेकप्रध्वंसादुपचितमहामोहगहनो विकारः कोऽप्यन्तर्जडयति च तापं च कुरुते  ॥ १७.२१ *(४८५) ॥
भवभूतेरमी

गच्छन्त्या मुहुरर्पितं मृगदृशा तारस्फुरद्वीक्षणं प्रान्तभ्राम्यदसञ्जितभ्रु यदिदं किं तन्न जानीमहे  ।
क्वापि स्वेदसमुच्चयः स्नपयति क्वापि प्रकमोद्गमः क्वाप्यङ्गेषु तुषानलप्रतिसमः कन्दर्पदर्पक्रमः  ॥ १७.२२ *(४८६) ॥

अमृतसिक्तमिवाङ्गमिदं यदि भवति तन्वि तवाद्भुतवीक्षितैः  ।*
अधरमिन्दुकरादपि शुभ्रयन्त्यरुणयन्त्यरुणादपि किं दृशम्  ॥ १७.२३ *(४८७) ॥*

सा नेत्राञ्जनतां पुनर्व्रजति मे वाचामयं विभ्रमः प्रत्यासन्नकरग्रहेति च करी हस्तोदरे शायितः  ।
एतावद्बहु यद्बभूव कथमप्येकत्र मन्वन्तरे निर्माणं वपुषो ममोरुतपसस्तस्याश्च वामभ्रुवः  ॥ १७.२४ *(४८८) ॥
वल्लणस्य

नूनमाज्ञाकरस्तस्याः सुभ्रुवो मकरध्वजः  ।
यतस्तन्नेत्रसंचार सूचितेषु प्रवर्तते  ॥ १७.२५ *(४८९) ॥

आदौ विस्मयनिस्तरङ्गमनु च प्रेङ्खोलितं साध्वसैर्व्रीडानम्रमथ क्षणं प्रविकसत्तारं दिदृक्षारसैः  ।
आकृष्टं सहजाभिजात्यकलनात्प्रेम्णा पुरः प्रेरितं चक्षुर्भूरि कथंकथंचिदगमत्प्रेयांसमेणीदृशः  ॥ १७.२६ *(४९०) ॥

गच्छति पुरः शरीरं धावति पश्चादसंस्थितं चेतः  ।*
चीनांशुकमिव केतोः प्रतिवातं नीयमानस्य  ॥ १७.२७ *(४९१) ॥*
कालिदासस्य

अयं ते विद्रुमच्छायो मरुमार्ग इवाधरः  ।
करोति कस्य नो बाले पिपासाकुलितं मनः  ॥ १७.२८ *(४९२) ॥
दण्डिनः

अस्यास्तुङ्गमिव स्तनद्वयमिदं निम्नेव नाभिः स्थिता दृश्यन्ते विषमोन्नताश्च वलयो भित्तौ समायामपि  ।
अङ्गे च प्रतिभाति मार्दवमिदं स्निग्धस्वभावश्चिरं प्रेम्णा मन्मुखचन्द्रमीक्षित एव स्मेरेव वक्तीति च  ॥ १७.२९ *(४९३) ॥

स्वच्छन्दं स्वगृहाङ्गणं भ्रमति सा मद्दर्शनाल्लीयते धन्यान् पश्यति लोचनेन सकलेनार्धेन मां वीक्षते  ।
अन्यान्मन्त्रयते पुनर्मयि गते मौनं समालम्बते नीतो दूरमहं तया दयितया सामान्यलोकादपि  ॥ १७.३० *(४९४) ॥

स खलु सुकृतिभाजामग्रणीः सोऽतिधन्यो विनिहितकुचकुम्भा पृष्ठतो यन्मृगाक्षी  ।
बहलतरनखाग्रक्षोदविन्यस्तमार्गे  शिरसि टसिति लिक्षां हन्ति हूंकारगर्भम्  ॥ १७.३१ *(४९५) ॥

अलसयति गात्रमधिकं भ्रमयति चेतस्तनोति संतापम्  ।*
मोहं च मुहुः कुरुते विषमविषं वीक्षितं तस्याः  ॥ १७.३२ *(४९६) ॥*

मत्तेभकुम्भपरिणाहिनि कुङ्कुमार्द्रे कान्तापयोधरयुगे रतिखेदखिन्नः  ।
वक्षो निधाय भुजपञ्जरमध्यवर्ती धन्यः क्षपाः क्षपयति क्षणलब्धनिद्रः  ॥ १७.३३ *(४९७) ॥

धिक्तस्य मूढमनसः कुकवेः कवित्वं यः स्त्रीमुखं च शशिनं च समीकरोति  ।
भ्रूभङ्गविभ्रमविलासनिरीक्षितानि कोपप्रसादहसितानि कुतः शशाङ्के  ॥ १७.३४ *(४९८) ॥

तावज्जरामरणबन्धुवियोगशोक संवेगभिन्नमनसामपवर्गवाञ्छा  ।
यावन्न वक्रगतिरञ्जननीलरोचिरेणीदृशां दशति लोचनदन्तशूकः  ॥ १७.३५ *(४९९) ॥

सा यैर्दृष्टा न वा दृष्टा मुषिताः सममेव ते  ।
हृतं हृदयमेकेषामन्येषां चक्षुषः फलम्  ॥ १७.३६ *(५००) ॥

सा बालेति मृगेक्षणेति विकसत्पद्माननेति क्रम प्रोन्मीलत्कुचकुड्मलेति हृदय त्वां धिग्वृथा श्राम्यसि  ।
मायेयं मृगतृष्णिकास्वपि पयः पातुं समीहा तव त्यक्तव्ये पथि मा कृथाः पुनरपि प्रेमप्रमादास्पदम्  ॥ १७.३७ *(५०१) ॥
धर्मकीर्तेः

अवचनं वचनं प्रियसंनिधावनवलोकनमेव विलोकनम्  ।
अवयवावरणं च यदञ्चल व्यतिकरेण तदङ्गसमर्पणम्  ॥ १७.३८ *(५०२) ॥

रोमाञ्चैरिव कीलिता चलति नो दृष्टिः कपोलस्थले स्वान्तं प्रेमपयोधिपङ्कपतनान्निश्चेष्टमास्ते गतम्  ।
उद्धाराय तयोर्गता इव पुनस्त्रासान्निवृत्ता इव श्वासा दीर्घमहो गतागतममी कुर्वन्त एवासते  ॥ १७.३९ *(५०३) ॥

यदि सरोजमिदं क्व निशि प्रभा यदि निशापतिरह्नि कुतो नु स   ।
रचयतोभयधर्मि तवाननं प्रकटितं विधिना बहु नैपुणम्  ॥ १७.४० *(५०४) ॥

अभिमुखे मयि संवृतमीक्षितं हसितमन्यनिमित्तकथोदयम्  ।
विनयवारितवृत्तिरतस्तया न विवृतो मदनो न च संवृतः  ॥ १७.४१ *(५०५) ॥

कोऽसौ कृती कथय को मदनैकबन्धुरुद्ग्रीवमर्चयसि कस्य मृगाक्षि मार्गम्  ।
नीलाब्जकर्बुरितमध्यविनिद्रकुन्द दामाभिरामरुचिभिस्तरलैः कटाक्षैः  ॥ १७.४२ *(५०६) ॥

गुरुणा स्तनभारेण मुखचन्द्रेण भास्वता  ।
शनैश्चराभ्यां पादाभ्यां रेजे ग्रहमयीव सा  ॥ १७.४३ *(५०७) ॥
सावर्णेः

अलसवलितैः प्रेमार्द्रार्द्रैर्निमेषपराङ्मुखैः क्षणमभिमुखं लज्जालोलैर्मुहुर्मुकुलीकृतैः  ।
हृदयनिहितं भावाकूतं वमद्भिरिवेक्षणैः कथय सुकृती कोऽसौ मुग्धे त्वयाद्य विलोक्यते  ॥ १७.४४ *(५०८) ॥
श्रीहर्षस्य

उपरि कबरीबन्धग्रन्थेरथ ग्रथिताङ्गुली निजभुजलते तिर्यक्तन्व्या वितत्य विवृत्तया  ।
विवृतविलसद्वामापाङ्गस्तनार्धकपोलया कुवलयदलस्रक्संदिग्धश्रियः प्रहिता दृशः  ॥ १७.४५ *(५०९) ॥

साकूतं दयितेन सा परिजनाभ्याशे समालोकिता स्वाकूतप्रतिपादनाय रभसादाश्वासयन्ती प्रियम्  ।
वैदर्भाक्षरगर्भिणीं गिरमुदीर्यान्यापदेशाच्छिशुं प्रीत्या कर्षति चुम्बति त्वरयति श्लिष्यत्यसूयत्यपि  ॥ १७.४६ *(५१०) ॥

व्यावृत्त्या शिथिलीकरोति वसनं जाग्रत्यपि व्रीडया स्वप्नभ्रान्तिपरिप्लुतेन मनसा गाढं समालिङ्गति  ।
दत्त्वाङ्गं स्वपिति प्रियस्य रतये व्याजेन निद्रां गता तन्वङ्ग्या विफलं विचेष्टितमहो भावानभिज्ञे जने  ॥ १७.४७ *(५११) ॥

आयाते दयिते मरुस्थलभुवामुल्लङ्घ्य दुर्लङ्घ्यतां गेहिन्या परितोषबाष्पतरलामासज्य दृष्टिं मुखे  ।
दत्त्वा पीलुशमीकरीरकवलान् स्वेनाञ्चलेनादरादामृष्टं करभय केशरसटाभारावलग्नं रजः  ॥ १७.४८ *(५१२) ॥
केशटस्य

दर्भाङ्कुरेण चरणः क्षत इत्यकाण्डे तन्वी स्थिता कतिचिदेव पदानि गत्वा  ।
आसीद्विवृत्तवदना च विमोचयन्ती शाखासु वल्कलमसक्तमपि द्रुमाणाम्  ॥ १७.४९ *(५१३) ॥
ॠउओते "साकुन्तल २.१२
कालिदासस्य

दूरादेव कृतोऽञ्जलिर्न स पुनः पानीयपानोचितो रूपालोकनविस्मितेन चलितं मूर्ध्ना न शान्त्या तृषः  ।
रोमाञ्चोऽपि निरन्तरं प्रकटितः प्रीत्या न शैत्यादपामक्षुण्णो विधिरध्वगेन घटितो वीक्ष्य प्रपापालिकाम्  ॥ १७.५० *(५१४) ॥
बाणस्य

चलापाङ्गां दृष्टिं स्पृशसि बहुशो वेपथुमतीं रहस्याख्यायीव मृशसि मृदु कर्णान्तिकगतः  ।
करं व्याधुन्वत्याः पिबसि रतिसर्वस्वमधरं वयं तत्त्वान्वेषान्मधुकर हतास्त्वं खलु कृती  ॥ १७.५१ *(५१५) ॥
ॠउओते "साकुन्तल १.२०

स्निग्धं वीक्षितमन्यतोऽपि नयने यत्प्रेषयन्त्या तया यातं यच्च निरम्बयोर्गुरुतया मन्दं विषादादिव  ।
मा गा इत्युपरुद्धया यदपि तत्सासूयमुक्ता सखी सर्वं तत्किल मत्परायणमहो कामः स्वतां पश्यति  ॥ १७.५२ *(५१६) ॥
ॠउओते "साकुन्तल २.२
कालिदासस्यैतौ

वक्त्रश्रीजितलज्जितेन्दुमलिनं कृत्वा करे कन्दुकं क्रीडाकौतुकमिश्रभावमनया ताम्रं वहन्त्याननम्  ।
भृङ्गाग्रग्रहकृष्टकेतकदलस्पर्धावतीनां दृशां दीर्घापाङ्गतरङ्गणैकसुहृदामेषोऽस्मि पात्रीकृतः  ॥ १७.५३ *(५१७) ॥
राजशेखरस्य

तरङ्गय दृशोऽङ्गने पततु चित्रमिन्दीवरं स्फुटीकुरु रदच्छदं व्रजतु विद्रुमः श्वेतताम्  ।
मगाग्वपुरपावृणु स्पृशतु काञ्चनं कालिकामुदञ्चय निजाननं भवतु च द्विचन्द्रं नभः  ॥ १७.५४ *(५१८) ॥

एको जयति सद्वृत्तः किं पुनर्द्वौ सुसंहतौ  ।
किं चित्रं यदि तन्वङ्ग्याः स्तनाभ्यां निर्जितं जगत् ॥ १७.५५ *(५१९) ॥

प्रणालीदीर्घस्य प्रतिकलमपाङ्गस्य सुहृदः कटाक्षव्याक्षेपाः शिशुशफरफालप्रतिभुवः  ।
स्नुवानाः सर्वस्वं कुसुमधनुषोऽस्मान् प्रति सखे नवं नेत्राद्वैतं कुवलयदृशः संनिदधति  ॥ १७.५६ *(५२०) ॥

भुवनभुवि सृजन्तस्तारहारावतारान् दिशि दिशि विकिरन्तः केतकानां कुटुम्बम्  ।
वियति विरचयन्तश्चन्द्रिकां दुग्धमुग्धां प्रतिनयननिपाताः सुभ्रुवो विभ्रमन्ति  ॥ १७.५७ *(५२१) ॥
राजशेखरस्य

यत्पश्यन्ति झगित्यपाङ्गसरणिद्रोणीजुषा चक्षुषा विङ्खन्ति क्रमदोलितोभयभुजं यन्नाम वामभ्रुवः  ।
भाषन्ते च यदुक्तिभिः स्तबकितं वैदग्ध्यमुद्रात्मभिस्तद्देवस्य रसायनं रसनिधेर्मन्ये मनोजन्मनः  ॥ १७.५८ *(५२२) ॥

क्रमसरलितकण्ठप्रक्रमोल्लासितोरस्तरलितवलिरेखासूत्रसर्वस्वमस्याः  ।
स्थितमतिचिरमुच्चैरग्रपादाङ्गुलीभिः करकलितसखीकं मां दिदृक्षोः स्मरामि  ॥ १७.५९ *(५२३) ॥

स्मरशरधिसकाशं कर्णपाशं कृशाङ्गी रयविगलितताडीपत्रताडङ्कमेकम्  ।
वहति हृदयचौरं कुङ्कुमन्यासगौरं वलयितमिव नालं लोचनेन्दीवरस्य  ॥ १७.६० *(५२४) ॥

चोलाञ्चलेन चलहारलताप्रकाण्डैर्वेणीगुणेन च बलाद्वलयीकृतेन  ।
हेलाहितभ्रमरकभ्रममण्डलीभिश्छत्रत्रयं रचयतीव चिरं नतभ्रूः  ॥ १७.६१ *(५२५) ॥

अमन्दमणिनूपुरक्वणनचारुचारीक्रमं झणज्झणितमेखलास्खलिततारहारच्छटम्  ।
इदं तरलकङ्कणावलिविशेषवाचालितं मनो हरति सुभ्रुवः किमपि कन्दुकक्रीडितम्  ॥ १७.६२ *(५२६) ॥

सा दुग्धमुग्धमधुरच्छविरङ्गयष्टिस्ते लोचने तरुणकेतकपत्रदीर्घे  ।
कम्बोर्विडम्बनकरश्च स एव कण्ठः सैवेयमिन्दुवदना मदनायुधाय  ॥ १७.६३ *(५२७) ॥

क्व पातव्या ज्योत्स्नामृतभवनगर्भापि तृषितैर्मृणालीतन्तुभ्यः सिचयरचना कुत्र घटते  ।
क्व वा पारीमेयो बत बकुलदाम्नां परिमलः कथं स्वप्नः साक्षात्कुवलयदृशं कल्पयतु ताम्  ॥ १७.६४ *(५२८) ॥
राजशेखरस्यामी

रसवदमृतं कः संदेहो मधून्यपि नान्यथा मधुरमपि किं चूतस्यापि प्रसन्नरसं फलम्  ।
सकृदपि पुनर्मध्यस्थः सन् रसान्तरविज्जनो वदतु यदिहान्यत्स्वादु स्यात्प्रियादशनच्छदात् ॥ १७.६५ *(५२९) ॥

कुवलयवनं प्रत्याख्यातं नवं मधु निन्दितं हसितममृतं हन्त स्वादोः परं रससम्पदः  ।
विषमुपहितं चिन्ताव्याजान्मनस्यपि कामिनामलसमधुरैर्लीलातन्त्रैस्तयार्धविलोकितैः  ॥ १७.६६ *(५३०) ॥

चञ्चच्चोलाञ्चलानि प्रतिसरणरयव्यस्तवेणीनि बाहोर्विक्षेपाद्दक्षिणस्य प्रचलितवलयास्फालकोलाहलानि  ।
श्वासत्रुट्यद्वचांसि द्रुतमितरकरोत्क्षिप्तलोलालकानि स्रस्तस्रञ्जि प्रमोदं दधति मृगदृशां कन्दुकक्रीडितानि  ॥ १७.६७ *(५३१) ॥

प्रहरविरतौ मध्ये वाह्नस्ततोऽपि परेण वा किमुत सकले यातेऽप्यह्नि त्वमद्य समेष्वसि  ।
इति दिनशतप्राप्यं देशं प्रियस्य यियासतो हरति गमनं बालालापैः सबाष्पझलज्झलैः  ॥ १७.६८ *(५३२) ॥
झलज्झलस्य

कल्याणं परिकल्प्यतां पिककुले रोहन्तु वाञ्चाप्तयो हंसानामुदयोऽस्तु पूर्णशशिनः स्ताद्भद्रमिन्दीवरे  ।
इत्युद्बाष्पवधूगिरः प्रतिपदं सम्पूरयन्त्यान्तिके कान्तः प्रस्थितिकल्पितोपकरणः सख्या भृशं वारितः  ॥ १७.६९ *(५३३) ॥
शृङ्गारस्य

सामान्यवाचि पदमप्यभिधीयमानं मां प्राप्य जातमभिधेयविशेषनिष्ठम्  ।
स्त्री काचिदित्यभिहिते हि मनो मदीयं तामेव वामनयनां विषयीकरोति  ॥ १७.७० *(५३४) ॥

ततो दूतीवचनव्रज्या
लावण्येन पिधीयतेऽङ्गतनिमा संधार्यते जीवितं त्वद्ध्यानैः सततं कुरङ्गकदृशः किं त्वेतदास्ते नवम्  ।
निःश्वासैः कुचकुम्भपीठलुठनप्रत्युद्गमान्मांसलैः श्यामीभूतकपोलमिन्दुरधुना यत्तन्मुखं स्पर्धते  ॥ १८.१ *(५३५) ॥
शृङ्गारस्य

सोद्वेगा मृगलाञ्छने मुखमपि स्वं नेक्षते दर्पणे त्रस्ता कोकिलकूजितादपि गिरं नोन्मुद्रयत्यात्मनः  ।
चित्रं दुःसहदाहदायिनि धृतद्वेषापि पुष्पायुधे बाला सा सुभग त्वयि प्रतिपदं प्रेमाधिकं पुष्यति  ॥ १८.२ *(५३६) ॥
शृङ्गारस्यैतौ

विलिम्पत्येतस्मिन्मलयजरसाद्रेण महसा दिशां चक्रं चन्द्रे सुकृतमय तस्या मृगदृशः  ।
दृशोर्बाष्पः पाणौ वदनमसवः कण्ठकुहरे हृदि त्वं ह्रीः पृष्ठे वचसि च गुणा एव भवतः  ॥ १८.३ *(५३७) ॥

अम्भोरुहं वदनमम्बकमिन्दुकान्तः पाथोनिधिः कुसुमचापभृतो विकारः  ।
प्रादुर्बभूव सुभग त्वयि दूरसंस्थे चण्डालचन्द्रधवलासु निशासु तस्याः  ॥ १८.४ *(५३८) ॥

वक्त्रेन्दोर्न हरन्ति बाष्पपयसां धारा मनोज्ञां श्रियं निश्वासा न कदर्थयन्ति मधुरां बिम्बाधरस्य द्युतिम्  ।
तस्यास्त्वद्विरहे विपक्वलवलीलावण्यसंवादिनी छाया कापि कपोलयोरनुदिनं तन्व्याः परं शुष्यति  ॥ १८.५ *(५३९) ॥
धर्मकीर्तेः

तापोम्भःप्रसृतंपचः प्रचयवान् बाष्पः प्रणालोचितः श्वासा नर्तितदीपवर्तिलतिकाः पाण्डिम्नि मग्नं वपुः  ।
किं चान्यत्कथयामि रात्रिमखिलां त्वद्वर्त्मवातायने हस्तच्छत्रनिरुद्धचन्द्रनिरुद्धचन्द्रमहसस्तस्याः स्थितिर्वर्तते  ॥ १८.६ *(५४०) ॥

चन्द्रं चन्दनकर्दमेन लिखितं सा मार्ष्टि दष्टाधरा वन्द्यं निन्दति यच्च मन्मथमसौ भङ्क्त्वाग्रहस्ताङुरीः  ।
कामः पुष्पशरः किलेति सुमनोवर्गं लुनीते च यत्तत्काम्या सुभग त्वया वरतनुर्वातूलतां लम्भिता  ॥ १८.७ *(५४१) ॥
राजशेखरस्य

वपुः शारङ्गाक्ष्यास्तदविरलरोमाञ्चनिचयं त्वयि स्वप्नावाप्ते स्नपयति परः खेदविसरः  ।
बलाकर्षत्र्युट्यद्वलयजकडत्कारनिनदैर्विनिद्रायाः पश्चादनवरतबाष्पाम्बुनिवहाः  ॥ १८.८ *(५४२) ॥
वसुकल्पस्य

नो शक्या गदितुं स्मरानलदशा यास्यास्त्वयि प्रस्थिते पत्रैः सास्रसखीजनोपरचिते तल्पे लुठन्त्या मुहुः  ।
यल्लिप्तं कुचचन्दनेन सुतनोरद्यापि चन्द्रच्छलाच्छ्वासोड्डीनविशुष्कपाण्डुबिसिनीपत्रं दिवि भ्राम्यति  ॥ १८.९ *(५४३) ॥
रुद्रस्य

प्रकटयति क्षणभङ्गं पश्यति सर्वं जगद्गतं शून्यम्  ।*
आचरति स्मृतिबाह्यं जाता सा बौद्धबुद्धिरिव  ॥ १८.१० *(५४४) ॥*

त्वदर्थिनी चन्दनभस्मदिग्ध ललाटलेखाश्रुजलाभिषिक्ता  ।
मृणालचीरं दधती स्तनाभ्यां स्मरोपदिष्टं चरति व्रतं सा  ॥ १८.११ *(५४५) ॥

ये निर्दहन्ति दशनश्वसितावलोकैः क्रूरं द्विजिह्वकुटिलाः क्व विलासिनस्ते  ।
भीष्मोष्मभिः स्मरणमात्रविषैस्तवेयमव्याल मारयति कापि भुजङ्गभङ्गिः  ॥ १८.१२ *(५४६) ॥

स्वेदापूरविलुप्तकुङ्कुमरसाश्लेषाविलप्रच्छदात्तल्पाद्व्यक्तमनोभवानलशिखालीढादिवाशङ्किता  ।
सा बाला बलवन्मृगाङ्ककिरणैरुत्पादितान्तर्ज्वरा त्वत्संकल्पजडे त्वदङ्कशयने निद्रासुखं वाञ्छति  ॥ १८.१३ *(५४७) ॥

धूमेनेव हते दृशौ विसृजतो बाष्पं प्रवाहक्षमं क्वाथोत्फेणमिवात्तचन्दनरसं स्वेदं वपुर्मुञ्चति  ।
अन्तःप्रज्वलितस्य कामशिखिनो दाहार्जितैर्भस्मभिः श्वासावेगविनिर्गतैरिव तनोः पाण्डुत्वमुन्मीलति  ॥ १८.१४ *(५४८) ॥
मनोविनोदस्यैतौ

अत्रैष स्वयमेव चित्रफलके कम्पस्खलल्लेखया संतापार्तिविनोदनाय कथमप्यालिख्य सख्या भवान्  ।
बाष्पव्याकुलमीक्षितः सरभसं चूताङ्कुरैरर्चितो मूर्ध्ना च प्रणतः सखीषु मदनव्याजेन चापह्नुतः  ॥ १८.१५ *(५४९) ॥
डिम्बोकस्य

सा सुन्दरी तव वियोगहुताशनेऽस्मिन्नभ्युक्ष्य बाष्पसलिलैर्निजदेहहव्यम्  ।
जन्मान्तरे विरहदुःखविनाशकामा पुंस्कोकिलाभिहितिमन्त्रपदैर्जुहोति  ॥ १८.१६ *(५५०) ॥
प्रभाकरस्य

सुभग सुकृतप्राप्यो यद्यप्यसि त्वमसावपि प्रियसहचरी नाधन्यानामुपैति विधेयताम्  ।
तदलमधुना निर्बन्धेन प्रसीद परस्परं प्रणयमधुरः सद्भावो वां चिराय विवर्धताम्  ॥ १८.१७ *(५५१) ॥
वाक्कूटस्य

दोलालोलाः श्वसनमरुतश्चक्षुषी निर्झराभे तस्याः शुष्यत्तगरसुमनःपाण्डुरा गण्डभित्तिः  ।
तद्गात्राणां किमिव हि वयं ब्रूमहे दुर्बलत्वं येषामग्रे प्रतिपदुदिता चन्द्रलेखाप्यतन्वी  ॥ १८.१८ *(५५२) ॥

तस्यास्तापभुवं नृशंस कथयाम्येणीदृशस्ते कथं पद्मिन्याः सरसं दलं विनिहितं यस्याः शमायोरसि  ।
आदौ शुष्यति संकुचत्यनु ततश्चूर्णत्वमादद्यते पश्चान्मुर्मुरतां दधद्दहति च श्वासावधूतं सखीम्  ॥ १८.१९ *(५५३) ॥
उत्पलरजास्य

विषं चन्द्रालोकः कुमुदवनवातो हुतवहः क्षतक्षारो हारः स खलु पुटपाको मलयजः  ।
अये किंचिद्वक्रे त्वयि सुभग सर्वे कथममी समं जातास्तस्यामहह विपरीतप्रकृतयः  ॥ १८.२० *(५५४) ॥
अचलसिंहस्य

त्वां चिन्तापरिकल्पितं सुभग सा सम्भाव्य रोमाञ्चिता शून्यालिङ्गनसंवलद्भुजयुगेनात्मानमालिङ्गति  ।
किं चान्यद्विरहव्यथाप्रणयिनी सम्प्राप्य मूर्छां चिरात्प्रत्युज्जीवति कर्णमूलपठितैस्त्वन्नाममन्त्राक्षरैः  ॥ १८.२१ *(५५५) ॥

गाढावधःकृतवलित्रितयौ सुसङ्गौ तुङ्गौ स्तनाविति तयोस्तलमार्तमागात् ।*
तस्याः स्फुटं हृदयमित्यपि न स्मरेषूंस्तौ रक्षतः प्रविशतो विमुखोऽथ वा क्व  ॥ १८.२२ *(५५६) ॥*
वल्लणस्य

मृगशिशुदृशस्तस्यास्तापं कथं कथयामि ते दहनपतिता दृष्टा मूर्तिर्मया न हि वैधवी  ।
इति तु नियतं नारीरूपः स लोकदृशां प्रियस्तव शठतया शिल्पोत्कर्षो विधेर्विघटिष्यते  ॥ १८.२३ *(५५७) ॥

पुनरुक्तावधि वासरमेतस्याः कितव पश्य गणयन्त्याः  ।*
इयमिव करजः क्षीणस्त्वमिव कठोराणि पर्वाणि  ॥ १८.२४ *(५५८) ॥*
धरणीधरस्य

।चोलो इति दूतीवचनव्रज्या

ततः सम्भोगव्रज्या

प्रौढप्रेमरसान्नितम्बफलकाद्विश्रंसितेऽप्यंशुके काञ्चीदाममणिप्रभाभिरनु चारब्धे दुकूलान्तरे  ।
कान्तेनाशु मुधा विलोकितमथो तन्व्या मुधा लज्जितं भूयोऽनेन मुधावकृष्टमथ तत्तन्व्या मुधा संवृतम्  ॥ १९.१ *(५५९) ॥

रूढे रतिव्यतिकरे करणीयशेष मायासभाजि दयिते मुहुरातुरायाः  ।
प्रत्यक्षरं मदनमन्थरमर्थयन्त्याः किं किं न हन्त हृदयंगममङ्गनायाः  ॥ १९.२ *(५६०) ॥

रतान्तश्रान्तायाः स्तनजघनसंदानितदृशि स्मरावेशव्यग्रे दवयति दुकूलं प्रणयिनि  ।
क्षणं श्रोणौ पाणी क्षणमपि कुचाग्रे प्रियदृशोः क्षणं विन्यस्यन्त्या जगदपि न मूल्यं मृगदृशः  ॥ १९.३ *(५६१) ॥

तैस्तैर्विजृम्भितशतैर्मदनोपदेशैर्मुग्धा विधाय लडितानि च तानि तानि  ।
अङ्के निलीय कमितुः शिथिलाङ्गमुद्रा निद्राति नाल्पतपसः फलसम्पदेषा  ॥ १९.४ *(५६२) ॥

यद्व्रीडाभरभुग्नमास्यकमलं यच्चक्षुरत्युल्लसत्पक्ष्मश्रेणि यदङ्गमङ्गजमनोराज्यश्रियामाश्रयः  ।
यद्वर्धिष्णु मनोभवप्रनयिता यन्मन्दमन्युग्रहस्तेनैवेह मनो हरत्यधरितप्रौढा नवोढा न किम्  ॥ १९.५ *(५६३) ॥

स स्वर्गादपरो विधिः स च सुधासेकः क्षणं नेत्रयोस्तत्साम्राज्यमगञ्जितं तदपरं प्रेम्णः प्रतिष्ठास्पदम्  ।
यद्बाला बलवन्मनोभवभयभ्रश्यत्तपं सत्रपा तत्कालोचितनर्मकर्म दयितादभ्यास्यमभ्यस्यति  ॥ १९.६ *(५६४) ॥

समालिङ्गत्यङ्गैरपसरति यत्प्रेयसि वपुः पिधातुं यद्दृश्यं घटयति घनालिङ्गनमपि  ।
तपोभिर्भूयोभिः किमु न कमनीयं सुकृतिनामिदं रम्यं वाम्यं मदनविवशाया मृगदृशः  ॥ १९.७ *(५६५) ॥

इदममृतममेयं सेयमानन्दसिन्धुर्मधुमधुरमपीदं किंचिदन्तर्धुनोति  ।
यदयमुदयलीलालालसानां वधूनां रतिविनिमयभाजां केलिभिर्याति कालः  ॥ १९.८ *(५६६) ॥

कोऽसौ सुन्दरि पुष्पसायकसखः सौभाग्यवारांनिधः कोऽसाविन्दुमुखि प्रसन्नहृदयः कः कुम्भिकुम्भस्तनि  ।
यस्मिन् विस्मयनीयतप्ततपसे स्वैरं समुच्छृङ्खला विश्राम्यन्ति तव स्मरज्वरहराः कन्दर्पकेलिश्रियः  ॥ १९.९ *(५६७) ॥
प्रद्युम्नस्य

आत्ते वाससि रोद्धुमक्षमतया दोःकन्दलीभ्यां स्तनौ तस्योरःस्थलमुत्तरीयविषये सद्यो मया सञ्जितम्  ।
श्रोणीं तस्य करेऽधिरोहति पुनर्व्रीडाम्बुधौ मामथो मञ्जन्तीमुदतारयन्मनसिजो देवः स मूर्छागुरुः  ॥ १९.१० *(५६८) ॥
वल्लणस्य

यदेतद्धन्यानामुरसि युवतीसङ्गसमये समारूढं किंचित्पुलकमिदमाहुः किल जनाः  ।
मतिस्त्वेषास्माकं कुचयुगतटीचुम्बकशिला निवेशादाकृष्टः स्मरशरशलाकोत्कर इव  ॥ १९.११ *(५६९) ॥
संकर्षणस्य

अङ्गाकृष्टदुकूलया सरभसं गूढौ भुजाभ्यां स्तनावाकृष्टे जघनांशुके कृतमधःसंसक्तमूरुद्वयम्  ।
नाभीमूलनिबद्धचक्षुषि मयि व्रीडानताङ्ग्या तया दीपः स्फूत्कृतवातवेपितशिखः कर्णोत्पलेनाहतः  ॥ १९.१२ *(५७०) ॥

जिह्रेमि जागर्ति गृहोपकण्ठे सखीजनो वल्लभकौतुकेन  ।
तदंशुकाक्षेपमधीरपाणे विमुञ्च काञ्चीमणयो रणन्ति  ॥ १९.१३ *(५७१) ॥
महोदधेः

कान्ते तल्पमुपागते विगलिता नीवी स्वयं बन्धनाद्वासश्च श्लथमेखलागुणधृतं किंचिन्नितम्बे स्थितम्  ।
एतावत्सखि वेद्मि केवलमहं तस्याङ्गसङ्गे पुनः कोऽसौ कास्मि रतं तु किं कथमपि स्वल्पापि मे न स्मृतिः  ॥ १९.१४ *(५७२) ॥
विकटनितम्बायाः

अतिप्रौढा रात्रिर्बहलशिखदीपः प्रभवति प्रियः प्रेमारब्धस्मरविधिरसज्ञः परमसौ  ।
सखि स्वैरं स्वैरं सुरतमकरोद्व्रीडितवपुर्यतः पर्यङ्गोऽयं रिपुरिव कडत्कारमुखरः  ॥ १९.१५ *(५७३) ॥

धन्यासि यत्कथयसि प्रियसंगमेन नर्मस्मितं च वचनं च रसं च तस्य  ।
नीवीं प्रति प्रणिहिते तु करे प्रियेण सख्यः शपामि यदि किंचिदपि स्मरामि  ॥ १९.१६ *(५७४) ॥
विद्यायाः

जयति समरतान्तान्दोलनापाण्डगण्ड स्थलकृतनिजवासखेदपूरानुजन्मा  ।
श्लथतनुभुजबन्धप्राप्रदीर्घप्रसारो मुखपरिमलमुग्धः कान्तयोः श्वासवातः  ॥ १९.१७ *(५७५) ॥

मनोजन्मप्रौढव्यतिकरशतायासविधिषु प्रियः प्रायो मुग्धो झगिति कृतचेतोभवविधिः  ।
सहूंकारोज्जृम्भा स्मरपरवशा कान्तविमुखं मुखं मुग्धापाङ्गं क्षिपति विरसं प्रौढयुवती  ॥ १९.१८ *(५७६) ॥

नवनवरहोलीलाभ्यासप्रपञ्चितमन्मथ व्यतिकरकलाकल्लोलान्तर्निमग्नमनस्कयोः  ।
अपि तरुणयोः किं स्यात्तस्यां दिवि स्पृहयालुता मुकुलितदृशोरुद्भिद्यन्ते न चेद्विरहत्विषः  ॥ १९.१९ *(५७७) ॥

तस्यापाङ्गविलोकितस्य मधुरप्रोल्लासितार्धभ्रुवस्तस्य स्मेरशुचेः क्रमस्य च गिरां मुग्धाक्षराणां ह्रिया  ।
भावानामपि तादृशां मृगदृशो हावानुगानामहो नाधन्यः कुरुते प्ररूढपुलकैरातिथ्यमङ्गैर्जनः  ॥ १९.२० *(५७८) ॥

समाकृष्टं वासः कथमपि हठात्पश्यति मयि क्रमादूरुद्वन्द्वं जरठशरगौरं मृगदृशः  ।
तया दृष्टिं दत्त्वा महति मणिदीपे निपुणया निरुद्धं हस्ताभ्यां झगिति मम नेत्रोत्पलयुगम्  ॥ १९.२१ *(५७९) ॥

अनल्पं संतापं शमयति मनोजन्मजनितं तथा शीतं स्फीतं हिमवति निशीथे ग्लपयति  ।
तदेवं कोऽप्यूष्मा रमणपरिरम्भोत्सवमिलत्पुरन्ध्रीनीरन्ध्रस्तनकलशजन्मा विजयते  ॥ १९.२२ *(५८०) ॥

नाधन्यान् विपरीतमोहनरसप्रेङ्खन्नितम्बस्थली लोलद्भूषणकिङ्किणीकलरवव्यामिश्रकण्ठस्वनम्  ।
संरम्भश्लथकेशबन्धविगलन्मुक्ताकलापद्रुत श्वासच्छेदतरङ्गितस्तनयुगं प्रीणाति शृङ्गारिणी  ॥ १९.२३ *(५८१) ॥
सोन्नोकस्य

शीत्कारवन्ति दरमीलितलोचनानि रोमाञ्चमुञ्चितनुघर्मकणावलीनि  ।
एणीदृशां मकरकेतुनिकेतनानि वन्दामहे सुरतविभ्रमचेष्टितानि  ॥ १९.२४ *(५८२) ॥

मुहुर्व्रीडावत्याः प्रतिहसितवत्याः प्रतिमुहुर्मुहुर्विश्रान्ताया मुहुरभिनिविष्टव्यवसितेः  ।
श्रमाम्भोभिस्तम्यत्तिलकमलिकाघूर्णदलकं मुखं लीलावत्या हरति विपरीतव्यतिकरे  ॥ १९.२५ *(५८३) ॥
सुरभेः

आस्तां दूरेण विश्लेषः प्रियामालिङ्गतो मम  ।
स्वेदः किं न सरिन्नाथो रोमाञ्चः किं न पर्वतः  ॥ १९.२६ *(५८४) ॥

चिरारूढप्रेमप्रणयपरिहासेन हृतया तदारब्धं तन्व्या न तु यदबलायाः समुचितम्  ।
अनिर्व्यूढे तस्मिन् प्रकृतिसुकुमाराङ्गलतया पुनर्लज्जालोलं मयि विनिहितं लोचनयुगम्  ॥ १९.२७ *(५८५) ॥

नखदशननिपातजर्जराङ्गी रतिकलहे परिपीडिता प्रहारैः  ।
सपदि मरणमेव सा तु यायाद्यदि न पिबेदधरामृतं प्रियस्य  ॥ १९.२८ *(५८६) ॥

मुग्धे तवास्मि दयिता दयितो भव त्वमित्युक्तया न हि न हीति शिरोऽवधूय  ।
स्वस्मात्करान्मम करे वलयं क्षिपन्त्या वाचं विनाभ्युपगमः कथितो मृगाक्ष्या  ॥ १९.२९ *(५८७) ॥

पततु तवोरसि सततं दयिताधम्मिल्लमल्लिकाप्रकरः  ।*
रतिरसरभसकचग्रहलुलितालकवल्लरीगलितः  ॥ १९.३० *(५८८) ॥*
बाणस्य

आवृण्वाना झगिति जघनं मद्दुकूलाञ्चलेन प्रेङ्खक्रीडाकुलितकबरीबन्धनव्यग्रपाणिः  ।
अर्धोच्छ्वासस्फुटनखपदालंकृताभ्यां स्तनाभ्यां दृष्टा धार्ष्ट्यस्मृतिनतमुखी मोहनान्ते मया सा  ॥ १९.३१ *(५८९) ॥
अभिनन्दस्य
हरति रतिविमर्दे लुप्तपात्राङ्कुरत्वात्प्रकटनखपदाङ्कः किं च रोमाञ्चमुद्रः  ।
हरिणशिशुदृशोऽस्या मुग्धमुग्धं हसन्त्याः परिणतशरकाण्डस्निग्धपाण्डुः कपोलः  ॥ १९.३२ *(५९०) ॥
वीर्यमित्रस्य

करकिसलयं धूत्वा धूत्वा विमार्गति वाससी क्षिपति सुमनोमालाशेषं प्रदीपशिखां प्रति  ।
स्थगयति करैः पत्युर्नेत्रे विहस्य समाकुला  सुरतविरतौ रम्या तन्वी मुहुर्मुहुरीक्षितुम्  ॥ १९.३३ *(५९१) ॥

विश्रान्तिं नूपुरे याते श्रूयते रसनाध्वनिः  ।
प्रायः कान्ते रतिश्रान्ते कामिनी पुरुषायते  ॥ १९.३४ *(५९२) ॥

भावोद्गाढमुपोढकम्पपुलकैरङ्गैः समालिङ्गितं रागाच्चुम्बितमभ्युपेत्य वदनं पीतं च वक्त्रामृतम्  ।
जल्पन्त्यैव मुहुर्न नेति निभृतं प्रध्वस्तचारित्रया निःशेषेण समापितो रतविधिर्वाचा तु नाङ्गीकृतः  ॥ १९.३५ *(५९३) ॥

यत्पीनस्तनभारलालसलसद्वासःस्फुरद्गण्डया तन्वङ्ग्या रभसार्पितं सरभसं वक्त्रं मुहुः पीयते  ।
तच्छ्लाघ्यं सुरतं च तत्तदमृतं तद्वस्तु तद्ब्रह्म तच्चेतोहारि तदेव तत्किमपि तत्तत्त्वान्तरं सर्वथा  ॥ १९.३६ *(५९४) ॥

न बत विधृतः काञ्चीस्थाने करः श्लथवाससि प्रहितमसकृद्दीपे चक्षुर्घनस्थिरतेजसि  ।
कुचकलशयोरूढः कम्पस्तया मम संनिधौ मनसिजरुजो भावैरुक्ता वचोभिरपह्नुताः  ॥ १९.३७ *(५९५) ॥
अभिनन्दस्य

हर्षाश्रुदूषितविलोचनया मयाद्य किं तस्य तत्सखि निरूपितमङ्गमङ्गम्  ।
रोमाञ्चकञ्चुकतिरस्कृतदेहया वा ज्ञातानि तानि परिरम्भसुखानि किं वा  ॥ १९.३८ *(५९६) ॥
अचलस्य

स कस्मान्मे प्रेयान् सखि कथमहं तस्य दयिता यतो मां स्पृष्ट्वैव स्नपयति करं स्वेदपयसा  ।
विलोक्याश्लेषादप्यवहित इवामील्य नयने व्युदञ्चद्रोमाञ्चस्थगितवपुरालिङ्गति समाम्  ॥ १९.३९ *(५९७) ॥

किमपि किमपि मन्दं मन्दमासत्तियोगादविचलितकपोलं जल्पतोश्च क्रमेण  ।
अशिथिलपरिरम्भव्यापृतैकैकदोष्णोरविदितगतयामा रात्रिरेव व्यरंसीत् ॥ १९.४० *(५९८) ॥
ॠउओते उत्तररामचरित १.२७
भवभूतेः

दाक्षिण्यादभिमानतो रसवशाद्विश्रामहेतोर्मम प्रागल्भ्याद्यदनुष्ठितं मृगदृशा शक्यं न तद्योषिताम्  ।
निर्व्यूढं न यदा तया तदखिलं खिन्नैस्तरत्तारकैः सव्रीडैश्च विलोकितैर्मयि पुनर्न्यस्तः समस्तो व्ययः  ॥ १९.४१ *(५९९) ॥

वलितमनसोरप्यन्योन्यं समावृतभावयोः पुनरुपचितप्रायप्रेम्णोः पुनस्त्रपमाणयोः  ।
इह हि निबिडव्रीडानङ्गज्वरातुरचेतसोर्नवतरुणयोः को जानीते किमद्य फलिष्यति  ॥ १९.४२ *(६००) ॥
लक्ष्मीधरस्य

द्रष्टुं केतकपत्रगर्भसुभगामूरुप्रभामुत्सुकस्तत्संवाहनलीलया च शनकैराक्षिप्तचण्डातकः  ।
लज्जामुग्धविलोचनस्मितसुधानिर्धौतबिम्बाधरं कमप्रश्लथबाहुबन्धनमसवालिङ्गितो बालया  ॥ १९.४३ *(६०१) ॥

निद्रार्तं किल लोचनं मृगदृशा विश्लेषयन्त्या कथां दीर्घापाङ्गसरित्तरङ्गतरलं शय्यामनुप्रेषितम्  ।
उज्जृम्भः किल वल्लभोऽपि विरते वस्तुन्यपि प्रस्तुते घूर्णन्ती किल सापि हूंकृतवती शून्यं सखी दक्षिणा  ॥ १९.४४ *(६०२) ॥

दृष्ट्वैकासनसंस्थिते प्रियतमे पश्चादुपेत्यादरादेकस्या नयने निमील्य विहितक्रीडानुबन्धच्छलः  ।
तिर्यग्वर्तितकन्धरां सपुलकस्वेदोद्गमोत्कम्पिनीमन्तर्हासचलत्कपोलफलकां धूर्तोऽपरां चुम्बति  ॥ १९.४५ *(६०३) ॥

कुचोपान्तं कान्ते लिखति नखराग्रैरकलितं ततः किंचित्पश्चाद्वलति च मुखेन्दौ मृगदृशः  ।
बहिर्व्याजामर्षप्रसरपरुषान्तर्गतरसा निरीक्ष्या रे मायी किमिदमिति पूर्वा विजयते  ॥ १९.४६ *(६०४) ॥
जीवचन्द्रस्य

आश्लेषे प्रथमं क्रमादपहृते हृद्येऽधरस्यार्पणे केलिद्यूतविधौ पणं प्रियतमे कान्तां पुनः पृच्छति  ।
अन्तर्गूढविगाढसम्भ्रमरसस्फारीभवद्गण्डया तूष्णीं शारिविसारणाय निहितः स्वेदाम्बुगर्भः करः  ॥ १९.४७ *(६०५) ॥
राजशेखरस्य

आश्लेषचुम्बनरतोत्सवकौतुकानि क्रीडा दुरोदरपणः प्रतिभूरनङ्गः  ।
भोगः स यद्यपि जये च पराजये च यूनोर्मनस्तदपि वाञ्छति जेतुमेव  ॥ १९.४८ *(६०६) ॥
मुरारेः

कलहकलया यत्संवृत्यै त्रपावनतानना पिहितपुलकोद्भेदं सुभ्रूश्चकर्ष न कञ्चुकम्  ।
दयितमभितस्तामुत्कण्ठां विवव्रुरनन्तरं झटिति झटिति त्रुट्यन्तोऽन्तः स्तनांशुकसन्धयः  ॥ १९.४९ *(६०७) ॥

रतिपतिधनुर्ज्याटङ्कारो मदद्विपडिण्डिमः सपुलकजलप्रेमप्रावृट्पयोधरगर्जितम्  ।
निधुवनयुधस्तूर्यातोद्यं जहार नतभ्रुवां जघनसरसीहंसस्वानः श्रुतिं रसनारवः  ॥ १९.५० *(६०८) ॥

युगलमगलत्तर्षोत्कर्षे तरूत्पलगौरयोः पटुविघटनादूर्वोः पूर्वं प्रिये परिपश्यति  ।
श्रुतिकुवलयं दीपोच्छित्त्यै निरास यदङ्गना ज्वलति रसनारोचिर्दीपे तदाप निरर्थताम्  ॥ १९.५१ *(६०९) ॥
ॠउओते कप्फिणाभ्युदय १४.२४

दशनदशनैरोष्ठो मम्लौ न पल्लवकोमलो व्यसहत नखच्छेदानङ्गं शिरीषमृदुच्छवि  ।
न भुजलतिकागाढाश्लेषैः श्रमं ललिता ययुर्युवतिषु किमप्यव्याख्येयं स्मरस्य विजृम्भितम्  ॥ १९.५२ *(६१०) ॥
ॠउओते कप्फिणाभ्युदय १४.२८

किमुपगमिता भर्त्रा तप्तद्विलोहवेदकतामुत रमयितुः स्यूताङ्गेऽङ्गे शितैः स्मरसायकैः  ।
विलयनमथ प्राप्ता रागानलोष्मभिरित्यहो न पतिभुजयोर्निष्यन्दान्तः प्रिया निरवीयत  ॥ १९.५३ *(६११) ॥
ॠउओते कप्फिणाभ्युदय १४.२९
काश्मीरभट्टश्रीशिवस्वामिनश्चैते

।चोलो इति सम्भोगव्रज्या

ततः समाप्तनिधुवनचिह्नव्रज्या

राजन्ति कान्तनखरक्षतयो मृगाक्ष्या लाक्षारसद्रवमुचः कुचयोरुपान्ते  ।
अन्तःप्रवृद्धमकरध्वजपावकस्य शङ्के विभिद्य हृदयं निरगुः स्फुलिङ्गाः  ॥ २०.१ *(६१२) ॥
राजशेखरस्य

जयन्ति कान्तास्तनमण्डलेषु विटार्पितान्यार्द्रनखक्षतानि  ।
लावण्यसंभारनिधानकुम्भे मुद्राक्षराणीव मनोभवस्य  ॥ २०.२ *(६१३) ॥

क्वचित्ताम्बूलाङ्कः क्वचिदगरुपङ्काङ्कमलिनः क्वचिच्चूर्णोद्गारैः क्वचिदपि च सालक्तकपदः  ।
वलीभङ्गाभोगेष्वलकपतिताकीर्णकुसुमः स्त्रियाः सर्वावस्थं कथयति रतं प्रच्छदपटः  ॥ २०.३ *(६१४) ॥

पीततुङ्गकठिनस्तनान्तरे कान्तदत्तमबला नखक्षतम्  ।
आवृणोति विवृणोति चेक्षते लब्धरत्नमिव दुःखितो जनः  ॥ २०.४ *(६१५) ॥

उषसि गुरुसमक्षं लज्जमाना मृगाक्षी रतिरुतमनुकर्तुं राजकीरे प्रवृत्ते  ।
तिरयति शिशुलीलानर्तनच्छद्मताल प्रचलवलयमालास्फालकोलाहलेन  ॥ २०.५ *(६१६) ॥

प्रदोषे दम्पत्योर्निजरुचि विभिन्ने प्रणयिनोर्विभिन्ने सम्पन्ने घनतिमिरसंकेतगहने  ।
रतौत्सुक्यात्ताम्यत्तरलमनसोः पर्यवसिते कृतार्थत्वेऽन्योन्यं तदनु विदितौ किं न कुरुताम्  ॥ २०.६ *(६१७) ॥

पश्यसि नखसम्भूतां रेखां वरतनु पयोधरोपान्ते  ।*
किं वाससा स्तनान्तं रुणत्सि हिमरुचिकृते वच्मि  ॥ २०.७ *(६१८) ॥*

यद्रात्रौ रहसि व्यपेतविनयं दृष्टं रसात्कामिनोरन्योन्यं शयनीयमीहितरसव्याप्तिप्रवृत्तस्पृहम्  ।
तत्सानन्दमिलद्दृशोः कथमपि स्मृत्वा गुरूणां पुरो हासोद्भेदनिरोधमन्थरमिलत्तारं कथंचित्स्थितम्  ॥ २०.८ *(६१९) ॥

किं भूषणेन रचितेन हिरण्मयेन किं रोचनादिरचितेन विशेषकेण  ।
आर्द्राणि कुङ्कुमरुचीनि विलासिनीनामङ्गेषु किं नखपदानि न मण्डलानि  ॥ २०.९ *(६२०) ॥

दम्पत्योर्निशि जल्पितं गृहशुकेनाकर्णितं यद्वचः प्रातस्तद्गुरुसन्निधौ निगदतस्तस्यैव तारं वधूः  ।
हाराकर्षितपद्मरागशकलं विन्यस्य चञ्चोः पुरो व्रीडार्ता प्रकरोति दाडिमफलव्याजेन वाग्बन्धनम्  ॥ २०.१० *(६२१) ॥

प्रयच्छाहारं मे यदि तव रहोवृत्तमखिलं मया वाच्यं नोच्चैरिति गृहशुके जल्पति शनैः  ।
वधूवक्त्रं व्रीडाभरनमितमन्तर्विहसितं हरत्यर्धोन्मीलन्नलिनमलिनावर्जितमिव  ॥ २०.११ *(६२२) ॥

नखक्षतं यन्नवचन्द्रसन्निभं स्थितं कृशाङ्गि स्तनमण्डले तव  ।
इदं तरीतुं त्रिवलीतरङ्गिणीं विराजते पञ्चशरस्य नौरिव  ॥ २०.१२ *(६२३) ॥

हंहो कान्त रहोगतेन भवता यत्पूर्वमावेदितं निर्भिन्ना तनुरावयोरिति मया तज्जातमद्य स्फुटम्  ।
कामिन्या स्मरवेदनाकुलदृशा यः केलिकाले कृतः सोऽत्यर्थं कथमन्यथा दहति मामेव त्वदोष्ठव्रणः  ॥ २०.१३ *(६२४) ॥

अभिमुखपतयालुभिर्ललाटश्रमसलिलैरविधौतपत्रलेखः  ।*
कथयति पुरुषायितं वधूनां मृदितहिमद्युतिदुर्मनाः  ॥ २०.१४ *(६२५) ॥*
मुरारेः

नखपदवलिनाभीसंधिभागेषु लक्ष्यः क्षतिषु च दशनानामङ्गनायाः सशेषः  ।
अपि रहसि कृतानां वाग्विहीनोऽपि जातः सुरतविलसितानां वर्णको वर्णकोऽसौ  ॥ २०.१५ *(६२६) ॥

नवनखपदमङ्गं गोपयस्यंशुकेन स्थगयसि पुनरोष्ठं पाणिना दन्ददष्टम्  ।
प्रतिदिशमपरस्त्रीसंगशंसी विसर्पन्नवपरिमलगन्धः केन शक्यो वरीतुम्  ॥ २०.१६ *(६२७) ॥
माघस्यैतौ

काश्मीरपङ्कखचितस्तनपृष्ठताम्र पट्टावकीर्णदयितार्द्रनखाक्षराली  ।
एणीदृशः कुसुमचापनरेन्द्रदत्त तारुण्यशासनमिव प्रकटीकरोति  ॥ २०.१७ *(६२८) ॥
दक्षस्य

अधरः पद्मरागोऽयमनर्घः सव्रणोऽपि ते  ।
मुग्धे हस्तः किमर्थोऽयमपार्थ इह दीयते  ॥ २०.१८ *(६२९) ॥

दरम्लानं वासो लुलितकुसुमालंकृति शिरः श्लथालोकं चक्षुः सरसनखलेखाङ्कितमुरः  ।
लसत्काञ्चीग्रन्थिस्फुरदरुणरत्नांशु जघनं प्रियाङ्गोप्न्मृष्टाङ्ग्या विषमिदमियद्भावकनृणाम्  ॥ २०.१९ *(६३०) ॥
वल्लणस्य

प्रत्यूषे गुरुसंनिधौ गृहशुके तत्तद्रहोजल्पितं प्रस्तोतुं परिहासकारिणि पदैरर्धोदितैरुद्यते  ।
क्रीडाशारिकया निलीय निभृतं त्रातुं त्रपार्तां वधूं प्रारब्धः सहसैव सम्भ्रमकरो मार्जारगर्जारवः  ॥ २०.२० *(६३१) ॥

तल्पे चम्पककल्पिते सखि गृहोद्यानेऽद्य सुप्तासि किं तत्किञ्जल्कचयं न पश्यसि कुचोपान्ते विमर्दारुणम्  ।
आः किं छद्मविदग्धमानिनि मयि ब्रूषे पुरोभागिनि क्रूरैरुल्लिखितास्मि तत्र कुसुमान्युच्चिन्वती कण्टकैः  ॥ २०.२१ *(६३२) ॥
सोन्नोकस्य

इतः पौरस्त्यायां ककुभि विवृणोति क्रमदलत्तमिस्रामर्माणं किरणकणिकामम्बरमणिः  ।
इतो निष्क्रामन्ती नवरतिगुरोः प्रोञ्छति वधूः स्वकस्तूरीपत्राङ्कुरमकरिकामुद्रितमुरः  ॥ २०.२२ *(६३३) ॥

प्रभाते पृच्छन्तीरनुरहसिवृत्तं सहचरीर्नवोढा न व्रीडामुकुलितमुखीयं सुखयति  ।
लिखन्तीनां पत्राङ्कुरमनिशमस्यास्तु कुचयोश्चमत्कारो गूढं करजपदमासां कथयति  ॥ २०.२३ *(६३४) ॥
मुरारेरेतौ

।चोलो इति समाप्तनिधुवनचिह्नव्रज्या

मानिनीव्रज्या।

मानोन्नतेत्यसहनेत्यतिपण्डितेति मय्येव धिक्कृतिरनेकमुखी सखीनाम्  ।
आकारमात्रमसृणेन विचेष्टितेन धूर्तस्य तस्य हि गुणानुपवर्णयन्ति  ॥ २१.१ *(६३५) ॥
लक्ष्मीधरस्य

वलतु तरला दृष्टा दृष्टिः खला सखि मेखला स्खलतु कुचयोरुत्कम्पान्मे विदीर्यतु कञ्चुकम्  ।
तदपि न मया सम्भाष्योऽसौ पुनर्दयितः शठः स्फुरति हृदयं मौनेनान्तर्न मे यदि तत्क्षणात् ॥ २१.२ *(६३६) ॥
अमरुकस्य
न्ब् ।ेद्क्ग् । तके दृष्टादृष्टिसस चोम्पोउन्द्’ॄउइच्क्ग्लन्चे, हल्fग्लन्चेऽ.

तदेवाजिह्माक्षं मुखमविशदास्ता गिर इमाः स एवाङ्गाक्षेपो मयि सरसमाश्लिष्यति तनुम्  ।
यदुक्तं प्रत्युक्तं तदपटु शिरःकम्पनपरं प्रिया मानेनाहो पुनरपि कृता मे नववधूः  ॥ २१.३ *(६३७) ॥
शम्बूकस्य

यदि विनिहिता शून्या दृष्टिः किमु स्थिरकौतुका यदि विरचितो मौने यत्नः किमु स्फुरितोऽधरः  ।
यदि नियमितं ध्याने चेतः कथं पुलकोद्गमः कृतमभिनयैर्दृष्टो मानः प्रसीद विमुच्यताम्  ॥ २१.४ *(६३८) ॥
अमरुकस्य
।वर्{चेतः।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, चक्षुः ।ेद्क्ग्}

एकत्रासनसंस्थितिः परिहृता प्रत्युद्गमाद्दूरतस्ताम्बूलारचनच्छलेन रभसाश्लेषक्रमो विघ्नितः  ।
संलापोऽपि न मिश्रितः परिजनं व्यापारयन्त्यान्तिके भर्तुः प्रत्युपचारतश्चतुरया कोपः कृतार्थीकृतः  ॥ २१.५ *(६३९) ॥
श्रीहर्षस्य॥

यद्वक्त्राभिमुखं मुखं विनिहितं दृष्टिर्धृता चान्यतस्तस्यालापकुतूहलाकुलतरे श्रोत्रे निरुद्धे मया  ।
हस्ताभ्यां च तिरस्कृतः सपुलकः स्वेदोद्गमो गण्डयोः सख्यः किं करवाणि यान्ति शतधा यत्कञुच्के सन्धयः  ॥ २१.६ *(६४०) ॥

दूरादुत्सुकमागते विचलितं सम्भाषिणि स्फारितं संश्लिष्यत्यरुणं गृहीतवसने कोपाञ्चितभ्रूलतम्  ।
मानिन्याश्चरणानतिव्यतिकरे बाष्पाम्बुपूर्णं क्षणाच्चक्षुर्जातमहो प्रपञ्चचतुरं जातागसि प्रेयसि  ॥ २१.७ *(६४१) ॥
रतिपालस्य॥

वचोवृत्तिर्मा भूद्वलतु च नवा वक्त्रमभितो न नाम स्याद्बाष्पागमविषदं लोचनयुगम्  ।
समाश्वासस्तेन प्रणतशिरसः पत्युरभवत्प्रिया प्रौढक्रोधाप्यपहृतवती यन्न चरणौ  ॥ २१.८ *(६४२) ॥
बोपालितस्य॥

किं पादान्ते पतसि विरम स्वामिनो हि स्वतन्त्राः कंचित्कालं क्वचिदपि रतिस्तेन कस्तेऽपराधः  ।
आगस्कारिण्यहमिह यया जीवितं त्वद्वियोगे भर्तृप्राणाः स्त्रिय इति ननु त्वं मयैवानुनेयः  ॥ २१.९ *(६४३) ॥
वाक्कूटस्य॥

यद्गम्यं गुरुगौरवस्य सुहृदो यस्मिंल्लभन्तेऽन्तरं यद्दाक्षिण्यरसाद्भिया च सहसा नर्मोपचाराण्यपि  ।
यल्लज्जा निरुणद्धि यत्र शपथैरुत्पाद्यते प्रत्ययस्तत्किं प्रेम स उच्यते परिचयस्तत्रापि कोपेन किम्  ॥ २१.१० *(६४४) ॥

भ्रूभङ्गो गणितश्चिरं नयनयोरभ्यस्तमामीलनं रोद्धुं शिक्षितमादरेण हसितं मौनेऽभियोगः कृतः  ।
धैर्यं कर्तुमपि स्थिरीकृतमिदं चेतः कथंचिन्मया बद्धो मानपरिग्रहे परिकरः सिद्धिस्तु दैवे स्थिता  ॥ २१.११ *(६४५) ॥
धर्मकीर्तेः॥
।वर्{॰परिग्रहे परिकरः।लेम्
।ेमेन्द्(wइथिन्गल्ल्स्, वेमभूपाल, अन्दोथेर्चिततिओन्सोf थे वेर्से),
॰परिग्रहः परिकरे ।ेद्क्ग्}

तथाभूदस्माकं प्रथममविभिन्ना तनुरियं ततोऽनु त्वं प्रेयानहमपि हताशा प्रियतमा  ।
इदानीं नाथस्त्वं वयमपि कलत्रं किमपरं मयाप्तं प्राणानां कुलिशकठिनानां फलमिदम्  ॥ २१.१२ *(६४६) ॥
भावकदेव्याः॥

यदा त्वं चन्द्रोऽभूरविकलकलापेशलवपुस्तदाहं जातार्द्रा शशधरमणीनां प्रतिकृतिः  ।
इदानीमर्कस्त्वं खररुचिसमुत्सारितरसः किरन्ती कोपाग्नीनहमपि रविग्रावघटिता  ॥ २१.१३ *(६४७) ॥

कोपो यत्र भ्रुकुटिरचना निग्रहो यत्र मौनं यत्रान्योन्यस्मितमनुनयो दृष्टिपातः प्रसादः  ।
तस्य प्रेम्णस्तदिदमधुना वैशसं पश्य जातं त्वं पादान्ते लुठसि न हि मे मन्युमोक्षः खलायाः  ॥ २१.१४ *(६४८) ॥
प्रद्युम्नस्य॥

शठान्यस्याः काञ्चीमणिरणितमाकर्ण्य सहसा समाश्लिष्यन्नेव प्रशिथिलभुजग्रन्थिरभवः  ।
तदेतत्क्वाचक्षे घृतमधुमय त्वन्मृदुवचो विषेणाघूर्णन्ती किमपि न सखीयं गणयति  ॥ २१.१५ *(६४९) ॥
हिङ्गोकस्य॥

मुग्धासि नायमपराध्यति मैवमालि केयं रुषा परुषिता लिखिताप्यनेन  ।
केलिस्खलद्वसनमुत्पुलकाङ्गभङ्गमुत्तुङ्गपीनकुचमालिखिता त्वमेव  ॥ २१.१६ *(६५०) ॥
वीर्यमित्रस्य॥

पाणौ शोणतले तनूदरि दरक्षामं कपोलस्थलं विन्यस्याञ्जनदिग्धलोचनजलैः किं ग्लानिमानीयते  ।
मुग्धे चुम्बतु नाम चञ्चलतया भृङ्गः क्वचित्कन्दलीमुन्मीलन्नवमालतीपरिमलः किं तेन विस्मर्यते  ॥ २१.१७ *(६५१) ॥

कोपः सखि प्रियतमे ननु वञ्चनैव तन्मुञ्च मानिनि रुषं क्रियतां प्रसादः  ।
प्राणेश्वरश्चरणयोः पतितस्तवायं सम्भाष्यतां विकसता नयनोत्पलेन  ॥ २१.१८ *(६५२) ॥

बाले नाथ विमुञ्च मानिनि रुषं रोषान्मया किं कृतं खेदोऽस्मासु न मेऽपराध्यति भवान् सर्वेऽपराधा मयि  ।
तत्किं रोदिषि गद्गदेन वचसा कस्याग्रतो रुद्यते नन्वेतन्मम का तवास्मि दयिता नास्मीत्यतो रुद्यते  ॥ २१.१९ *(६५३) ॥
कुमारभट्टस्य॥

गतप्राया रात्रिः कृशतनु शशी शीर्यत इव प्रदीपोऽयं निद्रावशमुपगतो घूर्णत इव  ।
प्रणामान्तो मानस्त्यजसि न तथापि क्रुधमहो कुचप्रत्यासत्त्या हृदयमपि ते चण्डि कठिनम्  ॥ २१.२० *(६५४) ॥
महोदधेः॥

गतो दूरं चन्द्रो जठरलवलीपाण्डुरवपुर्दिशः किंचित्किंचित्तरणिकिरणैर्लोहितरुचः  ।
इदं निद्राच्छेदे रसति सरसं सारसकुलं चकोराक्षि क्षिप्रं जहिहि जहिहि प्रेमलडितम्  ॥ २१.२१ *(६५५) ॥

मया तावद्गोत्रस्खलितहतकोपान्तरितया न रुद्धो निर्गच्छन्नयमतिविलक्षः प्रियतमः  ।
अयं त्वाकूतज्ञः परिणतिपरामर्शकुशलः सखीलोकोऽप्यासील्लिखित इव चित्रेण किमिदम्  ॥ २१.२२ *(६५६) ॥
हिम्बोकस्य॥

भवतु विदितं कृत्यालापैरलं प्रिय गम्यतां तनुरपि न ते दोषोऽस्माकं विधिस्तु पराङ्मुखः  ।
तव यदि तथारूढं प्रेम प्रपन्नमिमां दशां प्रकृतिचपले का नः पीडा गते हतजीविते  ॥ २१.२३ *(६५७) ॥
धर्मकीर्तेः॥

असद्वृत्तो नायं न च सखि गुणैरेष रहितः प्रियो मुक्ताहारस्तव चरणमूले निपतितः  ।
गृहाणैनं मुग्धे व्रजतु तव कण्ठप्रणयितामुपायो नास्त्यन्यो हृदयपरितापोपशमने  ॥ २१.२४ *(६५८) ॥
भट्टहरेः॥

अनालोच्य प्रेम्णः परिणतिमनादृत्य सुहृदं त्वयाकाण्डे मानः किमिति शरले प्रेयसि कृतः  ।
समाकृष्टा ह्येते विरहदहनोद्भासुरशिखाः स्वहस्तेनाङ्गारास्तदलमधुनारण्यरुदितैः  ॥ २१.२५ *(६५९) ॥
विकटनितम्बायाः॥

मा रोदीः सखि नश्यदन्धतमसं पश्याम्बरं ज्योत्स्नता शीतांशुः सुधया विलिम्पति सखा राज्ञो मनोजन्मनः  ।
कः कोपावसरः प्रसीद रहसि स्वेदाम्भसां बिन्दवो लुम्पन्तु स्तनपत्रभङ्गमकरीः सौधागुरुश्यामलाः  ॥ २१.२६ *(६६०) ॥

मा रोदीः करपल्लवप्रणयिनीं कृत्वा कपोलस्थलीं मा भाङ्क्षीः परिखेद साक्षिभिरिव श्वासौर्मुखेन्दोः श्रियम्  ।
मुग्धे दग्धगिरः स्खलन्ति शतशः किं कुप्यसि प्रेयसि प्राणास्तन्वि ममासि नोचितमिदं तद्व्यर्थमुत्ताम्यसि  ॥ २१.२७ *(६६१) ॥

यदेतन्नेत्राम्भः पतदपि समासाद्य तरुणी कपोलव्यासङ्गं कुचकलशमस्याः कलयति  ।
ततः श्रोणीबिम्बं व्यवसितविलासं तदुचितं स्वभावस्वच्छानां विपदपि सुखं नान्तरयति  ॥ २१.२८ *(६६२) ॥

पक्ष्मान्तरस्खलिताः कपोलफलके लोलं लुठन्तः क्षणं धारालास्तरलोत्सकत्तनुकणाः पीनस्तनास्फालनात् ।
कस्माद्ब्रूहि तवाद्य कण्ठविगलन्मुक्तावलीविभ्रमं बिभ्राणा निपतन्ति बाष्पपयसां प्रस्यन्दिनो बिन्दवः  ॥ २१.२९ *(६६३) ॥
राजशेखरस्य

कपोले पत्राली करतलनिरोधेन मृदिता निपीतो निःश्वासैरयममृतहृद्योऽधररसः  ।
मुहुः कण्ठे लग्नस्तरलयति बाष्पः स्तनतटं प्रियो मन्युर्जातस्तव निरनुरोधे न तु वयम्  ॥ २१.३० *(६६४) ॥

धिग्धिक्त्वामयि केन दुर्मुखि कृतं किं किं न कायव्रतं द्वित्राण्यत्र दिनानि को न कुपितः को नाभवन्मानुषः  ।
स्मः केचिन्न वयं यदेकमपरस्याप्युक्तमाकर्ण्यतामत्युन्माथिनि चन्दनेऽपि नियतं नामाग्निरुत्तिष्ठति  ॥ २१.३१ *(६६५) ॥
वल्लणस्य

स्फुटतु हृदयं कामः कामं करोतु तनुं तनुं न खलु चटुलप्रेम्णा कार्यं पुनर्दयितेन मे  ।
इति सरभसं मानाटोपादादीर्य वचस्तया रमणपदवी शारङ्गाक्ष्या सशङ्कितमीक्षिता  ॥ २१.३२ *(६६६) ॥

एकस्मिञ्शयने पराङ्मुखतया वीतोत्तरं ताम्यतोरन्योन्यं हृदये स्थितेऽप्यनुनये संरक्षतोर्गौरवम्  ।
पश्चादाकुलयोरपाङ्गवलनान्मिश्रीभवच्चक्षुषोर्भग्नो मानकलिः सहासरभसव्यावृत्तकण्ठग्रहः  ॥ २१.३३ *(६६७) ॥

कन्दर्पकन्दलि सलीकदृशा लुनीहि कोपाङ्कुरं चरणयोः शरणातिथिः स्याम्  ।
पश्य प्रसीद चरमाचलचूलचुम्बि बिम्बं विधोर्लवलपाण्डुरसस्तमेति  ॥ २१.३४ *(६६८) ॥

अहो दिव्यं चक्षुर्वहसि तव सापि प्रणयिनी पराक्ष्णामग्राह्यं युवतिषु वपुः संक्रमयति  ।
समानाभिज्ञानं कथमितरथा पश्यति पुरो भवानेकस्तस्याः प्रतिकृतिमयीरेव रमणीः  ॥ २१.३५ *(६६९) ॥
मनोविनोदस्य

प्रिये मौनं मुञ्च श्रितुरमृतधाराः पिबतु मे दृशऊन्मील्येतां भवतु जगदिन्दीवरमयम्  ।
प्रसीद प्रेमापि प्रशमयति निःशेषमधृतीरभूमिः कोपानां ननु निरपराधः परिजनः  ॥ २१.३६ *(६७०) ॥
डिम्बोकस्य

कोपस्त्वया यदि कृतो मयि पङ्कजाक्षि सोऽस्तु प्रियस्तव किमस्ति विधेयमन्यत् ।
आश्लेषमर्पय मदर्पितपूर्वमुच्चैरुच्चैः समर्पय मदर्पितचुम्बनं च  ॥ २१.३७ *(६७१) ॥
शतानन्दस्य


सखि कलितः स्खलितोऽयं हेयो नैव प्रणाममात्रेण  ।*
चिरमनुभवतु भवत्या बाहुलताबन्धनं धूर्तः  ॥ २१.३८ *(६७२) ॥*
गोनन्दस्य

जाते केलिकलौ कृते कमितरि व्यर्थानुनीतौ चिरान्माने म्लायति मन्मथे विकसति क्षीणे क्षपानेहसि  ।
मायास्वापमुपेत्य तन्निपुणया निद्रान्ध्यमाचेष्टितं मानम्लानिरभून्न येन च न चाप्यासीद्रहःखण्डनम्  ॥ २१.३९ *(६७३) ॥

कथंचिन्नैदाघे दिवस इव कोपे विगलिते प्रसत्तौ प्राप्तायां तदनु च निशायामिव शनैः  ।
स्मितज्योत्स्नारम्भक्षपितविरहध्वान्तनिवहो मुखेन्दुर्मानिन्याः स्फुरति कृतपुण्यस्य सुरते  ॥ २१.४० *(६७४) ॥

मानव्याधिनिपीडिताहमधुना शक्नोमि तस्यान्तिकं नो गन्तुं न सखीजनोऽस्ति चतुरो यो मां बलान्नेष्यति  ।
मानी सोऽपि जनो न लाघवभयादभ्येति मातः स्वयं कालो याति चलं च जीवितमिति क्षुण्णं मनश्चिन्तया  ॥ २१.४१ *(६७५) ॥

यावन्नो सखि गोचरं नयनयोरायाति तावद्द्रुतं गत्वा ब्रूहि यथाद्य ते दयितया मानः समालम्बितः  ।
दृष्टे धूर्तविचेष्टिते तु दयिते तस्मिन्नवश्यं मम स्वेदाम्भःप्रतिरोधिनिर्भरतरस्मेरं मुखं जायते  ॥ २१.४२ *(६७६) ॥

दुष्टा मुष्टिरिहाहता हृदि नखैराचोटिता पार्श्वयोराकृष्टा कबरीषु गाढमधरे सीत्कुर्वती खण्डिता  ।
त्वत्कृत्यं त्वदगोचरेऽपि हि कृतं सर्वं मयैवाधुना मामाज्ञापय किं करोमि सरले भूयः सपत्न्यास्तव  ॥ २१.४३ *(६७७) ॥

सुतनु जहिहि मौनं पश्य पादानतं मां न खलु तव कदाचित्कोप एवंविधोऽभूत् ।
इति निगदति नाथे तिर्यगामीलिताक्ष्या नयनजलमनल्पं मुक्तमुक्तं न किंचित् ॥ २१.४४ *(६७८) ॥

चेतस्यङ्कुरितं विकारिणि दृशोर्द्वन्द्वे द्विपत्रायितं प्रायः पल्लवितं वचःस्वपरताप्रत्यायमानादिषु  ।
तत्तत्कोपविचेष्टिते कुसुमितं पादानते तु प्रिये मानिन्याः फलितं न मानतरुणा पर्यन्तवन्ध्यायितम्  ॥ २१.४५ *(६७९) ॥
राजशेखरस्य

कियन्मात्रं गोत्रस्खलितमपराधश्चरणयोश्चिरं लोठत्येष ग्रहवति न मानाद्विरमसि  ।
रुषं मुञ्चामुञ्च प्रियमनुगृहाणायतिहितं शृणु त्वं यद्ब्रूमः प्रियसखि नखं मा कुरु नदीम्  ॥ २१.४६ *(६८०) ॥

दैवादयं यदि जनो विदितोऽपराधी दासोचितैः परिभवैरयमेव शास्यः  ।
एषा कपोलफलकेऽगरुपत्रवल्ली किं पीड्यते सुतनु बाष्पजलप्रणालैः  ॥ २१.४७ *(६८१) ॥

कृत्वागः स च नागतोऽपि किमपि व्यक्तं मनो मन्यते तत्क्वासे कमुपैमि जङ्गमवने को मामिहाश्वासयेत् ।
इत्युक्त्वाश्रुगलन्मुखी विटसखी ध्वस्ता विशन्ती गृहं धन्येनाधिमुपाश्रुणोरसि कृतात्यन्तं प्रिया रोदिता  ॥ २१.४८ *(६८२) ॥
वल्लणस्य

कपोलं पक्ष्मभ्यः कलयति कपोलात्कुचतटं कुचान्मध्यं मध्यान्नवमुदितनाभीसरसिजम्  ।
न जानीमः किं नु क्व नु कियदनेन व्यवसितं यदस्याः प्रत्यङ्गं नयनजलबिन्दुर्विहरति  ॥ २१.४९ *(६८३) ॥
नरसिंहस्य

विकिर नयने मन्दच्छायं भवत्वसितोत्पलं वितर दयिते हासज्योत्स्नां निमीलतु पङ्कजम्  ।
वद सुवदने लज्जामूका भवन्तु शिखण्डिनः परपरिभवो मानस्थानैर्न मानिनि सह्यते  ॥ २१.५० *(६८४) ॥

अयं धूर्तो मायाविनयमधुरादस्य चरितात्सखि प्रत्यूषि त्वं प्रकृतिसरले पश्यसि न किम्  ।
कपोले यल्लाक्षारसबहलरागप्रणयिनीमिमां धत्ते मुद्रामनतिचिरवृत्तान्तपिशुनाम्  ॥ २१.५१ *(६८५) ॥

अप्राप्तकेलिसुखयोरतिमानरुद्ध संधानयोर्रहसि जातरुषोरकस्मात् ।
यूनोर्मिथोऽभिलषतोः प्रथमानुनीतिं भावाः प्रसादपिशुनाः क्षपयन्ति निद्राम्  ॥ २१.५२ *(६८६) ॥
सोन्नोकस्यैतौ

श्रवसि न कृतास्ते तावन्तः सखीचवनक्रमाश्चरणपतितोऽङ्गुष्ठाग्रेणाप्ययं न हतो जनः  ।
कठिनहृदये मिथ्यामौनव्रतव्यसनादयं परिजनपरित्यागोपायो न मानपरिग्रहः  ॥ २१.५३ *(६८७) ॥

न मन्दो वक्त्रेन्दुः श्रयति न ललाटं कुटिलता न नेत्राब्जं रज्यत्यनुषजति न भ्रूरपि भिदाम्  ।
इदं तु प्रेयस्याः प्रथयति रुषोऽन्तर्विकसिताः शतेऽपि प्रश्नानां यदभिदुरमुद्रोऽधरपटः  ॥ २१.५४ *(६८८) ॥
वैद्यधन्यस्य

तत्तद्वदत्यपि यथावसरं हसत्यप्यालिङ्गनेऽपि न निषधति चुम्बनेऽपि  ।
किं तु प्रसादनभयादतिनिह्नुतेन कोपेन कोऽपि निहितोऽद्य रसावतारः  ॥ २१.५५ *(६८९) ॥
महाव्रतस्य

आश्लेषेण पयोधरप्रणियिनीं प्रत्यादिशन्त्या दृशं दृष्ट्वा चाधरबद्धतृष्णमधरं निर्भर्त्सयन्त्या मुखम्  ।
ऊर्वोर्गाढनिपीडनेन जघने पाणिं च रुद्ध्वानया पत्युः प्रेम न खण्डितं निपुणया मानोऽपि नैवोज्झितः  ॥ २१.५६ *(६९०) ॥

दीर्घोच्छ्वासविकम्पिताकुलशिखा यत्र प्रदीपाः कुले दृष्टिर्यत्र च दीर्घजागरगुरुः कोपे मदीये तव  ।
विस्रम्भैकरसप्रसादमधुरा यत्र प्रवृत्ताः कथास्तान्यन्यानि दिनानि मुञ्च चरणौ सैवाहमन्यो भवान्  ॥ २१.५७ *(६९१) ॥

परीरम्भारम्भः स्पृशति परमिच्छां न तु भुजौ भजन्ते विज्ञानं न तु गिरमनूरोधविधयः  ।
मनस्विन्याः स्वैरं प्रसरति निशासीमसमये मनः प्रत्यावृत्तं कमितरि कथंचिन्न तु वपुः  ॥ २१.५८ *(६९२) ॥
चक्रपाणेः

अद्योद्यानगृहाङ्गणे सखि मया स्वप्नेन लाक्षारुणः प्रोत्क्षिप्तोऽयमशोकदोहदविधौ पादः क्वणन्नूपुरः  ।
तावत्किं कथयामि केलिपटुना निर्गत्य कुञ्जोदरादज्ञातोपनतेन तेन सहसा मूर्ध्नैव सम्भावितः  ॥ २१.५९ *(६९३) ॥
मधुकूटस्य

सखि स सुभगो मन्दस्नेहो मयीति न मे व्यथा विधिपरिणतं यस्मात्सर्वो जनः सुखमश्नुते  ।
मम तु हृदये संतापोऽयं प्रिये विमुखेऽपि यत्कथमपि हतव्रीडं चेतो न याति विरागिताम्  ॥ २१.६० *(६९४) ॥

भ्रूभेदे रचितेऽपि दृष्टिरधिकं सोत्कण्ठमुद्वीक्षते रुद्धायामपि वाचि सस्मितमिदं दग्धाननं जायते  ।
कार्कश्यं गमितेऽपि चेतसि तनू रोमाञ्चमालम्बते दृष्टे निर्वहणं भविष्यति कथं मानस्य तस्मिञ्जने  ॥ २१.६१ *(६९५) ॥

प्रेयान् सोऽयमपाकृतः सशपथं पादानतः कान्तया द्वित्राण्येव पदानि वासभवनाद्यावन्न यात्यात्मना  ।
तावत्प्रत्युत पाणिसम्पुटलसन्नीवीनिबन्धं धृतो धावित्वेव कृतप्रणामकमहो प्रेम्णो विचित्रा गतिः  ॥ २१.६२ *(६९६) ॥

गते प्रेमाबन्धे हृदयबहुमाने विगलिते  निवृत्ते सद्भावे जन इव जने गच्छति पुरः  ।
तदुत्प्रेक्ष्योत्प्रेक्ष्य प्रियसखि गतास्ते च दिवसा न जाने को हेतुः स्फुटति शतधा यन्न हृदयम्  ॥ २१.६३ *(६९७) ॥

सुतनु नितम्बस्तव पृथुरक्ष्णोरपि नियतमर्जुनो महिमा  ।*
मध्यः सवलिरिदानीं मान्धाता कुचतटः क्रियताम्  ॥ २१.६४ *(६९८) ॥*
दामोदरस्य

दृष्टे लोचनवन्मनाङ्मुकुलितं चाग्रे गते वक्त्रवन्न्यग्भूतं बहिरास्थितं पुलकवत्संस्पर्शमातन्वति  ।
नीवीबन्धवदागतं शिथिलतामाभाषमाणे ततो मानेनापसृतं ह्रियेव सुदृशः पादस्पृशि प्रेयसि  ॥ २१.६५ *(६९९) ॥

।चोलो इति मानिनी व्रज्या

ततो विरहिणीव्रज्या

तापस्तत्क्षणमाहितासु बिसिनीष्वङ्गारकारायते बाष्पः पाण्डुकपोलयोरुपरि वै कुल्याम्बुपूरायते  ।
किं चास्या मलयद्रुमद्रवभरैर्लिम्पामि यावत्करं तावच्छ्वाससनीरणव्यतिकरैरुद्धूलिरासीत्करः  ॥ २२.१ *(७००) ॥
अच्युतस्य॥

देवेन प्रथमं जितोऽसि शशभृल्लेखाभृतानन्तरं बुद्धेनोद्धतबुद्धिना स्मर ततः कान्तेन पान्थेन मे  ।
त्यक्त्वा तान् बत हंसि मामतिकृशां बालामनाथां स्त्रियं धिक्त्वां धिक्तव पौरुषं धिगुदयं धिक्कार्मुकं धिक्छरान्  ॥ २२.२ *(७०१) ॥
श्रीराज्यपालस्य॥

कर्णे यन्न कृतं सखीजनवचो यन्नादृता बन्धुवाग्यत्पादे निपतन्नपि प्रियतमः कर्णोत्पलेनाहतः  ।
तेनेन्दुर्दुर्दहनायते मलयजालेपः स्फुलिङ्गायते रात्रिः कल्पशतायते बिसलताहारोऽपि भारायते  ॥ २२.३ *(७०२) ॥

आहारे विरतिः समस्तविषयग्रामे निवृत्तिः परा नासाग्रे नयनं यदेतदपरं यच्चैकतानं मनः  ।
मौनं चेदमिदं च शून्यमखिलं यद्विश्वमाभाति ते तद्ब्रूयाः सखि योगिनी किमसि भोः किं वा वियोगिन्यसि  ॥ २२.४ *(७०३) ॥

वत्स नैते पयोदाः सुरपतिकरिणो नो बकाः कर्णशङ्खाः सौदामिन्योऽपि नैताः कनकमयमिदं भूषणं कुम्भपीठे  ।
नैतत्तोयं नभस्तः पतति मदजलं श्वासवातावधूतं तत्किं मुग्धे वृथा त्वं मलिनयसि मुखं प्रावृडित्यश्रुपातैः  ॥ २२.५ *(७०४) ॥

नाकानोकहसम्भवैः सखि सुधाच्योतल्लवैः पल्लवैः पल्यङ्कं क्षणमात्रमास्तृणु विधुं गण्डोपधानीकुरु  ।
नो चेत्स्नेहरसावसेकविकसज्ज्वालावलीदारुणो दारूणीव न मे विरंस्यति दहन्नङ्गान्यनङ्गानलः  ॥ २२.६ *(७०५) ॥
चक्रस्य

असौ गतः सौगत एव यस्मात्कुर्यान्निरालम्बनतां ममैव  ।
सखि प्रियस्ते क्षणिकः किमन्यन्निरात्मकः शून्यतमः स वन्द्यः  ॥ २२.७ *(७०६) ॥
भोज्यदेवस्य

पूर्णं कपोलतलमश्रुजलैर्यदस्या यद्धूसरं वदनपङ्कजमायताक्ष्याः  ।
अर्धावदग्धगलदङ्गरसावसिक्तमार्द्रेन्धनं तदिव भस्मकणानुयातम्  ॥ २२.८ *(७०७) ॥

अयं धारावाहस्तडिदियमियं दग्धकरका स चायं निर्घोषः स च रववशो भेकनिचयः  ।
इतीव प्रत्यङ्गप्रथितमदनाग्निं कृशतनुर्घनश्वासोत्क्षेपैर्ज्वलयति मुहुर्मृत्युवशिनी  ॥ २२.९ *(७०८) ॥

परिम्लानं पीनस्तनजघनसङ्गादुभयतस्तनोर्मध्यस्यान्तः परिमलनमप्राप्य हरितम्  ।
इदं व्यस्तन्यासं श्लथभुजलताक्षेपवलनैः कृशाङ्ग्याः संतापं वदति बिसिनीपत्रशयनम्  ॥ २२.१० *(७०९) ॥

मनोरागस्तीव्रं व्यथयति विसर्पन्नविरतं प्रमाथी निर्धूमं ज्वलति विधुतः पावक इव  ।
हिनस्ति प्रत्यङ्गं ज्वर इव गरीयानित इतो न मां त्रातुस्तातः प्रभवति न चाम्बा न भवती  ॥ २२.११ *(७१०) ॥

एतस्या विरहज्वरः करतलस्पर्शैः परीक्ष्यो न यः स्निग्धेनापि जनेन दाहभयतः प्रस्थंपचः पाथसाम्  ।
निःशक्तीकृतचन्दनौषधिविधावस्मिंश्चमत्कारिणो लाजस्फोटममी स्फुटन्ति मणयो विश्वेऽपि हारस्रजाम्  ॥ २२.१२ *(७११) ॥

यत्ताडीदलपाकपाण्डु वदनं यन्नेत्रयोर्दुर्दिनं गण्डः पाणिनिषेवणाच्च यदयं संक्रान्तपञ्चाङ्गुलिः  ।
गौरी क्रुध्यतु वर्तते यदि न ते तत्कोऽपि चित्ते युवा धिग्धिक्त्वां सहपांशुखेलनसखीलोकेऽपि यन्निह्नवः  ॥ २२.१३ *(७१२) ॥
राजशेखरस्यैतौ

केयूरीकृतकङ्कणावलिरसौ कर्णान्तिकोत्तंसित व्यालोलालकपद्धतिः पथि पुरो बद्धाञ्जलिः पृच्छति  ।
यावत्किंचिदुदन्तमात्मकमितुस्तावत्स एवेत्यथ व्रीडावक्रितकण्ठनालमबला कैः कैर्न भिन्ना रसैः  ॥ २२.१४ *(७१३) ॥

प्रियविरहमहोष्मामर्मरामङ्गलेखामपि हतक हिमांशो मा स्पृश क्रीडयापि  ।
इह हि तव लुठन्तः प्लोषपीडां भजन्ते दरजठरमृणालीकाण्डमुग्धा मयूखाः  ॥ २२.१५ *(७१४) ॥

यद्दौर्बल्यं वपुषि महती सर्वतश्चास्पृहा यन्नासालक्ष्यं यदपि नयनं मौनमेकान्ततो यत् ।
एकाधीनं कथयति मनस्तावदेषा दशा ते कोऽसावेकः कथय सुमुखि ब्रह्म वा वल्लभो वा  ॥ २२.१६ *(७१५) ॥
लक्ष्मीधरस्य

निकामं क्षामाङ्गी सरसकदलीगर्भसुभगा कलाशेषा मूर्तिः शशिन इव नेत्रोत्सवकरी  ।
अवस्थामापन्ना मदनदहनोद्दाहविधुरामियं नः कल्याणी रमयति मतिं कम्पयति च  ॥ २२.१७ *(७१६) ॥
भवभूतेः

निद्रे भद्रमवस्थितासि कुशलं संवेदने किं तव क्षेमं ते सखि निर्वृते ननु समं कान्तेन यूयं गताः  ।
किं चान्यत्प्रियसंगमेऽद्य चलितो गच्छन् विपद्वत्सलो मूर्छाविस्मृतवेदनापरिजनो दृष्टोऽस्मदीयो न वा  ॥ २२.१८ *(७१७) ॥
अरविन्दस्य

मध्येसद्म समुद्गता तदनु च द्वारान्तरालं गता निर्याताथ कथंचिदङ्गणमपि प्रेयांस्तु नालोकितः  ।
हंहो वायस राजहंस शुक हे हे शारिके कथ्यतां का वार्तेति मृगीदृशो विजयते बाष्पान्तरायं वचः  ॥ २२.१९ *(७१८) ॥
चित्राङ्गस्य

दरदलितहरिद्राग्रन्थिगौरे शरीरे स्फुरति विरहजन्मा कोऽप्ययं पाण्डुभावः  ।
बलवति सति यस्मिन् सार्धमावर्त्य हेम्ना रजतमिव मृगाक्ष्याः कल्पितान्यङ्गकानि  ॥ २२.२० *(७१९) ॥
राजशेखरस्य

प्रिये प्रयाते हृदयं प्रयातं निद्रा गता चेतनया सहैव  ।
निर्लज्ज हे जीवित न श्रुतं किं महाजनो येन गतः स पन्थाः  ॥ २२.२१ *(७२०) ॥
धर्मकीर्तेः

बाष्पं चक्षुषु नाञ्जनं करतले वक्त्रं न लीलाम्बुजं गण्डे पाण्डरिमा न पत्रमकरी श्वासा मुखे न स्मितम्  ।
इत्थं यस्य वियोगयोगविधुरं मुग्धे तवेदं वपुर्नो जाते कतमः स पुष्पधनुषा नीतः प्रसादश्रियम्  ॥ २२.२२ *(७२१) ॥
भ्रमरदेवस्य

कस्मादिदं नयनमस्तमिताञ्जनश्रि विश्रान्तपत्ररचनौ च कुतः कपोलौ  ।
शृङ्गारवारिरुहकाननराजहंसि कस्मात्कृशासि विरसासि मलीमसासि  ॥ २२.२३ *(७२२) ॥
विष्णुहरेः
अरतिरियमुपैति मां न निद्रा गणयति तस्य गुणान्मनो न दोषान्  ।
विगलति रजनी न संगमाशा व्रजति तनुस्तनुतां न चानुरागः  ॥ २२.२४ *(७२३) ॥
प्रवरसेनस्य

असावहं लोहमयी स यस्याः क्रूरः सखि प्रस्तर एष कान्तः  ।
आकर्षकद्रावकचुम्बकेषु नैकोऽप्यसौ भ्रामक इत्यवैहि  ॥ २२.२५ *(७२४) ॥
शब्दार्णवस्य

नावस्था वपुषो ममेयमवधेरुक्तस्य नातिक्रमो नोपालम्भपदानि वाप्यकरणे तत्राभिधेयानि ते  ।
प्रष्टव्यः शिवमालि केवलमसौ कच्चिद्भवद्गोचरे नायातं मलयानिलैर्मुकुलितं कच्चिन्न चूतैरिति  ॥ २२.२६ *(७२५) ॥
वाकूटस्य

स्वप्नेऽपि प्रियसंगमव्यसनिनी शेते न निद्रागमश्चित्रेणालिखितुं तमिच्छति यदि स्वेदः सपत्नीजनः  ।
मुग्धेयं कुरुतेऽथ तद्गुणकथां मन्युर्गिरामर्गलः प्रायः पुण्यदिनानुभाववलनादाशंसितं सिध्यति  ॥ २२.२७ *(७२६) ॥
तरणिनन्दनस्य

व्योमश्रीहृदयैकमौक्तिकलते मातर्बलाकावलि ब्रूयास्तं जनमादरः खलु महान् प्राणेषु कार्यस्त्वया  ।
एतां म्लानिमुपागतां स्रजमिव त्यक्त्वा तनुं दुर्वहामेषाहं सुखिनी भवामि न सहे तीव्रां वियोगव्यथाम्  ॥ २२.२८ *(७२७) ॥

आ दृष्टिप्रसरात्प्रियस्य पदवीमुद्वीक्ष्य निर्विण्णया विश्रान्तेषु पथिष्वहःपरिणतौ ध्वान्ते समुत्सर्पति  ।
दत्त्वैकं ससुधागृहं प्रति पदं पान्थस्त्रियास्मिन् क्षणे नाभूदागत इत्यमन्दवलितोद्ग्रीवं पुनर्वीक्षितम्  ॥ २२.२९ *(७२८) ॥
सिद्धोकस्य

श्वासास्ताण्डवितालकाः करतले सुप्ता कपोलस्थली नेत्रे बाष्पतरङ्गिणी परिणतः कण्ठे कलः पञ्चमः  ।
अङ्गेषु प्रथमप्रवृद्धफलिनी लावण्यसम्पादिनी पाण्डिम्ना विरहोचितेन गमिता कान्तिः कथागोचरम्  ॥ २२.३० *(७२९) ॥
राजशेखरस्य

स्मितज्योत्स्नादानादुपकुरु चकोरप्रणयिनीर्विधेहि भ्रूलीलां स्मरतु धनुषः पञ्चविशिखः  ।
अपि स्तोकोन्निद्रैर्नयनकुमुदैर्मोदय दिशो विशेषास्ते मुग्धे दधतु कृतिनां चेतसि पदम्  ॥ २२.३१ *(७३०) ॥
अपराजितरक्षितस्य

किमिति कबरी यादृक्तादृग्दृशौ किमकज्जले मृगमदमसीपत्रन्यासः स किं न कपोलयोः  ।
अयमयमयं किं च क्लाम्यत्यसंस्मरणेन ते शशिमुखि सखीहस्तन्यस्तो विलासपरिच्छदः  ॥ २२.३२ *(७३१) ॥

वारंवारमलीक एव हि भवान् किं व्याहृतैर्गम्यतामित्युद्दम्य सुमन्दबाहुलतिकामुत्थापयन्त्या रुषा  ।
संक्रान्तैर्वलयैरलंकृतगलो युष्मद्वियोगोचितां तन्वङ्ग्याः प्रकटीकरोति तनुतां द्रङ्गे भ्रमन् वायसः  ॥ २२.३३ *(७३२) ॥

पक्ष्माग्रग्रथिताश्रुबिन्दुविसरैर्मुक्ताफलस्पर्धिभिः कुर्वन्त्या हरहासहारि हृदये हारावलीभूषणम्  ।
बाले बालमृणालनालवलयालंकारकान्ते करे विन्यस्याननमायताक्षि सुकृती कोऽयं त्वया स्मर्यते  ॥ २२.३४ *(७३३) ॥

दहति विरहेष्वङ्गानीर्ष्यां करोति समागमे हरति हृदयं दृष्टः स्पृष्टः करोत्यवशां तनुम्  ।
क्षणमपि सुखं यस्मिन् प्राप्ते गते च न लभ्यते  किमपरमतश्चित्रं यन्मे तथापि स वल्लभः  ॥ २२.३५ *(७३४) ॥

कोऽसौ धन्यः कथय सुभगे कस्य गङ्गासरय्वोस्तोयास्फालव्यतिकरस्खलत्कारि कङ्कालमास्ते  ।
यं ध्यायन्त्याः सुमुखि लिखितं कज्जलक्लेदभाञ्जि व्यालुम्पन्ति स्तनकलशयोः पत्रमश्रूण्यजस्रम्  ॥ २२.३६ *(७३५) ॥

त्वच्छेषेण च्छुरितकरया कुङ्कुमेनादधत्या शोणच्छायां भवनबिसिनीहंसके कौतुकिन्या  ।
कोकभ्रान्तिक्षणविरहिणीयन्मयाकारि हंसी तस्यैतन्मे फलमुपनतं नाथ यत्ते वियोगः  ॥ २२.३७ *(७३६) ॥

श्वासोत्कम्पतरङ्गिणि स्तनतटे धौताञ्जनश्यामलाः कीर्यन्ते कणशः कृशाङ्गि किममी बाष्पाम्भसां बिन्दवः  ।
किं चाकुञ्चितकण्ठरोधकुटिलाः श्रोत्रामृतस्यन्दिनो हूंकाराः कलपञ्चमप्रणयिनस्त्रुट्यन्ति निर्यान्ति च  ॥ २२.३८ *(७३७) ॥

इदानीं तीव्राभिर्दहन इव भाभिः परिगतो ममाश्चर्यं सूर्यः किमु सखि रजन्यामुदयते  ।
अयं मुग्धे चन्द्रः किमिति मयि तापं प्रकटयत्यनाथानां बाले किमिह विपरीतं न भवति  ॥ २२.३९ *(७३८) ॥

मा मुञ्चाग्निमुचः करान् हिमकर प्राणाः क्षणं स्थीयतां निद्रे मुद्रय लोचने रजनि हे दीर्घातिदीर्घा भव  ।
स्वप्नासादितसंगमे प्रियतमे सानन्दमालिङ्गिते स्वच्छन्दो भवतां भविष्यति पुनः कष्टो विचेष्टारसः  ॥ २२.४० *(७३९) ॥

दिशतु सखि सुखं ते पञ्चबाणः स साक्षादनयनपथवर्ती यस्त्वयालेखि नाथः  ।
तरलितकरशाखामञ्जरीकः शरीरे धनुषि च मकरे च स्वस्थरेखानिवेशः  ॥ २२.४१ *(७४०) ॥

कस्मान्म्लायसि मालतीव मृदितेत्यालीजने पृच्छति व्यक्तं नोदितमार्तयापि विरहे शालीनया बालया  ।
अक्ष्णोर्बाष्पचयं निगृह्य कथमप्यालोकितः केवलं किंचित्कुड्मलकोटिभिन्नशिखरश्चूतद्रुमः प्राङ्गणे  ॥ २२.४२ *(७४१) ॥
वाक्कूटस्य

उच्छूनारुणमश्रुनिर्गमवशाच्चक्षुर्मनाङ्मन्थरं सोष्मश्वासकदर्थिताधररुचिर्व्यस्तालका भ्रूभुवः  ।
आपाण्डुः करपल्लवे च निभृतं शेते कपोलस्थली मुग्धे कस्य तपःफलं परिणतं यस्मै तवेयं दशा  ॥ २२.४३ *(७४२) ॥
यशोवर्मणः

केन प्राप्तो भुवनविजयः कः कृती कः कलावान् केनाव्याजं स्मरचरणयोर्भक्तिरापादिता च  ।
यं ध्यायन्ती सुतनु बहुलज्वालकन्दर्पवह्नि प्रोद्यद्भस्मप्रचयरचितापाण्डिमानं दधासि  ॥ २२.४४ *(७४३) ॥

दग्धव्येयं नवकमलिनीपल्लवोत्सङ्गशय्या तप्ताङ्गरप्रकरविकरैः किं धुतैस्तालवृन्तैः  ।
तत्रैवास्तां दहति नयने चन्द्रवच्चन्दनाम्भः सख्यस्तोयेन्धन इव शिखी विप्रतीपोऽयमाधिः  ॥ २२.४५ *(७४४) ॥
अभिनन्दस्य

सौधादुद्विजते त्यजत्युपवनं द्वेष्टि प्रभामैन्दवीं द्वारात्त्रस्यति चित्रकेलिसदसो वेशं विषं मन्यते  ।
आस्ते केवलमब्जिनीकिसलयप्रस्तारिशय्यातले  संकल्पोपनतत्वदाकृतिरसायत्तेन चित्तेन सा  ॥ २२.४६ *(७४५) ॥

अन्तस्तारं तरलिततलाः स्तोकमुत्पीडभाजः पक्षाग्रेषु ग्रथितपृषतः कीर्णधाराः क्रमेण  ।
चित्तातङ्कं निजगरिमतः सम्यगासूत्रयन्तो निर्यान्त्यस्याः कुवलयदृशो बाष्पवारां प्रवाहाः  ॥ २२.४७ *(७४६) ॥

मुक्त्वानङ्गः कुसुमविशिखान् पञ्च कुण्ठीकृताग्रान्मन्ये मुग्धां प्रहरति हठात्पत्रिणा वारुणेन  ।
वारां पूरः कथमपरथा स्फारनेत्रप्रणाली वक्त्रोद्वान्तस्त्रिवलिविपिने सारणीसाम्यमेति  ॥ २२.४८ *(७४७) ॥
राजशेखरस्यामी

उन्मील्याक्षि सखीर्न पश्यसि न चाप्युक्ता ददास्युत्तरं नो वेत्सीदृशमत्र नेदृशमिमां शून्यामवस्थां गता  ।
तल्पादृश्यकरङ्कपञ्जरमिदं जीवेन लिप्तं मनाङ्मुञ्चन्ती किमु कर्तुमिच्छसि कुरु प्रेमान्यदेशगते  ॥ २२.४९ *(७४८) ॥

किं वातेन विलङ्घिता न न महाभूतार्दिता किं न न भ्रान्ता किं न न संनिपातलहरीप्रच्छादिता किं न न  ।
तत्किं रोदिति मुह्यति श्वसिति किं स्मेरं च धत्ते मुखं दृष्टः किं कथयाम्यकारणरिपुः श्रीभोज्यदेवोऽनया  ॥ २२.५० *(७४९) ॥
छित्तपस्य

कुचौ धत्तः कम्पं निपतति कपोलः करतले  निकामं निश्वासः सरलमलकं ताण्डवयति  ।
दृशः सामर्थ्यानि स्थगयति मुहुर्बाष्पसलिलं प्रपञ्चोऽयं किंचित्तव सखि हृदिस्थं कथयति  ॥ २२.५१ *(७५०) ॥
नरसिंहस्य

त्यजसि न शयनीयं नेक्षसे स्वामवस्थां विशदयसि न केशानाकुलग्रन्थिबन्धान्  ।
किमपि सखि कुरु त्वं देहयात्रानुरूपं शतमिह विरहिण्यो नेदृशं क्वापि दृष्टम्  ॥ २२.५३२ *(७५१) ॥

।चोलो इति विरहिणीव्रज्या॥ २२

ततो विरहिव्रज्या

गमनमलसं शून्या दृष्टिः शरीरमसौष्ठवं श्वसितमधिकं किं त्वेतत्स्यात्किमन्यदतोऽथ वा  ।
भ्रमति भुवने कन्दर्पाज्ञा विकारि च यौवनं ललितमधुरास्ते ते भावाः क्षिपन्ति च धीरताम्  ॥ २३.१ *(७५२) ॥

वारं वारं तिरयति दृशोरुद्गमं बाष्पपूरस्तत्संकल्पोपहतिजडिम स्तम्भमभ्येति गात्रम्  ।
सद्यः स्विद्यन्नयमविरतोत्कम्पलोलाङ्गुलीकः पाणिर्लेखाविधिषु नितरां वर्तते किं करोमि  ॥ २३.२ *(७५३) ॥

उन्मीलन्मुकुलकरालकुन्दकोष प्रश्च्योतद्घनमकरन्दगन्धगर्भः  ।
तामीषत्प्रचलविलोचनां नताङ्गीमालिङ्गन् पवन मम स्पृशाङ्गमङ्गम्  ॥ २३.३ *(७५४) ॥

दलति हृदयं गाढोद्वेगं द्विधा न तु भिद्यते वहति विकलः कायो मोहं न मुञ्चते चेतनाम्  ।
ज्वलति च तनूमन्तर्दाहः करोति न भस्मसात्प्रहरति विधिर्मर्मच्छेदी न कृन्तति जीवितम्  ॥ २३.४ *(७५५) ॥

नादत्से हरिताङ्कुरान् क्वचिदपि स्थैर्यं न यद्गाहसे यत्पर्याकुललोचनोऽसि करुणं कूजन् दिशः पश्यसि  ।
दैवेनान्तरितप्रियोऽसि हरिण त्वं चापि किं यच्चिरं प्रत्यद्रि प्रतिकन्दरं प्रतिनदि प्रत्यूषरं भ्राम्यसि  ॥ २३.५ *(७५६) ॥
मुञ्जस्य

कस्राघातैः सुरभिरभितः सत्वरं ताडनीयो गाढाम्रेडं मलयमरुतः शृङ्खलादाम दत्त  ।
कारागारे क्षिपत तरसा पञ्चमं रागराजं चन्द्रं चूर्णीकुरुत च शिलापट्टके पिष्टपेषम्  ॥ २३.६ *(७५७) ॥

ह्रिया संसक्ताङ्गं तदनु मदनाज्ञाप्रशिथिलं सनाथं माञ्जिष्ठप्रसरकृशरेखैर्नखपदैः  ।
घनोरुप्राग्भारं निधिमुखमिवामुद्रितमहो कदा नु द्रक्ष्यामो विगलितदुकूलं मृगदृशः  ॥ २३.७ *(७५८) ॥

एते चूतमहीरुहोऽप्यविरलैर्धूमायिताः षट्पदैरेते प्रज्वलिताः स्फुटकिशलयोद्भेदैरशोकद्रुमाः  ।
एते किंशुकशाखिनोऽपि मलिनैरङ्गारिताः कुड्मलैः कष्टं विश्रमयामि कुत्र नयने सर्वत्र वामो विधिः  ॥ २३.८ *(७५९) ॥
वाक्कूटस्य

सव्याधेः कृशता क्षतस्य रुधिरं दष्टस्य लालास्रवः सर्वं नैतदिहास्ति केवलमयं पान्थस्तपस्वी मृतः  ।
आ ज्ञातं मधुलम्पटैर्मधुकरैराबद्धकोलाहले नूनं साहसिकेन चूतमुकुले दृष्टिः समारोपिता  ॥ २३.९ *(७६०) ॥

मनसिशय कृशाङ्ग्याः स्वान्तमन्तर्निशातैरिषुभिरशनिकल्पैर्मा वधीस्त्वं ममेव  ।
अपि ननु शशलक्ष्मन्मा मुचस्त्वं च तस्यामकरुणकिरणोल्काः कन्दलीकोमलायाम्  ॥ २३.१० *(७६१) ॥
राजशेखरस्यैतौ

चक्षुश्चुमबविघ्निताधरसुधापानं मुखं शुष्यति द्वेष्टि स्वं च कचग्रहव्यवहितश्रोणीविहारः करः  ।
निद्रे किं विरतासि तावदघृणे यावन्न तस्याश्चिरात्क्रीडन्ति क्रमशः कृशीकृतरुषः प्रत्यङ्गमङ्गानि मे  ॥ २३.११ *(७६२) ॥
अभिनन्दस्य

जाने सा गगनप्रसूनकलिकेवात्यन्तमेवासती तत्सम्भोगरसाश्च तत्परिमलोल्लासा इवासत्तमाः  ।
स्वप्नेन द्विषतेन्द्रजालमिव मे संदर्शिता केवलं चेतस्तत्परिरम्भणाय तदपि स्फीतस्पृहं ताम्यति  ॥ २३.१२ *(७६३) ॥
परमेश्वरस्य

द्यूते पणः प्रणयकेलिषु कण्ठपाशः क्रीडापरिश्रमहरं व्यजनं रतान्ते  ।
शय्यानिशीथकलहेषु मृगेक्षणायाः प्राप्तं मया विधिवशादिदमुत्तरीयम्  ॥ २३.१३ *(७६४) ॥
धीरनागस्य

देशैरन्तरिता शतैश्च सरितामुर्वीभृतां काननैर्यत्नेनापि न याति लोचनपथं कान्तेति जानन्नपि  ।
उद्ग्रीवश्चरणार्धरुद्धवसुधः कृत्वाश्रुपूर्णां दृशं तामाशां पथिकस्तथापि किमपि ध्यायंश्चिरं वीक्षते  ॥ २३.१४ *(७६५) ॥
श्रीहर्षस्य

प्रौढानङ्गरसाविलाकुलमनाङ्न्यञ्चत्तिरोघूर्णित स्निग्धाह्लादि मदान्धमध्वनि तया यच्चक्षुरान्दोलितम्  ।
तेनास्माकमियं गतिर्मतिरियं संवित्तिरेवंविधा तापोऽयं तनुरीदृशी स्थितिरियं तस्या अपीति श्रुतिः  ॥ २३.१५ *(७६६) ॥
वल्लणस्य

स एवायं देशः सर इव विलूनाम्बुजवनं तनोत्यन्तस्तापं नभ इव विलीनामृतरुचि  ।
वियोगे तन्वङ्ग्याः कलयति स एवायमधुना हिमर्तुर्नैदाघीमहह विषमां तापनरुजम्  ॥ २३.१६ *(७६७) ॥

सृष्टा वयं यदि ततः किमियं मृगाक्षी सेयं वयं यदि ततः किमयं वसन्तः  ।
सोऽप्यस्तु नाम जगतः प्रतिपक्षभूतश्चूतद्रुमः किमिति निर्मित एष धात्रा  ॥ २३.१७ *(७६८) ॥

ते बाणाः किल चूतकुड्मलमयाः पौष्पं धनुस्तत्किल क्रुद्धत्र्यम्बकलोचनाग्निशिखया कामोऽपि दग्धः किल  ।
किं ब्रूमो वयमप्यनेन हतकेनापुङ्खमग्नैः शरैर्विद्धा एव न चेदृशः परिकरस्यैवंविधा वेदना  ॥ २३.१८ *(७६९) ॥
वीर्यमित्रस्य

रक्तस्त्वं नवपल्लवैरहमपि श्लाघ्यैः प्रियाया गुणैस्त्वामायान्ति शिलीमुखाः स्मरधनुर्मुक्तास्तथा मामपि  ।
कान्तापादतलाहतिस्तव मुदे सत्यं ममाप्यावयोः सर्वं तुल्यमशोक केवलमहं धात्रा सशोकः कृतः  ॥ २३.१९ *(७७०) ॥

आपुङ्खाग्रममी शरा मनसि मे मग्नाः समं पञ्च ते निर्दग्धं विरहाग्निना वपुरिदं तैरेव सार्धं मम  ।
कष्टं काम निरायुधोऽसि भवता जेतुं न शक्यो जनो दुःखी स्यामहमेक एव सकलो लोकः सुखं जीवतु  ॥ २३.२० *(७७१) ॥
राजशेखरस्य

विलीयेन्दुः साक्षादमृतरसवापी यदि भवेत्कलङ्गस्तत्रत्यो यदि च विकचेन्दीवरवनम्  ।
ततः स्नानक्रीडाजनितजडभावैरवयवैः कदाचिन्मुञ्चेयं मदनशिखिपीडापरिभवम्  ॥ २३.२१ *(७७२) ॥
राजशेखरस्यैतौ

यदि क्षामा मूर्त्तिः प्रतिदिवसमश्रूणि दृशि चेच्छ्रुतौ दूतीवक्त्रं यदि मृगदृशो भूषणधिया  ।
इदं चास्मत्कर्णे यदि भवति केनापि कथितं तदिच्छामः सङ्गाद्विरहभरमेकत्र वसतौ  ॥ २३.२२ *(७७३) ॥
वल्लणस्य

तव कुसुमशरत्वं शीतरश्मित्वमिन्दोर्द्वयमिदमयथार्थं दृश्यते मद्विधेषु  ।
विसृजति हिमगर्भैरग्निमिन्दुः कराग्रैस्त्वमपि कुसुमबाणान् वज्रसारीकरोषि  ॥ २३.२३ *(७७४) ॥
कालिदासस्य

सम्भूयैव सुखानि चेतसि परं भूमानमातन्वते यत्रालोकपथावतारिणि रतिं प्रस्तौति नेत्रोत्सवः  ।
यद्बालेन्दुकलोदयादवचितैः सारैरिवोत्पादितं तत्पश्येयमनङ्गमङ्गलगृहं भूयोऽपि तस्या मुखम्  ॥ २३.२४ *(७७५) ॥
भवभूतेः

शरान्मुञ्चत्युच्चैर्मनसिजधनुर्मक्षिकरवा रुजन्तीमे भासः किरति दहनाभा हिमरुचिः  ।
जितास्तु भ्रूभङ्गार्चनवदनलावण्यरुचिभिः सरोषा नो जाने मृगदृशि विधास्यन्ति किममी  ॥ २३.२५ *(७७६) ॥
शान्ताकरगुप्तस्य

अपि स दिवसः किं स्याद्यत्र प्रियामुखपङ्कजे मधु मधुकरीवास्मद्दृष्टिर्विकासिनि पास्यति  ।
तदनु च मृदुस्निग्धालापक्रमाहितनर्मणः सुरतसचिवैरङ्गैः सङ्गो ममापि भविष्यति  ॥ २३.२६ *(७७७) ॥
वार्तिककारस्य

सा लम्बालकमाननं नमयति प्रद्वेष्ट्ययं मां शशी नैवोन्मुञ्चति वाचमञ्चितकला विघ्नन्ति मां कोकिलाः  ।
भूभङ्गं कुरुते न सा धृतधनुर्मथ्नाति मां मन्मथः को वा तामबलां विलोक्य सहसा नात्रोपकृच्छ्रो भवेत् ॥ २३.२७ *(७७८) ॥
शृङ्गारस्य

बाणान् संहर मुञ्च कार्मुकलतां लक्ष्यं तव त्र्यम्बकः के नामात्र वयं शिरीषकलिकाकल्पं यदीयं मनः  ।
तत्कारुण्यपरिग्रहात्कुरु दयामस्मिन् विधेये जने स्वामिन्मन्मथ तादृशं पुनरपि स्वप्नाद्भुतं दर्शय  ॥ २३.२८ *(७७९) ॥

विवेकादस्माभिः परमपुरुषाभ्यासरसिकैः कथंचिन्नीयन्ते रतिरमणबाणैरपि हतैः  ।
प्रियाया बालत्वादभिनववियोगातुरतनोर्न जानीमस्तस्या बत कथममी यान्ति दिवसाः  ॥ २३.२९ *(७८०) ॥

स्खलल्लीलालापं विनिपतितकर्णोत्पलदलं श्रमस्वेदक्लिन्नं सुरतविरतिक्षामनयनम्  ।
कचाकर्षक्रीडासरलकुरलश्रेणिसुभगं कदा तद्द्रष्टव्यं वदनमवदातं मृगदृशः  ॥ २३.३० *(७८१) ॥

अहमिव शून्यमरण्यं वयमिव तनुतां गतानि तोयानि  ।*
अस्माकमिवोच्छ्वासा दिवसा दीर्घाश्च तप्ताश्च  ॥ २३.३१ *(७८२) ॥*

लीनेव प्रतिबिम्बितेव लिखितेवोत्कीर्णरूपेव च प्रत्युप्तेव च वज्रलेपघटितेवान्तर्निखातेव च  ।
सा नश्चेतसि कीलितेव विशिखैश्चेतोभुवः पञ्चभिश्चिन्तासंततितन्तुजालनिबिडस्यूतेव लग्ना प्रिया  ॥ २३.३२ *(७८३) ॥

नेत्रेन्दीवरिणी मुखाम्बुरुहिणी भ्रूवल्लिकल्लोलिनी बाहुद्वन्द्वमृणालिनी यदि वधूर्वापी पुनः सा भवेत् ।
तल्लावण्यजलावगाहनजडैरङ्गैरनङ्गानल ज्वालाजालमुचस्त्यजेयमसमाः प्राणच्छिदो वेदनाः  ॥ २३.३३ *(७८४) ॥

प्रहर्ता क्वानङ्गः स च कुसुमधन्वाल्पविशिखश्चलं सूक्ष्मं लक्ष्यं व्यवहितममूर्तं क्व च मनः  ।
इतीमामुद्भूतां स्फुटमनुपपत्तिं मनसि मे रुजामाविर्भावादनुभवविरोधः शमयति  ॥ २३.३४ *(७८५) ॥
वन्द्यतथागतस्य

अन्तर्निबद्धगुरुमन्युपरम्पराभिरिच्छोचितं किमपि वक्तुमशक्नुवत्याः  ।
अव्यक्तहूंकृतिचलत्कुचमण्डलायास्तस्याः स्मरामि मुहुरर्धविलोकितानि  ॥ २३.३५ *(७८६) ॥

भ्रस्यद्विवक्षितमसम्फलदक्षरार्थमुत्कम्पमानदशनच्छदमुच्छ्वसत्या  ।
अद्य स्मरामि परिमृज्य पटाञ्चलेन नेत्रे तया किमपि यत्पुनरुक्तमुक्तम्  ॥ २३.३६ *(७८७) ॥
सोन्नोकस्य

दग्धप्ररूढमदनद्रुममञ्जरीति लावण्यपङ्कपटलोद्गतपद्मिनीति  ।
शीतांशुबिम्बगलितामृतनिर्मितेति बालामबालहरिणाङ्कमुखीं स्मरामि  ॥ २३.३७ *(७८८) ॥

मधूद्गारस्मेरभ्रमरभरहूंकारमुखरं शरं साक्षान्मीनध्वजविजयचापच्युतमिव  ।
निलीयान्योन्यस्मिन्नुपरि सहकाराङ्कुरमयी समीक्षन्ते पक्ष्मान्तरतरलतारा विरहिणः  ॥ २३.३८ *(७८९) ॥

सा न चेन्मृगशावाक्षी किमन्यासां कथाव्ययः  ।
कला न यदि शीतांशोरम्बरे कति तारकाः  ॥ २३.३९ *(७९०) ॥

उपरि घनं घनपटलं दूरे कान्ता तदेतदापतितम्  ।*
हिमवति दिव्यौषधयः क्रोधाविष्टः फणी शिरसि  ॥ २३.४० *(७९१) ॥*
स्थगितं नवाम्बुवाहैरुत्तानास्यो विलोकयन् व्योम  ।*
संक्रमयतीव पथिकस्तज्जलनिवहं स्वलोचनयोः  ॥ २३.४१ *(७९२) ॥*
जयीकस्य

ते जङ्घे जघनं च तत्तदुदरं तौ च स्तनौ तत्स्मितं सूक्तिः सा च तदीक्षणोत्पलयुगं धम्मिल्लभारः स च  ।
लावण्यामृतबिन्दुवर्षि वदनं तच्चैवमेणीदृशस्तस्यास्तद्वयमेकमेवमसकृद्ध्यायन्त एवास्महे  ॥ २३.४२ *(७९३) ॥
नरसिंहस्य

यदि शशधरस्त्वद्वक्त्रेण प्रसह्य तिरस्कृतस्तदयमदयो मह्यं मुग्धे किमेवमसूयति  ।
यदमृतरसासारस्रुद्भिर्धिनोत्यखिलं जगज्ज्वलयति तु मामेभिर्वह्निच्छटाकटुभिः करैः  ॥ २३.४३ *(७९४) ॥
परमेश्वरस्य

लीलाताण्डवितभ्रुवः स्मितसुधाप्रस्यन्दभाजो दलन्नीलाब्जद्युतिनिर्भरा दरवलत्पक्ष्मावलीचारवः  ।
प्राप्तास्तस्य वियोगिनः स्मृतिपथं खेदं समातन्वते प्रेमार्द्राः सुदृशो विकुञ्चनततिप्रेङ्खत्कटाक्षा दृशः  ॥ २३.४४ *(७९५) ॥

विस्फाराग्रास्तरलतरलैरंशुभिर्विस्फुरन्तस्तासां तासां नयनमसकृन्नैपुणाद्वञ्चयित्वा  ।
मुक्तास्तन्व्या मसृणपरुषास्ते कटाक्षक्षुरप्राश्छिन्नं छिन्नं हृदयमदयैश्छिद्यतेऽद्यापि यैर्मे  ॥ २३.४५ *(७९६) ॥
परमेश्वरस्य

श्यामां श्यामलिमानमानयत भोः सान्द्रैर्मसीकूर्चकैस्तन्त्रं मन्त्रमथ प्रयुज्य हरत श्वेतोत्पलानां स्मितम्  ।
चन्द्रं चूर्णयत क्षणाच्च कणशः कृत्वा शिलापट्टके येन द्रष्टुमहं क्षमे दश दिशस्तद्वक्त्रमुद्राङ्किताः  ॥ २३.४६ *(७९७) ॥

तस्मिन् पञ्चशरे स्मरे भगवता भर्गेण भस्मीकृते जानाम्यक्षयसायकं कमलभूः कामान्तरं निर्ममे  ।
यस्यामीभिरितस्ततश्च विशिखैरापुङ्खमग्नात्मभिर्जातं मे विदलत्कदम्बमुकुलस्पष्टोपमानं मनः  ॥ २३.४७ *(७९८) ॥

सूतिर्दुग्धसमुद्रतो भगवतः श्रीकौस्तुभे सोदरे सौहार्दं कुमुदाकरेषु किरणाः पीयूषधाराकिरः  ।
स्पर्धा ते वचनाम्बुजैर्मृगदृशां तत्स्थाणुचूडामणे हंहो चन्द्र कथं निषिञ्चसि मयि ज्वालामुचो वेदनाः  ॥ २३.४८ *(७९९) ॥

अयि पिबत चकोराः कृत्स्नमुन्नामिकण्ठक्रमसरलितचञ्चच्चञ्चवश्चन्द्रिकाम्भः  ।*
विरहविधुरितानां जीवितत्राणहेतोर्भवति हरिणलक्ष्मा येन तेजोदरिद्रः  ॥ २३.४९ *(८००) ॥*
राजशेखरस्यैतौ

शीतांशुर्विषसोदरः फणभृतां लीलास्पदं चन्दनं हाराः क्षारपयोमुचः प्रियसुहृत्पङ्केरुहं भास्वतः  ।
इत्येषां किमिवास्तु हन्त मदनज्योतिर्विघाताय यद्बाह्याकारपरिभ्रमेण तु वयं तत्त्वत्यजो वञ्चिताः  ॥ २३.५० *(८०१) ॥

व्यजनमरुतः श्वासश्रेणीमिमामुपचिन्वते मलयजरसो धाराबाष्पं प्रपञ्चयितुं प्रभुः  ।
कुसुमशयनं कामास्त्राणां करोति सहायतां द्विगुणहरिमा मारोन्माथः कथं नु विरंस्यति  ॥ २३.५१ *(८०२) ॥
राजशेखरस्यैते

हारो जलार्द्रशयनं नलिनीदलानि प्रालेयशीकरमुचस्तुहिनाद्रिवाताः  ।
यस्येन्धनानि सरसान्यपि चन्दनानि निर्वाणमेष्यति कथं स मनोभवाग्निः  ॥ २३.५२ *(८०३) ॥

मन्दादरः कुसुमपत्रिषु पेलवेषु नूनं बिभर्ति मदनः पवनास्त्रमद्य  ।
हारप्रकाण्डसरलाः कथमन्यथामी श्वासाः प्रवर्तितदुकूलदशाः सरन्ति  ॥ २३.५३ *(८०४) ॥

अकृतप्रेमैव वरं न पुनः संजातविघटितप्रेमा  ।*
उद्धृतनयनस्ताम्यति यथा हि न तथेह जातान्धः  ॥ २३.५४ *(८०५) ॥*

स्वप्न प्रसीद भगवन् पुनरेकवारं संदर्शय प्रियतमां क्षणमात्रमेव  ।
दृष्टा सती निबिडबाहुनिबन्धलग्नं तत्रैव मां नयति सा यदि वा न याति  ॥ २३.५५ *(८०६) ॥

।चोलो इति विरहिव्रज्या

ततोऽसतीव्रज्या

दृष्टिं हे प्रतिवेशिनि क्षणमिहाप्यस्मद्गृहे दास्यसि प्रायो नैव शिशोः पिताद्य विरसाः कौपीरपः पास्यति  ।
एकाकिन्यपि यामि तद्वरमितः श्रोतस्तमालाकुलं नीरन्ध्राः स्तनमालिखन्तु जठरच्छेदा नलग्रन्थयः  ॥ २४.१ *(८०७) ॥
विद्यायाः

तेषां गोपवधूविलाससुहृदां राधारहःसाक्षिणां क्षेमं भद्र कलिन्दराजतनयातीरे लतावेश्मनाम्  ।
विच्छिन्ने स्मरतल्पकल्पनविधिच्छेदोपयोगेऽधुना ते जाने जरठीभवन्ति विगलन्नीलत्विषः पल्लवाः  ॥ २४.२ *(८०८) ॥
विद्यायाः

सिकतिलतलाः सान्द्रच्छायास्तटान्तविलम्बिनः शिशिरमरुतां लीलावासाः क्वणज्जलरङ्कवः  ।
अविन्यवतीनिर्विच्छेदस्मरव्ययदायिनः कथय मुरले केनामी ते कृता निचुलद्रुमाः  ॥ २४.३ *(८०९) ॥

पान्थ स्वैरगतिं विहाय झटिति प्रस्थानमारभ्यतामत्यन्तं करिसूकराहिगवयैर्भीमं पुरः काननम्  ।
चण्डांशोरपि रश्मयः प्रतिदिशं म्लानास्त्वमेको युवा स्थानं नास्ति गृहे ममापि भवतो बालाहमेकाकिनी  ॥ २४.४ *(८१०) ॥

विटपिनि शिशिरच्छाये क्षणमिह विश्रम्य गम्यतां पथिकाः  ।*
अतरुवारिरतः परमसमशिलादुर्गमो मार्गः  ॥ २४.५ *(८११) ॥*

अम्बा शेतेऽत्र वृद्धा परिणतवयसामग्रणीरत्र तातो निःशेषागारकर्मश्रमशि"थिलतनुः कुम्भदासी तथेह  ।
अस्मिन् पापाहमेका कतिपयदिवस्प्रोषितप्राणनाथा पान्थायेत्थं युवत्या कथितमभिमतं व्याहृतिव्याजपूर्वम्  ॥ २४.६ *(८१२) ॥

स्मरविवशया किंचिन्मिथ्यानिषेधमनोज्ञया दिशि दिशि भयाद्भूयो भूयः प्रवर्तितनेत्रया  ।
कुवलयदृशा शून्ये दैवादतर्कितलब्धया निभृतनिभृतं ये चुम्ब्यन्ते त एव विदुः सुखम्  ॥ २४.७ *(८१३) ॥

व्यपेतव्याहारं गतविविधशिल्पव्यतिकरं करस्पर्शारम्भप्रगलितदुकूलान्तशयनम्  ।
मुहुर्बद्धोत्कम्पं दिशि दिशि मुहुः प्रेषितदृशोरहल्यासुत्राम्णोः क्षणिकमिव तत्संगतमभूत् ॥ २४.८ *(८१४) ॥
योगेश्वरस्य

यः कौमारहरः स एव च वरस्ताश्चन्द्रगर्भा निशाः प्रोन्मीलन्नवमालतीसुरभयस्ते च विन्ध्यानिलाः  ।
सा चैवास्मिंस्तथापि धैर्यसुरतव्यापारलीलाभृतां किं मे रोधसि वेतसीवनभुवां चेतः समुत्कण्ठते  ॥ २४.९ *(८१५) ॥

क्व प्रस्थितासि करभोरु घने निशीथे प्राणाधिको वसति यत्र जनः प्रियो मे  ।
एकाकिनी वद कथं न बिभेषि बाले नन्वस्ति पुङ्खितशरो मदनः सहायः  ॥ २४.१० *(८१६) ॥

उदेति यस्यां न निशाकरो रिपुस्तिथिर्नु का पुण्यवतीभिराप्यते  ।
इतीव दुष्ट्या परिदेविते मुहुः कुहूकुहूरित्यलमाह कोकिलः  ॥ २४.११ *(८१७) ॥

मातर्गेहिनि यद्ययं हतशुकः संवर्धनीयो मया लौहं पञ्जरमस्य दुर्नयवतो गाढं तदा कारय  ।
अद्यैनं बदरीनिकुञ्जकुहरे लीनं प्रचण्डोरगे कर्षन्त्या मम तावदङ्गलिखनैरेवापदेषागता  ॥ २४.१२ *(८१८) ॥

ध्वस्तं केन विलेपनं कुचयुगे केनाञ्जनं नेत्रयोर्रागः केन तवाधरे प्रमथितः केशेषु केन स्रजः  ।
तेनाशेषजनौघकल्मषमुषा नीलाब्जभासा सखि किं कृष्णेन न यामुनेन पयसा कृष्णानुरागस्तव  ॥ २४.१३ *(८१९) ॥

आकृष्यादावमन्दग्रहमलकचयं वक्त्रमासज्य वक्त्रे कण्ठे लग्नः सुकण्ठः पुनरपि कुचयोर्दत्तगाढाङ्गसङ्गः  ।
बद्धासक्तिर्नितम्बे पतति चरणयोर्यः स तादृक्प्रियो मे बाले लज्जा प्रणष्टा न हि न हि कुटिले चोलकः किं त्रपाकृत् ॥ २४.१४ *(८२०) ॥

आमोदिना समधुना परिधूसरेण सव्याकुलभ्रमवता पतता पुरस्तात् ।
आयासितास्मि सखि तेन दिवावसाने मत्तेन किं प्रणयिना न हि केसरेण  ॥ २४.१५ *(८२१) ॥

पान्थे पद्मसरोऽन्तशाद्वलभुवि न्यस्याञ्चलं शायिनि त्वं श्रान्तास्यवहं च वर्त्म वसतिग्रामो न वेलाप्यगात् ।
उत्तानद्विगुणासमञ्जसमिलज्जानूदरास्तांशुक स्तोकोन्मीलदसञ्जितोरु वयमप्येकाकिनः किं न्विदम्  ॥ २४.१६ *(८२२) ॥
वल्लणस्य

इन्दुर्यत्र न निन्द्यते न मधुरं दूतीवचः श्रूयते नालापा निपतन्ति बाष्पकलुषा नोपैति कार्श्यं तनुः  ।
स्वाधीनामनुकूलिनीं स्वगृहिणीमालिङ्ग्य यत्सुप्यते तत्किं प्रेम गृहाश्रमव्रतमिदं कष्टं समाचर्यते  ॥ २४.१७ *(८२३) ॥
लक्ष्मीधरस्य

प्रणयविशदां वक्त्रे दृष्टिं ददाति विशङ्किता घटयति घनं कण्ठाश्लेषं सकम्पपयोधरा  ।
वदति बहुशो गच्छामीति प्रयत्नधृताप्यहो रमयतितरां संकेतस्था तथापि हि कामिनी  ॥ २४.१८ *(८२४) ॥
श्रीहर्षस्य

दुर्दिननिशीथपवने निःसंचारासु नगरवीथीषु  ।*
पत्यौ विदेशयाते परं सुखं जघनचपलायाः  ॥ २४.१९ *(८२५) ॥*

मार्गे पङ्किनि तोयदान्धतमसे निःशब्दसंचारकं गन्तव्या दयितस्य मेऽद्य वसतिर्मुग्धेति कृत्वा मतिम्  ।
आजानूद्धृतनूपुरा करतलेनाछाद्य नेत्रे भृशं कृच्छ्राल्लब्धपदस्थितिः स्वभवने पन्थानमभ्यस्यति  ॥ २४.२० *(८२६) ॥

बिभ्राणार्द्रनखक्षतानि जघने नान्यत्र गात्रे भयान्नेत्रे चुम्बनपाटले च दधती निद्रालसे निव्रणे  ।
स्वं संकेतमदूरमेव कमितुर्भ्रूसंज्ञया शंसती सिद्धिं याति विटैककल्पलतिका रण्डा न पुण्यैर्विना  ॥ २४.२१ *(८२७) ॥

अद्य स्वां जननीमकारणरुषा प्रातः सुदूरं गतां प्रत्यानेतुमितो गतो गृहपतिः श्रुत्वैव मध्यंदिने  ।
पङ्गुत्वेन शरीरजर्जरतया प्रायः स लक्ष्याकृतिर्दृष्टोऽसौ भवता न किं पथिक हे स्थित्वा क्षणं कथ्यताम्  ॥ २४.२२ *(८२८) ॥

वस्त्रप्रोतदुरन्तनूपुरमुखाः संयम्य नीवीमणीनुद्गाढांशुकपल्लवेन निभृतं दत्ताभिसारक्रमाः  ।
एताः कुन्तलमल्लिकापरिमलव्यालोलभृङ्गावली झंकारैर्विकलीकृताः पथि बत व्यक्तं कुरङ्गीदृशः  ॥ २४.२३ *(८२९) ॥

पतिर्दुर्वञ्चोऽयं विधुरमलिनो वर्त्म विषमं जनश्छिद्रान्वेषी प्रणयिवचनं दुःपरिहरम्  ।
अतः काचित्तन्वी रतिविहितसंकेतगतये  गृहाद्वारंवारं निरसरदथ प्राविशदथ  ॥ २४.२४ *(८३०) ॥

उदेष्यत्पीयूषद्युतिरुचिकणार्द्राः शशमणि स्थलीनां पन्थानो घनचरणलाक्षालिपिभृतः  ।
चकोरैरुड्डीनैर्झटिति कृतशङ्काः प्रतिपदं पराञ्चः संचारानविनयवतीनां विवृणुते  ॥ २४.२५ *(८३१) ॥

मलयजपङ्कलिप्ततनवो नवहारलताविभूषिताः सिततरदन्तपत्रकृतवक्त्ररुचो रुचिरामलांशुकाः  ।
शशभृति विततधाम्नि धवलयति धरामविभाव्यतां गताः प्रियवसतिं व्रजन्ति सुखमेव निरस्तभियोऽभिसारिकाः  ॥ २४.२६ *(८३२) ॥
बाणस्य

निशान्धकारे विहिताभिसाराः सखीः शपन्तीह नितान्तमुग्धा  ।*
पथि स्खलन्ती बत वारिधारामालिङ्गितुं वाञ्छति वारिदानाम्  ॥ २४.२७ *(८३३) ॥*
पुरुषोत्तमस्य

कृत्वा नूपुरमूकतां चरणयोः संयम्य नीवीमणीनुद्दामध्वनिपिण्डितान् परिजने किंचिच्च निद्रायिते  ।
कस्मै कुप्यसि यावदस्मि चलिता तावद्विधिप्रेरितः काश्मीरीकुचकुम्भसम्भ्रमहरः शीतांशुरभ्युद्यतः  ॥ २४.२८ *(८३४) ॥

उरसि निहितस्तारो हारः कृता जघने जघने कलकलवती काञ्ची पादौ रणन्मणिनूपुरौ  ।
प्रियमभिसरस्येवं मुग्धे समाहतण्डिण्डिमा किमिदमपरं त्रासोत्कम्पा दिशो मुहुरीक्षसे  ॥ २४.२९ *(८३५) ॥
देवगुप्तस्य

अनुमतमिवानेतुं जोषं तमीतमसां कुलं दिशि दिशि दृशो विन्यस्यन्त्यः श्रियाङ्कुरिताञ्जनाः  ।
मदनहुतभुग्धूमच्छायैः पटैरसितैर्वृताः प्रययुररसद्भूषैरङ्गैः प्रियानभिसारिकाः  ॥ २४.३० *(८३६) ॥
भट्टशिवस्वामिनः

।चोलो इत्यसतीव्रज्या

ततो दूतिकोपालम्भव्रज्या

निःशेषच्युतचन्दनं स्तनतटो निर्यातराजोऽधरो नेत्रे दूरमनञ्जने जललवप्रस्यन्दिनी ते तनुः  ।
आशाच्छेदिनि दूति बान्धवजनस्याज्ञातपीडागमे वापीं स्नातुमितो गतासि न पुनस्तस्याधमस्यान्तिकम्  ॥ २५.१ *(८३७) ॥

किं त्वं निगूहसे दूति स्तनौ वक्त्रं च पाणिना  ।
सव्रणा एव शोभन्ते शूराधरपयोधराः  ॥ २५.२ *(८३८) ॥

साधु दूति पुनः साधु कर्तव्यं किमतः परम्  ।
यन्मदर्थे विलग्नासि दन्तैरपि नखैरपि  ॥ २५.३ *(८३९) ॥

विहारः कण्ठदेशस्ते काषाये तव लोचने  ।
अधरौ वीतरागौ ते दूति प्रव्रजितासि किम्  ॥ २५.४ *(८४०) ॥

दूति किं तेन पापेन शास्त्रातिक्रमकारिणा  ।
पञ्च पञ्चनखा भक्ष्याः षष्ठी त्वं येन खादिता  ॥ २५.५ *(८४१) ॥

नायातः सामदानाभ्यामिति भेदेऽपि दर्शिते  ।
साधु यद्दुर्विनीतस्य त्वया दण्डो निपातितः  ॥ २५.६ *(८४२) ॥

अनेन वीतरागेण बुद्धेनेवाधरेण ते  ।
दूति निर्व्याजमाख्याता सर्ववस्तुषु शून्यता  ॥ २५.७ *(८४३) ॥

पार्श्वाभ्यां सप्रहाराभ्यामधरे व्रणखण्डिते  ।
दूति संग्रामयोग्यासि न योग्या दूतकर्मणि  ॥ २५.८ *(८४४) ॥

त्वया दूति कृतं कर्म यत्तदन्येन दुष्करम्  ।
शरणागतविध्वंसी छिद्रान्वेषी निपातितः  ॥ २५.९ *(८४५) ॥

क्षामा तनुर्गतिः खिन्ना नेत्रे व्यालोकतारके  ।
वागस्पष्टा श्लथं वासो दूति त्वं ज्वरितासि किम्  ॥ २५.१० *(८४६) ॥

रजन्यामन्यस्यां सुरतपरिवर्तादनुचितं मदीयं यद्वासः कथमपि हृतं तेन सुहृदा  ।
त्वया प्रीत्यानीतं स्वनिवसनदानात्पुनरिदं कुतस्त्वादृग्दूति स्खलितशमनोपायनिपुणा  ॥ २५.११ *(८४७) ॥

नायातो यदि तादृशं स शपथं कृत्वापि दूति प्रियस्तत्किं कोपनया त्वया स्वदशनैरग्राधरः खण्डितः  ।
स्वेदाम्भःकणदायि वेपनमिदं त्यक्त्वा भज स्वस्थतां को लोकस्य सखि स्वभावकुटिलस्यान्तर्गतं ज्ञास्यति  ॥ २५.१२ *(८४८) ॥

रोमाञ्चं वहसि श्वसिष्यविरतं ध्यानं किमप्याश्रिता दृष्टिस्ते भ्रमति प्रकम्पचपले व्यक्तं च ते शीत्कृतम्  ।
तं लब्ध्वा खलु बन्धकीव सुरतव्यापारदक्षं जनं किं दूति ज्वरितासि पापमथवा स्पृष्ट्वा भवन्त्यापदः  ॥ २५.१३ *(८४९) ॥

श्वासः किं त्वरिता गतिः पुलकिता कस्मात्प्रसाद्यागता वेणी भ्रश्यति पादयोर्निपतनात्क्षामा किमित्युक्तिभिः  ।
स्वेदार्द्रं मुखमातपेन गलिता नीवी गमादागमाद्दूति म्लानसरोरुहद्युतिमुषः स्वौष्ठस्य किं वक्ष्यसि  ॥ २५.१४ *(८५०) ॥

अधरेणोन्नतिभाजा भुजङ्गपरिपीडितेन ते दूति  ।*
संक्षोभितं मनो मे जलनिधिरिव मन्दरागेण  ॥ २५.१५ *(८५१) ॥*

सद्भावोपगता समप्रणयिनी दाराः परस्येति वा दूते रागपराभवः क्रियत इत्येतन्न मीमांसितम्  ।
येनाम्भोरुहसंनिभस्य वदनस्यापाण्डुता ते कृता दूति भ्रष्टगुणस्य तस्य निलयं स्वप्नेऽपि मा गाः पुनः  ॥ २५.१६ *(८५२) ॥

स्वकार्यबुद्ध्यैव सदा मदर्थे दूति प्रवृत्तिं प्रतिपालयन्त्या  ।
त्वया फलेनैव विभावितोऽयं मया सहाभिन्नशरीरवादः  ॥ २५.१७ *(८५३) ॥
वित्तोकस्य

।चोलो इति दूतीकोपालम्भव्रज्या

ततः प्रदीपव्रज्या

रुद्धे वायौ निषिद्धे तमसि शुभवशोन्मीलितालोकशक्तिः कस्मान्निर्वाणलाभी न भवतु परमब्रह्मवद्वीक्ष्य दीपः  ।
निद्राणस्त्रीनितम्बाम्बरहरणरणन्मेखलारावधावत्कन्दर्पानद्धबाणव्यतिकरतरलं कामिनं यामिनीषु  ॥ २६.१ *(८५४) ॥

अतिपीनां तमोराजीं तनीयान् सोढुमक्षमः  ।
वमतीव शनैरेष प्रदीपः कज्जलच्छलात् ॥ २६.२ *(८५५) ॥
।वर्{अतिपीनां।लेम्
।ेमेन्द्, अतिपीताम् ।ेद्क्ग्}

निर्वाणगोचरगतोऽपि मुहुः प्रदीपः किं वृत्तकं तरुणयोः सुरतावसाने  ।
इत्येवमाकलयितुं सकलङ्कलज्जदुद्ग्रीविकामिव ददाति रतिप्रदीपः  ॥ २६.३ *(८५६) ॥

बालां कृशाङ्गीं सुरतानभिज्ञां गाढं नवोढामुपगूढवन्तम्  ।
विलोक्य जामातरमेष दीपो वातायने कम्पमुपैति भीतः  ॥ २६.४ *(८५७) ॥

।चोलो इति प्रदीपव्रज्या॥ २६

ततोऽपराह्णव्रज्या

निद्रान्धानां दिनमणिकराः कान्तिमम्भोरुहाणामुच्चित्यैते बहुगुणमिवाबिभ्रतः शोणिमानम्  ।
चक्राङ्काणामविरलजलैरार्द्रविश्लेषभाजां वक्षःस्पर्शैरिव शिशिरतां यान्ति निर्वाप्यमाणाः  ॥ २७.१ *(८५८) ॥

दावास्त्रशक्तिरयमेति च शीतभावं भास्वाञ्ज्वलन्ति हृदयानि च कोकयूनाम्  ।
किं ब्रूमहेऽभ्युदयते च जगत्पिधानं ध्वान्तं भवन्ति च विशुद्धदृशो दिवान्धाः  ॥ २७.२ *(८५९) ॥

उन्मुक्ताभिर्दिवसमधुना सर्वतस्ताभिरेव स्वच्छायाभिर्निचुलितमिव प्रेक्ष्यते विश्वमेतत् ।
पर्यन्तेषु ज्वलति जलधौ रत्नसानौ च मध्ये चित्राङ्गीयं रमयति तमःस्तोमलीला धरित्री  ॥ २७.३ *(८६०) ॥

चूडारत्नैः स्फुरद्भिर्विषधरविवराण्युज्ज्वलान्युज्ज्वलानि प्रेक्ष्यन्ते चक्रवाकीमनसि निविशते सूर्यकान्तात्कृशानुः  ।
किं चामी शल्ययन्तस्तिमिरमुभयतो निर्भराहस्तमिस्रा संघट्टोत्पिष्टसंध्याकणनिकरपरिस्पर्धिनो भान्ति दीपाः  ॥ २७.४ *(८६१) ॥

पटुकटुकोष्मभिः कटकधातुरसस्य गिरेः कुहरकटाहकेषु रविधामभिरुत्क्वथतः  ।
उपरिभरादिवोत्सलितया छटया गगनं प्रतिनवसंध्यया सपदि संवलितं शुशुभे  ॥ २७.५ *(८६२) ॥

अस्तं भास्वति लोकलोचनकलालोके गते भर्तरि स्त्रीलोकोचितमाचरन्ति सुकृतं वह्नौ विलीय त्विषः  ।
अप्येतास्तु चिकीर्षयेव तपसां ताराक्षमाला दिशो मन्ये खञ्जनकण्ठकोमलतमःकृष्णाजिनं बिभ्रति  ॥ २७.६ *(८६३) ॥

यावद्भास्करकेसरी प्रविततज्योतिःसटाभासुरो हत्वा वासरवारणं वनदरीमस्ताचलस्यास्थितः  ।
तावत्संतमसाच्छभल्लपरिषत्संध्यास्त्रमापीयते कुम्भभ्रंशविकीर्णमौक्तिकरुचो राजन्त्यमूस्तारकाः  ॥ २७.७ *(८६४) ॥

अस्तव्यास्तान् क्रमततगतीन् पत्रिमालातरङ्गान् वेणीदण्डानिव धृतवती मुक्तसंध्याङ्गरागा  ।
ध्वान्तम्लानांशुकपरिचयच्छन्नलावण्यशोच्या द्यौः प्रत्यग्रद्युमणिविरहाद्वान्तमक्ष्णोर्न याति  ॥ २७.८ *(८६५) ॥

परावृत्ता गावस्तरुषु वयसां कूजति कुलं पिशाचीनां चेतः स्पृशति गृहकृत्यप्रवणता  ।
अयं नन्दी संध्यासमयकृतकृत्यव्यवसितिस्त्रिनेत्राभिप्रायप्रतिसदृशमुन्मार्ष्टि मुरजान्  ॥ २७.९ *(८६६) ॥
शित्कण्ठस्य

उत्सर्पद्धूमलेखात्विषि तमसि मनाग्विस्फुलिङ्गायमानैरुद्भेदैस्तारकाणां वियति परिगते पश्चिमाशामुपेता  ।
खेदेनेवानतासु स्खलदलिरसनास्वब्जिनीप्रेयसीषु प्रायः सन्ध्यातपाग्निं विशति दिनपतौ दह्यते वासरश्रीः  ॥ २७.१० *(८६७) ॥

प्रारब्धो मणिदीपयष्टिषु वृथा पातः पतङ्गैरितो गन्धान्धैरभितो मधुव्रतकुलैरुत्पक्ष्मभिः स्थीयते  ।
वेल्लद्बाहुलताविलोकवलयस्वानैरितः सूचित व्यापाराश्च नियोजयन्ति विविधान् वराङ्गना वर्णकान्  ॥ २७.११ *(८६८) ॥

व्रजति कलितस्तोकालोको नवीनजवारुण च्छविरविरसौ स्वेच्छादृश्यो दिशं भृशमप्पतेः  ।
ककुभि ककुभि प्राप्ताहाराः कुलायमहीरुहां शिरसि शिरसि स्वैरं स्वैरं पतन्ति पतत्रिणः  ॥ २७.१२ *(८६९) ॥
रघुनन्दनस्य

कालव्यालहतं वीक्ष्य पतन्तं भानुमम्बरात् ।
ओषधीशं समादाय धावतीव पितृप्रसूः  ॥ २७.१३ *(८७०) ॥

जगन्नेत्रज्योतिः पिबति शनकैरन्धतमसं कुलायैराकृष्टाः क्षणविरतकूजा बलिभुजः  ।
तथोलूकः स्तोकव्यपगतभयः कोटरमुखाद्वपुर्मग्नग्रीवो डमरितशिराः पश्यति दिशः  ॥ २७.१४ *(८७१) ॥
विद्दूकस्य

ताराप्ररोहधवलोत्कटदन्तपङ्क्तेर्ध्वान्ताभिनीलवपुषो रजनीपिशाच्याः  ।
जिह्वेव सार्द्ररुधिरारुणसूर्यमांस ग्रासार्थिनी नभसि विस्फुरति स्म संध्या  ॥ २७.१५ *(८७२) ॥

स्नातीव मन्दरगनोऽस्तमितेऽद्य मित्रे सिन्धूद्वृतेन्दुकलशस्खलदंशुतोयैः  ।
एतज्जगन्नयनहारि घनं तमोऽस्य पृष्ठे श्रियं विततकुन्तलवत्तनोति  ॥ २७.१६ *(८७३) ॥

पृथुगगनकबन्धस्कन्धचक्रं किमेतत्किमु रुधिरकपालं कालकापालिकस्य  ।
लललभरितमन्तः किं नु तार्क्ष्याण्डखण्डं जनयति हि वितर्कान् सांध्यमर्कस्य बिम्बम्  ॥ २७.१७ *(८७४) ॥

यागे भास्वति वृद्धसारसशिरःशोणेऽस्तशृङ्गाश्रयं व्यालिप्तं तिमिरैः कठोरबलिभुक्कण्ठाभिनीलैर्नभः  ।
माहेन्द्री दिगपि प्रसन्ननलिना चन्द्रोदयाकाङ्क्षिणी भात्येषा चिरविप्रयुक्तशबरीगण्डावपाण्डुच्छविः  ॥ २७.१८ *(८७५) ॥
अचलसिंहस्य

अतिहरितपत्रपरिकरसम्पन्नस्पन्दनैकविटपस्य  ।*
घनवासनैर्मयूखैः कुसुम्भकुसुमायते तरणिः  ॥ २७.१९ *(८७६) ॥*
चक्रपाणेः

दिनमणिरनर्घमूल्यो दिनवणिजार्घप्रसारितो जगति  ।*
अनुरूपार्घमलब्ध्वा पुनरिव रत्नाकरे निहितः  ॥ २७.२० *(८७७) ॥*
श्रीधर्मपालस्य

निर्यद्वासरजीवपिण्डकरणिं बिभ्रत्कवोष्णैः करैर्माञ्जिष्ठं रविबिम्बमम्बरतलादस्ताचले लुण्ठति  ।
किं च स्तोकतमःकलापकलनाश्यामायमानं मनाग्धूमध्यामपुराणचित्ररचनारूपं जगज्जायते  ॥ २७.२१ *(८७८) ॥
राजशेखरस्य

घर्मत्विषि स्फुरितरत्नशिलाक्रमेण मेरोर्नितम्बकटकानवगाहमाने  ।
वल्गत्तुरङ्गखुरचूर्णितपद्मराग धूलीव वातवलितोल्लसति स्म सन्ध्या  ॥ २७.२२ *(८७९) ॥

अस्ताद्रिशिरोविनिहितरविमण्डलसरसयावघट्टाङ्कम्  ।*
नयतीव कालकौलः क्वापि नभःसैरिभं सिद्ध्यै  ॥ २७.२३ *(८८०) ॥*

प्रथममलसैः पर्यस्ताग्रं स्थितं पृथुकेसरैर्विरलविरलैरन्तःपत्रैर्मनाङ्मिलितं ततः  ।
तदनु वलनामात्रं किंचिद्व्यधायि बहिर्दलैर्मुकुलनविधौ वृद्धाब्जानां बभूव कदर्थना  ॥ २७.२४ *(८८१) ॥

दग्धध्वान्तदिनस्य घर्मदिनकृत्संवृत्तसप्तार्चिषा तप्ताङ्गारगुरूच्चयश्रियमयं बध्नाति संध्यातपः  ।
निर्वाणाज्जलविप्रकीर्णनिवहश्यामत्वमातन्वते प्राग्विप्लुष्टतमोगुरोरभिनवास्तस्यास्तमिस्रत्विषः  ॥ २७.२५ *(८८२) ॥
बुद्धाकरस्य

अस्तोपधानविनिहितरविबिम्बशिरोनिकुञ्चितदिगङ्गः  ।*
वस्तेऽन्धकारकम्बलममरशयने दिनाध्वन्यः  ॥ २७.२६ *(८८३) ॥*
मलयवातस्य

नृत्यश्रमात्करनखोदरपीतवान्तैः स्वेदार्द्रभस्ममयबिन्दुभिरिन्दुगौरैः  ।
संत्यज्य तारकितमेतदिति प्रवादं व्योमाङ्गणं गणय चित्रितमीश्वरेण  ॥ २७.२७ *(८८४) ॥
लक्ष्मीधरस्य

।चोलो इत्यपराह्णव्रज्या॥ २७

ततोऽन्धकारव्रज्या॥ २८

किं स्वर्भानुरसौ विलिम्पति जगद्देहप्रभाविस्तरैस्तीव्रांशोः पततः पतत्यथ करालम्बावकृष्टं नभः  ।
किं साम्भोधिकुलाबलां वसुमतीं स्वस्मिन् विधत्ते हरिः संकल्पानिति मांसलं वितनुते कादम्बनीलं तमः  ॥ २८.१ *(८८५) ॥

निष्यन्दस्फुरिताभिरोषधिरुचां शैलाः शिखाभक्तिभिः शब्दैः प्राणभृतो गृहीतसुमनोवासैर्मरुद्भिर्द्रुमाः  ।
ध्वान्ते लिम्पति मत्तकोकिलवधूकण्ठाभिनीले जगल्लक्ष्यन्ते भवनानि जालविवरोद्धान्तैः प्रदीपांशुभिः  ॥ २८.२ *(८८६) ॥
मनोविनोदस्य

द्राक्पर्यस्तगभस्तिरस्तमयते माणिक्यशोणो रविः सांध्यं धाम नभोङ्गणं कुलयति द्वित्रिस्फुरत्तारकम्  ।
शोच्यन्ते वयसां गणैरित इतः पर्यन्तचैत्यद्रुमाः किं चाभ्यर्णपराक्रमेण तमसा प्रोर्णूयते रोदसी  ॥ २८.३ *(८८७) ॥

चक्षुर्लग्नमिवातिमांसलमसीवर्णायते यन्नभः पार्श्वस्था इव भान्ति हन्त ककुभो निःसन्धिरुद्धान्तराः  ।
विन्यस्तात्मपदप्रमाणकमिदं भूमीतलं ज्ञायते किं चान्यत्करसंगमैकगमकः स्वाङ्गेऽपि सम्प्रत्ययः  ॥ २८.४ *(८८८) ॥

घनतमतिमिरघुणोत्करजग्धानामिव पतन्ति काष्ठानाम्  ।*
छिद्रैरमीभिरुडुभिः किरणव्याजेन चूर्णानि  ॥ २८.५ *(८८९) ॥*
ॠउओते अनर्घराघव २.५३
मुरारेः

रहःसंकेतस्थो घनतमतमःपुञ्जपिहित वृथोन्मेषं चक्षुर्मुहुरुपदधानः पथि पथि  ।
सडत्कारादल्पादपि निभृतसम्प्राप्तरमणी भ्रमभ्राम्यद्बाहुर्दमदमिकयोत्ताम्यति युवा  ॥ २८.६ *(८९०) ॥
नोः॥

हा कष्टं क इह क्षमः प्रतिकृतौ कस्यैतदावेद्यतां ग्रस्तं हन्त निशाचरैरिव तमःस्तोभैः समस्तं जगत् ।
कालः सोऽपि किमस्ति यत्र भगवानुद्गम्य शीतद्युतिर्ध्वान्तौघाद्भुवमुद्धरिष्यति हरिः पातालगर्भादिव  ॥ २८.७ *(८९१) ॥
।वर्{कस्यैत लेम्
।ेमेन्द्, कस्येतद् ।ेद्क्ग्}
विजयेन्द्रस्य

उत्सारितो हसितदीधितिभिः कपोलादेकावलीभिरवधूत इव स्तनेभ्यः  ।
अङ्गेष्वलब्धपरिभोगसुखोऽन्धकारो गृह्णाति केशरचनासु रुषेव नारीः  ॥ २८.८ *(८९२) ॥

व्योम्नस्तापिच्छगुच्छावलिभिरिव तमोवल्लरीभिर्व्रियन्ते पर्यन्ताः प्रान्तवृत्त्या पयसि वसुमती नूतने मज्जतीव  ।
वात्यासंवेगविष्वग्विततवलयितस्फीतधूम्याप्रकाशं प्रारम्भेऽपि त्रियामा तरुणयति निजं नीलिमानं वनेषु  ॥ २८.९ *(८९३) ॥

अत्युत्सार्य बहिर्विटङ्गवडभीगण्डस्थलश्यामिकां भिन्नाभिन्नगवाक्षजालविरलच्छिद्रैः प्रदीपांशवः  ।
आरूढस्य भरेण यौवनमिव ध्वान्तस्य नक्तं मुखे निर्याताः कपिलाः करालविरलश्मश्रूप्ररोहा इव  ॥ २८.१० *(८९४) ॥
भट्टगणपतेः

तनुलग्ना इव ककुभः क्ष्मावलयं चरणचारमात्रमिव  ।*
वियदिव चालिकदघ्नं मुष्टिग्राह्यं तमः कुरुते  ॥ २८.११ *(८९५) ॥*

उत्तंसः केकिपिच्छैर्मरकतवलयश्यामले दोःप्रकाण्डे हारः सारेन्द्रनीलैर्मृगमदरचितो वक्त्रपत्रप्रपञ्चः  ।
नीलाब्जैः शेखरश्रीरसितवसनता चेत्यभीकाभिसारे सम्प्रत्येणेक्षणानां तिमिरभरसखी वर्तते वेशलीला  ॥ २८.१२ *(८९६) ॥
राजशेखरस्यैतौ

।चोलो इत्यन्धकारव्रज्या॥ २८

ततश्चन्द्रव्रज्या॥ २९

शृङ्गारे सूत्रधारः कुसुमशरमुनेराश्रमे ब्रह्मचारी नारीणामादिदेवस्त्रिभुवनमहितो रागराज्ये पुरोधाः  ।
ज्योत्स्नासत्रं दधानः पुरमथनजटाजूटकोटीशयालुर्देवः क्षीरोदजन्मा जयति कुमुदिनीकामुकः श्वेतभानुः  ॥ २९.१ *(८९७) ॥
वसुकल्पस्य

शशधरः कुमुदाकरबान्धवः कमलषण्डनिमीलनपण्डितः  ।
अयमुदेति करेण दिगङ्गनाः परिमृषन्निव कुङ्कुमकान्तिना  ॥ २९.२ *(८९८) ॥
राजश्रियः

लोकाः शोकं त्यजत न चिरस्थायिनी ध्वान्तवृत्तिर्भद्रे यायाः कुमुदिनि मुदं मुञ्च मोहं चकोर  ।
स्वच्छज्योत्स्नामृतरसनदीस्रोतसामेकशैलः सोऽयं श्रीमानुदयति शशी विश्वसामान्यदीपः  ॥ २९.३ *(८९९) ॥
एतौ राजश्रियः

कर्पूरैः किमपूरि किं मलयजैरालेपि किं पारदैरक्षालि स्फटिकोपलैः किमघटि द्यावापृथिव्योर्वपुः  ।
एतत्तर्कय कैरवक्लमहरे शृङ्गारदीक्षागुरौ दिक्कान्तामुकुरे चकोरसुहृदि प्रौढे तुषारत्विषु  ॥ २९.४ *(९००) ॥

कलाधारो वक्रः स्फुरदधररागो नवतनुर्गलन्मानावेशास्तरुणरमणीर्नागर इव  ।
घनश्रोणीबिम्बे नयनमुकुले चाधरदले  कपोले ग्रीवायां कुचकलशयोश्चुम्बति शशी  ॥ २९.५ *(९०१) ॥
श्रीकण्ठस्य

सम्बन्धी रघुभूभुजां मनसिजव्यापारदीक्षागुरुर्गौराङ्गीवदनोपमापरिचितस्तारावधूवल्लभः  ।
चन्द्रः सुन्दरि दृश्यतामयमितश्चण्डीशचूडामणिः सद्योमार्जितदाक्षिणात्ययुवतीदन्तावदातद्युतिः  ॥ २९.६ *(९०२) ॥

लेखामनङ्गपुरतोरणकान्तिभाजमिन्दोर्विलोकय तनूदरि नूतनस्य  ।
देशान्तरप्रणयिनोरपि यत्र यूनोर्नूनं मिथः सखि मिलन्ति विलोकितानि  ॥ २९.७ *(९०३) ॥
एतौ राजशेखरस्य

नैतन्नभो लवणतोयनिधिरेष पश्य छायापथश्च न भवत्ययमस्य सेतुः  ।
नायं शशि निबिडपिण्डितभोग एष शेषो न लाञ्छनमिदं हरिरेष सुप्तः  ॥ २९.८ *(९०४) ॥

कपाले मार्जारः पय इति करांल्लेढि शशिनस्तरुच्छिद्रप्रोतान् बिसमिव करी संकलयति  ।
रतान्ते तल्पस्थान् हरति वनिताप्यंशुकमिति प्रभामत्तश्चन्द्रो जगदिदमहो विक्लवयति  ॥ २९.९ *(९०५) ॥

भवति भविष्यति किमिदं निपतिष्यति बिम्बमम्बराच्छशिनः  ।*
अहमपि चन्दनपङ्कैरङ्कमनङ्कं करिष्यामि  ॥ २९.१० *(९०६) ॥*
भिक्षुसुमतेः

चिताचक्रं चन्द्रः कुसुमधनुषो दग्धवपुषः कलङ्कस्तत्रत्यो वहति मलिनाङ्गारतुलनाम्  ।
इदं त्वस्य ज्योतिर्दरदलितकर्पूरधवलं मरुद्भिर्भस्मेव प्रसरति विकीर्णं दिशि दिशि  ॥ २९.११ *(९०७) ॥

सद्यश्चन्दनपङ्कपिच्छिलमिव व्योमाङ्गणं कल्पयन् पश्यैरावतकान्तदन्तमुसलच्छेदोपमेयाकृतिः  ।
उद्गच्छत्ययमच्छमौक्तिकमणिप्रालम्बलम्बैः करैर्मुग्धानां स्मरेलखवाचनकलाकेलिप्रदीपः शशी  ॥ २९.१२ *(९०८) ॥

असावेकद्वित्रिप्रभृतिपरिपाट्या प्रकटयन् कलाः स्वैरं स्वैरं नवकमलकन्दाङ्कुररुचः  ।
पुरन्ध्रीणां प्रेयोविरहदहनोद्दीपितदृशां कटाक्षेभ्यो बिभ्यन्निभृतमिव चन्द्रोऽभ्युदयते  ॥ २९.१३ *(९०९) ॥

उन्मीलन्ति मृणालकोमलरुचो राजीवसंवर्तिका संवर्तव्रतवृत्तयः कतिपये पीयूषभानोः कराः  ।
अप्युस्रैर्धवलीभवत्सु गिरिषु क्षुब्धोऽयमुन्मज्जता विश्वेनेव तमोमयो निधिरपामह्नाय फेनायते  ॥ २९.१४ *(९१०) ॥

काश्मीरेण दिहानमम्बरतलं वामभ्रुवामानन द्वैराज्यं विदधानमिन्दुदृषदां भिन्दानमम्भःशिराः  ।
प्रत्युद्यत्पुरुहूतपत्तनवधूदत्तार्घदूर्वाङ्कुर क्षीवोत्सङ्गकुरङ्गमैन्दवमिदं तद्बिम्बमुज्जृम्भते  ॥ २९.१५ *(९११) ॥

नैवायं भगवानुदञ्चति शशी गव्यूतिमात्रीमपि द्यामद्यापि तमस्तु कौरवकुलश्रीचाटुकाराः कराः  ।
मथ्नन्ति स्थलसीम्नि शैलगहनोत्सङ्गेषु संरुन्धते जीवग्राहमिव क्वचित्क्वचिदपि च्छायासु गृह्णन्ति च  ॥ २९.१६ *(९१२) ॥

किं नु ध्वान्तपयोधिरेष कतकक्षोदैरिवेन्दोः करैरत्यच्छोऽयमधश्च पङ्कमखिलं छायापदेशादभूत् ।
किं वा तत्करकर्तरीभिरभितो निस्तक्षणादुज्ज्वलं व्योमैवेदमितस्ततश्च पतिताश्छायाछलेन त्वचः  ॥ २९.१७ *(९१३) ॥

दलविततिभृतां तले तरूणामिह तिलतण्डुलितं मृगाङ्करोचिः  ।
मदचपलचकोरचञ्चुकोटी कवलनतुच्छमिवान्तरान्तराभूत् ॥ २९.१८ *(९१४) ॥

तथा पौरस्त्यायां दिशि कुमुदकेदारकलिका कपाटघ्नीमिन्दुः किरणलहरीमुल्ललयति  ।
समन्तादुन्मीलद्बहलजलबिन्दुस्तबकिनो यथा पुञ्जायन्ते प्रतिगुडकमेणाङ्कमणयः  ॥ २९.१९ *(९१५) ॥

भूयस्तराणि यदमूनि तमस्विनीषु ज्योत्स्नीषु च प्रविरलानि ततः प्रतीमः  ।
संध्यानलेन भृशमम्बरमूषिकायामावर्तितैरुडुभिरेव भृतोऽयमिन्दुः  ॥ २९.२० *(९१६) ॥

यं प्राक्प्रत्यगवागुदञ्चि ककुभां नामानि सम्बिभ्रतं ज्योत्स्नाजालझलज्झलाभिरभितो लुम्पन्तमन्धं तमः  ।
प्राचीनादचलादितस्त्रिजगतामालोकबीजाद्बहिर्निर्यान्तं हरिणाङ्कमङ्कुरमिव द्रष्टुं जनो जीवति  ॥ २९.२१ *(९१७) ॥

प्राचीनाचलचूलचन्द्रमणिभिर्निर्व्यूढपाद्यं निजैर्निर्यासैरुडुभिर्निजेन वपुषा दत्तार्घलाजाञ्जलि  ।
अन्तःप्रौढकलङ्कतुच्छमभितः सान्द्रं परिस्तीर्यते बिम्बादङ्कुरभग्ननैशिकतमःसंदोहमिन्दोर्महः  ॥ २९.२२ *(९१८) ॥
मुरारेरमी

शशिनमसूत प्राची नृत्यति मदनो हसन्ति ककुभोऽपि  ।*
कुमुदरजःपटवासं विकिरति गगनाङ्गणे पवनः  ॥ २९.२३ *(९१९) ॥*
धर्मकीर्तेः

कह्लारस्पर्शिगर्भैः शिशिरपरिगमात्कान्तिमद्भिः कराग्रैश्चन्द्रेणालिङ्गितायास्तिमिरनिवसने स्रंसमाने रजन्याः  ।
अन्योन्यालोकिनीभिः परिचयजनितप्रेमनिष्यन्दिनीभिर्दूरारूढे प्रमोदे हसितमिव परिस्पष्टमाशावधूभिः  ॥ २९.२४ *(९२०) ॥
पाणिनेः

अद्यापि स्तनशैलदुर्गविषमे सीमन्तिनीनां हृदि स्थातुं वाञ्छति मान एष झगिति क्रोधादिवालोहितः  ।
उद्यन् दूरतरप्रसारितकरः कर्षत्यसौ तत्क्षणात्स्फायत्कैरवकोषनिःसरदलिश्रेणीकृपाणं शशी  ॥ २९.२५ *(९२१) ॥
वसुकल्पस्य

यातस्यास्तमनन्तरं दिनकृतो वेषेण रागान्वितः स्वैरं शीतकरः करं कमनिलीमालिङ्गितुं योजयन्  ।
शीतस्पर्शमवेत्य सान्द्रमनया रुद्धे मुखाम्भोरुहे हास्येनेव कुमद्वतीदयितया वैलक्ष्यपाण्डूकृतः  ॥ २९.२६ *(९२२) ॥
राजशेखरस्य

तथोद्दामैरिन्दोः सरसबिसदण्डद्युतिधरैर्मयूखैर्विक्रान्तं सपदि परितः पीततिमिरैः  ।
दिनंमन्या रात्रिश्चकितचकितं कौशिककुलं प्रफुल्लं निद्राणैः कथमपि यथाम्भोरुवहनैः  ॥ २९.२७ *(९२३) ॥
धोयीकस्य

उद्गर्भहूणतरुणीरमणोपमर्द भुग्नोन्नतस्तननिवेशनिभं हिमांशोः  ।
बिम्बं कठोरबिसकाण्डकडारगौरैर्विष्णोः पदं प्रथममग्रकरैर्व्यनक्ति  ॥ २९.२८ *(९२४) ॥

तमोभिर्दिक्कालैर्वियदपि विलङ्घ्य क्व नु गतं गता द्राङ्मुद्रापि क्व नु कुमुदकोषस्य सरसः  ।
क्व धैर्यं तच्चाब्धेर्विदितमुदयाद्रेः प्रतिसर स्थलीमध्यासीने शशिनि जगदप्याकुलमिदम्  ॥ २९.२९ *(९२५) ॥
अपराजितस्य

प्रथममरुणच्छायस्तावत्ततः कनकप्रभस्तदनु विरहोत्ताम्यत्तन्वीकपोलतलद्युतिः  ।
प्रसरति पुनर्ध्वान्तध्वंसक्षमः क्षणदामुखे सरसबिसिनीकन्दच्छेदच्छविर्मृगलाञ्छनः  ॥ २९.३० *(९२६) ॥

चन्द्रः क्षीरमपि क्षरत्यविरतं धारासहस्रोत्करैरुद्ग्रीवैस्तृषितैरिवाद्य कुमुदैर्ज्योत्स्नापयः पीयते  ।
क्षीरोदाम्भसि मज्जतीव दिवसव्यापारखिन्नं जगत्तत्क्षोभाज्जलबुद्बुधा इव तरन्त्यालोहितास्तारकाः  ॥ २९.३१ *(९२७) ॥
चतुर्णाम्

स्फटिकालवाललक्ष्मीं प्रवहति शशिबिम्बमम्बरोद्याने  ।*
किरणजलसिक्तलाञ्छनबालतमालैकविटपस्य  ॥ २९.३२ *(९२८) ॥*

इह बहलितमिन्दोर्दीधितीनां प्रभाभिर्मदविकलचकोरीचञ्चुमुद्राङ्किताभिः  ।
रतिभरपरिखेदस्रस्तरार्थं वधूनां करकिसलयलीलाभञ्जनव्यञ्जिकाभिः  ॥ २९.३३ *(९२९) ॥

रजनिपुरन्ध्रिरोध्रतिलकस्तिमिरद्विपयूथकेसरी रजतमयोऽभिषेककलशः कुसुमायुधमेदिनीपतेः  ।
अयमुदयाचलैकचूडामणिरभिनवदर्पणो दिशामुदयति गगनसरसि हंसस्य हसन्निव विभ्रमं शशी  ॥ २९.३४ *(९३०) ॥
बाणस्य

एष सान्द्रतिमिरे गगनान्ते वारिणीव मलिने यमुनायाः  ।
भाति पक्षपुटगोपितचञ्चू राजहंस इव शीतमयूखः  ॥ २९.३५ *(९३१) ॥

गगनतलतडागप्रान्तसीम्नि प्रदोष प्रबलतरवराहोत्खन्यमानश्चकास्ति  ।
परिकलितकलङ्कः स्तोकपङ्कानुलेपो निजकिरणमृणालीमूलकन्दोऽयमिन्दुः  ॥ २९.३६ *(९३२) ॥

परिणतलवलीफलाभिपाण्डुस्तनुरभवन्मलिनोदरा हिमांशोः  ।
जनहृदयविभेदकुण्ठितेषोर्विशिखनिशातशिलेव मन्मथस्य  ॥ २९.३७ *(९३३) ॥

लब्धोदये सुहृदि चन्द्रमसि स्ववृद्धिरासाद्य भिन्नसमयस्त्रिदशोद्धृतानि  ।
रत्नानि लिप्सुरिव दिग्भुवनान्तराले ज्योत्स्नाछलेन धवलो जलधिर्जगाह  ॥ २९.३८ *(९३४) ॥
गणपतेः

पिनष्टीव तरङ्गाग्रैरर्णवः फेनचन्दनम्  ।
तदादाय करैरिन्दुर्लिम्पतीव दिगङ्गनाम्  ॥ २९.३९ *(९३५) ॥

सर्वस्वं गगनश्रिया रतिपतेर्विश्वासपात्रं सखा वास्तव्यो हरमूर्ध्नि सर्वभुवनध्वान्तौघमुष्टिंधयः  ।
क्षीराम्भोधिरसायनं कमलिनीनिद्रौषधीपल्लवो देवः कान्तिमहाधनो विजयते दाक्षायणीवल्लभः  ॥ २९.४० *(९३६) ॥

कर्पूरद्रवशीकरोत्करमहानीहारमग्नामिव प्रत्यग्रामृतफेनपङ्कपङ्कपटलीलेपोपदिग्धामिव  ।
स्वच्छैकस्फटिकाश्मवेश्मजठरक्षिप्तामिव क्ष्मामिमां कुर्वन् पार्वणशर्वरीपतिरसऊद्दाममुद्द्योतते  ॥ २९.४१ *(९३७) ॥
परमेश्वरस्य

असौ बिभ्रत्ताम्रत्विषमुदयशैलस्य शिरसि स्खलन् प्रालेयांशुर्यदि भवति मत्तो हलधरः  ।
तदानीमेतत्तु प्रतिनवतमालद्युतिहरं तमोऽपि व्यालोलं विगलति तदीयं निवसनम्  ॥ २९.४२ *(९३८) ॥
योगेश्वरस्य

यथायं भात्यंशून् दिशि दिशि किरन् कुन्दविशदान् शशाङ्कः काश्मीरीकुचकलशलावण्यलडितः  ।
तथायं कस्तूरिमदलिखितपत्रावलितुलां नवाम्भोदच्छेदच्छविरपि समारोहति मृगः  ॥ २९.४३ *(९३९) ॥
शर्वस्य

यथैवैष श्रीमांश्चरमगिरिवप्रान्तलजधौ सुधासूतिश्चेतः कनककमलाशङ्कि कुरुते  ।
तथायं लावण्यप्रसरमकरन्दद्रवतृषा पतद्भृङ्गश्रेणीश्रियमपि कलङ्कः कलयति  ॥ २९.४४ *(९४०) ॥

स्फुटकोकनदारुणं पुरस्तादथ जाम्बूनदपत्रपिञ्जराभम्  ।
क्रमलङ्घितमुग्धभावमिन्दोः स्फटिकच्छेदनिभं विभाति बिम्बम्  ॥ २९.४५ *(९४१) ॥
भगीरथस्य

वियति विसर्पतीव कुमुदेषु बहूभवतीव योषितां प्रतिफलतीव जठरशरकाण्डविपाण्डुषु गण्डभित्तिषु  ।
अम्भसि विकसतीव हसतीव सुधाधवलेषु धामसु ध्वजपटपल्लवेषु ललतीव समीरचलेषु चन्द्रिका  ॥ २९.४६ *(९४२) ॥

अनलसजवापुष्पोत्पीडच्छवि प्रथमं ततः समदयवनीगण्डच्छायं पुनर्मधुपिङ्गलम्  ।
तदनु च नवस्वर्णादर्शप्रभं शशिनस्ततस्तरुणतगराकारं बिम्बं विभाति नभस्तले  ॥ २९.४७ *(९४३) ॥

रक्तः करं किरति पाण्डुपयोधराग्रे चन्द्रो विधूय तिमिरावरणं निशायाः  ।
दिग्योषितस्तदवलोक्य कुतूहलिन्यो ह्रीणाश्च सस्मितमिवापसरन्ति दूरम्  ॥ २९.४८ *(९४४) ॥

गोरोचनारुचकभङ्गपिशङ्गिताङ्गस्तारापतिर्मसृणमाक्रमते क्रमेण  ।
गोभिर्नवीनबिसतन्तुवितानगौरैराढ्यं भविष्णुरयमम्बरमावृणोति  ॥ २९.४९ *(९४५) ॥

असौ समालोकितकाननान्तरे विकीर्णविस्पष्टमरीचिकेसरः  ।
विनिर्गतः सिंह इवोदयाचलाद्गृहीतनिष्पन्दमृगो निशाकरः  ॥ २९.५० *(९४६) ॥
पाणिनेः

इन्दुमिन्द्रदिगसूत सरस्वानुत्तरङ्गभुजराजिरनृत्यन्  ।
उज्जहर्ष झषकेतुरवापुः षट्पदाः कुमुदबन्धनमोक्षम्  ॥ २९.५१ *(९४७) ॥
अभिनन्दस्य

मृगेन्द्रस्येव चन्द्रस्य मयूखैर्नखरैरिव  ।
पाटितध्वान्तमातङ्ग मुक्ताभा भान्ति तारकाः  ॥ २९.५२ *(९४८) ॥

गौरत्विषां कुचतटेषु कपोलपीठेष्वेणीदृशां रभसहासमिवारभन्ते  ।
तन्वन्ति वेल्लनविलासमिवामलासु मुक्तावलीषु विशदाः शशिनो मयूखाः  ॥ २९.५३ *(९४९) ॥

कचमूलबद्धपन्नगनिश्वासविषाग्निधूमहतमध्यम्  ।*
ऐशानमिव कपालं स्फुटलक्ष्म स्फुरति शशिबिम्बम्  ॥ २९.५४ *(९५०) ॥*
दक्षस्य

गते ज्योत्स्नासितव्योम प्रासादाद्दृकतुल्यताम्  ।
हिमांशुमण्डले लक्ष्म नीलपारावतायते  ॥ २९.५५ *(९५१) ॥

सद्यःपाटितकेतकोदरदलश्रेणीश्रियं बिभ्रती येयं मौक्तिकदामगुम्फनविधौ योग्यच्छविः प्रागभूत् ।
उन्मेयाकुलशीभिरञ्जलिपुटैर्ग्राह्या मृणालाङ्कुरैः पातव्या च शशिन्यमुग्धविभवे सा वर्तते चन्द्रिका  ॥ २९.५६ *(९५२) ॥

ये पूर्वं यवसूचिसूत्रसुहृदो ये केतकाग्रच्छद च्छायाधामभृतो मृणाललतिकालावण्यभाजोऽत्र ये  ।
ये धाराम्बुविडम्बिनः क्षणमथो ये तारहारश्रियस्तेऽमी स्फाटिकदण्डडम्बरजितो जाताः सुधांशोः कराः  ॥ २९.५७ *(९५३) ॥
राजेशेखरस्यैतौ

त्रियामावामायाः कमलमृदुगण्डस्थलधृति प्रगल्भो गण्डाली न विधुरयमक्षुण्णकिरणः  ।
तदक्षणः सीम्नेयं यदुरसि मनागञ्जनमयी मृगच्छाया दैवादघटि न कलङ्कः पुनरयम्  ॥ २९.५८ *(९५४) ॥

ज्योत्स्नामुग्धवधूविलासभवनं पीयूषवीचीसरः क्षीराब्धेर्नवनीतकूटमवनीतापार्तितोयोपलः  ।
यामिन्यास्तिलकः कला मृगदृशां प्रेमव्रतैकाश्रमः क्रामत्येष चकोरयाचकमहः कर्पूरवर्षः शशी  ॥ २९.५९ *(९५५) ॥

ताराकोरकराजिभाजिगगनोद्याने तमोमक्षिकाः संध्यापल्लवपातिनीः कवलयन्नेकान्ततस्तर्कय  ।
एतस्मिन्नुदयास्तभूधरतरुद्वन्द्वान्तराले ततैरेभिर्भाति गभस्तितन्तुपटलैः श्वेतोर्णनाभः शशी  ॥ २९.६० *(९५६) ॥
वसुकल्पस्य

।चोलो इति चन्द्रव्रज्या॥ २९

ततः प्रत्यूषव्रज्या॥ ३०

मध्येव्योमकटिभ्रमास्तु कितवप्राग्भारकोपक्रम क्षिप्रक्षिप्तकपर्दमुष्टिकलनां कुर्वन्त्यमूस्तारकाः  ।
किं चायं रजनीपतिः प्रविगलल्लावण्यलक्ष्मीरितः पर्यन्तस्थितचारुवृत्तकठिनीखण्डच्छविं वाञ्छति  ॥ ३०.१ *(९५७) ॥
क्वैमल्लस्य

तमोभिः पीयन्ते गतवयसि पीयूषवपुषि ज्वलिष्यन्मार्तण्डोपलपटलधूमैरिव दिशः  ।
सरोजानां कर्षन्नलिमयमयस्कान्तमणिवत्क्षणादन्तःशल्यं तपति पतिरद्यापि न रुचाम्  ॥ ३०.२ *(९५८) ॥

जाताः पक्वपलाण्डुपाण्डमधुरच्छायाकिरस्तारकाः प्राचीमङ्कुरयन्ति किंचन रुचो राजीवजीवातवः  ।
लूतातन्तुवितानवर्तुलमितो बिम्बं दधच्चुम्बति प्रातः प्रोषितरोचिरम्बरतलादस्ताचलं चन्द्रमाः  ॥ ३०.३ *(९५९) ॥

प्राचीविभ्रमकर्णिकाकमलिनीसंवर्तिकाः सम्प्रति द्वे तिस्रो रमणीयमम्बरमणेर्द्यामुच्चरन्ते रुचः  ।
सूक्ष्मोच्छ्वासमपीदमुत्सुकतया सम्भूय कोषाद्बहिर्निष्क्रामद्भ्रमरौघसम्भ्रमभरादम्भोजमुज्जृम्भते  ॥ ३०.४ *(९६०) ॥

एकद्विप्रभृतिक्रमेण गणनामेषामिवास्तं यतां कुर्वाणा समकोचयदृशशतान्यम्भोजसंवर्तिकाः  ।
भूयोऽपि क्रमशः प्रसारयति ताः सम्प्रत्यमूनुद्यतः संख्यातुं सकुतूहलेव नलिनी भानोः सहस्रं करान्  ॥ ३०.५ *(९६१) ॥

पीत्वा भृशं कमलकुड्मलशुक्तिकोषा दोषातनीतिमिरवृष्टिमथ स्फुटन्तः  ।
निर्यन्मधुव्रतकदम्बमिषाद्वमन्ति बिभ्रन्ति कारणगुणानिव मौक्तिकानि  ॥ ३०.६ *(९६२) ॥
अमी मुरारेः

ताराणां तगरत्विषां परिकरः संख्येयशेषः स्थितः स्पर्धन्तेऽस्तरुचः प्रदीपकशिखाः सार्धं हरिद्राङ्कुरैः  ।
तत्र स्तम्भितपारदद्रवजडो जातः प्रगे चन्द्रमाः पौरस्त्यं च पुराणसीधुमधुरच्छायं नभो वर्तते  ॥ ३०.७ *(९६३) ॥

द्वित्रैर्व्योम्नि पुराणमौक्तिकमणिच्छायैः स्थितं तारकैर्ज्योत्स्नापानभरालसेन वपुषा सुप्ताश्चकोराङ्गनाः  ।
यातोऽस्ताचलचूलमुद्वसमधुच्छत्रच्छविश्चन्द्रमाः प्राची बालबिडाललोचनरुचां याता च पात्रं ककुप् ॥ ३०.८ *(९६४) ॥

क्षीणान्येव तमांसि किं तु दधति प्रौढिं न सम्यग्दृशो वासः संवृतमेव किं तु जहति प्राणेश्वरं नाबलाः  ।
पारावारगतैश्च कोकमिथुनैरानन्दतो गद्गदं साकूतं रुतमेव किं तु बहलं झात्कृत्य नोड्डीयते  ॥ ३०.९ *(९६५) ॥
।वर्{झत्कृत्य्लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, सात्कृत्य ।ेद्क्ग्}

परिस्फुरत तारकाश्चरत चौरचक्राण्यलं प्रसर्पत तमांसि रे समय एष युष्मादृशाम्  ।
न यावदुदयाचलोद्धतरजाः समाक्रामति  प्रभापटलपाटलीकृतनभो.अन्तरालो रविः  ॥ ३०.१० *(९६६) ॥

प्रातः कोपविलोहितेन रविणा ध्वस्तं तमः सर्वतो भृङ्गाः पद्मपुटेषु वर्णसदृशास्तस्येति कृष्टाः करैः  ।
हा कष्टं तिमिरत्विषो वयमपि व्यक्तं हता इत्यमी काकाः सम्प्रति घोषयन्ति सभयाः काकेति नाम्नात्मनः  ॥ ३०.११ *(९६७) ॥

शक्यार्चनः सुचिरमीक्ष्णपङ्कजेन काश्मीरपिण्डपरिपाटलमण्डलश्रीः  ।
ध्वान्तं हरन्नमरनायकपालितायां देवोऽभ्युदेति दिशि वासरबीजकोषः  ॥ ३०.१२ *(९६८) ॥
विष्णुहरेः

कुन्तल इवावशिष्टः स्मरस्य चन्दनसरोनिमग्नस्य  ।*
प्रतिभाति यत्र हरिणः स हरिणलक्ष्मा गतोऽस्तमयम्  ॥ ३०.१३ *(९६९) ॥*
दक्षस्य

पत्यौ याते कलानां व्यति गतिवशादस्तमिन्दौ क्रमेण क्रन्दन्ती पत्रिनादैर्विगलिततिमिरस्तोमधम्मिल्लभारा  ।
प्रभ्रंशिस्थूलमुक्ताफलनिकरपरिस्पर्धिताराश्रुबिन्दुः प्रोन्मीलत्पूर्वसंध्याहुतभुजि रजनी पश्य देहं जुहोति  ॥ ३०.१४ *(९७०) ॥

सोऽहं सुदूरमगमं द्विजराजरूढिं गाढप्रसक्तिरभवं बत वारुणीतः  ।
इत्याकलय्य नियतं शशभृत्समस्तमस्ताद्ददौ झगिति झम्पमयं पयोधौ  ॥ ३०.१५ *(९७१) ॥
नरसिंहस्य

स्तोकस्तोकमभूमिरम्बरतले ताराभिरस्तं गतं गच्छन्त्यस्तगिरेः शिरस्तदनु च च्छायादरिद्रः शशी  ।
प्रत्यासन्नतरोदयस्थतरणेर्बिम्बारुणिम्ना ततो मञ्जिष्ठारसलोहिनी दिगपि च प्राची समुन्मीलति  ॥ ३०.१६ *(९७२) ॥
लक्ष्मीधरस्य

मुषितमुषितालोकास्तारातुषारकणत्विषः सवितुरपि च प्राचीमूले मिलन्ति मरीचयः  ।
श्रयति शिथिलच्छायाभोगस्तटीमपराम्बुधेर्जठरलवलीलावण्याच्छच्छविर्मृगलाञ्छनः  ॥ ३०.१७ *(९७३) ॥
शर्वस्य

व्रजत्यपरवारिधिं रजतपिण्डपाण्डुः शशी नमन्ति जलबुद्बुधद्युतिसपङ्क्तयस्तारकाः  ।
कुरुण्टकविपाण्डुरं दधति धाम दीपाङ्कुराश्चकोरनयनारुणा भवति दिक्च सौत्रामणी  ॥ ३०.१८ *(९७४) ॥
राजशेखरस्य

लब्ध्वा बोधं दिवसकरिणः कीर्णनक्षत्रमालं दीर्घादस्माद्गगनशयनादुज्जिहानस्य दर्पात् ।
सज्जद्दानोदकतनुमलो जर्जराभीषुरज्जुर्भ्रश्यत्येष प्रशिथिल इव श्रोत्रशङ्खः शशाङ्कः  ॥ ३०.१९ *(९७५) ॥
।वर्{॰तनु॰।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, ॰तुन॰ ।ेद्क्ग्}

तेजोराशौ भुवनजलधेः प्लाविताशातटान्तं भानौ कुम्भोद्भव इव पिबत्यन्धकारोत्कराम्भः  ।
सद्यो माद्यन्मकरकमठस्थूलमत्स्या इवैते यान्त्यन्तस्थाः कुलशिखरिणो व्यक्तिवर्त्मक्रमेण  ॥ ३०.२० *(९७६) ॥

आमुद्रन्तस्तम इव सरःसीम्नि सम्भूय पङ्कं तारासार्थैरिव पतिशुचा फेनकैः श्लिष्टपादाः  ।
भ्रान्त्यादष्टस्फुटबिसलताचुञ्चुभिश्चञ्चुचक्रैश्चक्रा बन्दीकृतविरहकृच्चन्द्रलेखा इवैते  ॥ ३०.२१ *(९७७) ॥
भट्टशिवस्वामिनः

कृतपादनिगूहनोऽवसीदन्नधिकश्यामकलङ्कपङ्कलेखः  ।
गगनोदधिपशिमान्तलग्नो विधुरुत्तान इवास्ति कूर्मराजः  ॥ ३०.२२ *(९७८) ॥
शतानन्दस्य

अयमुदयति मुद्राभञ्जनः पद्मिनीनामुदयगिरिवनालीबालमन्दारपुष्पम्  ।
विरहविधुरकोकद्वन्द्वबन्धुर्विभिन्दन् कुपितकपिकपोलक्रोधताम्रस्तमांसि  ॥ ३०.२३ *(९७९) ॥
योगेश्वरस्य

रथ्याकार्पटिकैः पटच्चरशतस्यूतोरुकन्थाबल प्रत्यादिष्टहिमागमार्तिविशदप्रस्निग्धकण्ठोदरैः  ।
गीयन्ते नगरेषु नागरजनप्रत्यूषनिद्रानुदो राधामाधवयोः परस्पररहःप्रस्तावनागीतयः  ॥ ३०.२४ *(९८०) ॥
डिम्बोकस्य

।चोलो इति प्रत्यूषव्रज्या॥ ३०

ततो मध्याह्नव्रज्या

मध्याह्ने परिपुञ्जितैस्तरुतलच्छाया मृगैः सेव्यते कासारे स्फुटितोदरे सुनिभृतं कीटैरहर्नीयते  ।
उत्सङ्गश्लथमुक्तहस्तयुगलन्यस्ताननः कानने झिल्लीतोयकणाभिषेकसुखितो निद्रायते वानरः  ॥ ३१.१ *(९८१) ॥

एतस्मिन् दिवसस्य मध्यसमये वातोऽपि चण्डातप त्रासेनेव न संचरत्यहिमगोर्बिम्बे ललाटंतपे  ।
किं चान्यत्परितप्तधूलिलुठनप्लोषासहत्वादिव च्छाया दूरगतापि भूरुहतले व्यावर्त्य संलीयते  ॥ ३१.२ *(९८२) ॥

आदौ मानपरिग्रहेण गुरुणा दूरं समारोपिता पश्चात्तापभरेण तानवकृता नीता परं लाघवम्  ।
उत्सङ्गान्तरवर्तिनामनुगमात्सम्पीडिता गामिमां सर्वाङ्गप्रणयप्रियामिव तरुच्छाया समालम्बते  ॥ ३१.३ *(९८३) ॥
मलयराजस्यैते

किरति मिहिरे विष्वद्रीचः करानतिवामनी स्थलकमठवद्देहच्छाया जनस्य विचेष्टते  ।
गजपतिमुखोद्गीर्णैराप्यैरपि त्रसरेणुभिः शिशिरमधुरामेणाः कच्छस्थलीमधिशेरते  ॥ ३१.४ *(९८४) ॥

उद्दामद्युमणिद्युतिव्यतिकरप्रक्रीडदर्कोपल ज्वालाजालकटालजाङ्गलतटीनिष्कूजकोयष्टयः  ।
भौमोष्मप्लवमानसूरकिरणक्रूरप्रकाशा दृशोरायुःकर्म समापयन्ति धिगमूर्मध्येऽह्नि शून्या दिशः  ॥ ३१.५ *(९८५) ॥
मुरारेरेतौ

रथ्यागर्भेषु खेलारसिकशिशुगुणं त्याजयेत्पूर्वकेलीरुद्दण्डाब्जच्छदालीतलमुपगमयेद्राजहंसीकुलानि  ।
अध्येतॄणां दधानं भृशमलसदृशां किंचिदङ्गावसादं देवस्यैतत्समन्ताद्भवतु समुचितश्रेयसे मध्यमह्नः  ॥ ३१.६ *(९८६) ॥
पुरुषोत्तमदेवस्य

काश्मर्याः कृतमालमुद्गतदलं कोयष्टिकष्टीकते नीराश्मन्तकशिम्बिचुम्बनमुखा धावन्त्यपःपूर्णिकाः  ।
दात्यूहैस्तिनिशस्य कोटरवति स्कन्धे निलीय स्थितं वीरुन्नीडकपोतकूजितमनुक्रन्दन्त्यधः कुक्कुभाः  ॥ ३१.७ *(९८७) ॥

उद्दामज्वलदंशुमालिकिरणव्यर्थातिरेकादिव च्छायाः सम्प्रति यान्ति पिण्डपदवीं मूलेषु भूमीरुहाम्  ।
किं चैतद्दनुजाधिराजयुवतीवर्गावगाहोत्सरत्क्षोभोड्डीनविहंगमण्डलकृतालीकातपत्रं सरः  ॥ ३१.८ *(९८८) ॥
धर्माशोकस्य

धत्ते पद्मतलादलेप्सुरुपरि स्वं कर्णतालं द्विपः शष्पस्तम्बरसान्नियच्छति शिखी मध्येशिखण्डं शिरः  ।
मिथ्या लेढि मृणालकोटिरभसाद्दंष्ट्राङ्कुरं शूकरो मध्याह्ने महिषश्च वाञ्छति निजच्छायामहाकर्दमम्  ॥ ३१.९ *(९८९) ॥

विशन्तीनां स्नातुं जघनपरिवेशैर्मृगदृशां यदम्भः सम्प्राप्तं प्रमदवनवाप्यास्तटभुवम्  ।
गभीरे तन्नाभीकुहरपरिणाहेऽध्वनि सकृत्कुहुंकारस्फारं रचयति च नादं नमति च  ॥ ३१.१० *(९९०) ॥
राजशेखरस्य

विष्वङ्मुर्मुरनर्म बिभ्रति पथां गर्भेष्वदभ्राः पटु ज्योतिर्मुक्तनिरभ्रदीधितिघटानिर्धूपिता धूलयः  ।
मेघच्छायधियाभिधावति पुरो निर्दग्धदूर्वावनं पान्थः किं च मरीचिवीचिषु पयःपूरभ्रमः क्लामति  ॥ ३१.११ *(९९१) ॥

ध्वान्तानीलवनाद्रिकोटरगृहेष्वध्यासते कोकिलाः पान्थाः पोतवदापिबन्ति कलुषं धान्याः प्रतप्तं पयः  ।
तल्लाम्भो वनतामसोल्लनिवहस्याशक्तसूर्यस्रुति व्रातस्फीतवराहसैरिभसभास्वस्थैणयूथाच्च्युतम्  ॥ ३१.१२ *(९९२) ॥

धूमोऽटन्नटवीषु चाटुपटलानाटीकयत्युच्छलत्पांशुप्रांशुभराभिराभिरभितो वातोर्मिभिर्वर्त्मनः  ।
उत्सर्पद्दवधूमविभ्रमभरः किं च प्रतीचीरपः कुर्वन्त्यच्छमरीचिवीचिनिचयभ्रान्त्या ह्रदान्ते मृगाः  ॥ ३१.१३ *(९९३) ॥
बुद्धाकरगुप्तस्य

मध्याह्ने परिनिर्मलेषु शकुलः शैवालमालाम्बुषु स्थूलत्वाज्जलरङ्गुनिर्जितभयः पुच्छाग्ररोमावलीः  ।
लीलाताण्डवडम्बरैरवकिरन् पानीयपूर्णोदरस्तुण्डाग्रात्क्षणपीतवारिगुडिकामुद्गीर्य संलीयते  ॥ ३१.१४ *(९९४) ॥

।चोलो इति मध्याह्नव्रज्या॥ ३१

ततो यशोव्रज्या॥ ३२

देव स्वस्ति वयं द्विजास्तत इतस्तीर्थेषु सिस्नासवः कालिन्दीसुरसिन्धुसंगपयसि स्नातुं समीहामहे  ।
तद्याचेमहि सप्तपिष्टपशुचीभावैकतानव्रतं संयच्छ स्वयशः सितासितपयोभेदाद्विवेकोऽस्तु नः  ॥ ३२.१ *(९९५) ॥

किं वृत्तान्तैः परगृहगतैः किं तु नाहं समर्थस्तूष्णीं स्थातुं प्रकृतिमुखरो दाक्षिनात्यस्वभावः  ।
गेहे गेहे विपणिषु तथा चत्वरे पानगोष्ठ्यामुन्मत्तेव भ्रमति भवतो वल्लभा हन्त कीर्तिः  ॥ ३२.२ *(९९६) ॥
विद्यायाः

सा चन्द्रादपि चन्दनादपि दरव्याकोषकुन्दादपि क्षीराब्धेरपि शेषतोऽपि फणिनश्चण्डीशहासादपि  ।
कर्णाटीसितदन्तपत्रमहसोऽप्यत्यन्तमुद्द्योतिनी कीर्तिस्ते भुजवीर्यनिर्जितरिपो लोकत्रयं भ्राम्यति  ॥ ३२.३ *(९९७) ॥
वार्तिककारस्य

त्वद्यशोराजहंसस्य पञ्जरं भुवनत्रयम्  ।
अमी पानकरङ्काभाः सप्तापि जलराशयः  ॥ ३२.४ *(९९८) ॥
बिम्बोकस्य

यत्क्षारं च मलीमसं च जलधेरम्भस्तदम्भोधरैः कृत्वा स्वादु च निर्मलं च निहितं यत्नेन शुक्तौ तथा  ।
येनानर्घतया च सुन्दरतया चेदं यशोभिस्तव स्पर्धामेत्य विराजते ननु परिणामोऽद्भुतो भौतिकः  ॥ ३२.५ *(९९९) ॥
अचलसिंहस्य

दृष्टं संगरसाक्षिभिर्निगदितं वैतालिकश्रेणिभिर्न्यस्तं चेतसि सज्जनैः सुकविभिः काव्येषु संचारितम्  ।
उत्कीर्णं कुशलैः प्रशस्तिषु सदा गीतं च नाकेसदां दारैरुज्जयनीभुजङ्ग भवतश्चन्द्रावदातं यशः  ॥ ३२.६ *(१०००) ॥

उत्कल्लोलस्य लक्ष्मीं लवणजलनिधिर्लम्भितः क्षीरसिन्धोः को विन्ध्यः कश्च गौरीगुरुरिति मरुतामभ्युदस्तो विवेकः  ।
नीताः कर्कत्वमर्कप्रवहणहरयो हारितोत्सङ्गलक्ष्मा राजन्नुदामगौरैरजनि च रजनीवल्लभस्त्वद्यशोभोः  ॥ ३२.७ *(१००१) ॥
अभिनन्दस्य

निर्मुक्तशेषधवलैरचलेन्द्रमन्थ संक्षुब्धदुग्धमयसागरगर्भगौरैः  ।
राजन्निदं बहुलपक्षदलन्मृगाङ्क च्छेदोज्ज्वलैस्तव यशोभिरशोभि विश्वम्  ॥ ३२.८ *(१००२) ॥

स्वस्ति क्षीराब्धिमध्यान्निजदयितभुजाभ्यन्तरस्थाब्जहस्ता क्ष्मायामक्षामकीर्तिं कुशलयति महाभूभुजं भोज्यदेवम्  ।
क्षेमं मेऽन्यद्युगान्तावधि तपतु भवान् यद्यशोघोषणाभिर्देवो निद्रादरिद्रः सफलयति हरिर्यौवनर्द्धिं ममेति  ॥ ३२.९ *(१००३) ॥

त्वत्कीर्तिर्जातजाड्येव सप्ताम्भोनिधिमज्जनात् ।
प्रतापाय जगन्नाथ याता मार्तण्डमण्डलम्  ॥ ३२.१० *(१००४) ॥

का त्वं कुन्तलमल्लकीर्तिरहह क्वासि स्थिता न क्वचित्सख्यस्तास्तव कुत्र कुत्र वद वाग्लक्ष्मीस्तथा कान्तयः  ।
वाग्याता चतुराननस्य वदनं लक्ष्मीर्मुरारेरुरः कान्तिर्मण्डलमैन्दवं मम पुनर्नाद्यापि विश्रामभूः  ॥ ३२.११ *(१००५) ॥

आसीदुप्तं यदेतद्रणभुवि भवता वैरिमातङ्गकुम्भान्मुक्ताबीजं तदेतत्त्रिजगति जनयामास कीर्तिद्रुमं ते  ।
शेषो मूलं प्रकाण्डं हिमगिरिरुदधिर्दुग्धपूरालवालं ज्योत्स्ना शाखाप्रतानः कुसुममुडुचयो यस्य चन्द्रः फलं च  ॥ ३२.१२ *(१००६) ॥

अद्य स्वर्गवधूगणे गुणमय त्वत्कीर्तिमिन्दूज्वलामुच्चैर्गायति निष्कलङ्किमदशामादास्यते चन्द्रमाः  ।
गीताकर्णनमोदमुक्तयवसग्रासाभिलाषो वद स्वामिन्नङ्कमृगः कियन्ति हि दिनान्येतस्य वर्तिष्यते  ॥ ३२.१३ *(१००७) ॥

अभयमभयं देव ब्रूमस्तवासिलतावधूः कुवलयदलश्यामा शत्रोरुरःस्थलशायिनी  ।
समयसुलभां कीर्तिं भव्यामसूत सुतामसावपि रमयितुं रागान्धेव भ्रमत्यखिलं जगत् ॥ ३२.१४ *(१००८) ॥
अमरसिंहस्य

द्यामावृणोति धरणीतलमातनोति पातालमूलतिमिराणि तिरस्करोति  ।
हारावलीहरिणलक्ष्महराट्टहास हेरम्बदन्तहरिशङ्खनिभं यशस्ते  ॥ ३२.१५ *(१००९) ॥

देव त्वद्यशसि प्रसर्पति शनैर्लक्ष्मीसुधोच्चैःश्रवश्चन्द्रैरावतकौस्तुभाः स्थितिमिवामन्यन्त दुग्धोदधौ  ।
किं त्वेकः परमस्ति दूषणकणो यन्नोपयाति भ्रमात्कृष्णं श्रीः शितिकण्ठमद्रितनया नीलाम्बरं रेवती  ॥ ३२.१६ *(१०१०) ॥

ऐरावणन्ति करिणः फणिनोऽप्यशेषाः शेषन्ति हन्त विहगा अपि हंसितारः  ।
नीलोत्पलानि कुमुदन्ति च सर्वशैलाः कैलासितुं व्यवसिता भवतो यशोभिः  ॥ ३२.१७ *(१०११) ॥

रामः सैन्यसमन्वितः कृतशिलासेतुर्यदम्भोनिधेः पारं लङ्घितवान् पुरा तदधुना नाश्चर्यमापादयेत् ।
एकाकिन्यपि सेतुबन्धुरहितान् सप्तापि वारांनिधीन् हेलाभिस्तव देव देव कीर्तिवनिता यस्मात्समुल्लङ्घति  ॥ ३२.१८ *(१०१२) ॥

न तच्चित्रं यत्ते विततकरवालोग्ररसनो महीभारं वोढुं भुजभुजगराजः प्रभवति  ।
यदुद्भूतेनेदं नवबिसलतातन्तुशुचिना यशोनिर्मोकेण स्थगितमवनीमण्डलमभूत् ॥ ३२.१९ *(१०१३) ॥
संघश्रियः

श्रीखण्डपाण्डिमरुचः स्फुटपुण्डरीक षण्डप्रभापरिभवप्रभवास्तुदन्ति  ।
त्वत्कीर्तयो गगनदिग्वलयं तदन्तः पिण्डीभवन्निबिडमूर्तिपरम्पराभिः  ॥ ३२.२० *(१०१४) ॥
बुद्धाकरगुप्तस्य

अपनय महामोहं राजन्ननेन तवासिना कथय कुहकक्रीडाश्चर्यं कथं क्व च शिक्षितम्  ।
यदरिरुधिरं पायं पायं कुसुम्भरसारुणं झगिति वमति क्षीराम्भोधिप्रवाहसितं यशः  ॥ ३२.२१ *(१०१५) ॥
दक्षस्य

त्वं काम्बोज विराजसे भुवि भवत्तातो दिवि भ्राजते तत्तातस्तु विभूषणः स किमपि ब्रह्मौकसि द्योतते  ।
युष्माभिस्त्रिभिरेभिरर्पिततनुस्त्वत्कीर्तिरुज्जृम्भिणी माणिक्यस्तबकत्रयप्रणयिनीं हारस्य धत्ते श्रियम्  ॥ ३२.२२ *(१०१६) ॥
वसुकल्पस्य

जनानुरागमिश्रेण यशसा तव सर्पता  ।
दिग्वधूनां मुखे जातमकस्मादर्धकुङ्कुमम्  ॥ ३२.२३ *(१०१७) ॥

इन्दोर्लक्ष्म त्रिपुरजयिनः कण्ठमूलं मुरारिर्दिग्नागानां मदजलमसीभाञ्जि गण्डस्थलानि  ।
अद्याप्युर्वीवलयतिलक श्यामलिम्नावलिप्तान्याभासन्ते वद धवलितं किं यशोभिस्त्वदीयैः  ॥ ३२.२४ *(१०१८) ॥

।चोलो इति यशोव्रज्या॥ ३२

ततोऽन्यापदेशव्रज्या॥ ३३

अये मुक्तारत्न प्रसर बहिरुद्द्योतय गृहानपि क्षोणीन्द्राणां कुरु फलवतः स्वानपि गुणान्  ।
किमत्रैवात्मानं जरयसि मुधा शुक्तिकुहरे महागम्भीरोऽयं जलधिरिह कस्त्वां गणयति  ॥ ३३.१ *(१०१९) ॥
मुरारेः

अप्रत्याकलितप्रभावविभवे सर्वाश्रयाम्भोनिधौ वासो नाल्पतपःफलं यदपरं दोषोऽयमेको महान्  ।
शम्बूकोऽपि यदत्र दुर्लभतरई रत्नैरनर्घैः सह स्पर्धामेकनिवासकारणवशादेकान्ततो वाञ्छति  ॥ ३३.२ *(१०२०) ॥

पद्माकरः परिमितोऽपि वरं स एव यस्य स्वकामवशतः परिभुज्यते श्रीः  ।
किं तेन नीरनिधिना महता तटेऽपि यस्योर्मयः प्रकुपिता गलहस्तयन्ति  ॥ ३३.३ *(१०२१) ॥
दामोदरस्य

नीरेऽस्मिन्नमृतांशुमुत्सुकतया कर्तुं करे कौतुकिन्मा निम्नेऽवतरार्जवादियमधस्तस्य प्रतिच्छायिका  ।
मर्त्येऽस्य ग्रहणं क्व दर्शनसुधाप्युन्मुक्तनेत्रश्रियां स्वर्लोकेऽपि लवः शवेश्वरजटाजूटैकचूडामणिः  ॥ ३३.४ *(१०२२) ॥
वल्लणस्य

केनासीनः सुखमकरुणेनाकरादुद्धृतस्त्वं विक्रेतुं वा त्वमभिलषितः केन देशान्तरेऽस्मिन्  ।
यस्मिन् वित्तव्ययभरसहो ग्राहकस्तावदास्तां नास्ति भ्रातर्मरकतमणे त्वत्परीक्षाक्षमोऽपि  ॥ ३३.५ *(१०२३) ॥

मूर्धारोपणसत्कृतैर्दिऽसि दिशि क्षुद्रैर्विहङ्गैर्गतं छायादाननिराकृतश्रमभ्रैर्नष्टं मृगैर्भीरुभिः  ।
हा कष्टं फललोलुपैरपसृतं शाखामृगैश्चञ्वलैरेकेनैव दवानलव्यतिकरः सोढः परं शाखिना  ॥ ३३.६ *(१०२४) ॥

अयं वारामेको निलय इति रत्नाकर इति श्रितोऽस्माभिस्तृष्णातरलितमनोभिर्जलनिधिः  ।
क एवं जानीते निजकरपुटीकोटरगतं क्षणादेनं ताम्यत्तिमिमकरमापास्यति मुनिः  ॥ ३३.७ *(१०२५) ॥
कविनन्दस्य

जन्म व्योमसरःसरोजकुहरे मित्राणि कल्पद्रुमाः क्रीडा स्वर्गपुरन्ध्रिभिः परिचिताः सौवर्णवल्लीस्रजः  ।
अप्यस्मादवतार एव भवतो नोन्मादभेरीरवः सम्यङ्मूर्छितिकेलयः पुनरिमे भृङ्ग द्विरभ्याहतिः  ॥ ३३.८ *(१०२६) ॥

अङ्गेनाङ्गमनुप्रविश्य मिलतो हस्तावलेपादिभिः का वार्ता युधि गन्धसिन्धुरपतेर्गन्धोऽपि चेत्के द्विपाः  ।
जेतव्योऽस्ति हरेः स लाञ्छनमतो वन्दामहे तामभूद्यद्गर्भे शरभः स्वयंजय इति श्रुत्वापि यो नाङ्कितः  ॥ ३३.९ *(१०२७) ॥
वल्लणस्यैतौ

आजन्मस्थितयो महीरुह इमे कूले समुन्मूलिताः कल्लोलाः क्षणभङ्गुराः पुनरमी नीताः परामुन्नतिम्  ।
अन्तः प्रस्तरसंग्रहो बहिरपि भ्रश्यन्ति गन्धद्रुमा भ्रातः शोण न सोऽस्ति यो न हसति त्वत्सम्पदां विप्लवे  ॥ ३३.१० *(१०२८) ॥

अमुं कालक्षेपं त्यज लजद गम्भीरमधुरैः किमेभिर्निर्घोषैः सृज झटिति झाट्कारि सलिलम्  ।
अये पश्यावस्थामकरुणसमीरव्यतिकर स्फुरद्दावज्वालावलिजटिलमूर्तेर्विटपिनः  ॥ ३३.११ *(१०२९) ॥

युक्तं त्यजन्ति मधुपाः सुमनोविनाश काले यदेनमवनीरुहमेतदस्तु  ।
एतत्त्वदृष्टचरमश्रुतवार्तमेताः शाखात्वचोऽपि तनुकाण्डसमास्त्यजन्ति  ॥ ३३.१२ *(१०३०) ॥

स वन्द्यः पाथोदः स खलु नयनानन्दजननः परार्थे नीचेऽपि व्रजति लघुतां योऽर्थिसुभगाम्  ।
कथापि श्रोतव्या भवति हतकेतोर्न च पुनर्जनानां ध्वंसाय प्रभवति हि यस्योद्गतिरपि  ॥ ३३.१३ *(१०३१) ॥

उदञ्चद्धर्मांशुद्युतिपरिचयोन्निद्रबिसिनी घनामोदाहूतभ्रमरभरझङ्कारमधुराम्  ।
अपश्यत्कासारश्रियममृतवर्तिप्रणयिनीं सुखं जीवत्यन्धूदरविवरवर्ति प्लवकुलम्  ॥ ३३.१४ *(१०३२) ॥
मैत्रीश्रियः

सुवर्णकार श्रवणोचितानि वस्तूनि विक्रेतुमिहागतस्त्वम्  ।
कुतोऽपि नाश्रावि यदत्र पल्ल्यां पल्लीपतिर्यावदविद्धकर्णः  ॥ ३३.१५ *(१०३३) ॥

यस्यावन्ध्यरुषः प्रतापवसतेर्नादेन धैर्यद्रुहां शुष्यन्ति स्म मदप्रवाहसरितः सद्योऽपि दिग्दन्तिनाम्  ।
दैवात्कष्टदशावशं गतवतः सिंहस्य तस्याधुना कर्षत्येष करेण केशरसटाभारं जरत्कुञ्जरः  ॥ ३३.१६ *(१०३४) ॥

उत्क्रान्तं गिरिकूटलङ्घनसहं ते वज्रसारा नखास्तत्तेजश्च तदूर्जितं स च नगोन्माथी निनादो महान्  ।
आलस्यादविमुञ्चता गिरिगुहां सिंहेन निद्रालुना सर्वं विश्वजयैकसाधनमिदं लब्धं न किंचित्कृतम्  ॥ ३३.१७ *(१०३५) ॥

हंहो जनाः प्रतिपथं प्रतिकाननं च तिष्ठन्तु नाम तरवः फलिता नताश्च  ।
अन्यैव सा स्थितिरहो मलयद्रुमस्य यद्गन्धमात्रमपि तापमपाकरोति  ॥ ३३.१८ *(१०३६) ॥

यन्नीडप्रभवो यदञ्जनरुचिर्यत्खेचरो यद्द्विजस्तेन त्वं स्वजनः किलेति करटैर्यत्तैरुपब्रूयसे  ।
तत्रातीन्द्रियमोदिमांसलरसोद्गारस्तवैष ध्वनिर्दोषोऽभूत्कलकण्ठनायक निजस्तेषां स्वभावो हि स   ॥ ३३.१९ *(१०३७) ॥
वल्लणस्य

किं ते नम्रतया किमुन्नततया किं ते घनच्छायया किं ते पल्लवलीलया इमनया चाशोक पुष्पश्रिया  ।
यत्त्वन्मूलनिषण्णखिन्नपथिकस्तोमः स्तुवन्नन्वहो न स्वादूनि मृदूनि खादति फलान्याकण्ठमुत्कण्ठितः  ॥ ३३.२० *(१०३८) ॥

कल्याणं नः किमधिकमितो जीवनार्थं यदस्माल्लूत्वा वृक्षानहह दहसि भ्रातरङ्गारकार  ।
किं त्वेतस्मिन्नशनिपिशुनैरातपैराकुलानामध्वन्यानामशरणमरुप्रान्तरे कोऽभ्युपायः  ॥ ३३.२१ *(१०३९) ॥

रज्ज्वा दिशः प्रवितताः सलिलं विषेण पाशैर्मही हुतवहज्वलिता वनान्ताः  ।
व्याधाः पदान्यनुसरन्ति गृहीतचापाः कं देशमाश्रयतु यूथपतिर्मृगाणाम्  ॥ ३३.२२ *(१०४०) ॥

आदाय वारि परितः सरितां शतेभ्यः किं नाम साधितमनेन महार्णवेन  ।
क्षारीकृतं च वडवादहने हुतं च पातालकुक्षिकुहरे विनिवेशितं च  ॥ ३३.२३ *(१०४१) ॥

सोढप्रौढहिमक्लमानि शनकैः पत्राण्यधः कुर्वते सम्भाव्यच्छदवाञ्छयैव तरवः केचित्कृतघ्नव्रताः  ।
नामन्यन्त तदातनीमपि निजच्छायाक्षतिं तैः पुनस्तेषामेव तले कृतज्ञचरितैः शुष्यद्भिरप्यास्यते  ॥ ३३.२४ *(१०४२) ॥

मदोष्मासंतापाद्वनकरिघटा यत्र विमले ममज्जुर्निःशेषं तटनिकट एवोन्नतकराः  ।
गते दैवाच्छोषं वरसरसि तत्रैव तरला बलग्रासत्रासाद्विशति शफरी पङ्कमधुना  ॥ ३३.२५ *(१०४३) ॥

यद्वीचिभिः स्पृशसि गगनं यच्च पातालमूलं रत्नैरुद्द्योतयसि पयसा यद्धरित्रीं पिधत्से  ।
धिक्तत्सर्वं तव जलनिधे यद्विमुच्याश्रुधारास्तीरे नीरग्रहणरभसैरध्वगैरुज्झितोऽसि  ॥ ३३.२६ *(१०४४) ॥

लोला श्रीः शशभृत्कलङ्कमलिनः क्रूरो मणिग्रामणीर्माद्यत्यभ्रमुवल्लभोऽपि सततं तत्कालकूटं विषम्  ।
इत्यन्तः स्वकुटुम्बदुर्णयपरामर्शाग्निना दह्यते  बाढं वाडवनामधेयदहनव्याजेन वारांनिधिः  ॥ ३३.२७ *(१०४५) ॥
।वर्{॰भ्रमु॰।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, ॰त्रभ्रमु॰ ।ेद्क्ग्}

यन्मार्गोद्धुरगन्धवातकणिकातङ्कार्तिनानादरी कोणाकुञ्चदुरोनिगूहितशिरःपुच्छा हरीणां गणाः  ।
दृप्यद्दुर्दमगन्धसिन्धुरजयोत्खातेऽपि कामं स्तुतः स्मेरोऽयं शरभः परां हृदि घृणामायाति जातिस्मरः  ॥ ३३.२८ *(१०४६) ॥

एकेनापि पयोधिना जलमुचस्ते पूरिताः कोटिशो जातो नास्य कुशाग्रलीनतुहिनश्लक्ष्णोऽपि तोयव्ययः  ।
आहो शुष्यति दैवदृष्टिवलनादम्भोभिरम्भोमुचः सम्भूयापि विधातुमस्य रजसि स्तैमित्यमप्यक्षमाः  ॥ ३३.२९ *(१०४७) ॥

मर्यादाभङ्गभीतेरमितरसतया धैर्यगाम्भीर्ययोगान्न क्षोभ्यन्त्येव तावन्नियमितसलिलाः सर्वैते समुद्राः  ।
आहो क्षोभं व्रजेयुः क्वचिदपि समये दैवयोगात्तदानीं न क्षोणी नाद्रिवर्गा न च रविशशिनौ सर्वमेकार्णवं स्यात् ॥ ३३.३० *(१०४८) ॥

श्रुतं दूरे रत्नाकर इति परं नाम जलधेर्न चास्माभिर्दृष्टा नयनपथगम्यस्य मणयः  ।
पुरो नः सम्प्राप्तास्तटभुवि सलिप्सं तु वसतामुदग्राः कल्लोलाः स्फुटविकटदंष्ट्राश्च मकराः  ॥ ३३.३१ *(१०४९) ॥

सुच्छायं फलभारनम्रशिखरं सर्वार्तिशान्तिप्रदं त्वामालोक्य महीरुहं वयममी मार्गं विहायागताः  ।
अन्तस्ते यदि कोठरोदरचलद्व्यालावलीविस्फुरद्वक्त्रोद्वान्तविषानलातिभयदं वन्द्यस्तदानीं भवान्  ॥ ३३.३२ *(१०५०) ॥

परभृतशिशो मौनं तावद्विधेहि नभस्तलोत्पतनविषये पक्षौ स्यातां न यावदिमौ क्षमौ  ।
ध्रुवमितरथा द्रष्टव्योऽसि स्वजातिविलक्षण ध्वनितकुपितध्वाङ्क्षत्रोटीपुटाहतिजर्जरः  ॥ ३३.३३ *(१०५१) ॥

मज्जत्कोठरनखरक्षतकृत्तिकृत्त रक्तच्छटाछुरितकेसरभारकायः  ।
सिंहोऽप्यलङ्घ्यमहिमा हरिनामधेयं धत्ते जरत्कपिरपीति किमत्र वाच्यम्  ॥ ३३.३४ *(१०५२) ॥

क्व मलयतटीजन्मस्थानं क्व ते च वनेचराः क्व खलु परशुच्छेदः क्वासौ दिगन्तरसंगतिः  ।
क्व च खरशिलापट्टे धृष्टिः क्व पङ्कसुरूपता मलयज सखे मा गाः खेदं गुणास्तव दूषणम्  ॥ ३३.३५ *(१०५३) ॥

वदत विदितजम्बूद्वीपसंवृत्तवार्तां कथमपि यदि दृष्टं वारिवाहं विहाय  ।
सरिति सरसि सिन्धौ चातकेनार्पितोऽसावपि बहलपिपासापांशुलः कण्ठनालः  ॥ ३३.३६ *(१०५४) ॥
लक्ष्मीधरस्य

उच्चैरुन्मथितस्य तेन बलिना दैवेन धिक्कर्मणा लक्ष्मीमस्य निरस्यतो जलनिधेर्जातं किमेतावता  ।
गाम्भीर्यं किमयं जहाति किमयं पुष्णाति नाम्भोधरान्मर्यादां किमयं भिनत्ति किमयं न त्रायते वाडवम्  ॥ ३३.३७ *(१०५५) ॥

उन्मुक्तक्रमहारिभेरुशिखरात्क्रामन्तमन्यो धरः कोऽत्र त्वां शरभिकिशोरपरिषद्धौरेय धर्तुं क्षमः  ।
तस्माद्दुर्गमशृङ्गलङ्घनकलादुर्लालितात्मन् व्रज त्वद्वासाय स एव कीर्णकनकज्योत्स्नो गिरीणां पतिः  ॥ ३३.३८ *(१०५६) ॥
वल्लणस्य

दुर्दिनानि प्रशान्तानि दृष्टस्त्वं तेजसां निधिः  ।
अथाशाः पूरयन्नेव किं मेघैर्व्यवधीयते  ॥ ३३.३९ *(१०५७) ॥

व्याप्याशाः शयितस्य वीचिशिखरैरुल्लिख्य खं प्रेङ्खतः सिन्धोर्लोचनगोचरस्य महिमा तेषां तनोत्यद्भुतम्  ।
संश्लिष्टाङ्गुलिरन्ध्रलीनमकरग्राहावलनिर्नीरवो यैर्नायं करकुण्डिकोदरलघुर्दृष्टो मुनेरञ्जलौ  ॥ ३३.४० *(१०५८) ॥
अभिनन्दस्य

भेकैः कोठरशायिभिर्मृतमिव क्ष्मान्तर्गतं कच्छपैः पाठीनैः पृथुपङ्कपीठलुठनादस्मिन्मुहुर्मूर्छितम्  ।
तस्मिन्नेव सरस्यकालजलदेनागत्य तच्चेष्टितं येनाकुम्भनिमग्नवन्यकरिणां यूथैः पयः पीयते  ॥ ३३.४१ *(१०५९) ॥
द्वन्दूकस्य

हंहो सिंहकिशोरक त्यजसि चेत्कोपं वदामस्तदा हत्वैनं करिणां सहस्रमखिलं किं लब्धमायुष्मता  ।
एवं कर्तुमहं समर्थ इति चेद्धिङ्मूर्ख किं सर्वतो नालं प्लावयितुं जगज्जलन्हिधिर्धैर्यं यदालम्बते  ॥ ३३.४२ *(१०६०) ॥

सत्यं पिप्पल पादपोत्तम घनच्छायोन्नतेन त्वया सन्मार्गोऽयमलंकृतः किमपरं त्वं मूर्तिभेदो हरेः  ।
किं चान्यत्फलभोगहृष्टमुखरास्त्वामाश्रिताः पत्रिणो यत्पुंस्कोकिलकूजितं विदधते तन्नानुरूपं परम्  ॥ ३३.४३ *(१०६१) ॥

न्यग्रोधे फलशालिनि स्फुटरसं किंचित्फलं पच्यते  । बीजान्यङ्कुरगोचराणि कतिचित्सिध्यन्ति तस्मिन्नपि  ।
एकस्तेष्वपि कश्चिदङ्कुरवरो बध्नाति तामुन्नतिं यामध्वन्यजनः स्वमातरमिव क्लान्तच्छिदे धावति  ॥ ३३.४४ *(१०६२) ॥
शालिकस्य

एतस्मिन् कुसुमे स्वभावमहति प्रायो महीयः फलं रम्यं स्वादु सुगन्धि शीतलमलं प्राप्तव्यमित्याशया  ।
शाल्मल्याः परिपाककालकलनाबोधेन कीरः स्थितो यावत्तत्पुटसंधिनिर्गतपतत्तूलं फलात्पश्यति  ॥ ३३.४५ *(१०६३) ॥

माधुर्यादतिशैत्यतः शुचितया संतापशान्त्या द्वयोः स्थाने मैत्र्यमिदं पयः पय इति क्षीरस्य नीरस्य च  ।
तत्राप्यर्णसि वर्णना स्फुरति मे यत्संगतौ वर्धते दुग्धं येन पुरैव चास्य सुहृदः क्वाथे स्वयं क्षीयते  ॥ ३३.४६ *(१०६४) ॥

दारैः क्रीडितमुन्मदैः सुरगुरोस्तेनैव नैवामुना भग्नं भूरि सुरासुरव्यतिकरे तेनैव नैवामुना  ।
नैवायं स इमं नृजः स इव वा नैवैष दोषाकरः कोऽयं भोः शशिनीव लोचनवतामर्के कलङ्कः समः  ॥ ३३.४७ *(१०६५) ॥
मधुकूटस्य

आयान्ति यान्ति सततं नीरं शिशिरं खरं न गणयन्ति  ।*
विद्मो न हन्त दिवसाः कस्य किमेते करिष्यन्ति  ॥ ३३.४८ *(१०६६) ॥*

उपालभ्यो नायं सकलभुवनाश्चर्यमहिमा हरेर्नाभीपद्मः प्रभवति हि सर्वत्र नियतिः  ।
यदत्रैव ब्रह्मा पिबति निजमायुर्मधु पुनर्विलुम्पन्ति स्वेदाधिकममृतहृद्यं मधुलिहः  ॥ ३३.४९ *(१०६७) ॥

यदा हत्वा कृत्स्नां तिमिरपटलीं जातमहिमा जगन्नेत्रं मित्रः प्रभवति गतोऽसाववसरः  ।
इदानीमस्ताद्रिं श्रयति गलितालोकविभवः पिशाचा वल्गन्तु स्थगयतु तमिस्रं च ककुभः  ॥ ३३.५० *(१०६८) ॥
कुशलनाथस्य

उपाध्वं तत्पान्थाः पुनरपि सरो मार्गतिलकं यदासाद्य स्वच्छं विलसथ विनीतक्लमभराः  ।
इतस्तु क्षाराब्धेर्जरठमकरक्षुण्णपयसो निवृत्तिः कल्याणी न पुनरवतारः कथमपि  ॥ ३३.५१ *(१०६९) ॥
यंप्याकस्य

सलीलं हंसानां पिबति निवहो यत्र विमलं जलं तस्मिन्मोहात्सरसि रुचिरे चातकयुवा  ।
स्वभावाद्गर्वाद्वा न पिबति पयस्तस्य शकुनेः किमेतेनोच्चैस्त्वं भवति लघिमा वापि सरसः  ॥ ३३.५२ *(१०७०) ॥

प्रसीर प्रारम्भाद्विरम विनयेथाः क्रुधमिमां हरे जीमूतानां ध्वनिरयमुदीर्णो न करिणाम्  ।
असंज्ञाः खल्वेते जलशिखरमरुद्धूमनिचयाः प्रकृत्या गर्जन्ति त्वयि तु भुवनं निर्मदमिदम्  ॥ ३३.५३ *(१०७१) ॥
अमरसिंहस्य

अकस्मादुन्मत्त प्रहरसि किमध्वक्षितिरुहं ह्रदं हस्ताघातैर्विदलसि किमुत्फुल्लनलिनम्  ।
तदा जानीमस्ते करिवर बलोद्गारमसमं सटां सुप्तस्यापि स्पृशसि यदि पञ्चाननशिशोः  ॥ ३३.५४ *(१०७२) ॥

समुद्रेणान्तःस्थतटभुवि तरङ्गैरकरुणैः समुत्क्षिप्तोऽस्मीति त्वमिह परितापं त्यज मणे  ।
अवश्यं कोऽपि त्वद्गुणपरिचयाकृष्टहृदयो नरेन्द्रस्त्वां कुर्यान्मुकुटमकरीचुम्बितरुचिम्  ॥ ३३.५५ *(१०७३) ॥

अशोके शोकार्तः किमसि बकुलेऽप्याकुलमना निरानन्दः कुन्दे सह च सहकारैर्न रमसे  ।
कुसुम्भे विश्रम्भं यदिह भजसे कण्टकशतैरसंदिग्धं दग्धभ्रमर भवितासि क्षतवपुः  ॥ ३३.५६ *(१०७४) ॥

पातः पूष्णो भवति महते नैव खेदाय यस्मात्कालेनास्तं क इह न गता यान्ति यास्यन्ति चान्ये  ।
एतावत्तु व्यथयति यदालोकबाह्यैस्तमोभिस्तस्मिन्नेव प्रकृतिमहति व्योम्नि लब्धोऽवकाशः  ॥ ३३.५७ *(१०७५) ॥

कश्चित्कष्टं किरति करकाजालमेकोऽतिमात्रं गर्जत्येव क्षिपति विषमं वैद्युतं वह्निमन्यः  ।
सूते वातं जवनमपरस्तेन जानीहि तावत्किं व्यादत्से विहग वदनं तत्र तत्राम्बुवाहे  ॥ ३३.५८ *(१०७६) ॥

मा संचैषीः फलसमुदयं मा च पत्रैः पिधास्त्वं रोधःशाखिन् वितर तदिदं दानमेवानुकूलम्  ।
नूनं प्रावृत्समयकलुषैरूर्मिभिस्तालतुङ्गैरद्य श्वो वा सरिदकरुणा त्वां श्रिया पातयित्री  ॥ ३३.५९ *(१०७७) ॥

आमोदैस्ते दिशि दिशि गतैर्दूरमाकृष्यमाणाः साक्षाल्लक्ष्म्या तव मलयज द्रष्टुमभ्यागताः स्मः  ।
किं पश्यामः सुभग भवतः क्रीडति क्रोड एव व्याडस्तुभ्यं भवतु कुशलं मुञ्च नः साधु यामः  ॥ ३३.६० *(१०७८) ॥

अणुरपि ननु नैव क्रोडभूषास्य काचित्परिभजसि यदेतत्तद्विभूतिस्तथैव  ।
इह सरसि मनोज्ञे संततं पातुमम्भः श्रमपरिभवमग्नाः के न मग्नाः करीन्द्राः  ॥ ३३.६१ *(१०७९) ॥
श्रीधर्मकरस्य

नभसि निरवलम्बे सीदता दीर्घकालं त्वदभिमुखनिसृष्टोत्तानचञ्चपुटेन  ।
जलधर जलधारा दूरतस्तावदास्तां ध्वनिरपि मधुरस्ते न श्रुतश्चातकेन  ॥ ३३.६२ *(१०८०) ॥

श्रमपरिगतैर्विस्तीर्णश्रीरसीति पयः परं कतिपयमपि त्वत्तोऽस्माभिः समुद्र समीहितम्  ।
किमसि नितरामुत्क्षुब्धोर्मिः प्रसीद नमोऽस्तु ते दिशि दिशि शिवाः सन्त्यस्माकं शतं कमलाकराः  ॥ ३३.६३ *(१०८१) ॥
अचलस्यैतौ

ककुभि ककुभि भ्रान्त्वा भ्रान्त्वा विलोक्य विलोकितं मलयजसमो दृष्टोऽस्माभिर्न कोऽपि महीरुहः  ।
उपचितरसो दाहे च्छेदे शिलातलघर्षणेऽप्यधिकमधिकं यत्सौरभ्यं तनोति मनोहरम्  ॥ ३३.६४ *(१०८२) ॥
तरणिनन्दिनः

अभिपतति घनं शृणोति गर्जाः सहति शिलाः सहते तडित्तरङ्गान्  ।
विधुवति गरुतं रुतं विधत्ते जलपृषते कियतेऽपि चातकोऽयम्  ॥ ३३.६५ *(१०८३) ॥
अचलस्य

बद्धोऽसि विद्धि तावन्मधुरसन व्यसनमीदृगेतदिति  ।*
अनवहितकमलमीलन मधुकर किं विफलमुत्फलसि  ॥ ३३.६६ *(१०८४) ॥*
तस्यैव

हृत्वापि वसुसर्वस्वममी ते जलदाः सखि  ।*
मित्राप्यपकुर्वन्ति विप्रियाणां तु का कथा  ॥ ३३.६७ *(१०८५) ॥*

श्रीफलेनामुनैवायं कुरुते किं न वानरः  ।
हसत्युल्लसति प्रेङ्खत्यधस्तादीक्षते जनम्  ॥ ३३.६८ *(१०८६) ॥
तरणिनन्दिनः

अन्योऽपि चन्दनतरोर्महनीयमूर्तेः सेकार्थमुत्सहति तद्गुणबद्धतृष्णः  ।
शाखोटकस्य पुनरस्य महाशयोऽयमम्भोद एव शरणं यदि निर्गुणस्य  ॥ ३३.६९ *(१०८७) ॥

त्वं गर्ज नाम विसृजाम्बुद नाम्बु नाम विद्युल्लताभिरभितर्जय नाम भूयः  ।
प्राचीनकर्मपरतन्त्रनिजप्रवृत्तेरेतस्य पश्य विहगस्य गतिस्त्वमेव  ॥ ३३.७० *(१०८८) ॥

आमन्थिनीकलश एष सदुग्धसिन्धुर्वेत्रं च वासुकिरयं गिरिरेष मन्थः  ।
सम्प्रत्युपोढमदमन्थरबाहुदण्ड कण्डूयनावसर एव सुरासुराणाम्  ॥ ३३.७१ *(१०८९) ॥
भट्टगणपतेः

व्याकुर्महे बहु किमस्य तरोः सदैव नैसर्गिकोऽयमुपकाररसः परेषु  ।
उन्मूलितोऽपि मरुता बत वारिदुर्ग मार्गे यदत्र जनसंक्रमतामुपेतः  ॥ ३३.७२ *(१०९०) ॥

विस्रं वपुः परवधप्रवणं च कर्म तिर्यक्तयैव कथितः सदसद्विवेकः  ।
इत्थं न किंचिदपि चारु मृगाधिपस्य तेजस्तु तत्किमपि येन जगद्वराकम्  ॥ ३३.७३ *(१०९१) ॥

कस्य तृषं न क्षपयसि न पयसि तव कथय के निमज्जन्ति  ।*
यदि सन्मार्गजलाशय नक्रो न क्रोडमधिवसति  ॥ ३३.७४ *(१०९२) ॥*
वीरस्य

न स्फूर्जति न च गर्जति न च करकाः किरति सृजति न च तडितः  ।*
न च विनिमुञ्चति वात्यां वर्षति निभृतं महामेघः  ॥ ३३.७५ *(१०९३) ॥*

न भवतु कथं कदम्बः प्रतिप्रतीकप्ररूढघनपुलकः  ।*
विश्वं धिनोति जलदः प्रत्युपकारस्पृहारहितः  ॥ ३३.७६ *(१०९४) ॥*
अचलसिंहस्य

करं प्रसार्य सूर्येण दक्षिणाशावलम्बिना  ।
न केवलमनेनात्मा दिवसोऽपि लघूकृतः  ॥ ३३.७७ *(१०९५) ॥

न शक्यं स्नेहपात्राणां वितानं च विरूक्षणम्  ।
दह्यमानान्यपि स्नेह व्यक्तिं कृत्वा स्फुटन्ति यत् ॥ ३३.७८ *(१०९६) ॥

नालम्बनाय धरणिर्न तृषार्तिशान्त्यै सप्तापि वारिनिधयो न धनाय मेरुः  ।
पूर्वार्जिताशुभवशीकृतपौरुषस्य कल्पद्रुमोऽपि न समीहितमातनोति  ॥ ३३.७९ *(१०९७) ॥

आश्वास्य पर्वतकुलं तपनोष्मतप्तं निर्वाप्य दावविधुराणि च काननानि  ।
नानानदीनदशतानि च पूरयित्वा रिक्तोऽसि यज्जलद सैव तवोन्नतश्रीः  ॥ ३३.८० *(१०९८) ॥

ये पूर्वं परिपालिताः फलदलच्छायादिभिः प्राणिनो विश्रामद्रुम कथ्यतां तव विपत्काले क्व ते साम्प्रतम्  ।
एताः संनिधिमात्रकल्पितपुरस्कारास्तु धन्यास्त्वचो यासां छेदनमन्तरेण पतितो नायं कुठारस्त्वयि  ॥ ३३.८१ *(१०९९) ॥
वित्तोकस्य

दूरं यदि क्षिपसि भीमजवैर्मरुद्भिः संचूर्णयस्यपि दृढं यदि वा शिलाभिः  ।
सौदामिनीभिरसकृद्यदि हंसि चक्षुर्नान्या गतिस्तदपि वारिद चातकस्य  ॥ ३३.८२ *(११००) ॥

यस्योदये बहुमनोरथमन्थरेण संचिन्तितं किमपि चेतसि चातकेन  ।
हा कष्टमिष्टफलदानविधानहेतोरम्भोधरात्पतति सम्प्रति वज्रघातः  ॥ ३३.८३ *(११०१) ॥
लडहचन्द्रस्य

देवे कालवशं गते सवितरि प्राप्यान्तरासंगतिं हन्त ध्वान्त किमेधसे दिशि दिशि व्योम्नः प्रतिस्पर्धया  ।
तस्यैवास्तमुपेयुषः करशतान्यादाय विध्वंसयन्नेष त्वां कलितः कलाभिरुदयत्यग्रे शशी पार्वणः  ॥ ३३.८४ *(११०२) ॥

धन्यस्त्वं सहकार सम्प्रति फलैः काकाञ्शुकान् पूरयन् पूर्वं तु त्वयि मुक्तमञ्जरिभरोन्निद्रे य इन्दिन्दिरः  ।
अक्रीडन्निमिषं स नैति फलिनं यत्त्वां विकाशैकमुत्तद्धर्मोऽस्य फलाशया परिचयः कल्पद्रुमेऽप्यस्ति किम्  ॥ ३३.८५ *(११०३) ॥

यः पूर्वस्फुटदस्थिसम्पुटमुखे दृष्टः प्रवालाङ्कुरः प्रायः स द्विदलादिकक्रमवशादारब्धशाखासनः  ।
स्निग्धं पल्लवितो घनं मुकुलितः स्फारच्छटं पुष्पितः सोत्कर्षं फलितो भृशं च विनतः कोऽप्येष चूतद्रुमः  ॥ ३३.८६ *(११०४) ॥

जायन्ते बहवोऽत्र कच्छपकुले किं तु क्वचित्कच्छपी नैकाप्येकमसूत नापि च पुनः सूते न वा सोष्यते  ।
आकल्पं धरणीभरोद्वहनतः संकोचखिन्नात्मनो यः कूर्मस्य दिनानि नाम कतिचिद्विश्रामदानक्षमः  ॥ ३३.८७ *(११०५) ॥
हनूमतः

भवकाष्ठमयी नाम नौके हृदयवत्यसि  ।
परकीयैरपरथा कथमाकृष्यसे गुणैः  ॥ ३३.८८ *(११०६) ॥

भगवति यामिनि वन्दे त्वयि भुवि दृष्टः पतिव्रताधर्मः  ।*
गतवति रजनीनाथे कज्जलमलिनं वपुर्वहसि  ॥ ३३.८९ *(११०७) ॥*

धिगेतद्गाम्भीर्यं धिगमृतमयत्वं च जलधेर्धिगेतां द्राघीयः प्रचलतरकल्लोलभुजताम्  ।
यदेतस्यैवाग्रे कवलिततनुर्दावदहनैर्न तीरारण्यानी सलिलचुकुलेनाप्युपकृता  ॥ ३३.९० *(११०८) ॥
कणिकाकारस्य

अम्भोनिधेरनवगीतगुणैकराशेरुच्चैःश्रवप्रभृतिषु प्रसभं हृतेषु  ।
आश्वासनं यदवकृष्टमभून्महर्षे तोयं त्वया तदपि निष्करुणेन पीतम्  ॥ ३३.९१ *(११०९) ॥
वनारोहस्य

कतिपयदिवसस्थायी पूरो दूरोन्नतोऽपि भविता ते  ।*
तटिनि तटद्रुमपातनपातकमेकं चिरस्थायि  ॥ ३३.९२ *(१११०) ॥*

प्रशान्ताः कल्लोलाः स्तिमितमसृणं वारि विमलं विनीतोऽयं वेशः शममिव नदीनां कथयति  ।
तथाप्यासां तैस्तैस्तरुभिरभितस्तीरपतितैः स एवाग्रे बुद्धौ परिणमति रुद्धोऽप्यविनयः  ॥ ३३.९३ *(११११) ॥

सततं या मध्यस्था प्रथयति यष्टिः प्रतिष्ठितासीति  ।*
पुष्करिणि किमिदमुचितं तां चेदानीमधो नयसि  ॥ ३३.९४ *(१११२) ॥*
कुशलनाथस्य

कृतमिदमसाधु हरिणैः शिरसि तरूणां दवानले ज्वलति  ।*
आजन्म केलिभवनं यद्भीतैरुज्झितं विपिनम्  ॥ ३३.९५ *(१११३) ॥*
खदिरस्य

विध्वस्ता मृगपक्षिणो विधुरतां नीताः स्थलीदेवता धूमैरन्तरिताः स्वभावमलिनैराशा मही तापिता  ।
भस्मीकृत्य सपुष्पपल्लवदलांस्तांस्तान्महापादपान् दुर्वृत्तेन दवानलेन विहितं वल्मीकशेषं वनम्  ॥ ३३.९६ *(१११४) ॥
।वर्{॰न्तरिताः।लेम्
।ेमेन्द्, ॰न्तरिता ।ेद्क्ग्}

कर्णाहतिव्यतिकरं करिणां विपक्ष दानं व्यवस्यति मधुव्रत एष तिक्तम्  ।
स्मर्तव्यतामुपगतेषु सरोरुहेषु धिग्जीवितव्यसनमस्य मलीमसस्य  ॥ ३३.९७ *(१११५) ॥

चित्रं तदेव महदश्मसु तापनेषु यन्नोद्गिरन्त्यनलमिन्दुकराभिमृष्टाः  ।
सम्भाव्यतेऽपि किमिदं नु यथेन्दुकान्तास्ते पावनं च शिशिरं च रसं सृजन्ति  ॥ ३३.९८ *(१११६) ॥

दाहच्छेदनिकाषैरतिपरिशुद्धस्य ते वृथा गरिमा  ।*
यदसि तुलामधिरूढं काञ्चन गुञ्जाफलैः सार्धम्  ॥ ३३.९९ *(१११७) ॥*
सुरभेः

सिन्धोरुच्चैः पवनचलनादुत्सलद्भिस्तरङ्गैः कूलं नीतो हतविधिवशाद्दक्षिणावर्तशङ्खः  ।
दग्धः किं वा न भवति मसी चेति संदेहनीभिः शम्बूकाभिः सह परिचितो नीयते पामरीभिः  ॥ ३३.१०० *(१११८) ॥
सुचरितस्य

छिद्रं मणेर्गुणार्थं नायकपदहेतुरस्य तारल्यम्  ।*
कथमन्यथेश्वराणां विलुठति हृदये च मौलौ च  ॥ ३३.१०१ *(१११९) ॥*

परिणतिसुकुमार स्वादुमाकन्द निन्दां कथमिव तव भृष्टो राजकीरः करोतु  ।
अनवधिकठिनत्वं नारिकेरस्य यस्मिन् वशिकहृदयवृत्तेर्लुप्तसारश्रियश्च  ॥ ३३.१०२ *(११२०) ॥

किंपाक पाके बहिरेव रक्त तिक्तासितान्तर्दृशि कान्तिमेषि  ।*
एतावता काकमपास्य कस्य हृत्प्रीतिभित्तिस्त्वमिदं न जाने  ॥ ३३.१०३ *(११२१) ॥*
बुद्धाकरगुप्तस्य

विगर्जामुन्मुञ्च त्यज तरलतामर्णव मनागहंकारः कोऽयं कतिपयमणिग्रावगुडकैः  ।
दृशं मेरौ दद्याः स हि मणिमयप्रस्थमहितो महामौनः स्थैर्यादथ भुवनमेव स्थिरयति  ॥ ३३.१०४ *(११२२) ॥

आज्ञामेव मुनेर्निधाय शिरसा विन्ध्याचल स्थीयतामत्युच्चैः पदमिच्छता पुनरियं नो लङ्घनीया त्वया  ।
मैनाकादिमहीध्रलब्धवसतिं यः पीतवानम्बुधिं तस्य त्वां गिलतः कपोलमिलनक्लेशोऽपि किं जायते  ॥ ३३.१०५ *(११२३) ॥

अभ्युद्यत्कवलग्रहप्रणयिनस्ते शल्लकीपल्लवास्तच्चास्फालसहं सरः क्षितिभृतामित्यस्ति को निह्नुते  ।
दन्तस्तम्भनिषण्णनिःसहकरः श्वासैरतिप्रांशुभिर्येनायं विरही तु वारणपतिः स्वामिन् स विन्ध्यो भवान्  ॥ ३३.१०६ *(११२४) ॥

।चोलो इत्यन्यापदेशव्रज्या

ततो वातव्रज्या

उद्दामद्विरदावलूनबिसिनीसौरभ्यसम्भावित व्योमानः कलहंसकम्पितगरुत्पालीमरुन्मांसलाः  ।
दूरोत्तानतरङ्गलङ्घनजलाजङ्घालगर्वस्पृशः कर्पूरद्रवशीकरैरिव दिशो लिम्पन्ति पम्पानिलाः  ॥ ३४.१ *(११२५) ॥

अन्ध्रीनीरन्ध्रपीनस्तनतटलुठनायासमन्दप्रचाराश्चारूनुल्लासयन्तो द्रविडवरवधूहारिधम्मिल्लभारान्  ।
जिघ्रन्तः सिंहलीनां मुखकमलमलं केरलीनां कपोलं चुम्बन्तो वान्ति मन्दं मलयपरिमला वायवो दाक्षिणात्याः  ॥ ३४.२ *(११२६) ॥
वसुकल्पस्यैतौ

लतां पुष्पवतीं स्पृष्ट्वा कृतस्नानो जलाशये  ।
पुनस्तत्सङ्गशङ्कीव वाति वातः शनैः शनैः  ॥ ३४.३ *(११२७) ॥
विनयदेवस्य

कान्ताकर्षणलोलकेरलवधूधमिल्लमल्लीरजश्चौराश्चोडनितम्बिनीस्तनतटे निष्पन्दतामागताः  ।
रेवाशीकरधारिणोऽन्ध्रमुरलस्त्रीमानमुद्राभिदो वाता वान्ति नवीनकोकिलवधूहूंकारवाचालिताः  ॥ ३४.४ *(११२८) ॥
श्रीकण्ठस्य

धुनानः कावेरीपरिसरभुवश्चम्पकतरून्मरुन्मन्दं कुन्दप्रकरमकरन्दानवकिरन्  ।
प्रियप्रेमाकर्षच्युतरचनमामूलसरलं ललाटे लाटीनां लुठितमलकं ताण्डवयति  ॥ ३४.५ *(११२९) ॥

वहति ललितमन्दः कामिनीमानबन्धं श्लथयितुमयमेको दक्षिणो दाक्षिणात्यः  ।
वितरति घनसारामोदमन्तर्धुनानो जलधिजलतरङ्गान् खेलयन् गन्धवाहः  ॥ ३४.६ *(११३०) ॥

भुक्त्वा चिरं दक्षिणदिग्वधूमिमां विहाय तस्या भयतः शनैः शनैः  ।
सगन्धसारादिकृताङ्गभूषणः प्रयात्युदीचीं दयितामिवानिलः  ॥ ३४.७ *(११३१) ॥
।वर्{॰भूषणः।लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, ॰भूषः ।ेद्क्ग्}

वाति व्यस्तलवङ्गलोध्रलवलीकुञ्जः करञ्जद्रुमानाधुन्वन्नुपभुक्तमुक्तमुरलातोयोर्मिमालाजडः  ।
स्वैरं दक्षिणसिन्धुकूलकदलीकच्छोपकण्ठोद्भवः कावेरीतटताडिताडनतटत्कारोत्तरो मारुतः  ॥ ३४.८ *(११३२) ॥

चुम्बन्नाननमालुठन् स्तनतटीमान्दोलयन् कुन्तलं व्यस्यन्नंशुकपल्लवं मनसिजक्रीडाः समुल्लासयन्  ।
अङ्गं विह्वलयन्मनो विकलयन्मानं समुन्मूलयन्नारीणां मलयानिलः प्रिय इव प्रत्यङ्गमालिङ्गति  ॥ ३४.९ *(११३३) ॥

अलीनां मालाभिर्विरचितजटाभारमहिमा परागैः पुष्पाणामुपरचितभस्मव्यतिकरः  ।
वनानामाभोगे कुसुमवति पुष्पोच्चयपरो मरुन्मन्दं मन्दं विचरति परिव्राजक इव  ॥ ३४.१० *(११३४) ॥

शष्पश्यामलितालवालनिपतत्कुल्याजलप्लावित क्रीडोद्याननिकेतनाजिरजुषामस्पृष्टभूरेणवः  ।
सुप्तं सम्प्रति बोधयन्ति शनकैश्चेतोभुवं कामिनां प्रत्यग्रस्फुटमल्लिकासुरभयः सायंतना वायवः  ॥ ३४.११ *(११३५) ॥
अचलसिंहस्य

अद्याभोगिनि गाढमर्मनिवहे हर्माग्रवेदीजुषां सद्यश्चन्दनशोषिणि स्तनतटे सङ्गे कुरङ्गीदृशाम्  ।
प्रायः प्रश्लथयन्ति पुष्पधनुषः पुष्पाकरे निष्ठिते निर्वेदं नवमल्लिकासुरभयः साय्ंनया वायवः  ॥ ३४.१२ *(११३६) ॥
शतानन्दस्य

शिशिरशीकरवाहिनि मारुते चरति शीतभयादिव सत्वरः  ।
मनसिजः प्रविवेश वियोगिनी हृदयमाहितशोकहुताशनः  ॥ ३४.१३ *(११३७) ॥
कुमारदासस्य

दीर्घान्मुक्तः सपदि मलयाधित्यकायाः प्रसङ्गादाविष्कुर्वन् प्रणयपिशुनं सौरभं चन्दनस्य  ।
मन्दं मन्दं निपतति चिरादागतो माधवीषु व्याकुर्वाणो भयमिव परं दाक्षिणो गन्धवाहः  ॥ ३४.१४ *(११३८) ॥
मधुशीलस्य

प्रभाते सन्नद्धस्तनितमहिमानं जलधरं स्पृशन्तः सर्वत्र स्फुटितवनमल्लीसुरभयः  ।
अमी मन्दं मन्दं सुरतसमरश्रान्ततरुणी ललाटस्वेदाम्भःकणपरिमुषो वान्ति मरुतः  ॥ ३४.१५ *(११३९) ॥

सुरतभरखिन्नपन्नगविलासिनीपानकेलिजर्जरितः  ।*
पुनरिह विरहिश्वासैर्मलयमरुन्मांसलीभवति  ॥ ३४.१६ *(११४०) ॥*

एते पल्लीपरिवृढवधूप्रौढकन्दर्पकेलि क्लिष्टापीनस्तनपरिसरखेदसम्पद्विपक्षाः  ।
वान्ति स्वैरं सरसि सरसि क्रोडदंष्ट्राविमर्द त्रुट्यद्गुन्द्रापरिमलगुणग्राहिणो गन्धवाहाः  ॥ ३४.१७ *(११४१) ॥

नाधन्यैः शङ्खपाणेः क्षणधृतगतयः प्रांशुभिश्चन्द्रकान्त प्रासादैर्द्वारकायां तरलितचरमाम्भोधिनीराः समीराः  ।
सेव्यन्ते नित्यमाद्यत्करिकाठिनकरास्फालकालप्रबुद्ध क्रुध्यत्पञ्चाननाग्रध्वनिभरविगलद्गुग्गुलूद्गारगर्भाः  ॥ ३४.१८ *(११४२) ॥

हिमस्पर्शादङ्गे घनपुलकजालं विदधतः पिकत्रोटीत्रुट्यद्विकचसहकाराङ्कुरलिहः  ।
अमी स्वैरं स्वैरं मलयमरुतो वान्ति दिनजं दिनापाये चक्षुःक्लममपहरन्तो मृगदृशाम्  ॥ ३४.१९ *(११४३) ॥

अयमुषसि विनिद्रद्राविडीतुङ्गपीन स्तनपरिसरसान्द्रखेदबिन्दूपमर्दी  ।
स्रुतमलयजवृक्षक्षीरसौरभ्यसभ्यो वहति सखि भुजङ्गीभुक्तशेषः समीरः  ॥ ३४.२० *(११४४) ॥

ये दोलाकेलिकाराः किमपि मृगदृशां मन्युतन्तुच्छिदो ये सद्यः शृङ्गारदीक्षाव्यतिकरगुरवो ये च लोकत्रयेऽपि  ।
ते कण्ठे लोठयन्तः परभृतवयसां पञ्चमं रागराजं वान्ति स्वैरं समीराः स्मरविजयमहासाक्षिणो दाक्षिणात्याः  ॥ ३४.२१ *(११४५) ॥
राजशेखरस्य

दरोन्मीलच्चूडप्रकरमुकुलोद्गारसुरभिर्लतालास्यक्रीडाविधिनिबिडदीक्षापरिचयः  ।
विभिन्दन्नुद्यानान्यतनुमकरन्दद्रवहर श्रमस्वैरो वायुर्मनसिजशरैर्जर्जरयति  ॥ ३४.२२ *(११४६) ॥

श्रान्ताश्चूतवनानि कुञ्जपटलप्रेङ्खोलनादुन्मिषन्मल्लीकुड्मलसान्द्रसौरभसरित्संस्यन्दशृङ्गारिणः  ।
एते संवसथोपकण्ठविलसद्वृष्ट्यम्बुवीचीचयोन्मीलद्बालतुषारशीकरकिरः क्रीडन्ति झञ्झानिलाः  ॥ ३४.२३ *(११४७) ॥
बुद्धाकरगुप्तस्य

।चोलो इति वातव्रज्या

ततो जातिव्रज्या॥ ३५

अजाजीजम्बाले रजसि मरिचानां च लुठिताः कटुत्वादुष्णत्वाज्जनितरसनौष्ठव्यतिकराः  ।
अनिर्वाणोत्थेन प्रबलतरतैलाक्ततनवो मया सद्यो भृष्टाः कतिपयकवय्यः कवलिताः  ॥ ३५.१ *(११४८) ॥

ग्रीवाभङ्गाभिरामं मुहुरनुपतति स्यन्दने दत्तदृष्टिः पश्चार्धेन प्रविष्टः शरपतनभयाद्भूयसा पूर्वकायम्  ।
शष्पैरर्धावलीढैः श्रमविवृतमुखभ्रंशिभिः कीर्णवर्त्मा पश्योदग्रप्लुतत्वाद्वियति बहुतरं स्तोकमुर्व्यां प्रयाति  ॥ ३५.२ *(११४९) ॥
कालिदासस्य

स्वैरं चक्रानुवृत्त्या मुहुरुपरि परिभ्रम्य सम्यक्कृतास्थः क्षिप्ताधिदृष्टिलक्ष्यीकृतपलशकलः पक्कणप्राङ्गणेषु  ।
तीव्राधःपातपुञ्जीकृतविततचलत्पक्षपालीविशालश्चिल्लश्चाण्डालपल्लीपिठरजठरतः प्रोद्धरत्यर्धदग्धम्  ॥ ३५.३ *(११५०) ॥

उद्ग्रीवा विवृतारुणास्यकुहरास्तृष्णाचलत्तालवः पक्षासम्भववेपमानतनवः प्रोड्डीय किंचिद्भुवः  ।
अन्योन्याक्रमिणः शरारिशिशवः प्रातर्नदीरोधसि प्रालेयाम्बु पिबन्ति वीरणदलद्रोणीप्रणालस्रुतम्  ॥ ३५.४ *(११५१) ॥

रज्जुक्षेपरयोन्नमद्भुजलताव्यक्तैकपार्श्वस्तनी सूत्रच्छेदविलोलशङ्खवलयश्रेणीझणत्कारिणी  ।
तिर्यग्विस्तृतपीवरोरुयुगला पृष्ठानतिव्याकृता भोगश्रोणिरुदस्यति प्रतिमुहुः कूपादपः पामरी  ॥ ३५.५ *(११५२) ॥

पक्षाभ्यां सहितौ प्रसार्य चरणावेकैकशः पार्श्वयोरेकीकृत्य शिरोधरोपरि शनैः पाण्डूदरे पक्षती  ।
निद्राशेषविशेषरक्तनयनो निर्याय नीडोदरादासृक्कान्तविदारिताननपुटः पारावतो जृम्भते  ॥ ३५.६ *(११५३) ॥
भृङ्गारस्य

प्रातर्वारविलासिनीजनरणन्मञ्जीरमञ्जुस्वनैरुद्बुद्धः परिधूय पक्षतिपुटं पारावतः सस्पृहम्  ।
किंचित्कुञ्चितलोचनां सहचरीं संचुम्ब्य चञ्च्वा चिरं मन्दान्दोलितकण्ठकुण्ठितगलः सोत्कण्ठमुत्कूजति  ॥ ३५.७ *(११५४) ॥
विक्रमादित्यतपस्विनोः

उत्प्लुत्य दूरं परिधूय पक्षा वधो निरीक्ष्य क्षणबद्धलक्ष्यः  ।
मध्येजलं बुड्डति दत्तझम्पः समत्स्यमुत्सर्पति मत्स्यरङ्कः  ॥ ३५.८ *(११५५) ॥
वाक्पतिराजस्य

नीडादपक्रम्य विधूय पक्षौ वृक्षाग्रमारुह्य ततः क्रमेण  ।
उद्ग्रीवमुत्पुच्छमुदेकपादमुच्चूडमुत्कूजति ताम्रचूडः  ॥ ३५.९ *(११५६) ॥

अङ्गुष्ठाक्रमवक्रिताङ्गुलिरधः पादार्धनीरुद्धभूः पार्श्वोद्वेगकृतो निहत्य कफणिद्वन्द्वेन दंशान्मुहुः  ।
न्यग्जानुद्वययन्त्रयन्तितघटीवक्त्रान्तरालस्खलद्धाराध्वानमनोहरं सखि पयो गां दोग्धि गोपालकः  ॥ ३५.१० *(११५७) ॥
उपाध्यायदामरस्य

कर्णाग्रन्थितकिंतनुर्नतशिरा बिभ्रज्जराजर्जर स्फिक्संधिप्रविवेशितप्रविचलल्लाङ्गूलनालः क्षणम्  ।
आराद्वीक्ष्य विपक्वसाक्रमकृतक्रोधस्फुरत्कन्धरं श्वा मल्लीकलिकाविकाशिदशनः किंचित्क्वणन् गच्छति  ॥ ३५.११ *(११५८) ॥

तुन्दी चेत्परिचुम्बति प्रियतमां स्वार्थात्ततो भ्रश्यति स्वार्थं चेत्कुरुते प्रियाधररसास्वादं न विन्दत्यसौ  ।
तं चेमं च करोति मूढजडधीः कामान्धमुग्धो यतस्तुन्दौ तुन्दितविग्रहस्य सुरते नैको भवेन्नापरः  ॥ ३५.१२ *(११५९) ॥

नश्यद्वक्त्रिमकुन्तलान्तलुलितस्वच्छाम्बुबिन्दूत्करा हस्तस्वस्तिकसंयमे नवकुचप्राग्भारमातन्वती  ।
पीनोरुद्वयलीनचीनवसना स्तोकावनम्रा जलात्तीरोद्देशनिमेषलोलनयना बालेयमुत्तिष्ठति  ॥ ३५.१३ *(११६०) ॥
भोज्यदेवस्य

अम्भोमुचां सलिलमुद्गिरतां निशीथे ताडीवनेषु निभृतस्थितकर्णतालाः  ।
आकर्णयन्ति करिणोऽर्धनिमीलिताक्षा धारारवं दशनकोटिनिषण्णहस्ताः  ॥ ३५.१४ *(११६१) ॥
हस्तिपकस्य

हलाग्रोत्कीर्णायां परिसरभुवि ग्रामचटका लुठन्ति स्वच्छन्दं नखरशिखराच्छोटितमृदः  ।
चलत्पक्षद्वन्द्वप्रभवमरुदुत्तम्भितरजः कणाश्लेषभ्रामद्रुतमुकुलितोन्मीलितदृशः  ॥ ३५.१५ *(११६२) ॥

आकुब्जीकृतपृष्ठमुन्नतवलद्वक्त्राग्रपुच्छं भयादन्तर्वेश्मनिवेशितैकनयनं निष्कम्पकर्णद्वयम्  ।
लालाकीर्णविदीर्णसृक्कविकचद्दंष्ट्राकरालननः श्वा निःश्वासनिरोधपीवरगलो मार्जारमास्कन्दति  ॥ ३५.१६ *(११६३) ॥

पयसि सरसः स्वच्छे मत्स्याञ्जिघृक्षुरितस्ततो वलितनयनो मन्दं मन्दं पदं निदधद्बकः  ।
वियति विधृतैकाङ्घ्रिस्तिर्यग्विवर्तितकन्धरो दलमपि चलत्सप्रत्याशं मुहुर्मुहुरीक्षते  ॥ ३५.१७ *(११६४) ॥

मुक्तेषु रश्मिषु निरायतपूर्वकाया निष्कम्पचामरशिखा निभृतोर्ध्वकर्णाः  ।
आत्मोद्धतैरपिरजोभिरलङ्घनीया धावन्यमी मृगजवाक्षमयेव रथ्याः  ॥ ३५.१८ *(११६५) ॥

पश्चादङ्घ्री प्रसार्य त्रिकनतिविततं द्राघयित्वाङ्गमुच्चैरासज्याभुग्नकण्ठो मुखमुरसि सटां धूलिधूम्रां विधूय  ।
घासग्रासाभिलाषादनवरतचलत्प्रोथतुण्डस्तुरङ्गो मन्दं शब्दायमानो विलिखति शयनादुत्थितः क्ष्मां खुरेण  ॥ ३५.१९ *(११६६) ॥

आघ्रातक्षोणिपीठः खुरशिखरसमाकृष्टरेणुस्तुरङ्गः पुञ्जीकृत्याखिलाङ्घ्रीन् क्रमवशविनमज्जानुरुन्मुक्तकायः  ।
पृष्ठान्तः पार्श्वकण्डूव्यपनयनरसाद्द्विस्त्रिरुद्वर्तिताङ्गः प्रोत्थाय द्राङ्निरीहः क्षणमथ वपुरास्यानुपूर्व्यां धुनोति  ॥ ३५.२० *(११६७) ॥

आदौ वितत्य चरणौ विनमय्य कण्ठमुत्थाप्य वक्त्रमभिहत्य मुहुश्च वत्साः  ।
मात्रा प्रवर्तितमुखं मुखलिह्यमान पश्चार्धसुस्थमनसः स्तनमुत्पिबन्ति  ॥ ३५.२१ *(११६८) ॥

प्रियायां स्वैरायामतिकठिनगर्भालसतया किराते चाकर्णीकृतधनुषि धावत्यनुपदम्  ।
प्रियाप्रेमप्राणप्रतिभयवशाकूतविकलो मृगः पश्चादालोकयति च मुहुर्याति च मुहुः  ॥ ३५.२२ *(११६९) ॥

शीर्णक्षुद्रातपत्री जठरवलयितानेकमात्राप्रपञ्चश्चूडानिर्व्यूढबिल्वच्छद उदरदरीभीषणो जीर्णकण्ठः  ।
दूराध्वभ्रान्तिखिन्नः कथमपि शनकैरङ्घ्रिपीडां नियम्य स्वैरेन्धस्फोटनाय द्विजभवनमनु स्नातकः सायमेति  ॥ ३५.२३ *(११७०) ॥

चञ्चच्चञ्चलचञ्चुवञ्चितचलच्चूडाग्रमुग्रं पतच्चक्राकारकरालकेसरसटास्फारस्फुरत्कन्धरम्  ।
वारं वारमुदङ्घ्रिलङ्घनघनप्रेङ्खन्नखक्षुण्णयोः कामं कुक्कुटयोर्द्वयं द्रुतपदक्रूरक्रमं युध्यति  ॥ ३५.२४ *(११७१) ॥

एते जीर्णकुलायकालजटिलाः पांसूत्कराकर्षिणः शाखाकम्पविहस्तदुःस्थविहगानाकम्पयन्तस्तरून्  ।
हेलान्दोलितनर्तितोझितहतव्याघट्टितोन्मूलित प्रोत्क्षिप्तभ्रमितैः प्रपापटलकैः क्रीडन्ति झञ्झानिलाः  ॥ ३५.२५ *(११७२) ॥

एते संततभृज्यमानचणकामोदप्रधाना मनः कर्षन्त्यूषरसंनिवेशजरठच्छायाः स्थलीग्रामकाः  ।
तारुण्यातिशयाग्रपामरवधूसोल्लासहस्तग्रह भ्राम्यत्पीवरयन्त्रकध्वनिरसद्गम्भीरगेहोदराः  ॥ ३५.२६ *(११७३) ॥

अस्मिनीषद्वलितविततस्तोकविच्छिन्नभुग्नः किंचिल्लीलोपचितविभवः पुञ्जितश्चोत्थितश्च  ।
धूमोद्गारस्तरुणमहिषस्कन्धनीलो दवाग्नेः स्वैरं सर्पन् सृजति गगने गत्वरान् पत्रभङ्गान्  ॥ ३५.२७ *(११७४) ॥

कैश्चिद्वीतदयेन भोगपतिना निष्कारणोपप्लुत प्रक्षीणैर्निजवंशभूरिति मितैरत्यज्यमानाः कुलैः  ।
ग्रामा निस्तृणजीर्णकुड्यबहुलाः स्वैरं भ्रमद्बभ्रवः प्रायः पाण्डुकपोतकण्ठमुखरारामे न यान्त्युत्कताम्  ॥ ३५.२८ *(११७५) ॥

दुरुपहितहलेषासार्गलद्वारमारात्परिचकितपुरन्ध्रीपातिताभ्यर्णभाण्डम्  ।
पवनरयतिरश्चीस्तोयधाराः प्रतीच्छन् विशति वलितशृङ्गः पामरागारमुक्षा  ॥ ३५.२९ *(११७६) ॥

उत्प्लुत्या गृहकोणतः प्रचलिताः स्तोकाग्रहङ्घं ततो वक्त्रस्वैरपदक्रमैरुपगताः किंचिच्चलन्तो गले  ।
भेकाः पूतिनिपातिनो मिचिमिचीत्युन्मीलितार्धेक्षणा नक्राकारविदारिताननपुटैर्निर्मक्षिकं कुर्वते  ॥ ३५.३० *(११७७) ॥

विलासमसृणोल्लसन्मुसललोलदोःकन्दली परस्परपरिस्खलद्वलयनिःस्वनैर्दन्तुराः  ।
हरन्ति कलहूंकृतिप्रसभकम्पितोरःस्थल त्रुटद्गमकसंकुलाः कलमकण्डनीगीतयः  ॥ ३५.३१ *(११७८) ॥

विकासयति लोचने स्पृशति पाणिनाकुञ्चिते विदूरमवलोकयत्यतिसमीपसंस्थं पुनः  ।
बहिर्व्रजति सातपे स्मरति नेत्रवर्तेः पुमाञ्जराप्रमुखसंस्थितः समवलोकयन् पुस्तकम्  ॥ ३५.३२ *(११७९) ॥
वराहस्य

प्रायो रथ्यास्थलभुवि रजःप्रायदूर्वालतायां जाल्मैः पृष्ठापहृतसलवाः सक्षुधो मामहोक्षाः  ।
स्वैरं श्वासानिलतरलितोद्भूतधूलीप्रवेश प्लुष्टप्राणा विहितविधुतग्रासविघ्नं चरन्ति  ॥ ३५.३३ *(११८०) ॥

सीमनि लघुपङ्कायामङ्कुरगौराणि चञ्चितोरस्काः  ।*
लघुतरमुत्प्लवमानाश्चरन्ति बीजान्ति कलविङ्काः  ॥ ३५.३४ *(११८१) ॥*

क्वणद्वलयसंततिक्षणमुदञ्चिदोष्कन्दली गलत्पटसमुन्मिषत्कुचतटीनखाङ्कावली  ।
कराम्बुजधृतोल्लसन्मुशलमुन्नमन्ती मुहुः प्रलम्बिमणिमालिनी कलमकण्डनी राजते  ॥ ३५.३५ *(११८२) ॥
वागुरस्य

उत्पुच्छः प्रमदोच्छ्वसद्वपुरधोविस्रंसिपक्षद्वयः स्वैरोत्फालगतिक्रमेण परितो भ्रान्त्वा सलीलं मुहुः  ।
उत्कण्ठालसकूजितः कलरुतां भूयो रिरंसारस न्यग्भूतां चटकः प्रियामभिसरत्युद्वेपमानः क्षणम्  ॥ ३५.३६ *(११८३) ॥
सोन्नोकस्य

सिद्धार्थयष्टिषु यथोत्तरहीयमान संस्थानबद्धफलसूचिपरम्परासु  ।
विच्छिद्यमानकुसुमासु जनिक्रमेण पाकक्रमः कपिशिमानमुपादधाति  ॥ ३५.३७ *(११८४) ॥

बकोटाः पान्थानां शिशिरसरसीसीम्नि सरताममी नेत्रानन्दं ददति चरणाचोटितमुखाः  ।
धुनाना मूर्धानं गलबिलगलत्स्फारशफर स्फुरत्पुच्छानच्छव्यतिकरसबाष्पाकुलदृशः  ॥ ३५.३८ *(११८५) ॥

तिर्यक्तीक्ष्णविषाणयुग्मचलनव्यानम्रकण्ठाननः किंचित्कुञ्चितलोचनः खुरपुटेनाचोटयन् भूतलम्  ।
निश्वासैरतिसंततैर्बुषकणाजालं खले विक्षिपन्नुक्षा गोष्ठतटीषु लब्धविजयो गोवृन्दमास्कन्दति  ॥ ३५.३९ *(११८६) ॥
अचलस्य

अर्चिर्मालाकरालाद्दिवमभिलिहतो दाववह्नेरदूरादुड्डीयोड्डीय किंचिच्छलभकवलनानन्दमन्दप्रचाराः  ।
अग्रेऽग्रे संरटन्तः प्रचुरतरमसीपातदुर्लक्षधूम्रा धूम्याटाः पर्यटन्ति प्रतिविटपममी निष्ठुराः स्वस्थलीषु  ॥ ३५.४० *(११८७) ॥
मधुकण्ठस्य

नीवारौदनमण्डमुष्णमधुरं सद्यःप्रसूतप्रिया पीतादप्यधिकं तपोवनमृगः पर्याप्तमाचामति  ।
गन्धेन स्फुरता मनागनुसृतो भक्तस्य सर्पिष्मतः कर्कन्धूफलमिश्रशाकपचनामोदः परिस्तीर्यते  ॥ ३५.४१ *(११८८) ॥
भवभूतेः

मधुरमिव वदन्तः स्वागतं भृङ्गशब्दैर्नतिमिव फलनम्रैः कुर्वतेऽमी शिरोभिः  ।
मम ददत इवार्घं पुष्पवृष्टिं किरन्तः कथय नतिसपर्यां शिक्षिताः शाखिनोऽपि  ॥ ३५.४२ *(११८९) ॥
श्रीहर्षस्य

अस्मिन् वृद्धवनेचरीकरतलैर्दत्ताः सपञ्चाङ्गुलाः . . . . . . . . शिखरिभिः शृङ्गैः करालोदराः  ।
द्वारोपान्तपशूकृतार्प्यपुरुषक्षुब्धास्थिकिर्मीरिताश्चित्तोत्कम्पमिवानयन्ति गहनाः कान्तार . . . .  ॥ ३५.४३ *(११९०) ॥

तैस्तैर्जीवोपहारैरिह कुहरशिलासंश्रयामर्चयित्वा देवीं कान्तारदुर्गां रुधिरमुपतरु क्षेत्रपालाय दत्त्वा  ।
तुम्बीवीणाविनोदव्यवहितसरकामह्नि जीर्णे पुराणीं हालां मालूरकोषैर्युवतिसहचरा बर्बराः शीलयन्ति  ॥ ३५.४४ *(११९१) ॥
योगेश्वरस्य

अभिनवमुखमुद्रं क्षुद्रकूपोपवीतं प्रशिथिलविपुलत्वं ज्वालकोच्छ्वासिपालम्  ।
परिणतिपरिपाटिव्याकृतेनारुणिम्ना हतहरितिमशेषं नागरङ्गं चकास्ति  ॥ ३५.४५ *(११९२) ॥
अभिनन्दस्य

।चोलो इति जातिव्रज्या॥ ३५

ततो माहात्म्यव्रज्या॥ ३६

तद्ब्रह्माण्डमिह क्वचित्क्वचिदपि क्षोणी क्वचिन्नीरदास्ते द्वीपान्तरमालिनो जलधयः क्वापि क्वचिद्भूभृतः  ।
आश्चर्यं गगनस्य कोऽपि महिमा सर्वैरमीभिः स्थितैर्दूरे पूरणमस्य शून्यमिति यन्नामापि नाछादितम्  ॥ ३६.१ *(११९३) ॥
केशटस्य

आपीयमानमसकृद्भ्रमरायमाणैरम्भोधरैः स्फुरितवीचिसहस्रपत्रम्  ।
क्षीराम्बुराशिमवलोकय शेषनालमेकं जगत्त्रयसरःपृथुपुण्डरीकम्  ॥ ३६.२ *(११९४) ॥

विष्णुर्बभार भगवानखिलां धरित्रीं तं पन्नगस्तमपि तत्सहितं पयोधिः  ।
कुम्भोद्भवस्तु तमपीयत हेलयैव सत्यं न कश्चिदवधिर्महतां महिम्नः  ॥ ३६.३ *(११९५) ॥

किं ब्रूमो जलधेः श्रियं स हि खलु श्रीजन्मभूमिः स्वयं वाच्यः किं महिमापि यस्य हि किल द्वीपं महीति श्रुतिः  ।
त्यागः कोऽपि स तस्य बिभ्रति जगन्त्यस्यार्थिनोऽप्यम्बुदाः शक्तेः कैव कथापि यस्य भवति क्षोभेण कल्पान्तरम्  ॥ ३६.४ *(११९६) ॥
वाचस्पतेः

एतस्माज्जलधेर्जलस्य कणिकाः काश्चिद्गृहीत्वा ततः पाथोदाः परिपूरयन्ति जगतीं रुद्धाम्बरा वारिभिः  ।
अस्मान्मन्दरकूटकोटिघटनाभीतिभ्रमत्तारकां प्राप्यैकां जलमानुषीं त्रिभुवने श्रीमानभूदच्युतः  ॥ ३६.५ *(११९७) ॥
मुञ्जराजस्य

आश्चर्यं वडवानलः स भगवानाश्चर्यमम्भोनिधिर्यत्कर्मातिशयं विचिन्त्य हृदये कम्पः समुत्पद्यते  ।
एकस्याश्रयघस्मरस्य पिबतस्तृप्तिर्न जाता जलैरन्यस्यापि महात्मनो न वपुषि स्वल्पोऽपि तोयव्ययः  ॥ ३६.६ *(११९८) ॥
केशटस्य

निपीतो येनायं तटमधिवसत्यस्य स मुनिर्दधानोऽन्तर्दाहं स्रज इव स चौर्वोऽस्ति दहनः  ।
तथा सर्वस्वार्थे बहुविमथितो येन स हरिः स्वपित्यङ्के श्रीमानहह महिमा कोऽपि जलधेः  ॥ ३६.७ *(११९९) ॥
धराधरस्य
।वर्{दधानो।लेम्
।ेमेन्द्, ददानो ।ेद्क्ग्}

अन्यः कोऽपि स कुम्भसम्भवमुनेरास्तां शिखी जाठरो यं संचिन्त्य दुकूलवह्निसदृशः संलक्ष्यते वाडवः  ।
वन्द्यं तज्जठरं स मीनमकरग्राहावलिस्तोयधिः पश्चात्पार्श्वमपूरितान्तरवियद्यत्र स्वनन् भ्राम्यति  ॥ ३६.८ *(१२००) ॥
वाशटस्य

श्वासोन्मूलितमेरुरम्बरतलव्यापी निमज्जन्मुहुर्यत्रासीच्छिशुमारविभ्रमकरः क्रीडावराहो हरिः  ।
सीमा सर्वमहाद्भुतेषु स तथा वारांपतिः पीयते पीतः सोऽपि न पूरितं च जठरं तस्मै नमोऽगस्तये  ॥ ३६.९ *(१२०१) ॥
वाचस्पतेः

उद्यन्तु नाम सुबहूनि महामहांसि चन्द्रोऽप्यलं भुवनमण्डलमण्डनाय  ।
सूर्यादृते न तदुदेति न चास्तमेति येनोदितेन दिनमस्तमितेन रात्रिः  ॥ ३६.१० *(१२०२) ॥

उत्पत्तिर्जमदग्नितः स भगवान् देवः पिनाकी गुरुस्त्यागः सप्तसमुद्रमुद्रितमहीनिर्व्याजदानावधिः  ।
शौर्यं यच्च न तद्गिरां पथि ननु व्यक्तं हि तत्कर्मभिः सत्यं ब्रह्मतपोनिधेर्भगवतः किं नाम लोकान्तरम्  ॥ ३६.११ *(१२०३) ॥

इतो वसति केशवः पुरमितश्च तद्विद्विषामितश्च शरणागताः शिखरिपक्षिणः शेरते  ।
इतश्च वडवानलः सह समस्तसंवर्तकैरहो विततमूर्जितं भरसहं च सिन्धोर्वपुः  ॥ ३६.१२ *(१२०४) ॥

तत्तावदेव शशिनः स्फुरितं महीयो यावन्न तिग्मरुचिमण्डलमभ्युदैति  ।
अभ्युद्गते सकलधामनिधौ च तस्मिन्निन्दोः सिताम्रपटलस्य च को विशेषः  ॥ ३६.१३ *(१२०५) ॥

अपत्यानि प्रायो दश दश वराही जनयति क्षमाभारे धुर्यः स पुनरिह नासीन्न भविता  ।
पदं कृत्वा यः स्वं फणिपतिफणाचक्रवलये  निमज्जन्तीमन्तर्जलधिवसुधामुत्तुलयति  ॥ ३६.१४ *(१२०६) ॥

तेषां तृषः परिणमन्ति न यत्र तत्र नान्यस्य वारिविभवोऽपि च तादृगस्ति  ।
विश्वोपकारजननीव्यवसायसिद्धिमम्भोमुचां जलधयो यदि पूरयन्ति  ॥ ३६.१५ *(१२०७) ॥

किं वाच्यो महिमा महाजलनिधेर्यत्रेन्द्रवज्राहति त्रस्तो भूभृदमज्जदम्बुविचलत्कौलीलपोताकृतिः  ।
मैनाकोऽपि गभीरनीरविलुठत्पाठीनपृष्ठोल्लसच्छेवालाङ्कुरकोटिकोटरकुटीकुड्यान्तरे निर्वृतः  ॥ ३६.१६ *(१२०८) ॥
वल्लणस्य

किं ब्रूमो हरिमस्य विश्वमुदरे किं वा फणां भोगिनः शेते यत्र हरिः स्वयं जलनिधेः सोऽप्येकदेशे स्थितः  ।
आश्चर्यं कलशोद्भवः स जलधिर्यस्यैकहस्तोदरे गण्डूषीयति पङ्कजीयति फणी भृङ्गीयति श्रीपतिः  ॥ ३६.१७ *(१२०९) ॥

विस्तारो यदि नेदृशो न यदि तद्गाम्भीर्यमम्भोनिधेर्न स्याद्वा यदि सर्वसत्त्वविषयस्तादृक्कृपानुग्रहः  ।
अन्तः प्रज्वलता पयांसि दहता ज्वालावलीर्मुञ्चता के न स्युर्वडवानलेन बलिना भस्मावशेषीकृताः  ॥ ३६.१८ *(१२१०) ॥
केशटस्य

उद्दीप्ताग्निरसौ मुनिर्विजयते यस्योदरे जीर्यतः पाथोदेरवशिष्टमम्बु कथमप्युद्गीर्णमन्तोऽर्णवम्  ।
किं चास्माज्जठरानलादिव नवस्तत्कालवान्तिक्रमान्निर्यातः स पुनर्यमाय पयसामन्तर्गतो वाडवः  ॥ ३६.१९ *(१२११) ॥
श्रीदशरथस्य

यस्मिन्नापस्त्तदधिकरणस्यास्य वह्नेर्निवृत्तिः संवासान्ते व्रजति जलदे वैकृतस्ताभिरेव  ।
अस्त्यन्योऽपि प्रलयरजनीसंनिपातेऽप्यनिद्रो यः सामुद्रीरविरतमिमास्तेजसि स्वे जुहोति  ॥ ३६.२० *(१२१२) ॥
केशटस्य

।चोलो इति माहात्म्यव्रज्या॥ ३६

ततः सद्व्रज्या॥ ३७

असन्तो नाभ्यर्थ्याः सुहृदपि न याच्यस्तनुधनः प्रिया वृत्तिर्न्याय्या चरितमसुभङ्गेऽप्यमलिनम्  ।
विपद्युच्चैः स्थेयं पदमनुविधेयं च महतां सतां केनोद्दिष्टं विषममसिधाराव्रतमिदम्  ॥ ३७.१ *(१२१३) ॥
धर्मकीर्तेः

प्रियप्राया वृत्तिर्विनयमधुरो वाचि नियमः प्रकृत्या कल्याणी मतिरनवगीतः परिचयः  ।
पुरो वा पश्चाद्वा तदिदमविपर्यासितरसं रहस्यं साधूनामनुपदि विशुद्धं विजयते  ॥ ३७.२ *(१२१४) ॥

निन्दन्तु नीतिनिपुणा यदि वा स्तुवन्तु लक्ष्मीः परापततु गच्छतु वा यथेष्टम्  ।
अद्यैव वा मरणमस्तु युगान्तरे वा न्याय्यात्पथः प्रविचलन्ति पदं न धीराः  ॥ ३७.३ *(१२१५) ॥
भर्तृहरेः

निर्मलानां कुतो रन्ध्रं कथंचिदपविध्यते  ।
विधीयते गुणैरेव तच्च मुक्तामणेरिव  ॥ ३७.४ *(१२१६) ॥
त्र्यम्बकस्य

यदा किंचिज्ज्ञोऽहं गज इव मदान्धः समभवं तदा सर्वज्ञोऽस्मीत्यभवदवलिप्तं मम मनः  ।
यदा किंचित्किंचिद्बुधजनसकाशादधिगतं तदा मूर्खोऽस्मीति ज्वर इव मदो मे व्यपगतः  ॥ ३७.५ *(१२१७) ॥
कालिदासस्य

अनुहरतः खलसुजनावग्रिमपाश्चात्यभागयोः सूच्योः  ।*
एकः कुरुते च्छिद्रं गुणवानन्यः प्रपूरयति  ॥ ३७.६ *(१२१८) ॥*
गोभट्टस्य

पुण्ड्रेक्षुकाण्डसुहृदो मधुराम्बुभावाः सन्तः स्वयं यदि नमन्ति नमन्ति कामम्  ।
आन्दोलितास्तु नमनस्पृहया परेण भज्यन्त एव शतधा न पुनर्नमन्ति  ॥ ३७.७ *(१२१९) ॥

जतुपङ्कायते दोषः प्रविश्यैवासतां हृदि  ।
सतां तु न विशत्येव यदि वा पारदायते  ॥ ३७.८ *(१२२०) ॥

कुसुमस्तबकस्येव द्वयी वृत्तिर्मनस्विनः  ।
सर्वलोकस्य वा मूर्ध्नि शीर्यते वन एव वा  ॥ ३७.९ *(१२२१) ॥
व्यासस्य

राजा त्वं वयमप्युपासितगुरुप्रज्ञाभिमानोन्नताः ख्यातस्त्वं विभवैर्यशांसि कवयो दिक्षु प्रतन्वन्ति नः  ।
इत्थं मानद नातिदूरमुभयोरप्यावयोरन्तरं यद्यस्मासु पराङ्मुखोऽसि वयमप्येकान्ततो निःस्पृहाः  ॥ ३७.१० *(१२२२) ॥
भर्तृहरेः

उदन्वच्छिन्ना भूः स च निधिरपां योजनशतं सदा पान्थः पूषा गगनपरिमाणं कलयति  ।
इति प्रायो भावाः स्फुरदवधिमुद्रामुकुलिताः सतां प्रज्ञोन्मेषः पुनरयमसीमा विजयते  ॥ ३७.११ *(१२२३) ॥
राजशेखरस्य

सत्पक्षा ऋजवः शुद्धाः सफला गुणसेविनः  ।
तुल्यैरपि गुणैश्चित्रं सन्तः सन्तः शराः शराः  ॥ ३७.१२ *(१२२४) ॥

विपदि धैर्यमथाभ्युदये क्षमा सदसि वाक्पटुता युधि विक्रमः  ।
यशसि चाभिरतिर्व्यसनं श्रुतौ प्रकृतिसिद्धमिदं हि महात्मनाम्  ॥ ३७.१३ *(१२२५) ॥

स साधुर्यो विपन्नानां साहाय्यमधिगच्छति  ।
न तु दुर्विहितातीत वस्तुपालनपण्डितः  ॥ ३७.१४ *(१२२६) ॥

सत्यं गुणा गुणवतां विधिवैपरीत्याद्यत्नार्जिता अपि कलौ विफला भवन्ति  ।
साफल्यमस्ति सुतरामिदमेव तेषां यत्तापयन्ति हृदयानि पुनः खलानाम्  ॥ ३७.१५ *(१२२७) ॥

अपूर्वः कोऽपि कोपाग्निः सज्जनस्य खलस्य च  ।
एकस्य शाम्यति स्नेहाद्वर्धतेऽन्यस्य वारितः  ॥ ३७.१६ *(१२२८) ॥

छायां कुर्वन्ति चान्यस्य तापं तिष्ठन्ति वातपे  ।
फलन्ति च परार्थाय पादपा इव सज्जनाः  ॥ ३७.१७ *(१२२९) ॥

अपेक्षन्ते न च स्नेहं न पात्रं न दशान्तरम्  ।
सदा लोकहिते सक्ता रत्नदीपा इवोत्तमाः  ॥ ३७.१८ *(१२३०) ॥

लक्ष्मीं तृणाय मन्त्यन्ते तद्भरेण नमन्ति च  ।
अहो किमपि चित्राणि चरित्राणि महात्मनाम्  ॥ ३७.१९ *(१२३१) ॥

अञ्जलिस्थानि पुष्पाणि वासयन्ति करद्वयम्  ।
अहो सुमनसां वृत्तिर्वामदक्षिणयोः समा  ॥ ३७.२० *(१२३२) ॥

परगुणतत्त्वग्रहणं स्वगुणावरणं परव्यसनमौनम्  ।*
मधुरमशठं च वाक्यं केनाप्युपदिष्टमार्याणाम्  ॥ ३७.२१ *(१२३३) ॥*

विचिन्त्यमानो हि करोति विस्मयं विसारिणा सच्चरितेन सज्जनः  ।
यदा तु चक्षुःपथमेति देहिनां तदामृतेनेव मनांसि सिञ्चति  ॥ ३७.२२ *(१२३४) ॥

सम्पर्केण तमोभिदां जगदघप्रध्वंसिनां धीमतां क्रूरोऽपि प्रकृतं विहाय मलिनामालम्बते भद्रताम्  ।
यत्तृष्णाग्लपितोऽपि नेच्छति जनः पातुं तदेव क्षणादुज्झत्यम्बुधरोदरस्थितमपांपत्युः पयः क्षारताम्  ॥ ३७.२३ *(१२३५) ॥

क्वाकराणारुषां संख्या संख्याताः कारणक्रुधः  ।
कारणेऽपि न कुप्यन्ति ये ते जगति पञ्चषाः  ॥ ३७.२४ *(१२३६) ॥

सुजनाः परुषाभिधायिनो यदि कः स्यादपरोऽपि मञ्जुवाक् ।*
यदि चन्द्रकराः सवह्नयो ननु जायेत सुधा कृतोऽन्यतः  ॥ ३७.२५ *(१२३७) ॥*
मङ्गलस्य॥

ये दीनेषु कृपालवः स्पृशति यानल्पोऽपि न श्रीमदः श्रान्ता ये च परोपकारकरणे हृष्यन्ति ये याचिताः  ।
स्वस्थाः सत्यपि यौवनोदयमहाव्याधिप्रकोपेऽपि ये ते भूमण्डलमण्डनैकतिलकाः सन्तः कियन्तो जनाः  ॥ ३७.२६ *(१२३८) ॥

यशो रक्षन्ति न प्राणान् पापाद्बिभति न द्विषः  ।
अन्विष्यन्त्यर्थिनो नार्थान्निसर्गोऽयं महात्मनाम्  ॥ ३७.२७ *(१२३९) ॥

यथा यथा परां कोटिर्गुणः समधिरोहति  ।
सन्तः कोदण्डधर्माणो विरमन्ति तथा तथा  ॥ ३७.२८ *(१२४०) ॥

अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम्  ।
उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम्  ॥ ३७.२९ *(१२४१) ॥

ये प्राप्ते व्यसनेऽप्यनाकुलधियः सम्पत्सु नैवोन्नताः प्राप्ते नैव पराङ्मुखाः प्रणयिनि प्राणोपयोगैरपि  ।
ह्रीमन्तः स्वगुणप्रशंसनविधावन्यस्तुतौ पण्डिता धिग्धात्रा कृपणेन येन न कृताः कल्पान्तदीर्घायुषः  ॥ ३७.३० *(१२४२) ॥

करे श्लाघ्यस्त्यागः शिरसि गुरुपादप्रणयिता मुखे सत्या वाणी श्रुतमनवगीतं श्रवणयोः  ।
हृदि स्वच्छा वृत्तिर्विजयिभुजयोर्वीर्यमतुलं विनाप्यैश्वर्येण स्फुरति महतां मण्डनमिदम्  ॥ ३७.३१ *(१२४३) ॥

वज्रादपि कठोराणि मृदूनि कुसुमादपि  ।
लोकोत्तराणां चेतांसि को हि विज्ञातुमर्हति  ॥ ३७.३२ *(१२४४) ॥
चेः

आ परितोषाद्विदुषां न साधु मन्ये प्रयोगविज्ञानम्  ।*
बलवदपि शिक्षितानामात्मन्यप्रत्ययं चेतः  ॥ ३७.३३ *(१२४५) ॥*

पुराणमित्येव न साधु सर्वं न चापि काव्यं नवमित्यवद्यम्  ।
सन्तः परीक्ष्यान्यतरद्भजन्ते मूढः परप्रत्ययहार्यबुद्धिः  ॥ ३७.३४ *(१२४६) ॥
कालिदासस्यैतौ

गुह्यपिधानैकपरः सुजनो वस्त्रायते सदा पिशुनम्  ।*
भवतामयं विडम्बो यदिदं छिद्रैर्विसूत्रयतु  ॥ ३७.३५ *(१२४७) ॥*

ब्रूत नूतनकूष्माण्ड फलानां के भवन्त्यमी  ।
अङ्गुलीकथनादेव यन्न जीवन्ति मानिनः  ॥ ३७.३६ *(१२४८) ॥

यन्नेत्रैस्त्रिभिरीक्षते न गिरिशो नाष्टाभिरप्यब्जभूः स्कन्दो द्वादशभिर्न वा न मघवा चक्षुःसहस्रेण वा  ।
सम्भूयापि जगत्त्रयस्य नयनैर्द्रष्टुं न तच्छक्यते प्रत्यादिश्य दृशौ समाहितधियः पश्यन्ति यत्पण्डिताः  ॥ ३७.३७ *(१२४९) ॥

नीरसान्यपि रोचन्ते कर्पासस्य फलानि नः  ।
येषां गुणमयं जन्म परेषां गुह्यगुप्तये  ॥ ३७.३८ *(१२५०) ॥

गुणवत्पात्र मात्रैक हार्यनिर्यासमाशयन्  ।
आत्मनावैति ते लोकः स्वबन्धुरिति धावति  ॥ ३७.३९ *(१२५१) ॥

सततमसत्याद्बिभ्यति मा भैषीरिति वदन्ति भीतेषु  ।*
अतिथिजनशेषमश्नति सज्जनजिह्वे कृताथासि  ॥ ३७.४० *(१२५२) ॥*

यद्यपि दैवात्स्नेहो नश्यति साधोस्तथापि सत्त्वेषु  ।*
घण्टाध्वनेरिवान्तश्चिरमनुबध्नाति संस्कारः  ॥ ३७.४१ *(१२५३) ॥*
रविगुप्तस्य

।चोलो इति सद्व्रज्या॥ ३७

ततोऽसद्व्रज्या

अतिमलिने कर्तव्ये भवति खलानामतीव निपुणा धीः  ।*
तिमिरे हि कौशिकानां रूपं प्रतिपद्यन्ते दृष्टिः  ॥ ३८.१ *(१२५४) ॥*

सद्गुणालंकृते काव्ये दोषान्मृगयते खलः  ।
वने पुष्पकलाकीर्णः करभः कण्टकानिव  ॥ ३८.२ *(१२५५) ॥

मुखरस्याप्रसन्नस्य मित्रकार्यविघातिनः  ।
निर्माणमाशानाशाय दुर्जनस्य घनस्य च  ॥ ३८.३ *(१२५६) ॥

निर्वाते व्यजनं मदान्धकरिणां दर्पोपशान्तौ शृणिः पोतो दुस्तरवारिराशितरणे दीपोऽन्धकारागमे  ।
इत्थं तद्भुवि नास्ति यत्र विधिना नोपायचिन्ता कृता मन्ये दुर्जनचित्तवृत्तिहरणे धातापि भग्नोद्यमः  ॥ ३८.४ *(१२५७) ॥

अकारणाविष्कृतवैरदारुणादसज्जनात्कस्य भयं न जायते  ।
विषं महाहेरिव यस्य दुर्वचः सुदुःसहं संनिहितं सदा मुखे  ॥ ३८.५ *(१२५८) ॥

खलवृन्दं श्मशानं च भवत्यपचितं यदा  ।
ध्रुवं तदैव लोकानां कल्याणमवगम्यते  ॥ ३८.६ *(१२५९) ॥

अन्तर्मलिनदेहेन बहिराह्लादकारिणा  ।
महाकालफलेनेव कः खलेन न वञ्चितः  ॥ ३८.७ *(१२६०) ॥

सर्वत्रैव खलो जनः सरलतासद्भावनिःसङ्गिनां साधूनां पदबन्धनाय पिशुनप्रौढाभिमानोद्यमः  ।
सूत्रं किंचिदपूर्वमेव जठरादुत्पाद्य सद्यः स्वयं लूतातन्तुवितानजालकुटिलं चक्रं करोत्यद्भुतम्  ॥ ३८.८ *(१२६१) ॥

देवानामपि पश्यन्तां स श्रिया मेध्यते खलु  ।
वाससापि न योगोऽस्ति निश्चक्रस्य पिनाकिनः  ॥ ३८.९ *(१२६२) ॥

स्तोकेनोन्नतिमायाति स्तोकेनायात्यधोगतिम्  ।
अहो न सदृशी वृत्तिस्तुलाकोटेः खलस्य च  ॥ ३८.१० *(१२६३) ॥

आखुभ्यः किं खलैर्ज्ञातं खलेभ्यः किमथाखुभिः  ।*
अन्यत्परगृहोत्खातात्कर्म येषां न विद्यते  ॥ ३८.११ *(१२६४) ॥*

दुर्जनदूषितमनसां पुंसां स्वजनेऽपि नास्ति विश्वासः  ।*
बालः पायसदग्धो दध्यपि फूत्कृत्य भक्षयति  ॥ ३८.१२ *(१२६५) ॥*

गुणोत्कर्षद्वेषात्प्रकृतिमहतामप्यसदृशं खलः किंचिद्वाक्यं रचयति च विस्तारयति च  ।
न चेदेवं तादृक्कमलकलिकार्धप्रतिनिधौ मुनेर्गण्डूषेऽब्धिः स्थित इति कुतोऽयं कलकलः  ॥ ३८.१३ *(१२६६) ॥

प्रियसखि विपद्दण्डप्रान्तप्रपातपरम्परा परिचयचले चिन्ताचक्रे निधाय विधिः खलः  ।
मृदमिव बलात्पिण्डीकृत्य प्रगल्भकुलाकवद्भ्रमयति मनो नो जानीमः किमत्र विधास्यति  ॥ ३८.१४ *(१२६७) ॥

पादाहतोऽथ धृतदण्डविघट्टितो वा यं दंष्ट्रया स्पृशति तं किल हन्ति सर्पः  ।
कोऽप्यन्य एष पिशुनोऽत्र भुजङ्गधर्मा कर्णे परं स्पृशति हन्त्यपरं समूलम्  ॥ ३८.१५ *(१२६८) ॥

परिशुद्धामपि वृत्तिं समाश्रितो दुर्जनः परान् व्यथते  ।*
पवनाशिनोऽपि भुजगाः परोपघातं न मुञ्चन्ति  ॥ ३८.१६ *(१२६९) ॥*
रविगुप्तस्य

अगम्यो मन्त्राणां प्रकृतिभिषजामप्यविषयः सुधासारासाध्यो विसदृशतरारम्भगहनः  ।
जगद्भ्रामीकर्तुं परिणतधियानेन विधिना स्फुटं सृष्टो व्याधिः प्रकृतिविषमो दुर्जनजनः  ॥ ३८.१७ *(१२७०) ॥

यः स्वानपि प्रथममस्तसमस्तसाधु वृत्तिर्गुणान् खलतया मलिनीकरोति  ।
तस्यास्य भोगिन इवोग्ररुषः खलस्य दाक्षिण्यमस्ति कथमन्यगुणोपमर्दे  ॥ ३८.१८ *(१२७१) ॥

रन्ध्रान्वेषिणि दुष्टदृष्टिविषिणि स्वच्छाशयद्वेषिणि क्षिप्रे रोषिणि शर्मशोषिणे विना हेतुं जगत्प्लोषिणि  ।
स्वार्थार्थं मृदुभाषिणीष्टविहतावेकान्ततस्तोषिणि श्रेयः क्रुद्धभुजङ्गभोगविषमे संविद्यते किं खले  ॥ ३८.१९ *(१२७२) ॥
गुणाकरस्य श्लेषश्लोकौ

जाड्यं ह्रीमति गण्यते व्रतरुचौ दम्भः शुचौ कैतवं शूरे निर्घृणतार्जवे विमतिना दैन्यं प्रियालापिनि  ।
तेजस्विन्यवलिप्तता मुखरता वक्तर्यशक्तिः स्थिरे तत्को नाम भवेद्गुणः स गुणिनां यो दुर्जने नाङ्कितः  ॥ ३८.२० *(१२७३) ॥

वन्द्यान्निन्दति दुःखितानुपहसत्याबाधते बान्धवान् शूरान् द्वेष्टि धनच्युतान् परिभवत्याज्ञापयत्याश्रितान्  ।
गुह्यानि प्रकटीकरोति घटयत्यन्योन्यवैराश्रयान् ब्रूते शीघ्रमवाच्यमुज्झितगुणो गृह्णाति दोषान् खलः  ॥ ३८.२१ *(१२७४) ॥

यद्यदिष्टतरं तत्तद्देयं गुणवते किल  ।
अत एव खलो दोषान् साधुभ्यः सम्प्रयच्छति  ॥ ३८.२२ *(१२७५) ॥

करुणाद्रवमेव दुर्जनः सुतरां सत्पुरुषं प्रबाधते  ।*
मृदुकं हि भिनत्ति कण्टकः कठिने कुण्ठक इव जायते  ॥ ३८.२३ *(१२७६) ॥*

आरम्भगुर्वी क्षयिणी क्रमेण लघ्वी पुरा वृद्धिमती च पश्चात् ।
दिनस्य पूर्वार्धपरार्धभिन्ना छायेव मैत्री खलसज्जनानाम्  ॥ ३८.२४ *(१२७७) ॥

खलानां खर्जूरक्षितिरुहकठोरं क्व च मनः क्व चोन्मीलन्मल्लीकुसुमसुकुमाराः कविगिरः  ।
इतीमं व्यामोहं परिहर विचित्राः शृणु कथा यथायं पीयूषद्युतिरुपलखण्डं द्रवयति  ॥ ३८.२५ *(१२७८) ॥

उपकारिणि शुद्धमतौ वार्जने यः समाचरति पापम्  ।*
तं जनमसत्यसंधं भगवति वसुधे कथं वहसि  ॥ ३८.२६ *(१२७९) ॥*

मुखे नीचस्य पतिता अहेरिव पयःकणाः  ।
क्षणेन विषतां यान्ति सूक्तपीयूषबिन्दवः  ॥ ३८.२७ *(१२८०) ॥

मुण्डाप्रियादायतिदुःखदायिनो वसन्तमुत्सार्य विजृम्भितश्रियः  ।
न कः खलात्तापितमित्रमण्डलादुपैति पापं तपवासरादिव  ॥ ३८.२८ *(१२८१) ॥
नरदत्तस्य

तुल्योत्पत्ती प्रकृतिधवलावप्यमू शङ्खसोमौ तत्र स्थाणुर्विधुमसदृशेनोत्तमाङ्गेन धत्ते  ।
शङ्खस्तापक्रकचनिचयैर्भिद्यते शङ्खकारैः को नामान्तःप्रकृतिकुटिलो दुर्गतिं नाभियाति  ॥ ३८.२९ *(१२८२) ॥

अकलितनिजपररूपः स्वकमपि दोषं परस्थितं वेत्ति  ।*
नावास्थितस्तटस्थानचलानपि विचलितान्मनुते  ॥ ३८.३० *(१२८३) ॥*

आश्रयाशः कृष्णवर्त्मा दहनश्चैष दुर्जनः  ।
अग्निरेव तथाप्यस्मिन् स्याद्भस्मनि हुतं हुतम्  ॥ ३८.३१ *(१२८४) ॥

वरमाक्षीणतैवास्तु शशिनो दुर्जनस्य च  ।
न प्रवृद्धिस्तु विस्तारि लाञ्छनप्रतिपादिनी  ॥ ३८.३२ *(१२८५) ॥

सर्वत्र मुखरचपलाः प्रभवन्ति न लोकसंमता गुणिनः  ।*
तिष्ठन्ति वारिराशेरुपरि तरङ्गास्तले मणयः  ॥ ३८.३३ *(१२८६) ॥*

आरम्भरमणीयानि विमर्दे विरसानि च  ।
प्रायो वैरावसानानि संगतानि खलैः सह  ॥ ३८.३४ *(१२८७) ॥

गुणकणिकानपि सुजनः शशिलेखामिव शिवः शिरसि कुरुते  ।*
चन्द्र इव पद्मलक्ष्मीं न क्षमते परगुणं पिशुनः  ॥ ३८.३५ *(१२८८) ॥*

बिभीमो वयमत्यन्तं चाक्रिकस्य गुणादपि  ।
निष्पन्नमपि यः पात्रं गुणेनैव निकृन्तति  ॥ ३८.३६ *(१२८९) ॥

परसंतापनहेतुर्यत्राहनि न प्रयाति निष्पत्तिम्  ।*
अन्तर्मना असाधुर्गणयति न तदायुषो मध्ये  ॥ ३८.३७ *(१२९०) ॥*

दिवसांस्तानभिनन्दति बहुमनुते तेषु जन्मनो लाभम्  ।*
ये यान्ति दुष्टबुद्धेः परोपतापाभियोगेन  ॥ ३८.३८ *(१२९१) ॥*

दयामृदुषु दुर्जनः पटुतरावलेपोद्धवः परां व्रजति विक्रियां न हि भयं ततः पश्यति  ।
यतस्तु भयशङ्कया सुकृशयापि संस्पृश्यते विनीत इव नीचकैश्चरति तत्र शान्तोद्धवः  ॥ ३८.३९ *(१२९२) ॥
शूरस्य

असज्जनाश्चेन्मधुरैर्वचोभिः शक्यन्त एव प्रतिकर्तुमार्यैः  ।
तत्केतकीरेणुभिरम्बुराशेर्बन्धक्रियायामपि कः प्रयासः  ॥ ३८.४० *(१२९३) ॥

नूनं दर्पात्तुहिनरुचिना दुर्जनस्य प्रमार्ष्टुं नीतं चेतो न च धवलितं हेलया नार्पितं च  ।
येनेदानीं मलिनहृदयो लक्ष्यते शीतरश्मिर्यस्माच्चायं हृदयरहितो दुर्विधः सर्वदैव  ॥ ३८.४१ *(१२९४) ॥

निर्यन्त्रणं यत्र न वर्तितव्यं न मोदितव्यं प्रणयातिवादे  ।
विशङ्कितान्योन्यभयं सुदूरान्नमस्क्रियामर्हति सौहृदं तत् ॥ ३८.४२ *(१२९५) ॥
अभिनन्दस्य

एते स्निग्धतमा इति मा मा क्षुद्रेषु कुरुत विश्वासम्  ।*
सिद्धार्थानामेषां स्नेहोऽप्यश्रूणि पातयति  ॥ ३८.४३ *(१२९६) ॥*

वृथाज्वलितकोपाग्नेः परुषाक्षरवादिनः  ।
दुर्जनस्यौषधं नास्ति किंचिदन्यदनुत्तरात् ॥ ३८.४४ *(१२९७) ॥

चक्रसम्भारिणि क्रूरे परच्छिद्रानुसारिणि  ।
द्विजिह्वे दृष्टमात्रे चेत्कस्य न स्याच्चमत्कृतिः  ॥ ३८.४५ *(१२९८) ॥

चक्षुराश्रयते कामः कामुकस्य दरिद्रतः  ।
क्रूरस्य चाप्रभवतः परद्रोहः सरस्वतीम्  ॥ ३८.४६ *(१२९९) ॥
शतानन्दस्य

खलं दृष्ट्वैव साधूनां हृदयं काष्ठवद्भवेत् ।
ततस्तद्दारयत्यस्य वाचः क्रकचकर्कशाः  ॥ ३८.४७ *(१३००) ॥

हेतोर्विनोपकारी यदि नाम शतेषु कश्चिदेकः स्यात् ।*
तत्रापि क्लिष्टधियां दोषं वक्ष्यत्यतिखलत्वम्  ॥ ३८.४८ *(१३०१) ॥*

आक्रान्तेव महोपलेन मुनिना शप्तेव दुर्वाससा सातत्यं बत मुद्रितेव जतुना नीतेव मूर्छां विषैः  ।
बद्धेवातनुरज्जुभिः परगुणान् वक्तुं न शक्ता सती जिह्वा लोहशलाकया खलमुखे विद्धेव संलक्ष्यते  ॥ ३८.४९ *(१३०२) ॥
श्रीधर्मदासस्य

प्रकृतिरिह खलानां दोषचित्तं गुणज्ञे विनयललितभावे द्वेषरक्ता च बुद्धिः  ।
उभयमिदमवश्यं जायते सर्ववारं पटुरपि नियतात्मा कीर्तिमेवाभिधत्ते  ॥ ३८.५० *(१३०३) ॥

।चोलो इत्यसद्व्रज्या॥ ३८

ततो दीनव्रज्या

प्रातर्बाष्पाम्बुबिन्दुव्यतिकरविगलत्क्लिन्नसृक्कः कथंचित्किंचित्संकुब्जजङ्घाजनितजडजवो जीर्णजानुर्जरार्तः  ।
मुष्ट्यावष्टभ्य यष्टिं कटिपुटविचटत्कर्पटः प्लुष्टकन्थः कुन्थन्नुत्थाय पान्थः पथि परुषमरुन्मूर्छ्यमानः प्रयाति  ॥ ३९.१ *(१३०४) ॥

पुण्याग्नौ पूर्णवाञ्छः प्रथममगणितप्लोषदोषः प्रदोषे  पान्थस्तप्त्वा प्रसुप्तस्तदनु तततृणे धामनि ग्रामदेव्याः  ।
उत्कम्पी कर्पटार्धे जरति परिजडे छिद्रिणि च्छिन्ननिद्रो वाते वाति प्रकामं हिमकणिनि कणन् कोणतः कोणमेति  ॥ ३९.२ *(१३०५) ॥
बाणस्यैतौ

पोतानेतानपि गृहवति ग्रीष्ममासावसानं यावन्निर्वाहयति भवती येन वा केनचिद्वा  ।
पश्चादम्भोधरजलपरीपातमासाद्य तुम्बी कूष्माण्डी च प्रभवति तदा भूभुजः के वयं के  ॥ ३९.३ *(१३०६) ॥
धरणीधरस्य

क्षुत्क्षामाः शिशवः शवा इव तनुर्मन्दादरो बान्धवो लिप्ता जर्जरकर्करी जतुलवैर्नो मां तथा बाधते  ।
गेहिन्या स्फुटितांशुकं घटयितुं कृत्वा सकाकु स्मितं कुप्यन्ती प्रतिवेशिनी प्रतिदिनं सूचीं यथा याचिता  ॥ ३९.४ *(१३०७) ॥

साक्रन्दाः शिशवः सपत्रपुटका वप्तुः पुरोवर्तिनः प्रच्छन्ने च वधूर्विभागकुशला मध्ये स्थिता गेहिनी  ।
कट्याच्छादनबन्धकेन कथमप्यासादितेनान्धसा सिन्दूरारुणमण्डले सवितरि प्राणाहुतिर्दीयते  ॥ ३९.५ *(१३०८) ॥

एते दरिद्रशिशवस्तनुजीर्णकन्थां स्कन्धे निधाय मलिनां पुलकाकुलाङ्गाः  ।
सूर्यस्फुरत्करकरम्बितभित्तिदेश लाभाय शीतसमये कलिमाचरन्ति  ॥ ३९.६ *(१३०९) ॥

तस्मिन्नेव गृहोदरे रसवती तत्रैव सा कण्डनी  तत्रोपस्करणानि तत्र शिशवस्तत्रैव वासः स्वयम्  ।
एतत्सोढवतोऽपि दुःस्थगृहिणः किं ब्रूमहे दुर्दशामद्य श्वो विजनिष्यमाणगृहिणी तत्रैव यत्कुन्थति  ॥ ३९.७ *(१३१०) ॥

अद्याशनं शिशुजनस्य बलेन जातं श्वो वा कथं नु भवितेति विचिन्तयन्ती  ।
इत्यश्रुपातमलिनीकृतगण्डदेशा नेच्छेद्दरिद्रगृहिणी रजनीविरामम्  ॥ ३९.८ *(१३११) ॥

सक्तूञ्शोचति सम्प्लुतान् प्रतिकरोत्याक्रन्दतो बालकान् प्रत्युत्सिञ्चति कर्परेण सलिलं शय्यातृणं रक्षति  ।
दत्त्वा मूर्धनि शीर्णशूर्पशकलं जीर्णे गृहे व्याकुला किं तद्यन्न करोति दुःस्थगृहिणी देवे भृशं वर्षति  ॥ ३९.९ *(१३१२) ॥
योगेश्वरस्य

जरदम्बरसंवरणग्रन्थिविधौ ग्रन्थकार एकोऽहम्  ।*
परिमितकदन्नवण्टनविद्यापारंगता गृहिणी  ॥ ३९.१० *(१३१३) ॥*
वीरस्य

मा रोदीश्चिरमेहि वत्स विफलं दृष्ट्वाद्य पुत्रानिमानायातो भवतोऽपि दास्यति पिता ग्रैवेयकं वाससी  ।
श्रुत्वैवं गृहिणीवचांसि निकटे कुड्यस्य निःकिंचनो निश्वस्याश्रुजलफुतानतमुखः पान्थः पुनः प्रोषितः  ॥ ३९.११ *(१३१४) ॥

कूष्माण्डीविटपः फलत्यविरतं सिक्तः सुवर्णाम्बुना भूयोभिर्गदितं हितैषिभिरितीवास्माभिरङ्गीकृतम्  ।
तत्संयाच्य कुतश्चिदीश्वरगृहादानीयमानं शनैरध्वन्येव हि बिन्दुभिर्विगलितं श्राणे शरावोदरे  ॥ ३९.१२ *(१३१५) ॥

मातर्धर्मरते कृपां कुरु मयि श्रान्ते च वैदेशिके द्वारालिन्दककोणकेषु निभृतः स्थित्वा क्षिपामि क्षपाम्  ।
इत्येवं गृहिणीप्रचण्डवदनावाक्येन निर्भर्त्सितः स्कन्धे न्यस्तपलालमुष्टिविभवः पान्थः शनैर्गच्छति  ॥ ३९.१३ *(१३१६) ॥

लग्नः शृङ्गयुगे गृही सतनयो वृद्धौ गुरू पार्श्वयोः पुच्छाग्रे गृहिणी स्वरेषु शिशवो लग्ना वधूः कम्बले  ।
एकः शीर्णजरद्गवो विधिवशात्सर्वस्वभूतो गृहे सर्वेणैव कुटुम्बकेन रुदता सुप्तः समुत्थाप्यते  ॥ ३९.१४ *(१३१७) ॥

शीतवातसमुद्भिन्न पुलकाङ्कुरशालिनी  ।
ममाम्बरविहीनस्य त्वगेव पटिकायते  ॥ ३९.१५ *(१३१८) ॥

सद्यो विभिद्यते नूनं दरिद्रतनुपञ्जरम्  ।
यदि न स्यान्मनोराज्य रज्जुभिर्दृढसंयतम्  ॥ ३९.१६ *(१३१९) ॥

प्रायो दरिद्रशिशवः परमन्दिराणां द्वारेषु दत्तकरपल्लवलीनदेहाः  ।
लज्जानिगूढवचसो बत भोक्तुकामा भोक्तारमर्धनयनेन विलोकयन्ति  ॥ ३९.१७ *(१३२०) ॥

अध्वश्रमाय चरणौ विरहाय दारा अभ्यर्थनाय वचनं च वपुर्जरायै  ।
एतानि मे विदधतस्तव सर्वदैव धातस्त्रपा यदि न किं न परिश्रमोऽपि  ॥ ३९.१८ *(१३२१) ॥

वर्धनमुखासिकायामुदरपिशाचः किमिच्छकामिच्छन्  ।*
पर्याकुलयति गृहिणीमकिंचनः कृपणसंवासः  ॥ ३९.१९ *(१३२२) ॥*

वरं मृतो न तु क्षुद्रस्तथापि महदन्तरम्  ।
एकस्य बन्धुर्नादत्ते नामान्यस्याखिलो जनः  ॥ ३९.२० *(१३२३) ॥

कृपणस्यास्तु दारिद्र्यं कार्पण्यावृतिकारकम्  ।
विभवस्तस्य तद्दोष घोषणापटुडिण्डिमः  ॥ ३९.२१ *(१३२४) ॥
व्यासस्य

जीवतापि शवेनापि कृपणेन न दीयते  ।
मांसं वर्धयतानेन काकस्योपकृतिः कृता  ॥ ३९.२२ *(१३२५) ॥
कविराजस्य

श्रीफलं यन्न तद्दीर्घमिति तावद्व्यवस्थितम्  ।*
तत्रैकान्तधृतिर्यस्य मन्यते मुग्ध एव स   ॥ ३९.२३ *(१३२६) ॥*
रिसूकस्य

दृढतरनिबद्धमुष्टेः कोषनिषण्णस्य सहजमलिनस्य  ।*
कृपणस्य कृपाणस्य च केवलमाकारतो भेदः  ॥ ३९.२४ *(१३२७) ॥*
गोभट्टस्य

पथिक हे विजहीहि वृथार्थितां न खलु वेत्सि नवस्त्वमिहागतः  ।
इदमहिभ्रमितं पचमन्दिरं बलिभुजोऽपि न यान्ति यदन्तिकम्  ॥ ३९.२५ *(१३२८) ॥

रवेरस्तमये येन निद्रा नेत्रेषु निर्मिता  ।
तेन किं न कृतो मृत्युर्मर्त्यानां विभवक्षये  ॥ ३९.२६ *(१३२९) ॥

येनैवाम्बरखण्डेन दिवा संचरते रविः  ।
तेनैव निशि शीतांशुरहो दौर्गत्यमेतयोः  ॥ ३९.२७ *(१३३०) ॥

मलीमसेन देहेन प्रतिगेहमुपस्थिताः  ।
आत्मनैवात्मकथका वयं वायसवृत्तयः  ॥ ३९.२८ *(१३३१) ॥

भूयादतो बहुव्रीहि शासनाशा मुधैव मे  ।
पूर्वापरापरामर्शाद्विमूढस्येव मे मतिः  ॥ ३९.२९ *(१३३२) ॥

।चोलो इति दीनव्रज्या॥ ३९

ततोऽर्थान्तरन्यासव्रज्या॥ ४०

कालिन्द्या दलितेन्द्रनीलशकलश्यामाम्भसोऽन्तर्जले मग्नस्याञ्जनपुञ्जसंचयनिभस्याहेः कुतोऽन्वेषणा  ।
ताराभाः फणचक्रवालमणयो न स्युर्यदि द्योतिनो यैरेवोन्नतिमाप्नुवन्ति गुणिनस्तैरेव यान्त्यापदम्  ॥ ४०.१ *(१३३३) ॥

भग्नाशस्य करण्डपिण्डिततनोर्म्लानेन्द्रियस्य क्षुधा कृत्वाखुर्विवरं स्वयं निपतितो नक्तं मुखे भोगिनः  ।
तृप्तस्तत्पिशितेन सत्वरमसौ तेनैव यातः पथा स्वस्थास्तिष्ठत दैवमेव जगतः शान्तौ क्षये चाकुलम्  ॥ ४०.२ *(१३३४) ॥

यस्याः कृते नृपतयस्तृणवत्त्यजन्ति प्राणान् प्रियानपि परस्परबद्धवैराः  ।
तेषामसृक्पिबति सैव मही हतानां श्रीः प्रायशो विकृतिमेति बहूपभुक्ता  ॥ ४०.३ *(१३३५) ॥

रथस्यैकं चक्रं भुजगयमिताः सप्त तुरगा निरालम्बो मार्गश्चरणरहितः सारथिरपि  ।
रविर्यात्येवान्तं प्रतिदिनमपारस्य नभसः क्रियासिद्धिः सत्त्वे भवति महतां नोपकरणे  ॥ ४०.४ *(१३३६) ॥
वागीश्वरस्य

पौलस्त्यः कथमन्यदारहरणे दोषं न विज्ञातवान् काकुत्स्थेन कथं न हेमहरिणस्यासम्भवो लक्षितः  ।
अक्षाणां च युधिष्ठिरेण महता ज्ञातो न दोषः कथं प्रत्यासन्नविपत्तिमूढमनसां प्रायो मतिः क्षीयते  ॥ ४०.५ *(१३३७) ॥

अकार्ये तथ्यो वा भवति वितथः काममथवा तथाप्युच्चैर्धाम्नां हरति महिमानं जनरवः  ।
तुलोत्तीर्णस्यापि प्रकटनिहताशेषतमसो रवेस्तादृक्तेजो न हि भवति कन्यां गत इति  ॥ ४०.६ *(१३३८) ॥

कृतो यदह्नस्तनिमा हिमागमे लघीयसी यच्च निदाघशर्वरी  ।
अनेन दृष्टान्तयुगेन गम्यते सदर्थसंकोचसमुद्यतो विधिः  ॥ ४०.७ *(१३३९) ॥

पीताम्बराय तनयां प्रददौ पयोधिस्तत्कालकूटगरलं च दिगम्बराय  ।
तत्रानयोर्वदत कस्य गुणातिरेकः प्रायः परिच्छदकृतादर एव लोकः  ॥ ४०.८ *(१३४०) ॥

किं जन्मना जगति कस्यचिदीक्षितेन शक्त्यैव याति निजया पुरुषः प्रतिष्ठाम्  ।
शक्ता हि कूपमपि शोषयितुं न कुम्भाः कुम्भोद्भवेन पुनरम्बुधिरेव पीतः  ॥ ४०.९ *(१३४१) ॥

पुंसः स्वरूपविनिरूपणमेव कार्यं तज्जन्मभूमिगुणदोषकथा वृथैव  ।
कः कालकूटमभिनन्दति सागरोत्थं को वारविन्दमभिनिन्दति पङ्कजातम्  ॥ ४०.१० *(१३४२) ॥

खल्वाटो दिवसेश्वरस्य किरणैः संतापितो मूर्धनि छायामातपवैरिणीमनुसरन् बिल्वस्य मूलं गतः  ।
तत्राप्याशु कदाचिदेव पतता बिल्वेन भग्नं शिरः प्रायो गच्छति यत्र भाग्यरहितस्तत्रापदां भाजनम्  ॥ ४०.११ *(१३४३) ॥

अलंकारः शङ्काकरनरकपालः परिकरः प्रशीर्णाङ्गो भृङ्गी वसु च वृष एको बहुवयाः  ।
अवस्थेयं स्थाणोरपि भवति यत्रामरगुरोर्विधौ वक्रे मूर्ध्नि स्थितवति वयं के पुनरमी  ॥ ४०.१२ *(१३४४) ॥

न सम्बन्दोपाधिं दधत इह दाक्षिण्यनिधयः प्रहृष्टप्रेमाणां स हि सहज एषामुदयते  ।
क एते सम्बन्धान्मलयमरुतश्चूततरवो यदेतानालभ्य प्रतिपरुरुदानं जनयति  ॥ ४०.१३ *(१३४५) ॥

लोकोत्तरं चरितमर्पयति प्रतिष्ठां पुंसः कुलं न हि निमित्तमुदात्ततायाः  ।
वातापितापनमुनेः कलशात्प्रसूतिर्लीलायितं पुनरमुष्यसमुद्रपानम्  ॥ ४०.१४ *(१३४६) ॥

स्थलीनां दग्धानामुपरि मृगतृष्णानुसरणात्तृषार्तः शारङ्गो विरमति न खिन्नेऽपि वपुषि  ।
अजानानस्तत्त्वं न स मृगयतेऽन्यां च सरसीमभूमौ प्रत्याशा न हि फलति विघ्नं च कुरुते  ॥ ४०.१५ *(१३४७) ॥

किं कूर्मस्य भरव्यथा न वपुषि क्ष्मां न क्षिपत्येष यत्किं वा नास्ति परिश्रमो दिनकरस्यास्ते न यन्निश्चलः  ।
किं त्वङ्गीकृतमुत्सृजन् कृपणवच्छ्लाघ्यो जनो लज्जते निर्व्यूढिः प्रतिपन्नवस्तुषु सतामेकं बताहो व्रतम्  ॥ ४०.१६ *(१३४८) ॥

स्वच्छाशयो भवति कोऽपि जनः प्रकृत्या सङ्गः सतामभिजनश्च न हेतुरत्र  ।
दुग्धाब्धिलब्धजननो हरकन्धरास्थः स्वां कालतां त्यजति जातु न कालकूटः  ॥ ४०.१७ *(१३४९) ॥

वासश्चर्म विभूषणं शवशिरो भिक्षाणतेनाशनं गौरेकः स च लाङ्गलेऽप्यकुशलस्तन्मात्रसारं धनम्  ।
शर्वस्येत्यवगम्य याति विमुखी रत्नालयं जाह्वनी कष्टं दुर्गतिकस्य जीवितमहो दारैरपि त्यज्यते  ॥ ४०.१८ *(१३५०) ॥

कैवर्तकर्कशकरग्रहणच्युतोऽपि जाले पुनर्निपतितः शफरो वराकः  ।
दैवात्ततोऽपि गलितो गिलितो बकेन वामे विधौ वद कथं व्यसनस्य शान्तिः  ॥ ४०.१९ *(१३५१) ॥

खनति न खुरैः क्षोणीपृष्ठं न नर्दति सादरं प्रकृतिपुरुषं दृष्ट्वैवाग्रे न कुप्यति गामपि  ।
वहति तु धुरं धुर्यो धैर्यादनुद्धतकन्धरो जगति कृतिनः कार्यौदार्यात्परानतिशेरते  ॥ ४०.२० *(१३५२) ॥

शिरः शार्वं स्वर्गात्पशुपतिशिरस्तः क्षितिभृतं महीध्रादुत्तुङ्गादवनितलमस्माच्च जलधिम्  ।
अधोऽधो गङ्गावद्वयमुपगता दूरमथवा पदभ्रंशेतानां भवति विनिपातः शतमुखः  ॥ ४०.२१ *(१३५३) ॥

क्वापि कस्य च कुतोऽपि कारणाच्चित्तवृत्तिरिह किं गुणागुणैः  ।
उन्नतं यदवधीर्य भूधरं नीचमब्धिमभियाति जाह्नवी  ॥ ४०.२२ *(१३५४) ॥

सरसि बहुशस्ताराछायां दशन् परिवञ्चितः कुमुदविटपान्वेषी हंसो निशासु विचक्षणः  ।
न दशति पुनस्ताराशङ्की दिवापि सितोत्पलं कुहकचकितो लोकः सत्येऽप्यपायमवेक्षते  ॥ ४०.२३ *(१३५५) ॥

अस्थानाभिनिवेशी प्रायो जड एव भवति नो विद्वान्  ।*
बालादन्यः कोऽम्भसि जिघृक्षतीन्दोः स्फुरद्बिम्बम्  ॥ ४०.२४ *(१३५६) ॥*

निर्गुणमप्यनुरक्तं प्रायो न समाश्रितं जहति सन्तः  ।*
सहवृद्धिक्षयभाजं वहति शशाङ्कः कलङ्कमपि  ॥ ४०.२५ *(१३५७) ॥*

अविकारिणमपि सज्जनमनिशमनार्यः प्रबाधतेऽत्यर्थम्  ।*
कमलिन्या किमपकृतं हिमस्य यस्तां सदा दहति  ॥ ४०.२६ *(१३५८) ॥*

भयं यद्धनुरीश्वरस्य शिशिना यज्जामदग्न्यो हतस्त्यक्ता येन गुरोर्गिरा वसुमती बद्धो यदम्भोनिधिः  ।
एकैकं दशकन्धरक्षयकृतो रामस्य किं वर्ण्यते दैवं वर्णय येन सोऽपि सहसा नीतः कथाशेषताम्  ॥ ४०.२७ *(१३५९) ॥

शशिनमुदितं लेखामात्रं नमन्ति न चेतरं गगनसरितं धत्ते मूर्ध्ना हरो न नगात्मजाम्  ।
त्रिभुवनपतिर्लक्ष्मीं त्यक्त्वा हरिः प्रियगोपिकः परिचितगुणद्वेषी लोको नवं नवमिच्छति  ॥ ४०.२८ *(१३६०) ॥

उपशमफलाद्विद्याबीजात्फलं धनमिच्छतां भवति विफलः प्रारम्भो यत्तदत्र किमद्भुतम्  ।
नियतविषयाः सर्वे भावा न यान्ति हि विक्रियां जनयितुमलं शालेर्बीजं न जातु जवाङ्कुरम्  ॥ ४०.२९ *(१३६१) ॥

तृषार्तैः शारङ्गैः प्रति जलधरं भूरि विरुतं घनैर्मुक्ता धाराः सपदि पयसस्तान् प्रति मुहुः  ।
खगानां के मेघाः क इव विहगा वा जलमुचामयाच्यो नार्तानामनुपकरणीयो न महताम्  ॥ ४०.३० *(१३६२) ॥
अमरसिंहस्य

पयस्तेजो वायुर्गगनमवनिर्विश्वमपि वा स्वयं विष्णुस्तस्य त्रिदशजयिनः किं न सुकरम्  ।
छलान्नीतोऽधस्ताद्बलिरणुकरूपेण तदपि स्वभावाच्चक्री यः प्रगुणमपि चक्रेण सृजति  ॥ ४०.३१ *(१३६३) ॥
मुष्टिकरगुहस्य

किं नोज्ज्वलः किमु कलाः सकला न धत्ते दत्ते न किं नयनयोर्मुदमुन्मयूखः  ।
राहोस्तु चक्रपतितोऽस्तमितोऽयमिन्दुः सत्यं सतामहृदयेषु गुणास्तृणानि  ॥ ४०.३२ *(१३६४) ॥
अतुलस्य

लूनास्तिलास्तदनु शोषमुपागतास्ते शोषाद्धि शुद्धिमथ तापमुपेतवन्तः  ।
तापात्कठोरतरयन्त्रनिपीडनानि स्नेहो निमित्तमिति दुःखपरंपरायाः  ॥ ४०.३३ *(१३६५) ॥

दुग्ध मुग्धमस्ति यस्त्वया धृतः स्नेह एष विपदेककारणम्  ।*
यत्कृते त्वमपवासितं पुनश्छिन्नमुन्मथितमग्निसाकृतम्  ॥ ४०.३४ *(१३६६) ॥*

मूर्धेन्दुः परमेश्वरेण विधृतो वक्रो जडात्मा क्षयी कर्णान्ते च परापकारचतुरो न्यस्तो द्विजिह्वाधिपः  ।
नन्दी द्वारि बहिःकृतो गुणनिधिः कष्टं किमत्रोच्यतां पात्रापात्रविचारणास्वनिपुणः प्रायो भवेदीश्वरः  ॥ ४०.३५ *(१३६७) ॥

काकुत्स्थस्य दशाननो न कृतवान् दारापहारं यदि क्वाम्भोधिः क्व च सेतुबन्धघटना क्वोत्तीर्य लङ्काजयः  ।
पार्थस्यापि पराभवं यदि रिपुर्नादात्क्व तादृक्तपो नीयन्ते रिपुभिः समुन्नतिपदं प्रायः परं मानिनः  ॥ ४०.३६ *(१३६८) ॥

शम्बूकाः किल निर्गता जलनिधेस्तीरेषु दावाग्निना दह्यन्ते मणयो वणिक्करतलैरायान्ति राज्ञां शिरः  ।
स्थानप्रच्युतिरल्पकस्य विपदे सन्तस्तु देशान्तरं यान्तो यान्ति सदा समर्पितगुणाः श्लाघ्याः परामुन्नतिम्  ॥ ४०.३७ *(१३६९) ॥

य एको लोकानां परमसुहृदानन्दजनकः कलाशाली श्रीमान्निधुवनविधौ मङ्गलघटः  ।
सुधासूतिः सोऽयं त्रिपुरहरचूडामणिरहो प्रयात्यस्तं हन्त प्रकृतिविषमा दैवगतयः  ॥ ४०.३८ *(१३७०) ॥

अपेताः शत्रुभ्यो वयमिति विषादोऽयमफलः प्रतीकारस्त्वेषामनिशमनुसंधातुमुचितः  ।
जरासंधाद्भग्नः सह हलभृता दानवरिपुर्जघानैनं पश्चान्न किमनिलसूनुः प्रियसखः  ॥ ४०.३९ *(१३७१) ॥

चन्द्रः क्षयी प्रकृतिवक्रतनुर्जडात्मा दोषाकारः स्फुरति मित्रविपत्तिकाले  ।
मूर्ध्ना तथापि विधृतः परमेश्वरेण नैवाश्रितेषु महतां गुणदोषचिन्ता  ॥ ४०.४० *(१३७२) ॥

शुक्लीकरोति मलिनानि दिगन्तराणि चन्द्रो न शुक्लयति चात्मगतं कलङ्कम्  ।
नित्यं यथार्थघटनाहितमानसानां स्वार्थोद्यमो भवति नो महतां कदाचित् ॥ ४०.४१ *(१३७३) ॥

गृह्णाति युक्तमितरच्च जहाति धीमानेष स्वभावजनितो महतां विवेकः  ।
अन्योन्यमिश्रितमपि व्यतिरिच्य शुद्धं दुग्धं पिबत्युदकमुज्झति राजहंसः  ॥ ४०.४२ *(१३७४) ॥

प्रायो भवत्यनुचितस्थितिदेशभाजः श्रेयः स्वजीवपरिपालनमात्रमेव  ।
अन्तःप्रतप्तमरुसैकतदह्यमान मूलस्य चम्पकतरोः क विकाशचिन्ता  ॥ ४०.४३ *(१३७५) ॥
विद्यायाः

ग्रहपरिकवलिततनुरपि रविरिह बोधयति पद्मषण्डानि  ।*
भवति विपद्यपि महतामङ्गीकृतवस्तुनिर्वाहः  ॥ ४०.४४ *(१३७६) ॥*

प्रणत्या बहुलाभोऽपि न सुखाय मनीषिणः  ।
चातकः स्वल्पमप्यम्बु गृह्णात्यनन्तकन्धरः  ॥ ४०.४५ *(१३७७) ॥

कस्योपयोगमात्रेण धनेन रमते मनः  ।
पदप्रमाणमाधारमारूढः को न कम्पते  ॥ ४०.४६ *(१३७८) ॥

उपैति क्षाराब्धिं सहति बहुवातव्यतिकरं पुरो नानाभङ्गाननुभवति पश्यैष जलदः  ।
कथंचिल्लब्धानि प्रवितरति तोयानि जगते गुणं वा दोषं वा गणयति न दानव्यसनिता  ॥ ४०.४७ *(१३७९) ॥
वल्लणस्यैते

सुधाधाम्नः कान्तिं ग्लपयति विलुम्पत्युडुगणं किरत्युष्णं तेजः कुमुदवनलक्ष्मीः शमयति  ।
रविर्जानात्येव प्रतिदिवसमस्ताद्रिपतनं तथापि प्रत्यग्राभ्युदयतरलः किं न कुरुते  ॥ ४०.४८ *(१३८०) ॥
कविराजस्य

।चोलो इत्यर्थान्तरन्यासव्रज्या॥ ४०

ततश्चाटुव्रज्या॥ ४१

देव त्वद्विजयप्रयाणसमये काम्बोजवाहावली विङ्खोल्लेखविसर्पिणि क्षितिरजःपूरे वियच्चुम्बति  ।
भानोर्वाजिभिरङ्गरूषणरसास्वादः समासादितो लब्धः किं च नभस्तलामरधुनीपङ्केरुहैरन्वयः  ॥ ४१.१ *(१३८१) ॥

त्वद्यन्त्राणां प्रयाणेष्वनवरतवलत्कर्णतालप्रकीर्णैराकीर्णे व्योम्नि सर्पसमदगजघटाकुम्भसिन्दूरपूरैः  ।
बिभ्राणाः पारिभद्रद्रुमकुसुमरुचो रश्मयः पत्युरह्नां मध्याह्नेऽप्यस्तसंध्याभ्रमचकितदृशश्चक्रिरे चक्रवाकान्  ॥ ४१.२ *(१३८२) ॥

स्फीतो धाम्ना समरविजयी श्रीकटाक्षप्रदीर्घः स्निग्धश्यामः कुवलयरुचिर्युद्धमल्ल त्वदीयः  ।
वर्षेऽमुष्मिन् प्रतिनृपयशःपूरगौरे परीक्षा क्षीरन्यस्तं तुलयति महानीलरत्नं कृपाणः  ॥ ४१.३ *(१३८३) ॥

दिग्दन्तिनः स्वकरपुष्करलेखनीभिर्गण्डस्थलान्मदमसिं मुहुराददानाः  ।*
श्रीचन्द्रदेव तव तोयनिधितीरताडीपत्रोदरेषु विजयस्तुतिमालिखन्ति  ॥ ४१.४ *(१३८४) ॥*
अभिनन्दस्य

सत्सु रक्तो द्विषां कालः पीतः स्त्रीणां विलोचनैः  ।
शुभ्रकीर्त्यासि तत्सत्यं चतुर्वर्णाश्रमो भवान्  ॥ ४१.५ *(१३८५) ॥
अचलस्य

न जनयसि कंसहर्षं वहसि शरीरं यशोदया जुष्टम्  ।*
त्यजसि न सत्योन्मुखतामिति सत्यं वासुदेवोऽसि  ॥ ४१.६ *(१३८६) ॥*
भद्रस्य

न लोपो वर्णानां न खलु परतः प्रत्ययविधिर्विकारो नास्त्येव क्वचिदपि न भग्नाः प्रकृतयः  ।
गुणो वा वृद्धिर्वा सततमुपकाराय जगतां मुनेर्दाक्षीपुत्रादपि तव समर्थः पदविधिः  ॥ ४१.७ *(१३८७) ॥
पाणिनेः

सत्यं त्वद्गुणकीर्तनेन सुखयत्याखण्डलं नारदः किं तु श्रोत्रकटु क्वणन्ति मधुपास्तत्पारिजातस्रजाम्  ।
वार्यन्ते यदि चाप्सरःपरिषदा ते चामराडम्बरैरुद्वेल्लद्भुजवल्लिकङ्कणझणत्कारस्तदा दुःसहः  ॥ ४१.८ *(१३८८) ॥
मधुकूटस्य

यस्य द्वीपं धरित्री स च जलधिरभूद्यस्य गण्डूषतोयं तस्याश्चर्यैकमूर्तेरपि नभसि वपुर्यत्र दुर्लक्षमासीत् ।
तत्पीतं त्वद्यशोभिस्त्रिभुवनमभजंस्तानि विश्रामहेतोस्तच्चान्तः कैटभारेः स च तव हृदये वन्दनीयस्त्वमेकः  ॥ ४१.९ *(१३८९) ॥
तथागतदासस्य

कर्पासास्थिप्रचयनिचिता निर्धनश्रोत्रियाणां येषां वात्याप्रविततकुटीप्राङ्गणान्ता बभूवुः  ।
तत्सौधानां परिसरभुवि त्वत्प्रसादादिदानीं क्रीडायुद्धच्छिदुरयुवतीहारमुक्ताः पतन्ति  ॥ ४१.१० *(१३९०) ॥
शुभाङ्गस्य

लक्ष्मीवशीकरणचूर्णसहोदराणि त्वत्पादपङ्कजरजांसि चिरं जयन्ति  ।
यानि प्रणाममिलितानि नृणां ललाटे लुम्पन्ति दैवलिखितानि दुरक्षराणि  ॥ ४१.११ *(१३९१) ॥
अभिनन्दस्य

त्वं चेन्नाथ कलानिधिः शशधरस्तत्तोयनाथा वयं मर्यादानिधिरम्भसां पतिरथ त्वं चेद्वयं वारिदाः  ।
सर्वाशापरिपूरको जलधरस्त्वं चेद्वयं भूरुहः सन्मार्ग्वस्थितिसुन्दरस्त्वमिह चेच्छाखी वयं चाध्वगाः  ॥ ४१.१२ *(१३९२) ॥

पदहीनान् बिलवसतीन् भुजगानिव जातभोगसंकोचान्  ।*
व्यथयति मन्त्राक्षरमिव नाम तवारीन् वनेचरैर्गीतम्  ॥ ४१.१३ *(१३९३) ॥*

येषां वेश्मसु कम्बुकर्परचलत्तर्कुध्वनिर्दुःश्रवः प्रागासीन्नरनाथ सम्प्रति पुनस्तेषां तवानुग्रहात् ।
षड्जादिक्रमरङ्गदङ्गुलिचलत्पाणिस्खलत्कङ्कण श्रेणीनिस्वनमांसलः कलगिरां वीणारवः श्रूयते  ॥ ४१.१४ *(१३९४) ॥

नाथ त्वामनुयाचे प्रसीद विजहीहि सङ्गरारम्भम्  ।*
उन्नतिभाजः सम्प्रति सन्ति विपक्षाः परं गिरयः  ॥ ४१.१५ *(१३९५) ॥*

देव स्वस्तुतिरस्तु नाम हृदि नः सर्वे वसन्त्यागमास्तीर्थं न क्वचिदीदृगत्रभवती त्वत्खड्गधारा यथा  ।
यामेकः स्वशरीरशुद्धिरसिको मूर्धि प्रतीच्छन् रिपुर्द्वैविध्यादनु पञ्चतां तदनु च त्रैदश्यमाप क्षणात् ॥ ४१.१६ *(१३९६) ॥
रथाङ्गस्य

मत्पर्यन्तवसुंधराविजयिने मुक्तादि रत्नं मया सर्वं ढौकितमेव तुभ्यमधुना जातोऽस्मि निष्किंचनः  ।
इत्युल्लासितवीचिबाहुरुदयन्मार्तण्डबिम्बच्छलात्प्रातस्तप्तकुठारमेष वहते देव त्वदग्रेऽम्बुधिः  ॥ ४१.१७ *(१३९७) ॥
वसुकल्पस्य

संदिष्टं मरुभूमिभूरुहचयैर्भूपाल भूयाद्भवान्निर्जेता नवखण्डमण्डलभुवो ये त्वत्प्रसादाद्वयम्  ।
प्रत्यासन्नविपन्नवारडवधूनेत्रप्रणालीगलद्बाष्पाम्भःप्लवपङ्कपिच्छलतलाः श्रीमुञ्ज मोदामहे  ॥ ४१.१८ *(१३९८) ॥

तन्वीमुज्झितभूषणां कलगिरं सीत्कारमातन्वतीं वेपन्तीं व्रणिताधरां विवसनां रोमोद्गमं बिभ्रतीम्  ।
हेमन्ते हिमशीतमारुतभयादाश्लिष्य दोर्भ्यां तनुं स्वां मूर्तिं दयितामिवातिरसिकां त्वद्विद्विषः शेरते  ॥ ४१.१९ *(१३९९) ॥

भूसम्पर्करजोनिपातमलिनाः स्वस्माद्गृहात्प्रच्युताः सामान्यैरपि जन्तुभिः करतलैर्निःशङ्कमालिङ्गिताः  ।
निर्लग्नाः क्वचिदेकतामुपगता बद्धाः क्वचिन्मोचिता अक्षाणामिव शारयः प्रतिगृहं भ्रान्तास्तवारिस्त्रियः  ॥ ४१.२० *(१४००) ॥

वर्षासम्भृतपीतिसारमवशं स्तब्धाङ्घ्रिहस्तद्वयं भेकं मूर्ध्नि निगृह्य कज्जलरजःश्यामं भुजङ्गं स्थितम्  ।
मुग्धा व्याधवधुस्तवारिनगरे शून्ये चिरात्सम्प्रति स्वऋनोपस्कृतिमुष्टिसायकधिया साकूतमादित्सति  ॥ ४१.२१ *(१४०१) ॥

पर्यङ्कः शिथिलीकृतो न भवता सिंहासनान्नोत्थितं न क्रोधानलधूमराजिरिव च भ्रूवल्लिरुल्लासिता  ।
राज्ञां त्वच्चरणारविन्दमथ च श्रीचन्द्र पुष्पन्त्यमूश्चञ्चच्चारुमरीचिसंचयमुचां चूडामणीनां रुचः  ॥ ४१.२२ *(१४०२) ॥
सुविनीतस्य

द्वारं खड्गिभिरावृतं बहिरपि प्रक्लिन्नगण्डैर्गजैरन्तः कञ्चुकिभिः स्फुरन्मणिधरैरध्यासिता भूमयः  ।
आक्रान्तं महिषीभिरेव शयनं त्वद्विद्विषां मन्दिरे राजन् सैव चिरन्तनप्रणयिनीशून्येऽपि राज्यस्थितिः  ॥ ४१.२३ *(१४०३) ॥
विजयपालस्य

अत्युक्तौ यदि न प्रकुप्यसि मृषावादं न चेन्मन्यसे तद्ब्रूमोऽद्भुतकीर्तनेषु रसना केषां न कण्डूयते  ।
देव त्वद्विजयप्रतापदहनज्वालावलीशोषिताः सर्वे वारिधयस्ततो रिपुवधूबाष्पाम्बुभिः पूरिताः  ॥ ४१.२४ *(१४०४) ॥

ताडीताडङ्कमात्राभरणपरिणतीन्युल्लसत्सिन्दुवार स्रग्दामानि द्विषां वो घनजघनजरद्भूरिभूर्जांशुकानि  ।
विन्ध्यस्कन्धेषु धातुद्रवरचितकुचप्रान्तपत्राङ्कुराणि क्रीडन्ति क्रोडलग्नैः कपिशिशुभिरविश्रान्तमन्तःपुराणि  ॥ ४१.२५ *(१४०५) ॥

त्वन्नासीरविसारिवारणभरभ्रश्यन्महीयन्त्रणादन्तःखिन्नभुजङ्गभोगविगलल्लालाभिरासीन्नदी  ।
किं चास्यां जलकेलिलालसवलन्नागाङ्गनानां फण श्रेणीभिर्मणिकेशराभिरभवत्सम्भूतिरम्भोरुहाम्  ॥ ४१.२६ *(१४०६) ॥
गङ्गाधरस्य

संग्रामाङ्गणसंगतेन भवता चापे समारोपिते देवाकर्णय येन येन महसा यद्यत्समासादितम्  ।
कोदण्डेन शराः शरई रिपुशिरस्तेनापि भूमण्डलं तेन त्वं भवता च कीर्तिरनघा कीर्त्या च लोकत्रयम्  ॥ ४१.२७ *(१४०७) ॥
संग्रामाङ्गणस्य

शरैर्व्यर्थं नाथ त्रिभुवनजयारम्भचतुरैस्तव ज्यानिर्घोषं नृपतिरिह को नाम सहते  ।
यमुच्चैराकर्ण्य त्रिदशपतिरप्याहवभिया ह्रिया पार्श्वं पश्यन्निभृतनिभृतं मुञ्चति धनुः  ॥ ४१.२८ *(१४०८) ॥
नाहिल्लस्य

ऋक्षस्य क्रोडसंधिप्रहितमुखतया मण्डलीभूतमूर्तेरारात्सुप्तस्य वीर त्वदरिवरपुरद्वारि नीहारकाले  ।
प्रातर्निद्राविनोदक्रमजनितमुखोन्मीलितं चक्षुरेकं व्याधाः पालालभस्मस्थितदहनकणाकारमालोकयन्ति  ॥ ४१.२९ *(१४०९) ॥

ते कौपीनधनास्त एव हि परं धात्रीफलं भुञ्जते तेषां द्वारि नदन्ति वाजिनिवहास्तैरेव लब्धा क्षितिः  ।
तैरेतत्समलंकृतं निजकुलं किं वा बहु ब्रूमहे ये दृष्टाः परमेश्वरेण भवता रुष्टेन तुष्टेन वा  ॥ ४१.३० *(१४१०) ॥
जयादित्यस्य

दत्तेन्द्राभयविभ्रमाद्भुतभुजासम्भारगम्भीरया त्वद्वृत्त्या शिथिलीकृतस्त्रिभुवनत्राणाय नारायणः  ।
अन्तस्तोषतुषारसौरभमयश्वासानिलापूरण प्राणोत्तुङ्गभुजङ्गतल्पमधुना भद्रेण निद्रायते  ॥ ४१.३१ *(१४११) ॥

वत्से माधवि तात चम्पक शिशो माकन्द कौन्ति प्रिये हा मातर्मदयन्ति हा कुरबक भ्रातः स्वसर्मालति  ।
इत्येवं रिपुमन्दिरेषु भवतः शृण्वन्ति नक्तंचरा गोलाङ्गूलविमर्दसम्भ्रमवशादुद्यानदेवीगिरः  ॥ ४१.३२ *(१४१२) ॥
शुभाङ्गस्य

वज्रिन् वज्रमिदं जहीहि भगवनीश त्रिशूलेन किं विष्णो त्वं च विमुञ्च चक्रममराः सर्वे त्यजन्त्वायुधम्  ।
अद्यायं परचक्रभूमनृपतेर्वोढुं त्रिलोकीधुरं प्रौढारातिघटाविघट्टनपटुर्दोर्दण्ड एवोद्यतः  ॥ ४१.३३ *(१४१३) ॥

बाणास्ते परचक्रविक्रमकलावैलक्ष्यदिक्षागुरोर्वीक्षन्ते मिहिरांशुमांसलरुचः क्षिप्ताः प्रतिद्वेषिणः  ।
हस्ताहल्लितहारवल्लितरला युद्धाङ्गणालोकन क्रीडालोलदिगङ्गनासमुदयोन्मुक्ताः कटाक्षा इव  ॥ ४१.३४ *(१४१४) ॥
मञ्जुश्रीमित्रस्य

मन्दोद्वृन्तैः शिरोभिर्मणिभरगुरुभिः प्रौढरोमाञ्चदण्ड स्फायन्निर्मोकसंधिप्रसरदविगलत्संमदस्वेदपूराः  ।
जिह्वायुग्माभिपूर्णानन्दविषमसमुद्गीर्णवर्णाभिरामं वेलाशैलाङ्कभाजो भुजगयुवतयस्त्वद्गुणानुद्गृणन्ति  ॥ ४१.३५ *(१४१५) ॥
मुरारेः

जीयासुः कलिकालकर्णकजगद्दारिद्र्यदारूदर व्याघूर्णद्घुणचूर्णलङ्गिमजुषस्त्वत्पादयोः पांसवः  ।
लक्ष्मीसद्मसरोजरेणुसुहृदः सेवावनम्रीभवद्भूमीपालकिरीटरत्नकिरणज्योत्स्नानदीवालिकाः  ॥ ४१.३६ *(१४१६) ॥
वल्लणस्य

पृथुरसि गुणैः कीर्त्या रामो नलो भरतो भवान्महति समरे शत्रुघ्नस्त्वं सदैव युधिष्ठिरः  ।
इति सुचरितैर्बिभ्रद्रूपं चिरंतनभूभुजां कथमसि न मांधाता देव त्रिलोकविजय्यपि  ॥ ४१.३७ *(१४१७) ॥

प्रभुरसि वयं मालाकारव्रतव्यवसायिनो वचनकुसुमं तेनास्माभिस्तवादरढौकितम्  ।
यदि तदगुणं कण्ठे मा धास्तथोरसि मा कृथा नवमिति कियत्कर्णे धेहि क्षणं फलतु श्रमः  ॥ ४१.३८ *(१४१८) ॥

भयमेकमनेकेभ्यः शत्रुभ्यो युगपत्सदा  ।
ददाति तच्च तेनास्ति राजंश्चित्रमिदं महत् ॥ ४१.३९ *(१४१९) ॥

सर्वदा सर्वदोऽसीति मिथ्या संस्तूयसे बुधैः  ।
नारयो लेभिरे पृष्ठं न वक्षः परयोषितः  ॥ ४१.४० *(१४२०) ॥

अपूर्वेयं धनुर्विद्या भवता शिक्षिता कुतः  ।
मार्गणौघः समायाति गुणो याति दिगन्तरम्  ॥ ४१.४१ *(१४२१) ॥

सालकाननयोगेऽपि सालकाननवर्जिता  ।
हारावरुद्धकण्ठापि विहारारिवधूस्तव  ॥ ४१.४२ *(१४२२) ॥
अमी वीर्यमित्रस्य

कर्षद्भिः सिचयाञ्चलानतिरसात्कुर्वद्भिरालिङ्गनम्  । गृह्णानैः कचमालिखद्भिरधरं विद्रावयद्भिः कुचौ  ।
प्रत्यक्षेऽपि कलिङ्गमण्डलपतेरन्तःपुराणामहो धिक्कष्टं विटपैर्विटैरिव वने किं नाम नाचेष्टितम्  ॥ ४१.४३ *(१४२३) ॥
वसुकल्पस्य

गम्भीरनीरसरसीरपि पङ्कशेषाः कुर्वन्ति ये दिनकरस्य करास्त एव  ।
स्त्वद्वीरवैरिवनितानयनाम्बुलेश शोषे कथं प्रतिहता इति मे वितर्कः  ॥ ४१.४४ *(१४२४) ॥

त्वत्सैन्यग्लपितस्य पन्नगपतेरच्छिन्नधाराक्रमं विस्फारायतशालिनि प्रतिफणं फेलाम्भसि भ्रश्यति  ।
देव क्ष्मावलयप्रभो फणिकुलैः प्रव्यक्तमेकोत्तर स्थूलस्तम्भसहस्रधारितमिव क्ष्माचक्रमालोक्यते  ॥ ४१.४५ *(१४२५) ॥

शेषं क्लेशयितुं दिशः स्थगयितुं पेष्टुं धरित्रीभृतः सिन्धून् धूलिभरेण कर्दमयितुं तैरेव रोद्धुं नभः  ।
नासीरे च मुहुर्मुहुश्चल चलेत्यालापकोलाहलान् कर्तुं नाथ वरूथिनीयमवनीं जेतुं पुनस्त्वद्भुजौ  ॥ ४१.४६ *(१४२६) ॥
वसुकल्पस्य

देव त्वत्सैन्यभारादवनिमवनतां धर्तुमुत्तब्धदेहः स्फूत्कारक्ष्वेडमीलत्फणशतनिपतत्पीनलालाप्रवाहः  ।
दृष्टः प्रारोहशाली वट इव फलितो रक्तमूर्धन्यरत्नः कूर्मेणोद्धृत्य कण्ठं निजविपुलवपुश्चत्वरे सर्पराजः  ॥ ४१.४७ *(१४२७) ॥

अम्भः कर्दमतामुपैति सहसा पङ्कद्रवः पांशुतां पांशुर्वारणकर्णतालपवनैर्दिक्प्रान्तनीहारताम्  ।
निम्नत्वं गिरयः समं विषमतां शून्यं जनस्थानकं निर्याते त्वयि राज्यपाल भवति त्यक्तस्वभावं जगत् ॥ ४१.४८ *(१४२८) ॥
महोदधेः

असिन्दूरेण सीमन्तो मा भून्नो योषितामिति  ।
अतः परिहरन्त्याजा वसिं दूरेण तेऽरयः  ॥ ४१.४९ *(१४२९) ॥

देव त्वं किल कुन्तलग्रहरुचिः काञ्चीमपासारयन् क्षिप्रं क्षिप्रकरस्ततः प्रहणनं प्रारब्धमङ्गेष्वपि  ।
इत्याकूतजुषस्तव स्तवकृता वैतालिकेनोदिते लज्जन्ते प्रमदाः परस्परमभिप्रेक्ष्यारयो बिभ्यति  ॥ ४१.५० *(१४३०) ॥

भीमे प्रस्थानभाजि स्फुरदसिजलदापह्नुतद्वेषिवह्नौ गृह्णीताह्नाय सर्वे भुवि भुवनभुजश्चामरं वा दिशो वा  ।
नैवं चेद्वस्तदानीं प्रधनधृतधनुर्मुक्तरावर्णविद्धं गृध्रा मूर्धानमूर्ध्वं नभसि रभसिनो लाघवेनोद्धरन्ति  ॥ ४१.५१ *(१४३१) ॥
वसुकल्पस्य

भवानीहितकृन्नित्यं त्वं हिमानीगिरिस्थितः  ।*
अतः शंकर एवासि सदा स्कन्दः परं न ते  ॥ ४१.५२ *(१४३२) ॥*

आबाल्याधिगमान्मयैव गमितः कोटिं परामुन्नतेरस्मत्संकथयैव पार्थिवसुतः सम्प्रत्ययं लज्जते  ।
इत्थं खिन्न इवात्मजेन यशसा दत्तावलम्बोऽम्बुधेः प्राप्तस्तीरतपोवनानि भवतो वृद्धो गुणानां गणः  ॥ ४१.५३ *(१४३३) ॥

स्तनयुगमश्रुस्नातं समीपतरवर्तिहृदयशोकाग्नेः  ।*
चरति विमुक्ताहारं व्रतमिव भवतो रिपुस्त्रीणाम्  ॥ ४१.५४ *(१४३४) ॥*

संकल्पेऽङ्कुरितं द्विपत्रितमथ प्रस्थानवेलागमे मार्गे पल्लवितं पुरं प्रविशतः शाखाशतैरुद्गतम्  ।
प्रातर्भाविनि दर्शने मुकुलितं दृष्टे तु देव त्वयि प्रोत्फुल्लं फलितं च सम्प्रति मनोराज्यद्रुमेणाद्य मे  ॥ ४१.५५ *(१४३५) ॥

भूतिविभूषितदेहाः कान्तारागेण लब्धमहिमानः  ।*
त्रिकलिङ्गन्यस्तकरा भवदरयस्त्वत्समा जाताः  ॥ ४१.५६ *(१४३६) ॥*

जाने विक्रमवर्धन त्वयि धनं विश्राणयत्यर्थिनां भावी शोण इवोपलैरुपचितो रत्नैरगाधोऽम्बुधिः  ।
तत्पश्यामि च रोहणो मणिभरैराध्मायमानोदरः पाकोत्पीडितदाडिमीफलदशां कैश्चिद्दिनैर्यास्यति  ॥ ४१.५७ *(१४३७) ॥

एकस्त्रिधा हृदि सदा वससि स्म चित्रं यो विद्विषां च विदुषां च मृगीदृशां च  ।
तापं च संमदरसं च रतिं च तन्वञ्शौर्योष्मणा च विनयेन च लीलया च  ॥ ४१.५८ *(१४३८) ॥

देव त्वामहमर्थये चिरमसौ वर्षागमो निर्गतस्तीर्थं तीर्थमितस्ततो विचरितुं चेतोऽधुना धावति  ।
तद्विश्रामय वीर वीर्यनिबिडज्याबन्धनात्कार्मुकं मा भूद्वैरिवधूविलोचनजलैर्मार्गक्रमो दुर्गमः  ॥ ४१.५९ *(१४३९) ॥

द्विरूपा समरे राजन्नेकैवासिलतावधूः  ।
दारिकारिकरीन्द्राणां सुभटानां च कुट्टनी  ॥ ४१.६० *(१४४०) ॥

आमृश्य स्तनमण्डलं प्रतिमुहुः संचुम्ब्य गण्डस्थलीं ग्रीवां प्रत्यवलम्ब्य सम्भ्रमबलैराहन्यमानः करैः  ।
सुप्तस्याद्रिनदिनिकुञ्जगहने मत्तः पयोदानिलैः कर्णान्ते मशकः किमप्यरिवधूसार्थस्य ते जल्पति  ॥ ४१.६१ *(१४४१) ॥

लम्बमाननयनाम्बुबिन्दवः कन्दरासु गहनासु भूभृताम्  ।*
आकपोलतललोलकुन्तलाः संचरन्ति तव वैरियोषितः  ॥ ४१.६२ *(१४४२) ॥*

मा ते भवतु शत्रूणां या श्रुतिः श्रूयते क्विपः  ।
सार्धं बन्धुभिरङ्गस्य या परस्मैपदे सिचि  ॥ ४१.६३ *(१४४३) ॥

तत्कल्पद्रुमपुष्पसंस्तरिरजस्तत्कामधेनोः पयस्तं च त्र्यम्बकनेत्रदग्धवपुषः पुष्पायुधस्यानलम्  ।
पद्मायाः श्वसितानिलानि च शरत्कालस्य तच्च स्फुटं व्योमादाय विनिर्मितोऽसि विधिना काम्बोज तुभ्यं नमः  ॥ ४१.६४ *(१४४४) ॥
वसुकल्पस्य

द्विषो भवन्ति वीरेन्द्र मुखे न तव संमुखाः  ।
भवद्भुजबलप्रौढि परित्याजितहेतयः  ॥ ४१.६५ *(१४४५) ॥

क्षिप्तः क्षीरगृहे न दुग्धजलधिः कोषे न हेमाचलो दिक्पाला अपि पालिपालनविधवानीय नारोपिताः  ।
नो वा दिक्करिनः क्वणन्मधुलिहः पर्यायपर्याणन क्रीडायां विनियोजिता वद कृतं किं किं त्वया दिग्जये  ॥ ४१.६६ *(१४४६) ॥
दक्षस्य

वाहव्यूहखुराग्रटङ्कविहतिक्षुण्णक्षमाजन्मभिर्धूलीभिः पिहिते विहायसि भवत्प्रस्थानकालोत्सवे  ।
दिङ्मोहाकुलसूरसूतविपथभ्राम्यत्तुरङ्गावली दीर्घायुःकृतवासरः प्रतिदिशं व्यस्तो रविस्ताम्यति  ॥ ४१.६७ *(१४४७) ॥

दातैष विश्वविदितः किमयं ददाति सर्वाहितानि जगते ननु वार्तमेतत् ।
अस्योदयात्प्रभृति वाञ्छति दानपात्रं चिन्तामणिर्यदि ददाति ददातु तावत् ॥ ४१.६८ *(१४४८) ॥
अङ्कोकस्य

पूर्णेऽग्रे कलशो विलासवनिताः स्मेराननाः कन्यका दानक्लिन्नकपोलपद्धतिरिभो गौरद्युतिर्गोवृषः  ।
क्षीरक्ष्मारुहि वायसो मधुरवाग्वामा शिवेति ध्रुवं त्वां प्रत्युच्चलतां नरेन्द्रतिलक प्रादुर्भवन्त्यर्थिनाम्  ॥ ४१.६९ *(१४४९) ॥

यतो यतो नृप नखपृष्ठपाटलं विलोचनं चलति तव प्रसीदतः  ।
ततस्ततो नलिनवनाधिवासिनी तदीप्सया किल कमलानुधावति  ॥ ४१.७० *(१४५०) ॥
परमेश्वरस्य

रुदितं वनेचरैरपि विन्ध्याद्रिनिवासिभिस्तवारिशिशौ  ।*
वनमानुषीषु हस्तं फलहस्तासु प्रसारयति  ॥ ४१.७१ *(१४५१) ॥*

आबद्धभीमभृकुटीस्थपुटं ललाटं बिभ्रत्पराङ्मुखरिपोर्विधुताधरोष्ठः  ।
आत्मैव सङ्गरमुखे निजमण्डलाग्र च्छायाछलादभिमुखस्तव देव जातः  ॥ ४१.७२ *(१४५२) ॥

निजगृहमयूरनामभिराहूतानागतेषु वनशिखिषु  ।*
बालतनयेन रुदता त्वदरिवधूर्रोदिता दीर्घम्  ॥ ४१.७३ *(१४५३) ॥*
योगेश्वरस्य

ये तृष्णार्तैरधिकमनिशं भुज्यमानाः प्रसन्ना अन्तर्भूता झटिति गुणिनो यत्र पूर्णा भवन्ति  ।
नम्रीभूतैः फलमभिनवं प्राप्यते यद्यवश्यं तत्किं कूपाः सुकृतघटितास्त्वादृशा वा पुमांसः  ॥ ४१.७४ *(१४५४) ॥
अमरदत्तस्य

भ्रान्तं येन चतुर्भिरेव चरणैः सत्याभिधाने युगे त्रेतायां त्रिभिरङ्घ्रिभिः कथमपि द्वाभ्यां ततो द्वापरे  ।
न स्यात्त्वं यदि देव पुद्गलगुडः काले कलऊत्कले सोऽयं पङ्गुरवस्थितैकचरणो धर्मः कथं भ्राम्यति  ॥ ४१.७५ *(१४५५) ॥
चित्तूकस्य

त्वं धर्मभूस्त्वमिह संगरमूर्ध्नि भीमः कीर्त्यार्जुनोऽसि नकुलेन तवोपमास्ति  ।
तुल्यस्त्वया यदि परं सहदेव एव दुःशासनस्तव पुनर्ननु कोऽपि शत्रुः  ॥ ४१.७६ *(१४५६) ॥
हलायुधस्य

कूर्मः पादोऽत्र यष्टिर्भुजगपतिरसौ भाजनं भूतधात्री तैलोत्पूरः समुद्राः कनकगिरिरयं वृत्तवर्तिप्ररोहः  ।
अर्चिस्तिग्मांशुरोचिर्गगनमलिनिमा कज्जलं दह्यमाना शत्रुश्रेणी पतङ्गा ज्वलति नरपते त्वत्प्रतापप्रदीपः  ॥ ४१.७७ *(१४५७) ॥
खिपाकस्य

अन्तःखेदमिवोद्वहन् यदनिशं रत्नाकरो घूर्णते यच्च ध्यानमिवास्थितो न कनकक्षोणीधरः स्यन्दते  ।
जाने दानविलास दानरभसं शौर्यं च ते शुश्रुवानेको मन्थविघट्टनास्तदपरष्टङ्काहतीः शङ्कते  ॥ ४१.७८ *(१४५८) ॥
वाक्कूटस्य

मया तावद्दृष्टो न खलु कलिकन्दर्पनृपतेर्गुणैस्तुल्यः कोऽपि क्वचिदपि किमश्रावि भवता  ।
इति प्रश्नश्रद्धाकुलितमिव कर्णान्तिकमगान्मृगाक्षीणां चक्षुश्चटुलतरतारान्ततरलम्  ॥ ४१.७९ *(१४५९) ॥
वसुकल्पस्य

न दीनस्त्वं पुण्यप्रभवरमणीनां विलसितैर्विराजच्छुद्धान्तस्त्वमहिमकरप्रौढमहिमा  ।
क्वचिन्न क्रोधस्ते स्वपदजितदेवस्त्वमुदधेरभिन्नोऽपि स्वामिन्न किमसि समुद्रः स्वविषये  ॥ ४१.८० *(१४६०) ॥

।चोलो इति चाटुव्रज्या समाप्ता॥

ततो निर्वेदव्रज्या

धन्यानां गिरिकन्दरोदरभुवि ज्योतिः परं ध्यायतामानन्दाश्रुजलं पिबन्ति शकुना निःशङ्कमङ्कस्थिताः  ।
अस्माकं तु मनोरथोपरचितप्रासादवापीतट क्रीडाकाननकेलिमण्डपसदामायुः परं क्षीयते  ॥ ४२.१ *(१४६१) ॥

आस्वाद्य स्वयमेव वच्मि महतीर्मर्मच्छिदो वेदना मा भूत्कस्यचिदप्ययं परिभवो याञ्छेति संसारिणः  ।
पश्य भ्रातरियं हि गौरवजराधिक्कारकेलिस्थली मानम्लानिमसी गुणव्यतिकरप्रागल्भ्यगर्भच्युतिः  ॥ ४२.२ *(१४६२) ॥

पश्य गोभट किं कुर्मः कर्मणां गतिरीदृशी  ।
दुषेर्धातोरिवास्माकं दोषनिष्पत्तये गुणः  ॥ ४२.३ *(१४६३) ॥

अनादृत्यौचित्यं ह्रियमविगणय्यातिमहतीं यदेतस्याप्यर्थे धनलवदुराशातरलिताः  ।
अलीकाहंकारज्वरकुटिलितभ्रूणि धनिनां मुखानि प्रेक्ष्यन्ते धिगिदमतिदुष्पूरमुदरम्  ॥ ४२.४ *(१४६४) ॥

जातिर्यातु रसातलं गुणगणस्तस्याप्यधो गच्छतु शीलं शैलतटात्पतावभिजनः संदह्यतां वह्निना  ।
शौर्ये वैरिणि वज्रमाशु निपतत्वर्थोऽस्तु नः केवलं येनैकेन विना गुणास्तृणलवप्रायाः समस्ता इमे  ॥ ४२.५ *(१४६५) ॥

निष्कन्दाः किमु कन्दरोदरभुवः क्षीणास्तरूणां त्वचः किं शुष्काः सरितः स्फुरद्गिरिगुरुग्रावस्खलद्वीचयः  ।
प्रत्युत्थानमितस्ततः प्रतिदिनं कुर्वद्भीरुद्गीतिभिर्यद्धारार्पितदृष्टिभिः क्षितिभुजां विद्वद्भिरप्यास्यते  ॥ ४२.६ *(१४६६) ॥

अमीषां प्राणानां तुलितबिसिनीपत्रपयसां कृते किं नास्माभिर्विगलितविवेकैर्व्यवसितम्  ।
यदीशानामग्रे द्रविणकणमोहान्धमनसां कृतं वीतव्रीडैर्निजगुणकथापातकमपि  ॥ ४२.७ *(१४६७) ॥

यदेते साधूनामुपरि विमुखाः सन्ति धनिनो न चैषावज्ञैषामपि तु निजवित्तव्ययभयम्  ।
अतः खेदो नास्मिन्नपरमनुकम्पैव भवति स्वमांसत्रस्तेभ्यः क इव हरिणेभ्यः परिभवः  ॥ ४२.८ *(१४६८) ॥

नो बद्धं शरदिन्दुधामधवलं पाणौ मुहुः कङ्कणं व्रीडामन्थरकोमलं नववधूवक्त्रं च नास्वादितम्  ।
नीतं नैव यशः सुरेन्द्रभवनं शस्त्रेण शास्त्रेण वा कालो जीर्णमठेषु धृष्टपिशुनैश्छात्रैः सह प्रेरितः  ॥ ४२.९ *(१४६९) ॥

वयमकुशलाः कर्णोपान्ते निवेशयितुं मुखं कृतकचरितैर्भर्तुश्चेतो न वञ्चयितुं क्षमाः  ।
प्रियमपि वचो मिथ्या वक्तुं जडैर्न च शिक्षितं क इव हि गुणो योऽस्मान् कुर्यान्नरेश्वरवल्लभान्  ॥ ४२.१० *(१४७०) ॥

खलोल्लापाः सोढाः कथमपि पराराधनपरैर्निगृह्यान्तर्दुःखं हसितमपि शून्येन मनसा  ।
कृतो वित्तस्तम्भप्रतिहतधियामञ्जलिरपि त्वमाशे मोघाशे किमपरमतो नर्तयसि माम्  ॥ ४२.११ *(१४७१) ॥

जनस्थाने भ्रान्तं कनकमृगतृष्णान्वितधिया वचो वैदेहीति प्रतिदिशमुदश्रु प्रलपितम्  ।
कृता लङ्गाभर्तुर्वदनपरिपाटीषु घटना मयाप्तं रामत्वं कुशलवसुता न त्वधिगता  ॥ ४२.१२ *(१४७२) ॥

सृजति तावदशेषगुणालयं पुरुषरत्नमलंकरणं भुवः  ।
तदनु तत्क्षणभङ्गि करोति चेदहह कष्टमपण्डितता विधेः  ॥ ४२.१३ *(१४७३) ॥

सत्पुरुषपक्षपातिनि भगवति भवितव्यते नमस्तुभ्यम्  ।*
या त्वं स्वयमकृतज्ञं जडमकुलीनं न संस्पृशति  ॥ ४२.१४ *(१४७४) ॥*

दाता बलिः प्रार्थयिता च विष्णुर्दानं मही वाजिमखस्य कालः  ।
नमोऽस्तु तस्यै भवितव्यतायै यस्याः फलं बन्धनमेव जातम्  ॥ ४२.१५ *(१४७५) ॥

प्रिया दुहितरो धातुर्विपदः प्रतिभान्ति नः  ।
गुणवत्यः कुलीनेभ्यो दीयन्ते कथमन्यथा  ॥ ४२.१६ *(१४७६) ॥

भद्रे वाणि विधेहि तावदमलां वर्णानुपूर्वीं मुखे चेतः स्वास्थ्यमुपेहि गच्छ गुरुते यत्र स्थिता मानिनः  ।
लज्जे तिष्ठ पराङ्मुखी क्षणमितस्तृष्णु पुरः स्थीयतां पापो यावदहं ब्रवीमि धनिने देहीति दीनं वचः  ॥ ४२.१७ *(१४७७) ॥

प्रियां हित्वा बालामभिनवविसालव्यसनिनीमधीते भिक्षाभुग्भुवमधिशयानश्चिरतरम्  ।
अपि ज्ञात्वा शास्त्रं कटकमटतो जीर्यति वपुस्ततो रे पाण्डित्यं यदिह न सुखं नोऽपि च तपः  ॥ ४२.१८ *(१४७८) ॥

विद्यालते तपस्विनि विकसितसितकुसुमवाक्यसम्पन्ने  ।*
विरम वरं भ्रमरहिते न फलसि भुक्तिं च मुक्तिं च  ॥ ४२.१९ *(१४७९) ॥*

उन्मादगद्गदगिरो मदविह्वलाक्ष्या भ्रश्यन्निजप्रकृतयः कृतमस्मरन्तः  ।
ऐश्वर्यसीधुरसपानविघूर्णमानाः के नाम न प्रतिपदं पुरुषाः स्खलन्ति  ॥ ४२.२० *(१४८०) ॥

स्वल्पद्रविणकणा वयममी च गुणिनो दरिद्रति सहस्रम्  ।*
दानव्यसनलवो हृदि धिग्धातः किं विडम्बयसि  ॥ ४२.२१ *(१४८१) ॥*

विद्यावानपि जन्मवानपि तथा युक्तोऽपि चान्यैर्गुणैर्यन्नाप्नोति मनः समीहितफलं दैवस्य सा वाच्यता  ।
एतावत्तु हृदि व्यथां वितनुते यत्प्राक्तनैः कर्मभिर्लक्ष्मीं प्राप्य जडोऽप्यसाधुरपि च स्वां योग्यतां मन्यते  ॥ ४२.२२ *(१४८२) ॥

ईश्वरगृहमिदमत्र हि विषं च वृषभश्च भस्म चाद्रियते  ।*
यस्तु न विषं न वृषभो न भस्म तस्यात्र का गणना  ॥ ४२.२३ *(१४८३) ॥*

कामघ्नाद्विषसदृशो भूत्यवलिप्ताद्भुजङ्गसङ्गरुचेः  ।*
को भृङ्गीव न शुष्यति वाञ्छ न फलमीश्वरादगुणात् ॥ ४२.२४ *(१४८४) ॥*

अपि वज्रेण संघर्षमपि पद्भ्यां पराभवम्  ।
सहन्ते गुणलोभेन त एव मणयो यदि  ॥ ४२.२५ *(१४८५) ॥

लभन्ते कथमुत्थानमस्थानं गुणिनो गताः  ।
दृष्टः किं क्वापि केनापि कर्दमात्कन्दुकोद्गमः  ॥ ४२.२६ *(१४८६) ॥

हृत्पट्टके यद्यदहं लिखामि तत्तद्विधिर्लुम्पति सावधानः  ।*
भूयोविलोपान्मसृणे त्विदानीं रेखापि नोदेति मनोरथस्य  ॥ ४२.२७ *(१४८७) ॥*

कुर्यान्न किं धनवतः स्वजनस्य वार्ता किं तत्क्रिया नयनयोर्न धृतिं विदध्यात् ।
मामेष याचितुमुपागत इत्यसत्य सम्भावनाविकलमस्य न चेन्मनः स्यात् ॥ ४२.२८ *(१४८८) ॥

अस्मादृशां नूनमपुण्यभाजां न स्वोपयोगी न परोपयोगी  ।
सन्नप्यसद्रूपतयैव वेद्यो दारिद्र्यमुद्रो गुणरत्नकोषः  ॥ ४२.२९ *(१४८९) ॥

तावत्कथं कथय यासि गृहं परस्य तत्रापि चाटुशतमारभसे कथं च  ।
स्वं वर्णयस्यथ कथं कुलपुत्र मानी हा मुग्ध दग्धजठरेण विडम्बितोऽसि  ॥ ४२.३० *(१४९०) ॥

सारसवत्ता विहता न बका विलसन्ति चरति नो कङ्कः  ।*
सरसीव कीर्तिशेषं गतवति भुवि विक्रमादित्ये  ॥ ४२.३१ *(१४९१) ॥*
सुबन्धोः
उचितकर्म तनोति न सम्पदामितरदप्यसदेव विवेकिनाम्  ।
इति निरस्तसमस्तसुखान्वयः कथमतो न विषीदतु पण्डितः  ॥ ४२.३२ *(१४९२) ॥

छित्वा पाशमपास्य कूटरचनां भङ्क्त्वा बलाद्वागुरां पर्यस्ताग्निशिखाकलापजटिलान्निःसृत्य दूरं वनात् ।
व्याधानां शरगोचरादतिजवेनोत्प्लुत्य गच्छन्मृगः कूपान्तःपतितः करोति विगुणे किं वा विधौ पौरुषम्  ॥ ४२.३३ *(१४९३) ॥

कामं वनेषु हरिणास्तृणेन जीवन्त्ययत्नसुलभेन  ।*
विदधति धनिषु न दैन्त्यं ते किल पशवो वयं सुधियः  ॥ ४२.३४ *(१४९४) ॥*

वसुमति वसुमति बन्धौ धनलवलोभेन ये निषीदन्ति  ।*
तांश्च तृणानिव दधती कलयसि वद गौरवं कस्य  ॥ ४२.३५ *(१४९५) ॥*

कपोलेभ्यो बद्धः कथमखिलविश्वप्रभुरसावनार्यैरस्माभिः परमियमपूर्वैव रचना  ।
यदिन्दोः पीयूषद्रवमयमयूखोत्करकिरः कलङ्को रत्नं तु प्रतिफणमनर्घं विषभृताम्  ॥ ४२.३६ *(१४९६) ॥
वित्तोकस्य

सर्वः प्राणविनाशसंशयकरीं प्राप्यापदं दुस्तरां प्रत्यासन्नभयो न वेत्ति विभवं स्वं जीवितं काङ्क्षति  ।
उत्तीर्णस्तु ततो धनार्थमपरां भूयो विशत्यापदं प्राणानां च धनस्य चायमधियामन्योन्यहेतुः पणः  ॥ ४२.३७ *(१४९७) ॥

नो मेघायितमर्थवारिविरहक्लिष्टेऽर्थशस्ये मया नोद्वृत्तप्रतिपक्षपर्वतकुले निर्घातवातायितम्  ।
नो वा वामविलोचनामलमुखाम्भोजेषु भृङ्गायितं मातुः केवलमेव यौवनवनच्छेदे कुठारायितम्  ॥ ४२.३८ *(१४९८) ॥
भर्तृहरेः

ये कारुण्यपरिग्रहादपणितस्वार्थाः परार्थान् प्रति प्राणैरप्युपकुर्वते व्यसनिनस्ते साधवो दूरतः  ।
विद्वेषानुगमादनर्जितकृपो रूक्षो जनो वर्तते चक्षुः संहर बाष्पवेगमधुना कस्याग्रतो रुद्यते  ॥ ४२.३९ *(१४९९) ॥
मातृगुप्तस्य

नरेन्द्रैः श्रीचन्द्रप्रभृतिभिरतीतं सहृदयैरतिक्रान्तं तैस्तैः कविभिरभिनन्दादिभिरपि  ।
इदानीं वाक्तूष्णीं भव किमु मुधैव प्रलपसि क्व पूजासम्भारः क्व च तव गुणोल्लासरभसः  ॥ ४२.४० *(१५००) ॥
वाक्कूटस्य

सुधासूतिः क्षीणो गणपतिरसावेकदशनः पदभ्रष्टा देवी सरिदपि सुराणां भगवती  ।
द्विजिह्वादन्येषां क्व ननु गुणिनामीश्वरजुषां त्वया दृष्टो भोगः किमिह विफलं क्लिश्यसि मनः  ॥ ४२.४१ *(१५०१) ॥

गच्छ त्रपे विरम धैर्य धियः किमत्र मिथ्या विडम्बयसि किं पुरुषाभिमान  ।
प्रध्वस्तसर्वगुणमर्जितदोषसैन्यं दैन्यं यदादिशति तद्वयमाचरामः  ॥ ४२.४२ *(१५०२) ॥

निरानन्दा दारा व्यसनविधुरो बान्धवजनो जनीभूतं मित्रं धनविरहदीनः परिजनः  ।
असंतुष्टं चेतः कुलिशकठिनं जीवितमिदं विधिर्वामारम्भस्तदपि च मनो वाञ्छति सुखम्  ॥ ४२.४३ *(१५०३) ॥

दुर्वासो मलिनाङ्गयष्टिरबला दृष्टो जनः स्वे गृहे नीचात्कर्णकटु श्रुतं धनमदादारुढगर्वं वचः  ।
अन्यो मन्दिरमागतः परिचयादप्राप्तकामो गतः खिन्नाः स्मः स्वपरोपकारकरणक्लीबां वहन्तस्तनुम्  ॥ ४२.४४ *(१५०४) ॥

क्व पङ्कः क्वाम्भोजं क्वणदलिकुलालापमधुरं शिरो रौद्रं क्वाहेः स्फुरदुरुमयूखः क्व च मणिः  ।
कलिः क्वायं पापः क्व च गुणनिधेर्जन्म भवतो विधिः सत्यं सत्यं सदृशविनियोगेष्वकुशलः  ॥ ४२.४५ *(१५०५) ॥

नमस्यः प्रज्ञावान् परिकलितलोकत्रयगतिः सुखी मूर्खः सोऽपि स्वगतमहिमाद्वैतहृदयः  ।
अयं मा भूत्कश्चित्प्रतनुमतिकिर्मीरितमनः समाधानोन्मीलत्सदसदितिसंदेहविधुरः  ॥ ४२.४६ *(१५०६) ॥
वल्लणस्य

अस्माभिश्चतुरम्बुराशिरशनावच्छेदिनीं मेदिनीं भ्राम्यद्भिर्न स कोऽपि निस्तुषगुणो दृष्टो विशिष्टो जनः  ।
यस्याग्रे चिरसंचितानि हृदये दुःखानि सौख्यानि वा संजल्प्य क्षणमेकमर्धमथवा निःश्वस्य विश्राम्यते  ॥ ४२.४७ *(१५०७) ॥

इतो दावज्वालः स्थलभुव इतो जालजटिला इतो व्याधो धावत्ययमनुपदं वक्रितधनुः  ।
इतोऽप्यग्रे तिष्ठत्ययमजगरो विस्तृतमुखः क्व यायात्किं कुर्यान्मृगशिशुरयं दैववशगः  ॥ ४२.४८ *(१५०८) ॥

केनेयं श्रीर्व्यसनरुचिना शोण विश्राणिता ते जाने जानुद्वयसजल एवाभिरामस्त्वमासीः  ।
वेगभ्रश्यत्तटरुहवनो दुस्तरावर्तवीचिः कस्येदानीं कलुषसलिलः कूलभेदी प्रियोऽसि  ॥ ४२.४९ *(१५०९) ॥
शतानन्दस्य

सिन्धोरर्णः स्थगितगगनाभोगपातालकुक्षः पोतोपाया इह हि बहवो लङ्घनाय क्षमन्ते  ।
आहो रिक्तः कथमपि भवेदेष दैवात्तदानीं को नाम स्यादतटकुहरालोकनैर्यस्य कल्पः  ॥ ४२.५० *(१५१०) ॥
केशटस्य

दैवे समर्प्य चिरसंचितमोहभारं स्वस्थाः सुखं वसत किं परयाचनाभिः  ।
मेरुं प्रदक्षिणयतोऽपि दिवाकरस्य ते तस्य सप्त तुरगा न कदाचिदष्टौ  ॥ ४२.५१ *(१५११) ॥

अर्थो न सम्भृतः कश्चिन्न विद्या काचिदर्जिता  ।
न तपः संचितं किंचिद्गतं च सकलं वयः  ॥ ४२.५२ *(१५१२) ॥

आजन्मानुगतेऽप्यस्मिन्नाले विमुखमम्बुजम्  ।
प्रायेण गुणपूर्णेषु रीतिर्लक्ष्मीवतामियम्  ॥ ४२.५३ *(१५१३) ॥
सरोकस्य

दृष्टा साथ कुपीटयोनिमहसा लेलिह्यमानाकृतिः पुष्पोन्मेषवती च किंशुकलता नीतावनीं वायुना  ।
रम्भे नोपरि पद्मयोर्बिसलते नाग्रस्फुरत्पल्लवे सौवर्णौ न घटौ न नूतनघनासन्नः शशी पार्वणः  ॥ ४२.५४ *(१५१४) ॥
शशीकरस्य

तोयं निर्मथितं घृताय मधुने निष्पीडितः प्रस्तरः स्नानार्थं मृगतृष्णिकोर्मितरला भूमिः समालोकिता  ।
दुग्धा सेयमचेतनेन जरती दुग्धस्यता गर्दभी कष्टं यत्खलु दीर्घया धनतृषा नीचो जनः सेवितः  ॥ ४२.५५ *(१५१५) ॥
जोयीकस्य

रत्नाकरस्तव पिता स्थितिरम्बुजेषु भ्राता सुधारसमयः पतिराद्यदेवः  ।
केनापरेण कमले वद शिशिक्षितासि शारङ्गशृङ्गकुटिलानि विचेष्टितानि  ॥ ४२.५६ *(१५१६) ॥

अर्थाभावे मृदुता काठिन्यं भवति चार्थबाहुल्ये  ।*
नैकत्रार्थमृदुत्वे प्रायः श्लोके च लोके च  ॥ ४२.५७ *(१५१७) ॥*

।चोलो इति निर्वेदव्रज्या॥ ४२

ततो वार्धक्यव्रज्या

अनङ्ग पलितं मूर्ध्नि पश्यैतद्विजयध्वजम्  ।
इदानीं जितमस्माभिस्तवाकिंचित्कराः शराः  ॥ ४३.१ *(१५१८) ॥
धर्मकीर्तेः

अनुचितमिदमक्रमश्च पुंसां यदिह जरास्वपि मान्मथा विकाराः  ।
यदपि च न कृतं नितम्बिनीनां स्तनपतनावधि जीवितं रतं वा  ॥ ४३.२ *(१५१९) ॥
विद्याकालिदासयोः

प्रायश्चित्तं न गृह्णीतः कान्तायाः पतितौ स्तनौ  ।
अत एव तयोः स्पर्शे लोकोऽयं शिथिलादरः  ॥ ४३.३ *(१५२०) ॥

धिग्वृद्धतां विषलतामिव धिक्तथापि वामभ्रुवामुपरि सस्पृहतामतन्वीम्  ।
कोऽत्रापराध्यति विधिश्च शठः कुठार योग्यः कठोरहृदयः कुसुमायुधश्च  ॥ ४३.४ *(१५२१) ॥

स्वस्ति सुखेभ्यः सम्प्रति सलिलाञ्जलिरेव मन्मथकथायाः  ।*
ता अपि मामतिवयसं तरलदृशः शरलमीक्षन्ते  ॥ ४३.५ *(१५२२) ॥*

क्षणात्प्रबोधमायाति लङ्घ्यते तमसा पुनः  ।
निर्वास्यतः प्रदीपस्य शिखेव जरतां मतिः  ॥ ४३.६ *(१५२३) ॥

पलितेष्वपि दृष्टेषु पुंसः का नाम कामिता  ।
भैषज्यमिव मन्यन्ते यदन्यमनसः स्त्रियः  ॥ ४३.७ *(१५२४) ॥

एकगर्भोषिताः स्निग्धा मूर्ध्ना सत्कृत्य धारिताः  ।
केशा अपि विरज्यन्ते जरया किमुताङ्गनाः  ॥ ४३.८ *(१५२५) ॥

गात्रैर्गिरा च विकलश्चटुमीश्वराणां कुर्वन्नयं प्रहसनस्य नटः कृतोऽस्मि  ।
नो वेद्मि मां पलितवर्णकभाजमेतं नाट्येन केन नटयिष्यति दीर्घमायुः  ॥ ४३.९ *(१५२६) ॥

अविविक्तावतिस्तब्धौ स्तनवाढ्याविवादृतौ  ।
विविक्तवानतावेव दरिद्राविव गर्हितौ  ॥ ४३.१० *(१५२७) ॥
निर्दयस्य

।चोलो इति वार्धक्यव्रज्या॥ ४३

ततः श्मशानव्रज्या

चञ्चत्पक्षाभिघातग्लपितहुतभुजः प्रौढधाम्नश्चितायाः क्रोडादाकृष्टमूर्तेरहमहमिकया चण्डचञ्चुग्रहेण  ।
सद्यस्तप्तं शवस्य ज्वलदिव पिशितं भूरि जग्ध्वार्धदग्धं पश्यान्तःप्लुष्यमाणः प्रविशति सलिलं सत्वरं गृध्रसंघः  ॥ ४४.१ *(१५२८) ॥
पाणिनेः

उद्बद्धेभ्यः सुदूरं घनरजनितमःपूरितेषु द्रुमेषु प्रोद्ग्रीवं पश्य पादद्वितयधृतभुवः श्रेणयः फेरवाणाम्  ।
उल्कालोकैः स्फुरद्भिर्निजवदनगुहोत्सर्पिभिर्वीक्षितेभ्यश्च्योतत्सान्द्रं वसाम्भः क्वथितशववपुर्मण्डलेभ्यः पिबन्ति  ॥ ४४.२ *(१५२९) ॥
पाणिनेः

उत्कृत्योत्कृत्य कृत्तिं प्रथममथ पृथूच्छोफभूयांसो मांसान्यङ्गस्फिक्पृष्ठपिण्डाद्यवयवसुलभान्यग्रपूतीनि जग्ध्वा  ।
आत्तस्नाय्वन्त्रनेत्रः प्रकटितदशनः प्रेतरङ्कः करङ्कादङ्कस्थादस्थिसंस्थस्थपुटगतमपि क्रव्यमव्यग्रमत्ति  ॥ ४४.३ *(१५३०) ॥

कर्णाभ्यर्णविदीर्णसृक्कविकटव्यादानदीप्ताग्निभिर्दंष्ट्राकोटिविसंकटैरित इतो धावद्भिराकीर्त्यते  ।
विद्युत्पुञ्जनिकाशकेशनयनभ्रूश्मश्रुजालैर्नभो लक्ष्यालक्ष्यविशुष्कदीर्घवपुषामुल्कामुखानां मुखैः  ॥ ४४.४ *(१५३१) ॥

अन्त्रैः कल्पितमङ्गलप्रतिसराः स्त्रीहस्तरक्तोत्पल व्यक्तोत्तंसभृतः पिनह्य सहसा हृत्पुण्डरीकस्रजः  ।
एताः शोणितपङ्ककुङ्कुमकुषः सम्भूय कान्तैः पिबन्त्यस्थिस्नेहसुराः कपालचषकैः प्रीताः पिशाचाङ्गनाः  ॥ ४४.५ *(१५३२) ॥

एतत्पूतनचक्रमक्रमकृतश्वासार्धमुक्तैर्वृकानुत्पुष्णत्परितो नृमांसविघसैरादर्दरं क्रन्दतः  ।
खर्जूरद्रुमदध्नजङ्घमसितत्वङ्नद्धविष्वक्तत स्नायुग्रन्थिघनास्थिपञ्जरजरत्कङ्कालमालोक्यते  ॥ ४४.६ *(१५३३) ॥

गुञ्जत्कुञ्जकुटीरकौशिकघटाघूत्कारसंवल्लित क्रन्दत्फेरवचण्डहात्कृतिभृतिप्राग्भारभीमैस्तटैः  ।
अन्तःशीर्णकरङ्ककर्करतरत्संरोधिकूलंकष स्रोतोनिर्गमघोरघर्घररवा पारेश्मशानं सरित् ॥ ४४.७ *(१५३४) ॥
भवभूतेरमी

अत्रास्थः पिशितं शवस्य कठिनैरुत्कृत्य कृत्स्नं नखैर्नग्नस्नायुकरालघोरकुहरैर्मस्तिष्कदिग्धाङ्गुलिः  ।
संदश्यौष्ठपिटेन भुग्नवदनः प्रेतश्चिताग्निद्रुतं सूत्कारैर्नलकास्थिकोटरगतं मज्जानमाकर्षति  ॥ ४४.८ *(१५३५) ॥
जयादित्यस्य

चञ्चच्चञ्चूद्वृतार्धच्युतपिशितलवग्राससंवृद्धगर्धैर्गृध्रैरारब्धपक्षद्वितयविधुतिभिर्बद्धसान्द्रान्धकारे  ।
वक्त्रोद्वान्ताः पतन्त्यश्छिमितिशिखिशिखाश्रेणयोऽस्मिञ्शिवानामस्रस्रोतस्यजस्रस्रुतबहलवसा वासविस्रे स्वनन्ति  ॥ ४४.९ *(१५३६) ॥
श्रीहर्षदेवस्य

विदूरादभ्यस्तैर्वियति बहुशो मण्डलशतैरुदञ्चत्पुच्छाग्रस्तिमितविततैः पक्षतिपुटैः  ।
पतन्त्येते गृध्राः शवपिशितलोलाननगुहा गलल्लालाक्लेदस्नपितनिजचञ्चूभयपुटाः  ॥ ४४.१० *(१५३७) ॥

पिबत्येकोऽन्यस्माद्घनरुधिरमाछिद्य चषकं ललज्जिह्वो वक्त्राद्गलितमपरो लेढु पिबतः  ।
ततः स्त्यानाः कश्चिद्भुवि निपतिताः शोणितकणाः क्षणादुच्चग्रीवो रसयति लसद्दीर्घरसनः  ॥ ४४.११ *(१५३८) ॥

चिताग्नेराकृष्टं नलकशिखरप्रोतमसकृत्स्फुरद्भिर्निर्वाप्य प्रबलपवनैः स्फूत्कृतशतैः  ।
शिरो नारं प्रेतः कबलयति तृष्णावशवलत्करालास्यः प्लुष्यद्वदनकुहरस्तूद्गिरति च  ॥ ४४.१२ *(१५३९) ॥
अमी श्रीक्षेमीश्वरस्य

अन्यादानाकुलान्तःकरणवशविपद्बाधितप्रेतरङ्कं ग्रासभ्रश्यत्करालश्लथपिशितशवाग्रग्रहे मुक्तनादम्  ।
सर्वैः क्रामद्भिरुल्काननकवलरसव्यात्तवक्त्रप्रभाभिर्व्यक्तैस्तैः संवलद्भिः क्षणमपरमिव व्योम्नि वृत्तं श्मशानम्  ॥ ४४.१३ *(१५४०) ॥
वल्लणस्य

नेत्राकुञ्चनसारणक्रमकृतप्रव्यक्तनक्तंदिनो दिक्चक्रान्तविसर्पिसल्लरिसटाभारावरुद्धाम्बरः  ।
हस्तन्यस्तकपालकन्दरदरीमुक्ताभ्रधाराः पिबन्नुन्मुक्तध्वनिभिन्नकर्णकुहरः क्रव्यादयं नृत्यति  ॥ ४४.१४ *(१५४१) ॥

।चोलो इति श्मशानव्रज्या॥ ४४

ततो वीरव्रज्या॥ ४५

श्रुत्वा दाशरथी सुवेलकटके सानन्दमर्धे धनुष्टङ्कारैः परिपूरयन्ति ककुभः प्रोञ्छन्ति कौक्षेयकान्  ।
अभ्यस्यन्ति तथैव चित्रफलके लङ्कापतेस्तत्पुनर्वैदेहीकुचपत्रवल्लिवलनावैदग्ध्यमर्धे कराः  ॥ ४५.१ *(१५४२) ॥

संतुष्टे तिसृणां पुरामपि रिपौ कण्डूलदोर्मण्डल क्रीडाकृत्तपुनःप्ररूढशिरसो वीरस्य लिप्सोर्वरम्  ।
याच्ञादैन्यपराञ्चि यस्य कलहायन्ते मिथस्त्वं वृणु त्वं वृण्वित्यभितो मुखानि स दशग्रीवः कथं कथ्यते  ॥ ४५.२ *(१५४३) ॥

एको भवान्मम समं दश वा नमन्ति ज्याघोषपूरितवियन्ति शरासनानि  ।
तल्लोकपालसहितः सह लक्ष्मणेन चापं गृहाण सदृशं क्षणमस्तु युद्धम्  ॥ ४५.३ *(१५४४) ॥

रे वृद्धगृध्र किमकाण्डमिह प्रवीर दावानले शलभतां लभसे प्रमत्त  ।
लक्पावसानपवनोल्लसितस्य सिन्धोरम्भो रुणद्धि किमु सैकतसेतुबन्धः  ॥ ४५.४ *(१५४५) ॥
एतौ संघश्रियः॥

आस्कन्धावधि कण्ठकाण्डविपिने द्राक्चन्द्रहासासिना छेत्तुं प्रक्रमिते मयैव तरसा त्रुट्यछिरासंततौ  ।
अस्मेरं गलिताश्रुगद्गदपदं भिन्नभ्रुवा यद्यभूद्वक्त्रेष्वेकमपि स्वयं स भगवांस्तन्मे प्रमाणं शिवः  ॥ ४५.५ *(१५४६) ॥

देवो यद्यपि ते गुरुः स भगवानर्धेन्दुचूडामणिः क्षोणीमण्डलमेकविंशतिमिदं वाराञ्जितं यद्यपि  ।
द्रष्टव्योऽस्यमुमेव भार्गवबटः कण्ठे कुठारं वहन् पौलस्त्यस्य पुरः प्रणामरचितप्रत्यग्रसेवाञ्जलिः  ॥ ४५.६ *(१५४७) ॥

रुद्रादेस्तुलनं स्वकण्ठविपिनच्छेदो हरेर्वासनं कारावेश्मनि पुष्पकस्य च जयो यस्येदृशः केलयः  ।
सोऽहं दुर्जयबाहुदण्डसचिवो लङ्केश्वरस्तस्य मे का श्लाघा घुणजर्जरेण धनुषा कृष्टेन भग्नेन वा  ॥ ४५.७ *(१५४८) ॥

वीरप्रसूर्जयति भार्गवरेणुकैव यत्त्वां त्रिलोकतिलकं सुतमभ्यसूत  ।
शक्रेभकुम्भतटखण्डनचण्डधामा येनैष मे न गणितो युधि चन्द्रहासः  ॥ ४५.८ *(१५४९) ॥

रामे रुद्रशरासनं तुलयति स्मित्वा स्थितं पार्थिवैः सिञ्जासञ्जनतत्परेऽवहसितं दत्त्वा मिथस्तालिकाः  ।
आरोप्य प्रचलाङ्गुलीकिशलये म्लानं गुणास्फालने स्फाराकर्षणभग्नपर्वणि पुनः सिंहासने मूर्छितम्  ॥ ४५.९ *(१५५०) ॥

पृथ्वि स्थिरा भव भुजंगम धारयैनां त्वं कूर्मराज तदिदं द्वितयं दधीथाः  ।
दिक्कुञ्जराः कुरुत तत्त्रितये दिधीर्षां रामः करोतु हरकार्मुकमाततज्यम्  ॥ ४५.१० *(१५५१) ॥
राजशेखरस्यामी

लाङ्गूलेन गभस्तिमान् वलयितः प्रोतः शशी मौलिना जीमूता विधुताः शटाभिरुडवो दंष्ट्राभिरासादिताः  ।
उत्तीर्णोऽम्बुनिधिर्दृशैव विषदैस्तेनाट्टहासोर्मिभिर्लङ्केशस्य च लङ्घितो दिशि दिशि क्रूरः प्रतापानलः  ॥ ४५.११ *(१५५२) ॥
अभिनन्दस्य

यो यः कृत्तो दशमुखभुजस्तस्य तस्यैव वीर्यं लब्ध्वा दृप्यन्त्यधिकमधिकं बाहवः शिष्यमाणाः  ।
यद्यच्छिन्नं दशमुखशिरस्तस्य तस्यैव कान्तौ संक्रामन्त्यामतिशयवती शेषवक्त्रेषु लक्ष्मीः  ॥ ४५.१२ *(१५५३) ॥
मुरारेः

भग्नं देव समस्तवानरभटैर्नष्टं च यूथाधिपैः किं धैर्येण पुरो विलोक्य दशग्रीवोऽयमारादभूत् ।
इत्थं जल्पति सम्भ्रमोल्बणमुखे सुग्रीवराजे मुहुस्तेनाकेकरमीक्षितं दश शनैर्बाणानृजूकुर्वता  ॥ ४५.१३ *(१५५४) ॥

भ्रमणजवसमीरैः शेरते शालषण्डा मम नखकुलिशाग्रैर्ग्रावगर्भाः स्फुटन्ति  ।
अजगरमपि चाहं मुष्टिनिष्पिष्टवक्त्रं निजभुजतरुमूलस्यालवालं करोमि  ॥ ४५.१४ *(१५५५) ॥

कृष्टा येन शिरोरुहेषु रुदती पाञ्चालराजात्मजा येनास्याः परिधानमप्यपहृतं राज्ञां गुरूणां पुरः  ।
यस्योरःस्थलशोणितासवमहं पातुं प्रतिज्ञातवान् सोऽयं मद्भुजपञ्जरे निपतितः संरक्ष्यतां कौरवाः  ॥ ४५.१५ *(१५५६) ॥

कपोले जानक्याः करिकलभदन्तद्युतिमुषि स्मरस्मेरं गण्डोड्डमरपुलकं वक्त्रकमलम्  ।
मुहुः पश्यञ्श्रुत्वा रजनिचरसेनाकलकलं जटाजूटग्रन्थिं द्रढयति रघूणां परिवृढः  ॥ ४५.१६ *(१५५७) ॥

हरिरलसविलोचनः सगर्वं बलमवलोक्य पुनर्जगाम निद्राम्  ।*
अधिगतपतिविक्रमास्तभीतिस्तु दयितापि विलोकयांचकार  ॥ ४५.१७ *(१५५८) ॥*
मेठस्य

भूयः काञ्चनकेनिपातनिकरप्रोत्क्षिप्तदूरोद्गतैर्यत्संख्येषु चकार शीकरकणैरेव द्विषां दुर्दिनम्  ।
किं चाकाण्डकृतोद्यमस्त्रिपथगासंचारिनौकागणो गीर्वाणेन्द्रफणीन्द्रयोरपि ददौ शङ्कां विशङ्कोऽपि यः  ॥ ४५.१८ *(१५५९) ॥
नरसिंहस्य

मैनाकः किमयं रुणद्धि गगने मन्मार्गमव्याहतं शक्तिस्तस्य कुतः स वज्रपतनाद्भीतो महेन्द्रादपि  ।
तार्क्ष्यः सोऽपि समं निजेन विभुना जानाति मां रावणं विज्ञातं स जटायुरेष जरसा क्लिष्टो वधं वाञ्छति  ॥ ४५.१९ *(१५६०) ॥

पुत्रस्त्वं त्रिपुरद्रुहः पुनरहं शिष्यः किमेतावता तुल्यः सोऽपि कृतस्तवायमधिकः कोदण्डदीक्षाविधिः  ।
तत्राधारनिबन्धनो यदि भवेदाधेयधर्मोदयस्तद्भोः स्कन्द गृहाण कार्मुकमिदं निर्णीयतामन्तरम्  ॥ ४५.२० *(१५६१) ॥

द्राङ्निष्पेषविशीर्णवज्रशकलप्रत्युप्तरूढव्रण ग्रन्थ्युद्भासिनि भङ्गमोघमघवन्मातङ्गदन्तोद्यमे  ।
भर्तुर्नन्दनदेवताविरचितस्रग्दाम्नि भूमेः सुता वीरश्रीरिव यस्य वक्षसि जगद्वीरस्य विश्राम्यतु  ॥ ४५.२१ *(१५६२) ॥
चेः॥

।चोलो इति वीरव्रज्या॥ ४५

ततः प्रशस्तिव्रज्या॥ ४६

यद्वर्ग्याभिर्जग्राहे पृथुशकुलकुलास्फालनत्रासहास व्यस्तोरुस्तम्भिकाभिर्दिशि दिशि सरितां दिग्जयप्रक्रमेषु  ।
अम्भो गम्भीरनाभीकुहरकवलनोमुक्तपर्यस्तलोलत्कल्लोलाबद्धमुग्धध्वनिचकितकणत्कुक्कुभं कामिनीभिः  ॥ ४६.१ *(१५६३) ॥

मज्जत्यामज्जमज्जन्मणिमसृणफणाचक्रवाले फणीन्द्रे यत्सेनोद्दामहेलाभरचलितमहाशैलकीलां बभार  ।
कृच्छ्रात्पातालमूलाविलबहुलनिरालम्बजम्बालनिष्ठः पृष्ठाष्ठीलप्रतिष्ठामवनिमवनमत्कर्परः कूर्मराजः  ॥ ४६.२ *(१५६४) ॥

यस्योद्योगे बलानां सकृदपि चलतामुज्जिहानई रजोभिर्जम्बालिन्यम्बरस्य स्रवदमरसरित्तोयपूर्णे मार्गे  ।
निर्मज्जच्चक्रशल्याकुलतरणिकरोत्ताडिताश्वीयदत्त द्वित्रावस्कन्दमन्दः कथमपि चलति स्यन्दनो भानवीयः  ॥ ४६.३ *(१५६५) ॥
भवभूतेरमी

देवे दिशां विजयकौतुकसुप्रयाते निर्यन्त्रणप्रसरसैन्यभरेण यत्र  ।
प्रत्यूप्यमानमणिकीलकगाढबन्ध प्राणः . . फणपतिर्वसुधां दधाति  ॥ ४६.४ *(१५६६) ॥
मुरारेः

गुञ्जत्कुञ्जकुटीरकुञ्जरघटाविस्तीर्णकर्णज्वराः प्राक्प्रत्यग्धरणीध्रकन्दरदरीपारीन्द्रनिद्राद्रुहः  ।
लङ्काङ्कत्रिककुत्प्रतिध्वनिघनाः पर्यन्तयात्राजये यस्य भ्रेमुरमन्ददुन्दुभिरवैराशारुधो घोषणाः  ॥ ४६.५ *(१५६७) ॥

त्वं सर्वदा नृपतिचन्द्र जयश्रियोऽर्थी स्वप्नेऽपि न प्रणयिनी भवतोऽहमासम्  ।
इत्थं श्रिया कुपितयेव रिपून् व्रजन्त्या संजघ्निरे समरकेलिसुखानि यस्य  ॥ ४६.६ *(१५६८) ॥

ते पीयूषमयूखशेखरशिरःसंदानमन्दाकिनी कल्लोलप्रतिमल्लकीर्तिलहरीलावण्यलिप्ताम्बराः  ।
सर्वक्षत्रभुजोष्मशातनकलादुःशीलदोःशालिनो वंशे तस्य बभूवुरद्भुतगुणा धाराधरित्रीभुजः  ॥ ४६.७ *(१५६९) ॥

यन्निस्त्रिंशहतोद्गतैररिशिरश्चक्रैर्बभूव क्षणं लोके चान्द्रमसे विधुन्तुदघटावस्कन्दकोलाहलः  ।
किं चामीभिरपि स्फुरन्मणितया चण्डांशुकोटिभ्रमं बिभ्राणैरुदपादि राहुभुवने भूयान् सुभिक्षोत्सवः  ॥ ४६.८ *(१५७०) ॥

तेनेदं सुरमन्दिरं घटयता टङ्कावलीनिर्दलत्पाषाणप्रकरः कृतोऽयमखिलः क्षीणो गिरीणां गणः  ।
अर्थिभ्यो वसु वर्षता पुनरसौ संरूढरत्नाङ्कुर श्रेणिस्मेरशिरःसहस्रशिखरः संवर्धितो रोहणः  ॥ ४६.९ *(१५७१) ॥

सुराणां पातासौ स पुनरतिपुण्यैकहृदयो ग्रहस्तस्यास्थाने गुरुरुचितमार्गे स निरतः  ।
करस्तस्यात्यर्थं वहति शतकोटिप्रणयितां स सर्वस्वं दाता तृणमिव सुरेशं विजयते  ॥ ४६.१० *(१५७२) ॥

जीवाकृष्टिं स चक्रे मृधभुवि धनुषः शत्रुरासीद्गतासुर्लक्षाप्तिर्मार्गणानामभवदरिबले तद्यशस्तेन लब्धम्  ।
मुक्ता तेन क्षमेति त्वरितमरिगणैरुत्तमाङ्गैः प्रतीष्ठा पञ्चत्वं द्वेषिसैन्ये स्थितमवनिपतिर्नाप संख्यान्तरं स   ॥ ४६.११ *(१५७३) ॥

येषां कल्पमहीरुहां मरकतव्याजेन तैरर्थिभिर्व्यक्रीयन्ते शलाटवोऽपि मणयस्ते पद्मरागादयः  ।
तेषु प्रौढफलोपमर्दविनमच्छाखामुखारोहिभिस्त्यागाद्वैतमहर्निशं सुकृतिनो यस्यामरैर्गीयते  ॥ ४६.१२ *(१५७४) ॥

यो मौर्वीकिणकैतवेन सकलक्ष्मापाललक्ष्मीबलात्कारोपग्रहवाच्यतामकिनितौ बिभ्रद्भुजौ भूपतिः  ।
लोकान् वाचयति स्म विक्रममयीमाख्यायिकामात्मनः क्वापि क्वाप्यनुगच्छदर्जुनकथासम्भारलम्भावतीम्  ॥ ४६.१३ *(१५७५) ॥
मुरारेरेतौ

क्रुध्यद्गन्धकरीन्द्रदन्तमुषलप्रेङ्खोलदीप्तानल ज्वालापातितकुम्भमौक्तिकफलव्युत्पन्नलाजाञ्जलौ  ।
हस्तेनासिमयूखदर्भलतिकाबद्धेन युद्धोत्सवैर्राज्ञा येन सलीलमुत्कलपतेर्लक्ष्मीः पुनर्भूः कृता  ॥ ४६.१४ *(१५७६) ॥
वसुकल्पस्य

।चोलो इति प्रशस्तिव्रज्या॥ ४६

ततः पर्वतव्रज्या॥ ४७

गुञ्जत्कुञ्जकुटीरकौशिकघटाघूत्कारवत्कीचक स्तम्बाडम्बरमूकमौकुलिकुलः क्रौञ्चावतोऽयं गिरिः  ।
एतस्मिन् प्रचलाकिनां प्रचलतामुद्वेजिताः कूजितैरुद्वेल्लन्ति पुराणरोहणतरुस्कन्धेषु कुम्भीनसाः  ॥ ४७.१ *(१५७७) ॥

एते चन्द्रशिलासमुच्चयमयाश्चन्द्रातपप्रस्फुरत्सर्वाङ्गीणपयःप्रवृत्तसरितो झात्कुर्वते पर्वताः  ।
येषामुन्मदजागरूकशिखिनि प्रस्थे नमेरुस्थिताः श्यामामेव गभीरगद्गदगिरः स्कन्दन्ति कोयष्टयः  ॥ ४७.२ *(१५७८) ॥

आधत्ते दनुसूनुसूदनभुजाकेयूरवज्राङ्कुर व्यूहोल्लेखपदावलीवलिमयई रत्नैर्मुदं मन्दरः  ।
आधारीकृतकूर्मपृष्ठकषणक्षीणोरुमूलोऽधुना जानीमः परतः पयोधिमथनादुच्चैस्तरोऽयं गिरिः  ॥ ४७.३ *(१५७९) ॥

तत्तादृक्फणिराजरज्जुकषणं संरूढपक्षच्छिदा घातारुन्तुदमप्यहो कथमयं मन्थाचलः सोढवान्  ।
एतेनैव दुरात्मना जलनिधेरुत्थाप्य पापामिमां लक्ष्मीमीश्वरदुर्गतव्यवहृतिव्यस्तं जगन्निर्मितम्  ॥ ४७.४ *(१५८०) ॥

सोऽयं कैलासशैलः स्फटिकमणिभुवामंशुजालैर्ज्वलद्भिश्छाया पीतापि यत्र प्रतिकृतिभिरुपस्थाप्यते पादपानाम्  ।
यस्योपान्तोपसर्पत्तपनकरधृतस्यापि पद्मस्य मुद्रामुद्दामानो दिशन्ति त्रिपुरहरशिरश्चन्द्रलेखामयूखाः  ॥ ४७.५ *(१५८१) ॥

गिरिः कैलासोऽयं दशवदनकेयूरविलसन्मणिश्रेणीपत्राङ्कुरमकरमुद्राङ्कितशिलः  ।
अमुष्मिन्नारुह्य स्फटिकमयसर्वाङ्गसुभगे निरीक्षन्ते यक्षाः फणिपतिपुरस्यापि चरितम्  ॥ ४७.६ *(१५८२) ॥

दशमुखभुजदण्डमण्डलीनां दृढपरिपीडनपीतमेखलोऽयम्  ।
जलगृहकवितर्दिकासुखानि स्फटिकगिरिर्गिरिशस्य निर्मिमीते  ॥ ४७.७ *(१५८३) ॥

कैलासाद्रितटीषु धूर्जटिजटालंकारचन्द्राङ्कुर ज्योत्स्नाकन्दलिताभिरिन्दुदृषदामद्भिर्नदीमातृकाः  ।
गौरीहस्तगुणप्रवृद्धवपुषः पुष्यन्ति धात्रेयक भ्रातृस्नेहसहोढषण्मुखशिशुक्रीडासुखाः शाखिनः  ॥ ४७.८ *(१५८४) ॥

नक्तं रत्नमयूखपाटवमिलत्काकोलकोलाहल त्रस्यत्कौशिकभुक्तकन्दरतमाः सोऽयं गिरिः स्मर्यते  ।
यत्राकृष्टकुचांशुके मयि रुषा वस्त्राय पत्राणि ते चिन्वत्यो वनदेवतास्तरुलतामुच्चैर्व्यधुः कौतुकात् ॥ ४७.९ *(१५८५) ॥
।वर्{पत्राणि त्लेम्
।ेमेन्  ।िन्गल्ल्स्, पत्राणि ।ेद्क्ग्}

एतेऽक्ष्णोर्जनयन्ति कामविरुजं सीतावियोगे घना वाताः शीकरिणोऽपि लक्ष्मण दृढं संतापयन्त्येव माम्  ।
इत्थं वृद्धपरम्परापरिणतैर्यस्मिन् वचोभिर्मुनीनद्याप्युन्मनयन्ति काननशुकाः सोऽयं गिरिर्माल्यवान्  ॥ ४७.१० *(१५८६) ॥

करिकवलितमृष्टैः शाखिशाखाग्रपत्रैररुणसरणयोऽमी भीषयन्तेऽग्रकुञ्जैः  ।*
चलितशबरसेनादत्तगोशृङ्गचण्डध्वनिचकितवराहव्याकुला विन्ध्यपादाः  ॥ ४७.११ *(१५८७) ॥*
कमलायुधस्य

इमास्ता विन्ध्याद्रेः शुकहरितवंशीवनघना भुवः क्रीडालोलद्विरददशनाभुग्नतरवः  ।
लताकुञ्जे यासामुपनदि रतक्लान्तशबरी कपोलस्वेदाम्भःकणचयनुदो वान्ति मरुतः  ॥ ४७.१२ *(१५८८) ॥
दक्षस्य

स्निग्धश्यामाः क्वचिदपरतो भीषणाभोगरूक्षाः स्थाने स्थाने मुखरककुभो झात्कृतैर्निर्झराणाम्  ।
एते तीर्थाश्रमगिरिसरिद्गर्तकान्तारमिश्राः संदृश्यन्ते परिचयभुवो दण्डकाविन्ध्यपादाः  ॥ ४७.१३ *(१५८९) ॥
भवभूतेः

निष्कूजस्तिमिताः क्वचित्क्वचिदपि प्रोच्चण्डसत्त्वस्वनाः स्वेच्छासुप्तगभीरघोरदुरगाश्वासप्रदीप्ताग्नयः  ।
सीमानः प्रदरोदरेषु विवरेष्वल्पाम्भसो यास्वयं तृष्यद्भिः प्रतिसूर्यकैरजगरस्वेदद्रवः पीयते  ॥ ४७.१४ *(१५९०) ॥

दधति कुहरभाजामत्र भल्लूकयूनामनुरसितगुरूणि स्त्यानमम्बूकृतानि  ।
शिशिरकटुकषायः स्त्यायते शल्लकीनामिभदलितविकीर्णग्रन्थिनिष्यन्दगन्धः  ॥ ४७.१५ *(१५९१) ॥
भवभूतेरेतौ

इह समदशकुन्ताक्रान्तवानीरमुक्त प्रसवसुरभिशीतस्वच्छतोया भवन्ति  ।
फलभरपरिणामश्यामजम्बूनिकुञ्ज स्खलनमुखरभूरिस्रोतसो निर्झरिण्यः  ॥ ४७.१६ *(१५९२) ॥

एताः स्थानपरिग्रहेण शिवयोरत्यन्तकान्तश्रियः प्रालेयाचलमेखलावनभुवः पुष्णन्ति नेत्रोत्सवम्  ।
व्यावल्लद्बलवैरिवारणवरप्रत्यग्रदन्ताहति श्वभ्रप्रस्रवदभ्रसिन्धुसवनप्रस्निग्धदेवद्रुमाः  ॥ ४७.१७ *(१५९३) ॥

।चोलो इति पर्वतव्रज्या॥ ४७

ततः शान्तिव्रज्या॥ ४८

यदेतत्स्वच्छन्दं विरहणमकार्पण्यमशनं सहार्यैः संवासः श्रुतमुपशमैकश्रमफलम्  ।
मनो मन्दस्पन्दं विहरति चिरायाभिविमृशन्न जाने कस्यैषा परिणतिरुदारस्य तपसः  ॥ ४८.१ *(१५९४) ॥

हरिणचरणक्षुण्णोपान्ताः सशाद्वलनिर्झराः कुसुमशबलैर्विष्वग्वातैस्तरङ्गितपादपाः  ।
मुदितविहगश्रेणीचित्रध्वनिप्रतिनादिता मनसि न मुदं कस्यादध्युः शिवा वनभूमयः  ॥ ४८.२ *(१५९५) ॥
गुणाकरभद्रस्य

पूरयित्वार्थिनामाशां प्रियं कृत्वा द्विषामपि  ।
पारं गत्वा श्रुतौघस्य धन्या वनमुपासते  ॥ ४८.३ *(१५९६) ॥

ते तीक्ष्णदुर्जननिकारशरैर्न भिन्ना धीरास्त एव शमसौख्यभुजस्त एव  ।
सीमन्तिनीविषलतागहनं व्युदस्य येऽवस्थिताः शमफलेषु तपोवनेषु  ॥ ४८.४ *(१५९७) ॥

वासो वल्कलमास्तरः किसलयान्योकस्तरूणां तलं मूलानि क्षतये क्षुधां गिरिनदीतोयं तृषां शान्तये  ।
क्रीडा मुग्धमृगैर्वयांसि सुहृदो नक्तं प्रदीपः शशी स्वाधीनेऽपि वने तथापि कृपणा याचन्त इत्यद्भुतम्  ॥ ४८.५ *(१५९८) ॥

गतः कालो यत्र प्रियसखि मयि प्रेमकुटिलः कटाक्षः कालिन्दीलघुलहरिवृत्तिः प्रभवति  ।
इदानीमस्माकं जठरकमठीपृष्ठकठिना मनोवृत्तिस्तत्किं व्यसनिनि मुधैव क्षपयसि  ॥ ४८.६ *(१५९९) ॥

मातर्जरे मरणमन्तिकमानयन्त्याप्यन्तस्त्वया वयममी परितोषिताः स्मः  ।*
नानासुखव्यसनभङ्गुरपर्वपूर्वं धिग्यौवनं यदपनीय तवावतारः  ॥ ४८.७ *(१६००) ॥*

एकं वा कुपितप्रियाप्रणयिनीं कृत्वा मनोनिर्वृतिं तिष्ठामो निजचारुपीवरकुचक्रीडारसास्वादने  ।
अन्यद्वा सुरसिन्धुसैकततटीदर्भाष्टकस्रस्तर स्थाने ब्रह्मपदं समाहितधियो ध्यायन्त एवास्महे  ॥ ४८.८ *(१६०१) ॥
ज्ञानानन्तस्य

यद्वक्त्रं मुहुरीक्षसे न धनिनां ब्रूषे न चाटुं मृषा नैषां गर्वगिरः शृणोषि न पुनः प्रत्याशया धावसि  ।
काले बालतृणानि खादसि सुखं निद्रासि निद्रागमे तन्मे ब्रूहि कुरङ्ग कुत्र भवता किं नाम तप्तं तपः  ॥ ४८.९ *(१६०२) ॥

क्वचिद्वीणागोष्ठी क्वचिदमृतकीर्णाः कविगिरः क्वचिद्व्याधिक्लेशः क्वचिदपि वियोगश्च सुहृदाम्  ।
इति ध्यात्वा हृष्यन् क्षणमथ विघूर्णन् क्षणमहो न जाने संसारः किममृतमयः किं विषमयः  ॥ ४८.१० *(१६०३) ॥

आत्मज्ञानविवेकनिर्मलधियः कुर्वन्त्यहो दुष्करं यन्मुञ्चन्त्युपभोगभाञ्ज्यपि धनान्येकान्ततो निःस्पृहाः  ।
न प्राप्तानि पुरा न सम्प्रति न च प्राप्तौ दृढप्रत्ययो वाञ्छामात्रपरिग्रहाण्यपि वयं त्यक्तुं न तानि क्षमाः  ॥ ४८.११ *(१६०४) ॥

अग्रे गीतं सरसकवयः पार्श्वयोर्दाक्षिणात्याः पश्चाल्लीलावलयरणितं चामरग्राहिणीनाम्  ।
यद्येतत्स्यात्कुरु भवरसे लम्पटत्वं तदानीं नो चेच्चेतः प्रविश परमब्रह्मणि प्रार्थनैषा  ॥ ४८.१२ *(१६०५) ॥
उत्पलराजस्य

आस्तां सकण्टकमिदं वसुधाधिपत्यं त्रैलोक्यराज्यमपि देव तृष्णाय मन्ये  ।
निःशङ्कसुप्तहरिणीकुलसंकुलासु चेतः परं वलति शैलवनस्थलीषु  ॥ ४८.१३ *(१६०६) ॥

ददति तावदमी विषयाः सुखं स्फुरति यावदियं हृदि मूढता  ।
मनसि तत्त्वविदां तु विवेचके क्व विषयाः क्व सुखं क्व परिग्रहः  ॥ ४८.१४ *(१६०७) ॥

सत्यं मनोहरा रामाः सत्यं रम्या विभूतयः  ।
किं तु मत्ताङ्गनापाङ्ग भङ्गिलोकं हि जीवितम्  ॥ ४८.१५ *(१६०८) ॥

धिग्धिक्तान् क्रिमिनिर्विशेषवपुषः स्फूर्जन्महासिद्धयो निष्कन्दीकृतशान्ति येऽपि च तपःकारागृहेष्वासते  ।
तं विद्वांसमिह स्तुमः करपुटीभिक्षाल्पशाकेऽपि वा मुग्धावक्त्रमृणालिनीमधुनि वा यस्याविशेषो रसः  ॥ ४८.१६ *(१६०९) ॥

बीभत्सा विषया जुगुप्सिततमः कायो वयो गत्वरं प्रायो बन्धुभिरध्वनीव पथिकैः सङ्गो वियोगावहः  ।
हातव्यायमसंस्तवाय विसरः संसार इत्यादिकं सर्वस्यैव हि वाचि चेतसि पुनः पुण्यात्मनः कस्यचित् ॥ ४८.१७ *(१६१०) ॥
भर्तृहरेः

यदासीदज्ञानं स्मरतिमिरसंस्कारजनितं तदा दृष्टं नारीमयमिदमशेषं जगदपि  ।
इदानीं त्वस्माकं पटुतरविवेकाञ्जनजुषां समीभूता दृष्टिस्त्रिभुवनमपि ब्रह्म मनुते  ॥ ४८.१८ *(१६११) ॥

मातर्लक्ष्मि भजस्व कंचिदपरं मत्काङ्क्षिणी मा स्म भूर्भोगेभ्यः स्पृहयालवस्तव वशाः का निःस्पृहाणामसि  ।
सद्यःस्यूतपलाशपत्रपुटिकापात्रीपवित्रीकृतैर्भिक्षासक्तुभिरेव सम्प्रति वयं वृत्तिं समीहामहे  ॥ ४८.१९ *(१६१२) ॥

धर्मस्योत्सववैजयन्ति मुकुटस्रग्वेणि गौरीपतेस्त्वां रत्नाकरपत्नि जह्नुतनये भागीरथि प्रार्थये  ।
त्वत्तोयान्तशिलानिषण्णवपुषस्त्वद्वीचिभिः प्रेङ्खतस्त्वन्नाम स्मरतस्त्वदर्पितदृशः प्राणाः प्रयसयन्ति मे  ॥ ४८.२० *(१६१३) ॥
वाक्कूटस्य

तडिन्मालालोलं प्रतिविरतिदत्तान्धतमसं भवत्सौख्यं हित्वा शमसुखमुपादेयमनघम्  ।
इति व्यक्तोद्गारं चटुलवचसः शून्यमनसो वयं वीतव्रीडाः शुक इव पठामः परममी  ॥ ४८.२१ *(१६१४) ॥

विषयसरितस्तीर्णाः कामं रुजोऽप्यवधीरिता विषयविरहग्लानिः शान्ता गता मलिनाथ धीः  ।
इति चिरसुखप्राप्तः किंचिन्निमीलितलोचनो व्रजति नितरां तुष्टिं पुष्टः श्मशानगतः शवः  ॥ ४८.२२ *(१६१५) ॥

कामं शीर्णपलाशसंहतिकृतां कन्थां वसानो वने कुर्यामम्बुभिरप्ययाचितसुखैः प्राणावबन्धस्थितिम्  ।
साङ्गग्लानि सवेपितं सचकितं सान्तर्निदाघज्वरं वक्तुं न त्वहमुत्सहेय कृपणं देहीत्यवद्यं वचः  ॥ ४८.२३ *(१६१६) ॥

अवश्यं यातरश्चिरतरमुषित्वापि विषया वियोगे को भेदस्त्यजति न जनो यत्स्वयमिमान्  ।
व्रजन्तः स्वातन्त्र्यात्परमपरितापाय मनसः स्वयं त्यक्त्वा ह्येते शमसुखमनन्तं विदधति  ॥ ४८.२४ *(१६१७) ॥

भाग्यं नः क्व नु तादृगल्पतपसां येनाटवीमण्डनाः स्यामः क्षोणिरुहो दहत्यविरतं यानेव दावानलः  ।
येषां धूमसमूहबद्धवपुषः सिन्धोरमी बन्धवो निर्व्याजं परिपालयन्ति जगतीरम्भोभिरम्भोमुचः  ॥ ४८.२५ *(१६१८) ॥

एतत्तद्वक्त्रमत्र क्व तदधरमधु क्वायातास्ते कटाक्षाः क्वालापाः कोमलास्ते क्व स मदनधनुर्भङ्गुरो भ्रूविलासः  ।
इत्थं खट्वाङ्गकोटौ प्रकटितदशनं मञ्जुगुञ्जत्समीरं रागान्धानामिवोच्चैरुपहसितमहो मोहजालं कपालम्  ॥ ४८.२६ *(१६१९) ॥

इत्थं बाला मां प्रत्यनवरतमिन्दीवरदल प्रभाचौरं चक्षुः क्षिपति किमभिप्रेतमनया  ।
गतो मोहोऽस्माकं स्मरसमरबाणव्यतिकर ज्वरज्वाला शान्ता तदपि न वराकी विरमति  ॥ ४८.२७ *(१६२०) ॥

शिशुत्वं तारुण्यं तदनु च दधानाः परिणतिं गताः पांशुक्रीडां विषयपरिपाटीमुपशमम्  ।
लसन्तोऽङ्के मातुः कुवलयदृशां पुण्यसरितां पिबन्ति स्वच्छन्दं स्तनमधरमम्भः सुकृतिनः  ॥ ४८.२८ *(१६२१) ॥

वहति निकटे कालस्रोतः समस्तभयावहं दिवसरजनीकुलच्छेदैः पतद्भिरनारतम्  ।
इह हि पततां नास्त्यालम्बो न वापि निवर्तनं तदपि महतां कोऽयं मोहो यदेवमनाकुलाः  ॥ ४८.२९ *(१६२२) ॥

भार्या मे पुत्रो मे द्रव्यं सकलं च बन्धुवर्गो मे  ।*
इति मे मे कुर्वन्तं पशुमिव बद्ध्वा नयति कालः  ॥ ४८.३० *(१६२३) ॥*

दिशो वासः पात्रं करकुहरमेणाः प्रणयिनः समाधानं निद्रा शयनमवनी मूलमशनम्  ।
कदैतत्सम्पूर्णं मम हृदयवृत्तेरभिमतं भविष्यत्यत्युग्रं परमपरितोषोपचितये  ॥ ४८.३१ *(१६२४) ॥

शरदम्बुधरच्छाया गत्वर्यो यौवनश्रियः  ।
आपातरम्या विषयाः पर्यन्तपरितापिनः  ॥ ४८.३२ *(१६२५) ॥

कुरङ्गाः कल्याणं प्रतिविटपमारोग्यमटवि स्रवन्ति क्षेमं ते पुलिन कुशलं भद्रमुपलाः  ।
निशान्तादस्वन्तात्कथमपि विनिष्क्रान्तमधुना मनोऽस्माकं दीर्घामभिलषति युष्मत्परिचितिम्  ॥ ४८.३३ *(१६२६) ॥

मन्निन्दया यदि जनः परितोषमेति नन्वप्रयत्नजनितोऽयमनुग्रहो मे  ।
श्रेयार्थिनो हि पुरुषाः परतुष्टिहेतोर्दुःखार्जितान्यपि धनानि परित्यजन्ति  ॥ ४८.३४ *(१६२७) ॥

क्रिमुकुलचितं लालाक्लिन्नं विगन्धि जुगुप्सितं निरुपमरसप्रीत्या खादन्नरास्थि निरामिषम्  ।
सुरपतिमपि श्वा पार्श्वस्थं सशङ्कितमीक्षते गणयति न हि क्षुद्रो लोकः परिग्रहफल्गुताम्  ॥ ४८.३५ *(१६२८) ॥

विवेकः किं सोऽपि स्वरसवलिता यत्र न कृपा स किं मार्गो यस्मिन्न भवति परानुग्रहरसः  ।
स किं धर्मो यत्र स्फुरति न परद्रोहविरतिः श्रुतं किं तद्वा स्यादुपशमपदं यन्न नयति  ॥ ४८.३६ *(१६२९) ॥

गङ्गातीरे हिमगिरिशिलाबद्धपद्मासनस्य ब्रह्मध्यानाभ्यसनविधिना योगनिद्रां गतस्य  ।
किं तैर्भाव्यं मम सुदिवसैर्यत्र ते निर्विशङ्काः सम्प्राप्स्यन्ते जरठहरिणाः शृङ्गकण्डूविनोदम्  ॥ ४८.३७ *(१६३०) ॥

प्रेम्णा पुरा परिगृहीतमिदं कुटुम्बं चेल्लालितं तदनु पालितमद्य यावत् ।
सम्प्रत्यपि स्तिमितवस्त्रमिवाङ्गलग्नमेतज्जिहासुरपि हातुमनीश्वरोऽस्मि  ॥ ४८.३८ *(१६३१) ॥

क्षान्तं न क्षमया गृहोचितसुखं त्यक्तं न संतोषतः सोढा दुःसहशीतवाततपनक्लेशा न तप्तं तपः  ।
ध्यातं वित्तमहर्निशं न च पुनस्तत्त्वान्तरं शाश्वतं तत्तत्कर्म कृतं यदेव मुनिभिस्तैस्तैः फलैर्वञ्चितम्  ॥ ४८.३९ *(१६३२) ॥

भिक्षाशनं भवनमायतनैकदेशः शय्या भुवः परिजनो निजदेहभारः  ।
वासश्च कीर्णपटखण्डनिबद्धकन्था हा हा तथापि विषयान्न जहाति चेतः  ॥ ४८.४० *(१६३३) ॥

रेतःशोणितयोरियं परिणतिर्यद्वर्ष्म तच्चाभवन्मृत्योरामिषमास्पदं गुरुशुचां रोगस्य विश्रामभूः  ।
जानन्नप्यवशी विवेकविरहान्मज्जन्नविद्याम्बुधौ शृङ्गारीयति पुत्रकाम्यति बत क्षेत्रीयति स्त्रीयति  ॥ ४८.४१ *(१६३४) ॥

यदा पूर्वं नासीदुपरि च यदा नैव भविता  तदा मध्यावस्थातनुपरिचयो भूतनिचयः  ।
अतः संयोगेऽस्मिन् परवति वियोगे च सहजे किमाधारः प्रेमा किमधिकरणाः सन्तु च शुचः  ॥ ४८.४२ *(१६३५) ॥
भर्तृहरेः

गोमायवः शकुनयश्च शुनां गणोऽयं लुम्पन्ति कीटकृमयः परितस्तथैव  ।
स्वां सम्पदं सकलसत्त्वकृतोपकारान्नो दृष्टवान् यदसि तच्छव वञ्चितोऽसि  ॥ ४८.४३ *(१६३६) ॥
केशटस्य

धूर्तैरिन्द्रियनामभिः प्रणयितामापादयद्भिः स्वयं सम्भोक्तुं विषयानयं किल पुमान् सौख्याशया वञ्चितः  ।
तैः शेषे कृतकृत्यतामुपगतैरौदास्यमालम्बितं सम्प्रत्येष विधेर्नियोगवशगः कर्मान्तरैर्बध्यते  ॥ ४८.४४ *(१६३७) ॥
दशरथस्य

।चोलो इति शान्तिव्रज्या

ततः संकीर्णव्रज्या॥ ४९

तुषारशैलाञ्जनशैलकल्पयोरभेदभागीश्वरविश्वरूपयोः  ।
शरत्पयोदस्थसितार्धतारका पथप्रतिस्पार्धि वपुर्धिनोतु वः  ॥ ४९.१ *(१६३८) ॥

यद्बद्धोर्ध्वजटं यदस्थिमुकुटं यच्चन्द्रमन्दारयोर्धत्ते धाम च दाम च स्मितलसत्कुन्देन्द्रनीलश्रियोः  ।
यत्खट्वाङ्गरथाङ्गसङ्गविकटं श्रीकण्ठवैकुण्ठयोर्वन्दे नन्दिमहोक्षतार्क्ष्यपरिषन्नानाङ्कमेकं वपुः  ॥ ४९.२ *(१६३९) ॥

मा गर्वमुद्वह कपोलतले चकास्ति कान्तस्वहस्तलिखिता मम मञ्जरीति  ।
अन्यापि किं न सखि भाजनमीदृशानां वैरी न चेद्भवति वेपथुरन्तरायः  ॥ ४९.३ *(१६४०) ॥

चेतः कातरतां विमुञ्च झटिति स्वास्थ्यं समालम्ब्यतां प्राप्तासौ स्मरमार्गणव्रणपरित्राणौषधिः प्रेयसी  ।
यस्याः श्वाससमीरसौरभपतद्भृङ्गावलीवारण क्रीडापाणिविधूतिकङ्कणझणत्कारो मुहुर्मूर्छति  ॥ ४९.४ *(१६४१) ॥

कथाभिर्देशानां कथमपि च कालेन बहुना समायाते कान्ते सखि रजनिरर्धं गतवती  ।
ततो यावल्लीलाप्रणयकुपितास्मि प्रकुपिता सपत्नीव प्राची दिगियमभवत्तावदरुणा  ॥ ४९.५ *(१६४२) ॥

विततकरेऽप्यनुरागिणि मित्रे कोषं सदैव मुद्रयतः  ।*
उचितानभिज्ञकैरव कैरवहसितं न ते चरितम्  ॥ ४९.६ *(१६४३) ॥*

पृथुकार्तस्वरपात्रं भूषितनिःशेषपरिजनं देव  ।*
विलसत्करेणुगहनं सम्प्रति सममावयोर्भवनम्  ॥ ४९.७ *(१६४४) ॥*

गुरुरपि गलति विवेकः स्खलति च चित्तं विनश्यति प्रज्ञा  ।*
पतति पुरुषस्य धैर्यं विषयविषाघूर्णिते मनसि  ॥ ४९.८ *(१६४५) ॥*

राजनि विद्वन्मध्ये वरसुरतसमागमे वरस्त्रीणाम्  ।*
साध्वसदूषितहृदयो वाक्पटुरपि कातरीभवति  ॥ ४९.९ *(१६४६) ॥*

किंशुके किं शुकः कुर्यात्फलितेऽपि बुभुक्षितः  ।
अदातरि समृद्धेऽपि किं कुर्युरनुजीविनः  ॥ ४९.१० *(१६४७) ॥

अहमिह स्थितवत्यपि तावकी त्वमपि तत्र वसन्नपि मामकः  ।
हृदयसंगतमेव सुसंगतं न तनुसंगतमार्य सुसंगतम्  ॥ ४९.११ *(१६४८) ॥

द्यामालोकयतां कलाः कलयतां छायाः समाचिन्वतां क्लेशः केवलमङ्गुलीर्दलयतां मौहूर्तिकानामयम्  ।
धन्या सा रजनी तदेव सुदिनं पुण्यः स एव क्षणो यत्राज्ञातचरश्चिरान्नयनयोः सीमानमेति प्रियः  ॥ ४९.१२ *(१६४९) ॥

तेषां त्वं निधिरागसामसहना मानोन्नता साप्यतो गन्तव्यं भवया न तद्गृहमिति त्वं वार्यसे यासि चेत् ।
गाढं मेखलया बलान्नियमितः कर्णोत्पलैस्ताडितः क्षिप्तः पादतले तदेकशरणो मन्ये चिरं स्थास्यसि  ॥ ४९.१३ *(१६५०) ॥

जाने सासहना  स चाहमपकृन्मय्यङ्गणस्थे पुनस्तस्याः सम्भविता स साध्वसभरः कोऽपि प्रकोपापहः  ।
यत्रोद्यत्पुलकैः प्रकम्पविकलैरङ्गैः क्व कर्णोत्पलं कुत्रात्मा क्व च मेखलेति गलति प्रायः स मानग्रहः  ॥ ४९.१४ *(१६५१) ॥
तुरुष्कराजभोजदेवयोः

जातानन्तरमेव यस्य मधुरां मूर्तिश्रियं पश्यतः सद्यःपुत्रमहोत्सवागतवधूवर्गस्य शृङ्गारिणः  ।
उन्नीयान्ययुवास्यकालिमकरीं तारुण्यरम्यामिमां धन्यं जन्म सहामुनैकसमयं न प्राप्य तप्तं हृदा  ॥ ४९.१५ *(१६५२) ॥
वल्लणस्य

सीत्कारं शिक्षयति व्रणयत्यधरं तनोति रोमाञ्चम्  ।*
नागरकः किमु मिलितो न हि न हि सखि हैमनः पवनः  ॥ ४९.१६ *(१६५३) ॥*

सव्रीडार्धनिरीक्षणं यदुभयोर्यद्दूतिकाप्रेषणं वाद्य श्वो भविता समागम इति प्रीत्या प्रमोदश्च यः  ।
प्राप्ते चैव समागमे सरभसं यच्चुम्बनालिङ्गनान्येतत्कामफलं तदेव सुरतं शेषः पशूनामिव  ॥ ४९.१७ *(१६५४) ॥

पश्योदञ्चदवाञ्चदञ्चितवपुः पश्चार्धपूर्वार्धभाक्स्तब्धोत्तानितपृष्ठनिष्ठितमनाग्भुग्नाग्रलाङ्गूलभृत् ।
दंष्ट्राकोटिविसंकटास्यकुहरः कुर्वन् सटामुत्कटामुत्कर्णः कुरुते क्रमं करिपतौ क्रूराकृतिः केशरी  ॥ ४९.१८ *(१६५५) ॥

एते मेकलकन्यकाप्रणयिनः पातालमूलस्पृशः संत्रासं जनयन्ति विन्ध्यभिदुरा वारां प्रवाहाः पुरः  ।
लीलोन्मूलितनर्तितप्रतिहतव्यावर्तितप्रेरित त्यक्तस्वीकृतनिह्नुतप्रचलितप्रोद्धूततीरद्रुमाः  ॥ ४९.१९ *(१६५६) ॥

वातैः शीकरबन्धुभिः श्रुतिसुखैर्हंसावलीनिस्वनैः प्रोत्फुल्लैः कमलैः पयोभिरमलैर्नीत्वा जगन्निर्वृतिम्  ।
पश्चात्क्षीणधनां बहिर्निजदशां दृष्ट्वा मृणालच्छलादर्थिभ्यः प्रददौ नवेन्दुविशदान्यस्थीनि पद्माकरः  ॥ ४९.२० *(१६५७) ॥

विद्यते स न हि कश्चिदुपायः सर्वलोकपरितोषकरो यः  ।
सर्वथा स्वहितमाचरणीयं किं करिष्यति जनो बहुजल्पः  ॥ ४९.२१ *(१६५८) ॥

चापस्यैव परं कोटि विभवत्वं विराजते  ।
यस्माल्लभन्ते लक्षाणि निर्गुणा अपि मार्गणाः  ॥ ४९.२२ *(१६५९) ॥

कृत्वापि कोषपानं भ्रमरयुवा पुरत एव कमलिन्याः  ।*
अभिलषति बकुलकलिकां मधुलिहि मलिने कुतः सत्यम्  ॥ ४९.२३ *(१६६०) ॥*

ग्रामेऽस्मिन् पथिकाय नैव वसतिः पान्थाधुना दीयते रात्रावत्र विवाहमण्डपतले पान्थः प्रसुप्तो युवा  ।
तेनोद्गीय खलेन गर्जति घने स्मृत्वा प्रियां यत्कृतं तेनाद्यापि करङ्कदण्डपतनाशङ्की जनस्तिष्ठति  ॥ ४९.२४ *(१६६१) ॥

आतपे धृतिमता सह वध्वा यामिनीविरहिणा विहगेन  ।*
सेहिरे न किरणा हिमरश्मेर्दुःखिते मनसि सर्वमसह्यम्  ॥ ४९.२५ *(१६६२) ॥*

उन्मुद्रीकृतविश्वविस्मयभरैस्तत्तन्महार्घैर्गुणैर्दुर्गाधे हृदयाम्बुधौ तव भवेन्नः सूक्तिगङ्गा यदि  ।
विश्वश्वित्रमतङ्गिनीघनरसस्यन्दिन्यमन्दध्वनिर्गङ्गासागरसंगमः पुनरिवापूर्वः समुन्मीलति  ॥ ४९.२६ *(१६६३) ॥

एतन्मन्दविपक्वतिन्दुकफलश्यामोदरापाण्डुर प्रान्तं हन्त पुलिन्दसुन्दरकरस्पर्शक्षमं लक्ष्यते  ।
तत्फलीपतिपुत्रि कुञ्जरकुलं जीवाभयाभ्यर्थना दीनं त्वामनुनाथते कुचयुगं पत्रांशुकैर्मा पिधाः  ॥ ४९.२७ *(१६६४) ॥

ह्रिया सर्वस्यासौ हरति विदितास्मीति वदनं द्वयोर्दृष्ट्वालापं कलयति कथामात्मविषयाम्  ।
सखीषु स्मेरासु प्रकटयति वैलक्ष्यमधिकं प्रिया प्रायेणास्ते हृदयनिहितातङ्कविधुरा  ॥ ४९.२८ *(१६६५) ॥

गुणवदगुणवद्वा कुर्वता कर्मजातं परिणतिरवधार्या यत्नतः पण्डितेन  ।
अतिरभसकृतानां कर्मणामा विपत्तेर्भवति हृदयदाही शल्यतुल्यो विपाकः  ॥ ४९.२९ *(१६६६) ॥

वर्षाः कर्दमहेतवः प्रतिदिनं तापस्य मूलं शरद्धेमन्ते जडता तथैव शिशिरेऽप्यायास्यते वायुना  ।
चित्तोन्मादकरो वसन्तसमयो ग्रीष्मोऽपि चण्डातपः कालः काल इति प्रहृष्यति जनः कालस्य का रम्यता  ॥ ४९.३० *(१६६७) ॥

दृष्टिरोधकरं यूनां यौवनप्रभवं तमः  ।
अरत्नालोकसंहार्यमवार्यं सूर्यरश्मिभिः  ॥ ४९.३१ *(१६६८) ॥

आपातमात्ररसिके सरसीरुहस्य किं बीजमर्पयितुमिच्छसि वापिकायाम्  ।
कालः कलिर्जगदिदं न कृतज्ञमज्ञे स्थित्वा हनिष्यति तवैव मुखस्य शोभाम्  ॥ ४९.३२ *(१६६९) ॥

अप्रियाण्यपि कुर्वाणो यः प्रियः प्रिय एव स   ।
दग्धमन्दिरसारेऽपि कस्य वह्नावनादरः  ॥ ४९.३३ *(१६७०) ॥

अयं काणः शुक्रो विषमचरणः सूर्यतनयः क्षताङ्गोऽयं राहुर्विकलमहिमा शीतकिरणः  ।
अजानानस्तेषामपि नियतकर्म स्वकफलं ग्रहग्रामग्रस्ता वयमिति जनोऽयं प्रलपति  ॥ ४९.३४ *(१६७१) ॥

कनकभूषणसंग्रहणोचितो यदि मणिस्त्रपुणि प्रतिबध्यते  ।
न स विरौति न चापि पलायते भवति योजयितुर्वचनीयता  ॥ ४९.३५ *(१६७२) ॥

नमस्यामो देवान्ननु हतविधेस्तेऽपि वशगा विधिर्वन्द्यः सोऽपि प्रतिनियतकर्मैकफलदः  ।
फलं कर्मायत्तं यदि किमपरैः किं च विधिना नमः सत्कर्मभ्यो विधिरपि न येभ्यः प्रभवति  ॥ ४९.३६ *(१६७३) ॥

यदा विगृह्णाति तदा हतं यशः करोति मैत्रीमथ दूषिता गुणाः  ।
स्थितः समीक्ष्योभयता परीक्षकः करोत्यवज्ञोपहतं पृथग्जनम्  ॥ ४९.३७ *(१६७४) ॥

तृष्णे देवि नमस्तुभ्यं कृतकृत्यासि साम्प्रतम्  ।
अनन्तनाम यद्रूपं तत्त्वया वामनीकृतम्  ॥ ४९.३८ *(१६७५) ॥

पुरा याताः केचित्तदनु चलिताः केचिदपरे विषादः कोऽस्माकं न हि न वयमप्यत्र गमिनः  ।
मनःखेदस्त्वेवं कथमकृतसंकेतविधयो महामार्गेऽस्मिन्नो नयनपथमेष्यन्ति सुहृदः  ॥ ४९.३९ *(१६७६) ॥

सन्मार्गे तावदास्ते प्रभवति पुरुषस्तावदेवेन्द्रियाणां लज्जां तावद्विधत्ते विनयमपि समालम्बते तावदेव  ।
भ्रूचापाकृष्टमुक्ताः श्रवणपथगता नीलपक्ष्माण एते यावल्लीलावतीनां न हृदि धृतिमुषो दृष्टिबाणाः पतन्ति  ॥ ४९.४० *(१६७७) ॥

अध्वन्यस्य वधूर्वियोगविधुरा भर्तुः स्मरन्ती यदि प्राणानुज्झति कस्य तन्महदहो संजायते किल्बिषम्  ।
इत्येवं पथिकः करोति हृदये यावत्तरोर्मूर्धनि प्रोद्घुष्टं परपुष्टया तव तवेत्युच्चैर्वचोऽनेकशः  ॥ ४९.४१ *(१६७८) ॥

अद्राक्षीदपनिद्रकोरकभरव्यानम्रवल्लीस्खलद्धूलीदुर्दिनसूदिताम्बरमसावुद्यानमुर्वीपतिः  ।
आस्थानीभवनं वसन्तनृपतेर्देवस्य चेतोभुवः सत्रागारमनुत्तरं मधुलिहामेकं प्रपामण्डपम्  ॥ ४९.४२ *(१६७९) ॥

मदनज्वरमपनेतुं कुरु सम्प्रति सततमौषधद्वितयम्  ।*
बालाधरमधुपानं कुचपीडनमुष्टियोगं च  ॥ ४९.४३ *(१६८०) ॥*

उपचारविधिज्ञोऽपि निर्धनः किं करिष्यति  ।
निरङ्कुश इवारूढो मत्तद्विरदमूर्धनि  ॥ ४९.४४ *(१६८१) ॥

कस्या नाम किमत्र नास्ति विदितं यद्वीक्ष्यमाणोऽप्ययं लोको मूक इवास्ति मां प्रति पुनः सर्वो जनस्तप्यते  ।
शक्यं दर्शयितुं न पूगफलवत्कृत्वा द्विधेदं वपुर्यत्सत्यं सखि वीक्षितः खलु मया नूनं चतुर्थ्याः शशी  ॥ ४९.४५ *(१६८२) ॥

खुराघातैः शृङ्गैः प्रतिदिनमलं हन्ति पथिकान् भृशं शस्योत्सादैः सकलनगराख्यातपटिमा  ।
युगं नैव स्कन्धे वहति नितरां याति धरणीं वरं शून्या शाला न च पुनरयं दुष्टवृषभः  ॥ ४९.४६ *(१६८३) ॥

पूरोत्पीडे तडागस्य परीवाहः प्रतिक्रिया  ।
शोकक्षोभे च हृदयं प्रलापैरवधार्यते  ॥ ४९.४७ *(१६८४) ॥

धिक्चन्दनं कैव सुधा वराकी किमिन्दुना हारितमब्जकन्दैः  ।
न वेद्मि तद्वस्तु यदत्र लोके सुताङ्गधूलेरुपमानपात्रम्  ॥ ४९.४८ *(१६८५) ॥

यौवनं चलमपायि शरीरं गत्वरं वसु विमृश्य विशिष्टः  ।
नान्यजन्मगततिक्तविपाकं दृष्टसौख्यमपि कर्म विधत्ते  ॥ ४९.४९ *(१६८६) ॥

अधोऽधः पश्यतः कस्य महिमा नोपजायते  ।
उपर्युपरि पश्यन्तः सर्व एव दरिद्रति  ॥ ४९.५० *(१६८७) ॥

तिमिरमिदमिन्दुबिम्बात्पूतिर्गन्धोऽयमम्बुरहकोषात् ।*
निन्दितमभिजातमुखाद्यदलीकं वचनमुच्चरति  ॥ ४९.५१ *(१६८८) ॥*

यो नीवारतृणाग्रमुष्टिकबलैः संवर्धितः शैशवे पीतं येन सरोजिनीदलपुटे होमावशिष्टं पयः  ।
तद्दानासवपानमत्तमधुपव्यालोलगण्डं गजं सोत्कण्ठं सभयं च पश्यति शनैर्दूरे स्थितस्तापसः  ॥ ४९.५२ *(१६८९) ॥

पाणिप्रेङ्खणतो विशीर्णशिरसः स्वेदावरुग्णश्रियस्ता इत्याकृतिलेशतो मनसि नः किंचित्प्रतीतिं गताः  ।
वैचित्र्यात्पुनरुक्तलाञ्छनभृतः खण्डेन वाक्येन वा व्याक्षेपं कथयन्ति पक्ष्मलदृशो लेखाक्षरश्रेणयः  ॥ ४९.५३ *(१६९०) ॥

ताडीदलं यदकठोरमिदं यदत्र मुद्रा स्तनाङ्कघनचन्दनपङ्कमूर्तिः  ।
यद्बन्धनं बिसलतातनुतन्तवश्च कस्याश्चिदेषा गलितस्तदनङ्गलेखः  ॥ ४९.५४ *(१६९१) ॥

मृणालमेतद्वलयीकृतं तया तदीय एवैष वतंसपल्लवः  ।*
इदं च तस्याः कदलीदलांशुकं यदत्र संक्रान्त इव स्मरज्वरः  ॥ ४९.५५ *(१६९२) ॥*
राजशेखरस्यामी

मधुर्मासो रम्यो विपिनमजनं त्वं च तरुणी  स्फुरत्कामावेशे वयसि वयमप्याहितभराः  ।
व्रजत्वम्बा मुग्धे क्षणमिह विलम्बस्व यदि वा स्फुटस्तावज्जातः पिशुनवचसामेष विषयः  ॥ ४९.५६ *(१६९३) ॥
वल्लणस्य

मुनीन्दोर्वाग्बिन्दुः प्रविततसुधापूरपरमो न चेच्चिन्तापात्रे मिलति कथमप्यस्य मनसः  ।
कुतः प्राप्य प्रीतिं तुहिनगिरिगर्भस्थितिजुषोऽप्यसह्यः सह्येत प्रियविरहदाहव्यतिकरः  ॥ ४९.५७ *(१६९४) ॥
धर्मकीर्तेः

सर्वस्यैव हि लोकस्य बहुमानं यदात्मनि  ।
विष्णोर्मायासहस्रस्य इयमेका गरीयसी  ॥ ४९.५८ *(१६९५) ॥

कृशः काणः खञ्जः श्रवणविकलः पुच्छरहितः क्षुधाक्षामो जीर्णः पिठरककपालार्पितगलः  ।
व्रणैः पूयक्लिन्नैः क्रिमिकुलचितैराचिततनुः शुनीमभ्येति श्वा हतमपि निहन्त्येव मदनः  ॥ ४९.५९ *(१६९६) ॥

तरन्तो दृश्यन्ते बहव इह गम्भीरसरसि स्वसाराभ्यामाभ्यां हृदि विदधतः कौतुकशतम्  ।
प्रविश्यान्तर्लीनं किमपि सुविवेच्योद्धरति यश्चिरं रुद्धश्वासः स खलु पुनरेतेषु विरलः  ॥ ४९.६० *(१६९७) ॥
पण्डितज्ञानश्रियः

।चोलो इति संकीर्णव्रज्या

ततः कविस्तुतिव्रज्या

सुबन्धौ भक्तिर्नः क इह रघुकारे न रमते धृतिर्दाक्षीपुत्रे हरति हरिचन्द्रोऽपि हृदयम्  ।
विशुद्धोक्तिः शूरः प्रकृतिसुभगा भारवगिरस्तथाप्यन्तर्मोदं कमपि भवभूतिर्वितनुते  ॥ ५०.१ *(१६९८) ॥

तातः सृष्टिमपूर्ववस्तुविषयामेकोऽत्र निर्व्यूढवान्निष्णातः कविकुञ्जरेन्द्रचरिते मार्गे गिरां वागुरः  ।
रेवाविन्ध्यपुलीन्द्रपामरवधूझञ्झानिलप्रेषित प्रायेऽर्थे वचनानि पल्लवयितुं जानाति योगेश्वरः  ॥ ५०.२ *(१६९९) ॥
अभिनन्दस्य

पातुं कर्णरसायनं रचयितुं वाचः सतां संमतां व्युत्पत्तिं परमामवाप्तुमवधिं लब्धुं रसस्रोतसः  ।
भोक्तुं स्वादुफलं च जीविततरोर्यद्यस्ति ते कौतुकं तद्भ्रातः शृणु राजशेखरकवेः सूक्तीः सुधास्यन्दिनीः  ॥ ५०.३ *(१७००) ॥
शंकरवर्मणः

देवीं वाचमुपासते हि बहवः सारं तु सारस्वतं जानीते नितरामसौ गुरुकुलक्लिष्टो मुरारिः कविः  ।
अब्धिर्लङ्घित एव वानरभटैः किं त्वस्य गम्भीरतामापातालविलग्नपीवरवपुर्जानाति मन्थाचलः  ॥ ५०.४ *(१७०१) ॥

तत्तादृगुज्ज्वलककुत्स्थकुलप्रशस्ति सौरभ्यनिर्भरगभीरमनोहराणि  ।
वाल्मीकिवागमृतकूपनिपातलक्ष्मीमेतानि बिभ्रति मुरारिकवेर्वचांसि  ॥ ५०.५ *(१७०२) ॥
मुरारेरेतौ

धिग्धिक्तान् समयान् परिश्रमरुजो धिक्ता गिरो निष्फला यत्रामूर्न भवन्ति वल्लणगुणोत्खातामृतप्रीतयः  ।
रोम्णां नृत्यभुवो विलोचनपयःपूराब्धिचन्द्रोदयाः साहित्यप्रतिगण्डगर्वगलनग्लानिक्रियाहेतवः  ॥ ५०.६ *(१७०३) ॥

उत्तानोल्लपितप्रतारितनवश्रोत्रैः कथं भाव्यतां वाक्प्रत्यंशनिवेशिताखिलजगत्तत्त्वा कवीनां कला  ।
रथ्यागर्तविगाहनाद्भुतकृतैर्गाह्यः क्व रत्नाकरो यस्यान्तःशफरावमाननटतीमज्जद्गिरीन्द्राः श्रियः  ॥ ५०.७ *(१७०४) ॥

अनुद्घुष्टः शब्दैरथ च घटनातः स्फुटरसः पदानामर्थात्मा रमयति न तूत्तानितरसः  ।
यथा किंचित्किंचित्पवनचलचीनांशुकतया स्तनाभोगः स्त्रीणां हरति न तथोन्मुद्रिततनुः  ॥ ५०.८ *(१७०५) ॥
वल्लणस्यैते

अस्तंगतभारविरवि कालवशात्कालिदासविधुविधुरम्  ।*
निर्वाणबाणदीपं जगदिदमद्योति रत्नेन  ॥ ५०.९ *(१७०६) ॥*

जानकीहरणं कर्तुं रघुवंशे पुरःस्थिते  ।
कविः कुमारदासो वा रावणो वा यदि क्षमः  ॥ ५०.१० *(१७०७) ॥

शब्दास्ते न तथाविधाः पथि धियां लोकस्य ये नासते नार्थात्मापि स कोऽपि धावति गिरां भूपालमार्गे न यः  ।
अस्त्यन्यस्तु स संनिवेशशिशिरः शब्दार्थयोः संगमो येनामी स्ववशेन दग्धकवयो मथ्नन्ति चेतांसि नः  ॥ ५०.११ *(१७०८) ॥

जयति कविकण्ठहरः श्रीरघुकारः प्रमेयकेदारे  ।*
यन्मतिदात्रविलूने शिलोञ्छमिव कुर्वते कवयः  ॥ ५०.१२ *(१७०९) ॥*

कवीनामगलद्दर्पो नूनं वासवदत्तया  ।
शक्त्येव पाण्डुपुत्राणां गतया कर्णगोचरम्  ॥ ५०.१३ *(१७१०) ॥

कीर्तिः प्रवरसेनस्य प्रयाता कुसुमोज्ज्वला  ।
समुद्रस्य परं पारं कपिसेनेव सेतुना  ॥ ५०.१४ *(१७११) ॥

सन्ति श्वान इवासंख्या जातिभाजो गृहे गृहे  ।
उत्पादका न बहवः कवयः शरभा इव  ॥ ५०.१५ *(१७१२) ॥
बाणस्यामी

कवयः कालिदासाद्याः कवयो वयमप्यमी  ।
पर्वते परमाणौ च वस्तुत्वमुभयोरपि  ॥ ५०.१६ *(१७१३) ॥

सौजन्याङ्कुरकन्द सुन्दरकथासर्वस्व सीमन्तिनी चित्ताकर्षणमन्त्र मन्मथसरित्कल्लोल वाग्वल्लभ  ।
सौभाग्यैकनिवेश पेशलगिरामाधार धैर्याम्बुधे धर्माद्रिद्रुम राजशेखर सखे दृष्टोऽसि यामो वयम्  ॥ ५०.१७ *(१७१४) ॥

यदेतद्वागर्थव्यतिकरमयं किंचिदमृतं प्रमोदप्रस्यन्दैः सहृदयमनांसि स्नपयति  ।
इदं काव्यं तत्त्वं स्फुरति तु यदत्राणु परमं तदन्तर्बुद्धीनां स्फुटमथ च वाचामविषयः  ॥ ५०.१८ *(१७१५) ॥

सुवर्णालंकारा प्रकटितरसाश्लेषनिपुणा स्फुरद्वैदर्भोक्तिर्ललितपदबन्धक्रमगतिः  ।
लसद्भूयोभावा मृदुरपि विमर्दोचिततनुः कवीन्द्र त्वद्वाणी हरति हरिणाक्षीव हृदयम्  ॥ ५०.१९ *(१७१६) ॥

अम्बा येन सरस्वती सुतवती तस्यार्पयन्ती रसान्नानाचाटुमुखी स दुर्लडितवान् खेलाभिरुच्छृङ्खलः  ।
जिह्वादुर्व्यसनैरुपद्रवरुजः कुर्वन्ति ये दुःसुतास्तान् दृष्ट्वार्थमितस्ततो निखनति स्वं निःस्वमातन्वती  ॥ ५०.२० *(१७१७) ॥
वल्लणस्य

अविदितगुणापि सत्कविभणितिः कर्णेषु वमति मधुधाराम्  ।*
अनधिगतपरिमलापि हि हरति दृशं मालतीमाला  ॥ ५०.२१ *(१७१८) ॥*
सुबन्धोः

बभूव वल्मीकभवः पुरा कविस्ततः प्रपेदे भुवि भर्तृमेठताम्  ।
पुनः स्थितो यो भवभूतिरेखया स वर्तते सम्प्रति राजशेखरः  ॥ ५०.२२ *(१७१९) ॥

उच्छ्वासोऽपि न निर्याति बाणे हृदयवर्तिनि  ।
किं पुनर्विकटाटोप पदबन्धा सरस्वती  ॥ ५०.२३ *(१७२०) ॥

यल्लग्नं हृदि पुंसां भूयो भूयः शिरो न घूर्णयति  ।*
तदपि कवेः किमु काव्यं काण्डो वा धन्विनां किमसौ  ॥ ५०.२४ *(१७२१) ॥*
तामरसस्य

कथंचित्कालिदासस्य कालेन बहुना मया  ।
अवगाढेव गम्भीर मसृणौघा सरस्वती  ॥ ५०.२५ *(१७२२) ॥

कश्चिद्वाचं रचयितुमलं श्रोतुमेवापरस्तां कल्याणी ते मतुरुभयतो विस्मयं नस्तनोति  ।
न ह्येकस्मिन्नतिशयवतां संनिपातो गुणानामेकः सूते कनकमुपलस्तत्परीक्षाक्षमोऽन्यः  ॥ ५०.२६ *(१७२३) ॥
कालिदास्य॥
न्बिन्गल्ल्स्पोइन्त्सोउत्थत्थे अत्त्रिबुतिओन् तो कालिदास इस्बसेद्
ओन मिसुन्देर्स्तन्दिन्गोf थे रेमर्क्स्wइथ्wहिछ्राजशेखर
प्रेचेदेस्हिस्चिततिओनोf थे वेर्से इन् थे काव्यमीमांसा.

प्रयोगव्युत्पत्तौ प्रतिपदविशेषार्थकथने प्रसत्तौ गाम्भीर्ये रसवति च वाक्यार्थघटने  ।
अगम्यायामन्यैर्दिशि परिणतेश्चार्थवचसोर्मतं चेदस्माकं कविरमरसिंहो विजयते  ॥ ५०.२७ *(१७२४) ॥
शालिकस्य

इयं गौरुद्दामा तव निबिडबन्धापि हि कथं न वैदर्भादन्यत्स्पृशति सुलभत्वेऽपि हि कथम्  ।
अवन्ध्या च ख्याता भुवि कथमगम्या कविवृषैः कथं वा पीयूषं स्रवति बहु दुग्धापि बहुभिः  ॥ ५०.२८ *(१७२५) ॥
शब्दार्णवस्य

शैलैर्बन्धयति स्म वानरहृतैर्वाल्मीकिरम्भोनिधिं व्यासः पार्थशरैस्तथापि न तयोरत्युक्तिरुद्भाव्यते  ।
वागर्थौ च तुलाधृताविव तथाप्यस्मिन्निबन्धानयं लोको दूषयति प्रसारितमुखस्तुभ्यं प्रतिष्ठे नमः  ॥ ५०.२९ *(१७२६) ॥
धर्मकीर्तेः

हा कष्टं कविचक्रमौलिमणिना दक्षेण यन्नेक्षितः श्रीमानुत्पलराजदेवनृपतिर्विद्यावधूवल्लभः  ।
तस्याप्यर्थिजनैकरोहणगिरेर्लक्ष्मीर्वृथैवाभवद्दक्षस्यास्य न येन सुन्दरगिरः कर्णावतंसीकृताः  ॥ ५०.३० *(१७२७) ॥
दक्षस्य

यस्य यथा विज्ञानं तादृक्तस्येह हृदयसद्भावः  ।*
उन्मीलति कविपुङ्गवचने च पुराणपुरुषे च  ॥ ५०.३१ *(१७२८) ॥*

वहति न पुरः कश्चित्पश्चान्न कोऽप्यनुयाति मां न च नवपदक्षुण्णो मार्गः कथं न्वहमेककः  ।
भवति विदितं पूर्वव्यूढोऽधुना खिलतां गतः स खलु बहुलो वामः पन्था मया स्फुटमुर्जितः  ॥ ५०.३२ *(१७२९) ॥
धर्मकीर्तिपदानाम्

विद्यावधूमपरिणीय कुलानुरूपां श्लाघ्यां सुतामिव ततः श्रियमप्रसूय  ।
तां चार्थिने प्रणयपेशलमप्रदाय धिक्तं मनुष्यपदमात्मनि यः प्रयुङ्क्ते  ॥ ५०.३३ *(१७३०) ॥
भर्तृहरेः

ये नाम केचिदिह नः प्रथयन्त्यवज्ञां जानन्ति ते किमपि तान् प्रति नैष यत्नः  ।
उत्पत्स्यते तु मम कोऽपि समानधर्मा कालो ह्ययं निरवधिर्विपुला च लक्ष्मीः  ॥ ५०.३४ *(१७३१) ॥
चेः।

निधानं विद्यानां कुलगृहमपारस्य यशसः शुचि क्ष्मापालानां सुचरितकथादर्पणतलम्  ।
कलासम्पद्रत्नव्रततिविटपानां सुरतरुः प्रकृत्या गम्भीरः कविरिह सशब्दो विजयते  ॥ ५०.३५ *(१७३२) ॥

उन्नीतो भवभूतिना प्रतिदिनं बाणे गते यः पुरा यश्चीर्णः कमलायुधेन सुचिरं येनागमत्केशटः  ।
यः श्रीवाक्पतिराजपादरजसां सम्पर्कपूतश्चिरं दिष्ट्या श्लाघगुणस्य कस्यचिदसौ मार्गः समुन्मीलति  ॥ ५०.३६ *(१७३३) ॥

परमाद्भुतरसधामन्युत्सलिते जगति वल्लनाम्भोधौ  ।*
विश्रान्तो रसभागस्तिमितयति यथा गभीरिमा कोऽपि  ॥ ५०.३७ *(१७३४) ॥*
वल्लणस्य

आढ्यराजकृतारम्भैर्हृदयस्थैः स्मृतैरपि  ।
जिह्वान्तः कृष्यमाणेव न कवित्वे प्रगल्भते  ॥ ५०.३८ *(१७३५) ॥
बाणस्य

वाल्मीकेर्मुकुलीकृतैव कविता कः स्तोतुमस्त्यादरो वैयासानि वचांसि भारविगिरां भूतैव निर्भर्त्सना  ।
काव्यं चेदवतंसभूपमभजद्धर्मायणं कर्णयोस्तातः किं बहु वर्ण्यते स भगवान् वैदर्भगर्भेश्वरः  ॥ ५०.३९ *(१७३६) ॥
धर्माशोकस्य

वामाङ्गं पृथुलस्तनस्तबकितं यावद्भवानीपतेर्लक्ष्मीकण्ठहठग्रहव्यसनिता यावच्च दोषाणां हरेः  ।
यावच्च प्रतिसामसारणविधिव्यग्रौ करौ ब्रह्मणः स्थेयासुः श्रुतिशुक्तिलेह्यमधवस्तावत्सतां सूक्तयः  ॥ ५०.४० *(१७३७) ॥

कीर्त्या समं त्रिदिववासमुपस्थितानां मर्त्यावतीर्णमरुतामपि सत्कवीनाम्  ।
जग्रन्थ दुर्लभसुभाषितरत्नकोषं विद्याकरः सुकृतिकण्ठविभूषणाय  ॥ ५०.४१ *(१७३८) ॥

। इति कविवर्णनव्रज्या समाप्ता॥

।समाप्तोऽयं सुभाषितरत्नकोष इति॥
। पण्डितश्रीभीमार्जुनसोमस्य॥